Bushe Yesu Afwile Alikwete Icitetekelo Muli Lesa?

Icipusho ca Kupelenganya ku Basumina Muli Bulesa Butatu

“NI MU nshila nshi Yesu engakwatilamo icitetekelo? Ni Lesa; alishiba kabili alamona icili conse ukwabula ukushintilila pa uuli onse umbi. Nomba icitetekelo cibimbamo ukushintilila pali umbi kabili ukusumina icintu icishilamonwa; ukuti Yesu-Lesa afwile alikwete icitetekelo, kanshi, nacifumishiwako.”

Ukulingana no wasoma ifya butotelo uwa ku France Jacques Guillet, iyo e mimwene yaanana muli buKatolika. Bushe ubu bulondoloshi bulekusungusha? Pambi walitontonkenye ukuti apantu Yesu caba ca kumwenako ca Bena Kristu muli fyonse, afwile na kabili ukuba icipasho ca citetekelo. Nga ca kuti watontonkenye muli iyo nshila, tawasuminishanya ne cifundisho ca mu Kristendomu ica Bulesa Butatu.

Icipusho ca citetekelo ca kwa Yesu mu cituntulu cintu cakosa ukulondolola ku basoma ifya butotelo aba ciKatolika, baProtestanti, na baOrthodox abasumina muli Bulesa Butatu pamo nge “nkama ikalamba iya citetekelo ca Bwina Kristu no bumi.”a Te bonse bakaana icitetekelo ca kwa Yesu, nangu cibe fyo. Jacques Guillet apampamina pa kuti “te kuti cicitikeko ukukanaishiba ukuti Yesu alikwete icitetekelo,” nangu ca kuti Guillet alasumina ifyo, mu lubuuto lwa cifundisho ca Bulesa Butatu, ici caba “kuipilika.”

UmuJesuit uwa ku France Jean Galot, kabili ukupala wene icinabwingi ca basoma ifya butotelo, aliba uwa kufikapo mu kusosa ukuti pa kuba “Lesa wa cine kabili umuntu wa cine, . . . Kristu te kuti asumine mu mwine.” “Icitetekelo cibimbamo ukusumina muli umbi, te kusumina mu mwine,” e fyalandapo La Civiltà Cattolica iisabankanishiwa mu tushita mu tushita. Icipindami ku kwishiba icitetekelo ca kwa Yesu, lyene, cifundisho ca Bulesa Butatu, apantu imfundo shibili mu kulengama shilaipilika.

“Amalandwe tayalanda pa lwa citetekelo ca kwa Yesu,” e fisosa abasoma ifya butotelo. Na kuba, inumbwilo shabomfiwa mu Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGreek pi·steuʹo (ukusumina, ukukwata icitetekelo) na piʹstis (icitetekelo) mu cinkumbawile shilosha ku citetekelo ca basambi muli Lesa nelyo muli Kristu, ukucila icitetekelo ca kwa Yesu muli Wishi wa ku muulu. Bushe tulingile lyene ukusondwelela ukuti Umwana wa kwa Lesa takwete icitetekelo? Cinshi twingomfwikisha ukufuma ku cintu acitile no kusosa? Cinshi cintu Amalembo yasosa?

Amapepo Ukwabula Icitetekelo?

Yesu aali muntu wa mapepo. Apepele pa kashita akali konse—lintu abatishiwe (Luka 3:21); ubushiku bonse pa ntanshi ya kusala abatumwa bakwe 12 (Luka 6:12, 13); na pa ntanshi ya kwaluka kwakwe ukwa mu cisungusho pa lupili, ilintu aali na batumwa bakwe Petro, Yohane, na Yakobo. (Luka 9:28, 29) Alepepa lintu umo uwa basambi bakwe amulombele ati: “Tusambilisheni ukupepa,” na muli fyo abasambilishe Ipepo lya kwa Shikulu (“We Shifwe”). (Luka 11:1-4; Mateo 6:9-13) Alipepele eka kabili pa nshita ntali ku macaca (Marko 1:35-39); ilyo caletwala ku cungulo bushiku, pa lupili, pa numa ya kusalanganya abasambi bakwe (Marko 6:45, 46); capamo na basambi bakwe no kupepelako abasambi bakwe. (Luka 22:32; Yohane 17:1-26) Ee, ipepo lyali lubali lwacindama ulwa bumi bwa kwa Yesu.

