Ni lilali tulingile ukwenekela Ubufumu bwa kwa Lesa ukwisa? Pa kwasuka fi, Yesu asobele ukuti abantu mu calo bakamona ifintu fyacindama ifikacitika mu kukonkana. Ifi fine e fikaba icishibilo ca kuti Ubufumu bwa kwa Lesa buli no kutendeka ukuteka. Cimo ico Yesu alumbwile pali ifi fintu ‘fikuko ifikaba mu ncende shimo shimo.’ (Luka 21:10, 11; Mateo 24:3, 7) Ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ati “ifikuko” lilosha ku “amalwele ya lwambu yonse ayepaya abantu sana.” Mu myaka ya ba1900 mwawile ifikuko ifya kutiinya nga nshi, te mulandu no buyantanshi mu kupanga imiti.—Moneni umukululo uleti “Abantu Bafwa ku Fikuko Ukutula mu 1914.”

Ukusesema kwaba mwi buuku lya Ukusokolola, ukumfwana na mashiwi ya kwa Yesu aya mu Malandwe, kulondolola abaume abengi abanina pali bakabalwe abakonka Yesu Kristu pa numa ilyo atendeka ukuteka mu muulu. Uwalenga bune aanina pali “kabalwe wabuuta,” kabili nga apita atandanya “ifikuko fyabipisha.” (Ukusokolola 6:2, 4, 5, 8) Impendwa ya bantu bafwa ku malwele ya lwambu ukutula mu 1914 ilanga ukuti uyu muntu wa mampalanya uwanina pali kabalwe alebutukisha. “Ifikuko fyabipisha” ifitebelela icalo conse fyaba bushininkisho bumo ubulanga ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa nabupalama.b—Marko 13:29.

[Akabokoshi pe bula 12]

Abantu Bafwa ku Fikuko Ukutula mu 1914

Ifi fipendo tafyakumanina. Na lyo line, filalanga ifyo ifikuko fyacusha abantu ukutula mu 1914.

◼ Umwalo (pa kati ka mamilioni 300 na 500) Umuti wa kuposha umwalo tawasangilwe. Lelo mu 1980, lulu wa kucincintila ubu bulwele mu fyalo ifingi asukile apwisha ubu bulwele.

◼ TB (pa kati ka mamilioni 100 na 150) TB nomba ipaya abantu amamilioni nalimo yabili cila mwaka, kabili umuntu umo pa bantu batatu mu calo conse alikwata utushishi twa TB mu mubili.

◼ Malaria (pa kati ka mamilioni 80 na 120) Mu myaka ya kubalilapo iya ba1900, malaria yaleipaya abantu mupepi na mamilioni yabili cila mwaka. Pali nomba abafwa sana kuli malaria ba mu fyalo fyaba mu ciswebebe ca Sahara mu Afrika, umo ipaya abantu ukucila pali 1 milioni cila mwaka.

◼ Spanish influenza (pa kati ka mamilioni 20 na 30) Bakalemba wa lyashi lya kale bamo batila impendwa ya bafwile ikalamba ukucila pali ifi fipendo. Ici cikuko caipeye abantu mu calo conse mu 1918 na mu 1919, pa numa fye ya nkondo ya kubalilapo iya calo. Icitabo ca Man and Microbes citila: “Nangu bulwele bwa bubonic plague tabwaipeyepo abantu abengi nga nshi mu kwangufyanya nge fi.”

◼ Ubulwele bwa Typhus (mupepi na mamilioni 20) Amalwele ya typhus yesa pa numa ya nkondo, kabili pa numa ya nkondo ya kubalilapo kwaishile icikuko ca typhus icatebelele ifyalo fya ku Eastern Europe.

◼ AIDS (ukucila amamilioni 20) Ici cikuko ca muno nshiku nomba cileipaya abantu amamilioni yatatu cila mwaka. Ifipendo fya nomba line ifya ba United Nations AIDS program filanga ukuti “nga takuli ukucincintila e lyo no kubombesha mu kufwaya imiti ya ubu bulwele, abantu amamilioni 68 bakafwa . . . mu myaka 20, e kutila ukutendeka mu 2000 ukufika mu 2020.”