Umulandu Ifipesha Amano Fyeka fye Fishikuulila Icitetekelo
UKUSHIMIKILWA teko, kano waimwena we mwine. E fyasumina abengi. Bamo batila kuti batetekela fye Lesa nga aliisokolwele umwine mu nshila ya cipesha amano. Napamo e fyo, lelo bushe ukusumina kwa musango yo kuti kwatwala ku citetekelo cine cine?
Langulukeni abena Israele Kora, Datani, na Abiramu. Baibolo itila bali ni bansangwapo pa fipesha amano fyakonkapo ifya kutiinya ifya kwa Lesa: ifinkunka 10 ifyaishile pali Egupti, ukupusunsuka kwa luko lwa kwa Israele ukupula muli Bemba Wakashika, no kulofiwa kwa kwa Farao wa bena Egupti no mulalo wakwe. (Ukufuma 7:19–11:10; 12:29-32; Ilumbo 136:15) Kora, Datani, na Abiramu na kabili balyumfwile uko Yehova alandile ukufuma mu muulu pa lupili lwa Sinai. (Amalango 4:11, 12) Lelo, tapapitile nshita yalepa apo ifi fipesha amano fyacitikile, aba baume batatu basongelekenye ukupondoka ukulwisha Yehova na babomfi bakwe abasontwa.—Impendwa 16:1-35; Ilumbo 106:16-18.
Ilyo papitile mupepi ne myaka 40, kasesema we shina lya Balaamu na o wine alimweneko icipesha amano. Nelyo fye kucilima kwa kwa malaika takwamuleseshe ukubisha ulubali lwa balwani ba kwa Lesa, abena Moabu. Te mulandu na cilya cipesha amano, Balaamu atwalilile fye no kulwisha Yehova Lesa na bantu Bakwe. (Impendwa 22:1-35; 2 Petro 2:15, 16) Nangu cibe fyo, ukubulwe citetekelo kwa kwa Balaamu kwashalila fye ukutali lintu kwalinganishiwa no kwa kwa Yuda Iskariote. Te mulandu no kuba cibusa wapalamisha uwa kwa Yesu no kuba nsangwapo pa fipesha amano fya maka ifyakonkana, Yuda afutwike Kristu pa sha silfere 30.—Mateo 26:14-16, 47-50; 27:3-5.
Intungulushi sha mapepo isha ciYuda na sho shalishibe pa lwa fipesha amano fya kwa Yesu ifingi. Pa numa abuushishe Lasaro, shalisumine no kusumina ukuti: “Uyu muntu acite fiishibilo ifingi.” Lelo bushe ukumona Lasaro wabuushiwa kwalinashishe imitima yabo no kubapeela icitetekelo? Iyo, nakalya. Mu cifulo ca ico, bapangile ukwipaya bonse babili Yesu na Lasaro!—Yohane 11:47-53; 12:10.
Nelyo fye kunyantukilamo kwa kwa Lesa umwine kwalifililwe ukuleta ukulenga aba bantu babifi ukutetekela. Ilintu Yesu aali mu mansa she tempele pa kashita kamo, apepele mu mashiwi ya kuti: “Mwe Tata, cindikeni ishina lyenu.” Yehova alyaswike ne shiwi ukufuma mu muulu ati: “Nindicindika, na kabili nkalicindika.” Lelo, ici cipesha amano cacitike tacalengele imitima ya balya basangilwepo ukuba ne citetekelo. Baibolo itila: “Nelyo acitile ifiishibilo ifyabe fi ku cinso cabo, tabamutetekele iyo.”—Yohane 12:28-30, 37; linganyeniko Abena Efese 3:17.
Umulandu Ifipesha Amano Fishakuulile Icitetekelo
Mulandu nshi kwingabela ukubulwe citetekelo kwa musango yo te mulandu ne fipesha amano? Ukukaanwa kwa kwa Yesu ku ntungulushi sha mipepele isha ciYuda e kumoneka ukwa kupelenganya sana lintu mwalanguluka ukuti pa nshita ine atendeke ubutumikishi bwakwe, abaYuda bonse ‘balelolela Kristu,’ nelyo Mesia. (Luka 3:15) Nangu cibe fyo, ubwafya bwali mu fyo balelolela. Kalemba wa madikishonari W. E. Vine ayambula uwasoma ifya Baibolo uwaishibikwa ukuti atile abaYuda balyobelwe ne tontonkanyo lya kufwaya Mesia uwali no “kubalenga ukucimfya pe sonde” no kubapa “ifyuma ifingi.” E co, tabalefwaya uyu Yesu umwina Nasarete waicefya, uushali mu fya mapolitiki, uwamonekele pa kati kabo mu 29 C.E. nga Mesia wa cine. Intungulushi sha fya mapepo na kabili shaletiina ukuti ifisambilisho fya kwa Yesu fyali no konaula imibele yalipo no kubika ififulo fyabo ifyasumbuka mu busanso. (Yohane 11:48) Aya matontonkanyo bapampaminepo e lyo na bukaitemwe fyabalengele ukukanaishiba ubupilibulo bwa fipesha amano fya kwa Yesu.