Alipepele pa ntanshi ya kucita ifisungusho, ku ca kumwenako, pa ntanshi ya kubuusha cibusa wakwe Lasaro: “Tata, ndemutootela ico mwaŋumfwa. Na ine naliishibo kuti muŋumfwe nshita shonse, lelo nsosele pa mulandu we bumba iliiminine nalishinguluka, nati, litetekele ukuti ni ’mwe mwantumine.” (Yohane 11:41, 42) Ubushininkisho bwa kuti Wishi aali no kwasuka lilye pepo bulangilila ukukosa kwa citetekelo cakwe. Uku ukusuntinkana pa kati ke pepo kuli Lesa ne citetekelo muli Wene kuli ukwamonekesha ukufuma ku cintu Kristu asosele ku basambi ati: “Fyonse ifyo mulepepela pa kulomba, tetekeleni ukuti namupoka.”—Marko 11:24.

Nga ca kuti Yesu takwete icitetekelo, mulandu nshi apepele kuli Lesa? Icisambilisho cishili ca mu malembo ica kwa Kristendomu ica Bulesa Butatu, ica kuti Yesu aali fyonse fibili umuntu na Lesa pa nshita imo ine, cilafimbilikisha ubukombe bwa Baibolo. Cilacilikila abantu ukufuma ku kumfwikisha ukwanguka kwa Baibolo na maka. Nani untu umuntu Yesu aipukisheko? Bushe mwine? Bushe taishibe ukuti aali Lesa? Kabili nga ca kuti aali ni Lesa kabili alishibe cene, mulandu nshi apepeele?

Amapepo ya kwa Yesu pa bushiku bwa kulekelesha ubwa bumi bwakwe yalatupeela fye no kushilimuka kwashikilako ukwa citetekelo cakwe icashangila muli Wishi wa ku muulu. Ukulangisha isubilo no kwenekela kwabamo kuicetekela, alombele ukuti: “Kabili nomba, mwe Tata, muncindamikile mu cinso cenu cine ku bukata nakwete kuli imwe ilyo pano isonde pacili tapalabako.”—Yohane 17:5.

Ukwishiba ukuti ifya kwesha fyakwe ifyacilishapo kwafya ne mfwa yakwe fyalisungamine, icungulo bushiku aali mwi bala lya Getsemane pa Lupili lwa Miolife, “atendeke ukwikatwo bulanda no kusakamikwa,” kabili atile: “Kwafiite cibi ku mutima wandi, cikanga ne mfwa.” (Mateo 26:36-38) Lyene alifukeme no kupepo kuti: “Tata, nga mwafwaya, fumyeni pali ine ulukombo ulu. Lelo te kufwaya kwandi, kano kwenu, e ko kucitwe.” Lyene “kuli wene kwamoneke malaika wa mu muulu, alemukosha.” Lesa alikutike kwi pepo lyakwe. Pa mulandu wa kushika kwa nkuntu shakwe no kutapata kwa kulubulwisha, “amabe yakwe yaba nga ’matoni yakalamba ya mulopa ayaleponena pa nshi.”—Luka 22:42-44.

Cinshi cintu ukucula kwa kwa Yesu, ukukabila kwakwe ku kukoshiwa, no kupaapaata kwakwe filangilila? “Icintu cimo cili icamonekesha,” e fyalemba Jacques Guillet, “Yesu alipepele, kabili ipepo lubali lwacindama ulwa bumi bwakwe no lwa ncitilo shakwe. Apepele nge fipepa abantu, kabili apepele mu kwimininako abantu. Nomba, apantu amapepo ya bantu tayaba kwelenganya kwabulamo icitetekelo. Bushe amapepo ya kwa Yesu eyengaba aya kwelenganya kwabulamo icitetekelo?”

Ukukobekwa pa cimuti ca kucushiwilwapo mu kwipipa pa ntanshi ya mfwa yakwe, Yesu akuutile mu kuba ne shiwi likalamba, ukwambula ilumbo lya kwa Davidi. Lyene, mu citetekelo, mu kuba ne shiwi likalamba, abilikishe ukupaapaata kwakwe ukwa kupelako ati: “Tata, mu minwe yenu e mo ndetuulo mupashi wandi.” (Luka 23:46; Mateo 27:46) Ubupilibulo bumo ubwa ciItalian ubwa macalici yakumbinkanishiwa, ubwa Parola del Signore, butila Yesu ‘aseekeshe ubumi bwakwe’ kuli Wishi.