Intungulushi sha fya mapepo isha ciYuda na bantu bambi pa numa balikeene ubushininkisho bwa mu cipesha amano ubwa kuti abakonshi ba kwa Yesu baleipakisha ububile bwa bulesa. Ku ca kumwenako, lintu abatumwa baposeshe umuntu uwalemene ukufuma ku kufyalwa, bashicilye ba ciYuda abakalifiwa baipwishe ati: “Tulecita shani kuli aba bantu? Pantu caishibikwa ku bekashi bonse ba mu Yerusalemu ukuti ca cine cine iciishibilo icalumbuka nacicitwa kuli bene; kabili twafilwo kukaana. Lelo ukuti ciicilamo ukulunduluka mu bantu, tubapangishe ukuti bebwekeshapo ukulandila mwi shina ili ku muntu nangu umo.” (Imilimo 3:1-8; 4:13-17) Cailanga ukuti, ici cipesha amano cawamisha tacakuulile nelyo ukuleta icitetekelo mu mitima ya balya bantu.
Ukuibililika, icilumba, no bufunushi e fintu fyalenga abengi ukutalamika imitima yabo. Cilemoneka kwati e fyo cali kuli Kora, Datani, na Abiramu, abalumbwilwe uku tufumine. Akalumwa, umwenso, ne mibele imbi iingi iibi e fyacilikila bambi. Twacinkulwako, na kabili, ulwa bamalaika babulwe cumfwila, ifibanda, abo inshita imo bakwete ishuko lya kumone cinso ca kwa Lesa. (Mateo 18:10) Tabatwishika ukuti Lesa e ko aba. Na kuba, ‘ifiwa fyalitetekela, no kututuma.’ (Yakobo 2:19) Nalyo line, tafyamutetekela Lesa.
Ubupilibulo bwa Citetekelo ca Cine
Icitetekelo calicila pa cisumino fye. Na kabili calicila pa kukuntukilwa fye kwa pa kashita ku cipesha amano. AbaHebere 11:1 batila: “Awe icitetekelo e shintililo lya fintu tulecetekela, ni nte ya fintu ifishimonwa.” Umuntu wakwate citetekelo alishininwa mu mutima wakwe ukuti conse ico Yehova Lesa alaya caba fye nge cafikilishiwa. Ukulundapo, ubushinino bushingakaanwa ubwa fintu fishimonwa bwaliba ubwa maka nga nshi ica kuti icitetekelo icine casoswa ukulingana no bo bunte. Ee, icitetekelo cashimpwa pa bunte. Kabili ku numa, ifipesha amano fyalebombako mu kulundulula icitetekelo nelyo ukucikuulilila. Ifishibilo fyacitilwe na Yesu fyacitilwe ku kushinina bambi ukuti aali e Mesia walaiwa. (Mateo 8:16, 17; AbaHebere 2:2-4) Mu kupalako, ifya bupe fya mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, nelyo amaka yabomba, pamo nga ukuposha kwa mu cipesha amano no kulandila mu ndimi fyashinine ukuti abaYuda nomba tabali na bubile bwa kwa Yehova no kuti nomba apokelele icilonganino ca Bwina Kristu, icapangilwe no Mwana wakwe, Yesu Kristu.—1 Abena Korinti 12:7-11.
Pa fya bupe fya cipesha amano ifya mupashi pali na maka ya kusesema. Lintu abashasumina bamwene ici cipesha amano, bamo balikuntilwe ukwisapepa Yehova, ukubilisha ati: “Lesa aba muli imwe cine cine.” (1 Abena Korinti 14:22-25) Nangu cibe fyo, Yehova Lesa tafwaile ukuti ifipesha amano fikalilile mu kupepa kwa Bwina Kristu. Ukumfwana ne co, umutumwa Paulo alembele ati: “Ukusesema, kukafubalishiwa; kabili indimi, shikaleka.” (1 Abena Korinti 13:8) Ifi fya bupe mu kushininkisha fyalipwile ilyo abatumwa capamo na bapokelele ifya bupe fya musango yu kuli bene bafwile.
Bushe ninshi abantu bali no kushala fye ukwabula ishintililo lya citetekelo? Iyo, pantu Paulo atile: “[Lesa] tailekele fye ukwabulo bunte ubwa kuti e Kabomba wa fisuma, uumupeele mfula ya mu muulu ne myaka ya kulobolole fisabo, no kwisushamo imitima yenu ifilyo no kusangalala.” (Imilimo 14:17) Mu cine cine, ku ba mitima ya bufumacumi abaitemenwa ukwiswila imintontonkanya yabo ne mitima ku bushinino bwatushinguluka, “ifishimoneka [fya kwa Yehova Lesa]—amaka yakwe ya pe na buLesa bwakwe pamo—fyamonekesha, bafiilukila ku fibumbwa. E ico [abakaana Lesa] babulwe ca kuleseshamo.”—Abena Roma 1:20.