Jacques Guillet alandapo kuti: “Ukupitila mu kutulanga pa lwa kwa Kristu uwatanikwa, ukukuuta kuli Wishi ukupitila mu malumbo ya kwa Israele, bakalemba ba Malandwe balatushinina ukuti kulya kukuuta, ukukuuta kwa Mwana wafyalwa eka, ukukuuta kwa kushikitika kwakumanina, ukukuuta kwa kuicetekela kwapwililila, kwaba kukuuta kwa citetekelo, ukukuuta kwa mfwa mu citetekelo.”

Ukulolenkana no bu bushininkisho bwaumfwika kabili ubwamonekesha ubwa citetekelo, abasoma ifya butotelo bamo besha ukupusanya pa kati ka citetekelo no “kuicetekela.” Ukupusanya kwa musango yo, nangu cibe fyo, takwashimpwa pa Malembo.

Lelo mu cituntulu cinshi cintu ifya kwesha fyatapata ashipikisheko fisokolola pa lwa citetekelo ca kwa Yesu?

“Kawaminisha wa Citetekelo Cesu” Awamishiwa

Mu cipandwa calenga 11 ica kalata wakwe ku baHebere 11, umutumwa Paulo alumbulula ibumba likalamba ilya baume na banakashi ba busumino aba nshita sha pa ntanshi ya buKristu. Asondwelela, ukusonta ku ca kumwenako capwililika ica citetekelo ukuti: “[Tutonta] amenso kuli Yesu, kelenganya kabili kawaminisha wa citetekelo cesu, uyo, pa mulandu wa kusekelela ukwabikilwe pa ntanshi yakwe, ashipikishe ku [cimuti ca kucushiwilwapo, NW], ukusuule nsoni . . . Tontonkanyeni uwashipikishe conse ici ku fikansa fya babembu ifya pali wene, ukuti mwinaka no kuba abatompoke mitima.”—AbaHebere 12:1-3.

Icinabwingi ca basoma ifya butotelo basosa ukuti ici cikomo tacilanda ulwa “citetekelo ca pa lwakwe ica kwa Yesu” lelo, ukucila, ulwa lubali lwakwe nga “katendeka nelyo kasanga wa citetekelo.” Inumbwilo ya ciGreek te·lei·o·teś iyo imoneka muli ili longo lya mashiwi ilosha ku muntu umo uuwaminisha, uufikilisha nelyo uupwishishisha icintu cimo. Pamo nga “kawaminisha,” Yesu alipwishishe icitetekelo mu mano ya kuti ukwisa kwakwe kwi sonde kwafikilishe amasesemo ya Baibolo na muli fyo kwaimike umufula wacilapo kukosa ku citetekelo. Lelo bushe ici cipilibula ukuti wene takwete icitetekelo?

Ifipande ukufuma muli kalata wa AbaHebere fintu wingamona mu mukululo uli pe bula 15 tafishako kutwishika. Yesu aliwamishiwe ukupitila mu kucula kwakwe ne cumfwila cakwe. Nangu ca kuti kale kale aali muntu wapwililika, ifya kukumanya fyakwe fyamulengele ukuba uwapwililika kabili uwafikapo mu fintu fyonse, nangu fye ni mu citetekelo, pa kuti wene engaba uwafikapo mu kukumanina nga Shimapepo Mukalamba kwi pusukilo lya Bena Kristu ba cine. Apaapeete Wishi “pamo no kukuuta kwa kalanda ne filamba,” ‘alyumfwilile’ Lesa, kabili ‘aletiina Lesa.’ (AbaHebere 3:1, 2; 5:7-9) ‘Alyeshiwe kuli fyonse’ ifyo fine “na ifwe tweshiwako,” e fisosa AbaHebere 4:15, e kutila, ukupala Umwina Kristu wa busumino uuli onse uo icitetekelo cakwe cipita mu “fya kwesha fya misango misango.” (Yakobo 1:2, 3) Bushe cilimo kupelulula ukusumina ukuti Yesu kuti aeshiwa “ifyo fine” nga bakonshi bakwe ukwabula ukweshiwa mu citetekelo cakwe nga fintu beshiwa?

Ukupaapaata, icumfwila, ukucula, ifya kwesha, ubusumino, na katiina ka bukapepa ficitilo bunte ku citetekelo capwililila ica kwa Yesu. Filangilila ukuti abele “kawaminisha wa citetekelo cesu” pa numa fye abe nawamishiwa mu citetekelo cakwe cine. Mu kulengama, tali Lesa Mwana, nga fintu icifundisho ca Bulesa Butatu cipampamika.—1 Yohane 5:5.

Bushe Tasumine mu Cebo ca kwa Lesa?

Icifundisho ca Bulesa Butatu cilamumunga ukutontonkanya kwa basoma ifya butotelo ica kuti balafika na ku mimwene yacishamo iya kusosa fye no kuti Yesu “te kuti asumine mu Cebo ca kwa Lesa no bukombe bwa ciko” pa mulandu wa kuti “pamo nga Cebo wine uwa kwa Lesa, kuti abilisha fye ico cebo.”—Angelo Amato, Gesù il Signore, mu kuba no kusuminisha kwe calici.

Lelo, cinshi cintu ukuloshako kwatwalilila ukwa kwa Yesu ku Malembo mu cituntulu kulangilila? Lintu atunkilwe, ayambwile Amalembo imiku itatu. Ukwankulako kwakwe ukwalenga butatu kwaebele Satana ukuti Yesu apepele Lesa eka. (Mateo 4:4, 7, 10) Pa tushita twafulilako Yesu alumbwile amasesemo ayo yabombele ku mwine, ukulangilila icitetekelo mu kufikilishiwa kwa yako. (Marko 14:21, 27; Luka 18:31-33; 22:37; linganyako Luka 9:22; 24:44-46.) Ukufuma kuli uku kubebeta tufwile ukusondwelela ukuti Yesu alishibe Amalembo yapuutilwemo na Wishi, ayabakile mu citetekelo, kabili alikwete ukucetekela kwakumanina mu kufikilishiwa kwa masesemo ayo yasobele ifya kwesha fyakwe, ukucula, imfwa, no kubuuka.

Yesu, Icipasho ca Citetekelo ica Kupashanya

Yesu aali no kupilikita ukupilikita kwa citetekelo ukufika fye na ku mpela pa kuti engasungilila bucishinka bwakwe kuli Wishi no ‘kucimfya aba pano isonde.’ (Yohane 16:33) Ukwabula icitetekelo, te kuti cicitikeko ukunonka ukucimfya kwa musango yo. (AbaHebere 11:6; 1 Yohane 5:4) Pa mulandu wa cilya citetekelo cacimfya, aali ca kumwenako ku bakonshi bakwe aba citetekelo. Mu cine cine alikwete icitetekelo muli Lesa wa cine.

[Futunoti]

[Akabokoshi pe bula 15]

Yesu, “Kawaminisha,” Awamishiwa

AbaHebere 2:10: “Pantu cayene ukuti Wene, uo ifintu fyonse fyabela kabili uo fyabelapo, pa kutwala abana abengi ku bucindami, alenge Kelenganya we pusukilo lyabo abe uwapwililila mu kucula.”

AbaHebere 2:17, 18: “Afwile ukupalana na bamunyina mu fintu fyonse, ukuti abe shimapepo mukalamba uwa luse kabili uwa cishinka mu fya kwa Lesa, ku kukonsolole membu sha bantu. Pantu umo aculile umwine pa kweshiwa, e mo aishibilo kwafwa abeshiwa.”

AbaHebere 3:2: “Uwabo wa cishinka kuli uyo uwamulaashile, ifyo na Mose aali mu ŋanda yakwe yonse.”

AbaHebere 4:15: “Tatuli na shimapepo mukalamba uushingatusakamana ku kunaka kwesu; lelo uwaeshiwe kuli fyonse ifyo fine na ifwe tweshiwako, no kubulo kubembuka.”

AbaHebere 5:7-9: “Wene mu nshiku sha mubili wakwe wa buntunse, pa kuniniko kulomba no kupaapaata pamo no kukuuta kwa kalanda ne filamba ku wali na ’maka ya kumutuula ku mfwa; kabili aumfwilwe pa mulandu wa kutiina Lesa. Nelyo ali Mwana asambilile icumfwila kuli ifyo aculileko; kabili pa kulengwo kupwililila, aishilebo mwine ’pusukilo lya muyayaya.”