Icikabilwa cintu cacila pa kusumina fye ukuti Lesa e ko aba. Paulo acincishe ati: “Mwipalana no bwikashi buno; lelo musangulwe mu kulengwa kwa mitima yenu ipya, ukuti mulinge icabo kufwaya kwa kwa Lesa, icisuma kabili ica kutemuna kabili icapwililila.” (Abena Roma 12:2) Ici kuti cacitwa ukupitila mu kusambilila Amalembo mu mukoosha mu kuba no kwaafwa kwa mpapulo sha Bwina Kristu, pamo nga uno magazini. Icitetekelo icashimpwa pa kwishiba kwalungikwa ukwa Cebo ca kwa Lesa, Baibolo, te cintu catompoka nelyo ica pa muulu fye. Abailuka ukufwaya kwa kwa Lesa kabili balecita kwene mu citetekelo balebombela Lesa umulimo washila.—Abena Roma 12:1.
Ukusumina Ukwabula Ukumona
Umutumwa Toma calimwafishe ukutetekela Yesu wabuushiwe ukufuma ku bafwa. Toma apampaminepo fye ati: “Nshatetekele, kano namona mu ndupi shakwe ifibala fya nsunga, no kubiko munwe wandi mu fibala fya nsunga, no kubike minwe yandi mu lubafu lwakwe.” Lintu Yesu pa numa aishilemoneka mu mubili wa buntu uwalangishe ifilaso alashilwe pa kupoopelwa, Toma alisumine ici cipesha amano. Nangu cibe fyo, Yesu atile: “Balishuka abatetekela, nelyo tabamona.”—Yohane 20:25-29.
Ilelo, amamilioni ya Nte sha kwa Yehova ‘bendela mu kutetekela, te mu kumona.’ (2 Abena Korinti 5:7) Nangu ca kuti tabamwene ifipesha amano fyalembwa mu Baibolo, balitetekela mu kukosa ukuti fyalicitike. Inte shalitetekela Lesa ne Cebo cakwe. Mu kuba no kwaafwa kwa mupashi wakwe, baliba na maka ya kumfwikisha ifisambilisho fya mu Baibolo no mutwe wa iko uwayandatila—ukuulumbula, ukwebelwa kwa bumulopwe bwa kwa Yehova Lesa ukupitila mu Bufumu bwakwe ubwa mu muulu. (Mateo 6:9, 10; 2 Timote 3:16, 17) Aba Bena Kristu bene bene balabomfya ukufunda kwa mano ukwa mu Baibolo mu bumi, kabili balainonsha apakalamba. (Ilumbo 119:105; Esaya 48:17, 18) Balisumina ubushinino bushingakaanwa ubwa kuti amasesemo ya Baibolo yeshibisha inshita yesu ukuti ni “nshiku sha kulekelesha,” kabili balitetekela ukuti icalo cipya ica kwa Lesa icalaiwa cili mupepi. (2 Timote 3:1-5; Mateo 24:3-14; 2 Petro 3:13) Kuli bene caba buseko nga nshi ukwebako bambi uko kwishiba kwa kwa Lesa. (Amapinda 2:1-5) Balishiba ukuti caba kupitila fye mu kusambilila Amalembo e muntu abo abafwaya Lesa mu cine cine bengamusangila.—Imilimo 17:26, 27.
Bushe mwamwibukisha Albert, uwacilandwapo mu cipande cifumineko? Ilyo papitile inshiku shinono pa numa ipepo lyakwe ilya kufwaya icipesha amano lishayaswikwe, alitandalilwe na umo uwa Nte sha kwa Yehova, umwanakashi umukoloci uwamushilile impapulo shashimpwa pali Baibolo. Pa numa ya ico, Albert alisumine ukusambilila isambililo lya Baibolo ilya pa fye pa ŋanda. Ilyo alecililako ukubeleshanya no bukombe bwa mu Baibolo, ukulengwe nsoni kwakwe kwasangwike ukusangalala. Atendeke ukwiluka ukuti te mulandu ne fyo aleenekela, alisangile Lesa.
Amalembo yacincisha ukuti: “Fwayeni Yehova ilyo engasangwa, mulilileni ilyo ali mupepi.” (Esaya 55:6) Kuti mwacite ci ukupitila mu kunonka ukwishiba kwalungikwa ukwa Cebo cakwe, te kupitila mu kupembelela icipesha amano ca muno nshiku ukufuma kuli Lesa. Ici cilafwaikwa, pantu ifipesha mano fyeka fye te kuti fikuule icitetekelo.
[Icikope pe bula 5]
Nelyo fye kubuushiwa kwa kwa Lasaro ukwa cipesha amano takwakuntile abalwani ba kwa Yesu ukukwata icitetekelo
[Ifikope pe bula 7]
Icitetekelo cashimpwa pa kwishiba kwalungikwa ukwa Baibolo