Pashanyeni Inkumbu sha kwa Yehova
“Mube aba nkumbu, ifyo Shinwe abo wa nkumbu.”—LUKA 6:36.
1. Bushe abaFarise bailangile shani ukubulwe nkumbu?
NANGU abantunse babumbwa mu cipasho ca kwa Lesa, ilingi line balafilwa ukupashanya inkumbu shakwe. (Ukutendeka 1:27) Ku ca kumwenako, moneni ifyali abaFarise. Bonse pamo, tabasekelele lintu Yesu mu nkumbu aundepe uwali ne cisansa icaumina pe Sabata. Lelo, ‘baumanine Yesu akapi, ica kuti bamonaule.’ (Mateo 12:9-14) Inshita imbi, Yesu aposeshe umuntu uwafyelwe impofu. Apa na po, “bamo ba mu baFarise” tabasekelele mu nkumbu sha kwa Yesu. Lelo, bailishenye abati: “Uyu muntu tafuma kuli Lesa, ico tabake sabata.”—Yohane 9:1-7, 16.
2, 3. Yesu aloseshe mwi pa kusoso kuti, “Cenjeleni ku citutumushi ca baFarise”?
2 Ukukanayangwako kwa baFarise kwali kupusana ne cifyalilwa ca buntunse kabili kwali kubembukila Lesa. (Yohane 9:39-41) Yesu alilungike, ukusoka abasambi bakwe ukuti, “Cenjeleni ku citutumushi” ca ishi ntungulushi na ku ca bashimapepo bambi, pamo nga baSaduke. (Mateo 16:6) Mu Baibolo icitutumushi cimininako ulubembu nelyo ukubotelela. Kanshi Yesu aalelosha mu kuti ukusambilisha kwa “bakalemba na baFarise” kuti kwabotelesha ukupepa kwasanguluka. Mu nshila nshi? Mu kuti kwalesambilisha abantu ukumona Ifunde lya kwa Lesa nga mafunde yabo aya mutitikisha kabili aya kusefya, ilintu balesuula “ifyafinako,” ukusanshako ne nkumbu. (Mateo 23:23) Uyu musango wa mipepele uwa kusefya walengele ukupepa Lesa ukube cisendo cishaifinina.
3 Mu lubali lwalenga bubili ulwa mulumbe wa kwa Yesu uwa mwana umonaushi, asansalike ukutontonkanya kwapondama ukwa ntungulushi sha mapepo isha ciYuda. Muli uyu mulumbe wishi, uwimininako Yehova, aalefwaisha ukulekelela umwana wakwe uwalapiile. Lelo umukalamba wa uyu mulumendo, uwaiminineko “abaFarise na bakalemba,” taaletontonkanye fyo nangu fye panono.—Luka 15:2.
Munyina Afulwa
4, 5. Umukalamba wa mwana umonaushi ‘alubile’ shani?
4 “Nomba umwana wakwe mukalamba ali ku cilime; kabili ilyo aleisa apalamina ku ng’anda, aumfwo kwimba no kucinda. E pa kwita umo pali bakalume, alamwipusha ifiponeneko. Na o atile kuli wene, Munonko naisa; kabili wiso epeye umwana wa ng’ombe uwainiwa, ico amupokelele umutuntulu. Awe alifulilwe, akene ukwingilamo.”—Luka 15:25-28.
5 Cailanga fye, ukuti mu mulumbe wa kwa Yesu te mwana umonaushi eka ali no bwafya. Icitabo cimo cilandapo kuti, “Aba bana bonse abashimikwa pano balilubile, umo pa mulandu wa bupulumushi ubwamulengele ukuseebana, umbi pa mulandu wa kuilungamika ukwamulengele ukukanailuka.” Moneni ukuti umukalamba wa mwana umonaushi akene ukusekelela kabili “alifulilwe.” Ishiwi lya ciGriki ukwafuma ‘ukufulwa’ talilosha sana ku bukali, lelo lilosha ku fiba mu muntontonkanya pa nshita yalepa. Cilemoneko kuti, umukalamba wa mwana umonaushi alifiitilwe ku mutima pa nshita ntali, e co ayumfwile ukuti tacalingile ukusefya ukubwela kwa muntu uwaifumiine fye pa ng’anda.
6. Ni bani umukalamba wa mwana umonaushi emininako, kabili mulandu nshi?
6 Umukalamba wa mwana umonaushi emininako bwino abakalifiwe pa cililishi no kusakamana Yesu alangile ababembu. Inkumbu sha kwa Yesu tashalengele aba abaleilungamika ukumfwapo nangu cimo; kabili tabalangishe ukusekelela kubako mu muulu ilyo umubembu alekelelwa. Lelo, inkumbu sha kwa Yesu shabalengele ukufulwa, kabili batendeke ‘ukutontonkanya ifya bubifi’ mu mitima yabo. (Mateo 9:2-4) Limo abaFarise balikalipe nga nshi ica kuti baikete umwaume untu Yesu aundepe lyene “bamutamfiishe ku nse” ye sunagoge e kuti ukumukaanya ukulaya ku kupepa! (Yohane 9:22, 34) Ukupala umukalamba wa mwana umonaushi, ‘uwakeene ukwingilamo,’ intungulushi sha fya mapepo isha ciYuda shalikaaninine ndai inshita intu shakwete ishuko lya ‘kusekelela pamo na basekelela.’ (Abena Roma 12:15) Yesu atwalilile ukusansalika ukupelulula kwabo ukwa bubifi ilyo aleshimika umulumbe wakwe.
Ukupelulula Kwalubana
7, 8. (a) Ni mu nshila nshi umukalamba wa mwana umonaushi afililwe ukwishiba umwalolele ubwana? (b) Umwana umukalamba aapuseneko shani na wishi?
7 “Awe wishi afuma, alamupaapaata. Lelo ayaswike wishi, ati, Moneni, imyaka iyi iingi namubombela, kabili nshatala mpula mwi funde lyenu nakalya; kabili ine tamwatala amumpeela nangu mwana wa mbushi ukuti nsangalale na banandi. Lelo ilyo aisa uyu mwana wenu, uwamuliile ifya maliila fyenu pamo na bacilende, mwamwipailo mwana wa ng’ombe uwainiwa.”—Luka 15:28-30.
8 Ukupitila muli aya mashiwi, cailangile fye apabuuta ukuti umukalamba wa mwana umonaushi taishibe bwino umwalolele ubwana. Alebombela wishi kwati fye fintu uwaingile ncito abombela uwa mwingishe ncito. Pantu aebele wishi ukuti: ‘Nalimubombela.’ Ca cine, uyu mwana umukalamba tabalile afuma pa ng’anda nelyo ukupula mwi funde lya kwa wishi. Lelo bushe kutemwa kwalengele icumfwila cakwe? Bushe alisangile ubuseko bwine bwine mu kubombela wishi, nelyo bushe camulengele ukuba uwa muleketela, ukuimona ngo mwana musuma pantu fye alebombe milimo yakwe “ku cilime”? Nga cine cine ali mwana uwaipeeleshe, mulandu nshi ashaletontonkanishisha nga wishi? Ilyo ashukiile inshita ya kulanga inkumbu kuli munyina, mulandu nshi umutima wakwe ushaumfwiliile cililishi?—Linganyeniko Ilumbo 50:20-22.
9. Londololeni ifyo intungulushi sha fya mapepo isha ciYuda shapalile umwana umukalamba.
9 Intungulushi sha fya mapepo isha ciYuda shapalile uyu mwana umukalamba. Baitungile bucishinka kuli Lesa pa mulandu wa kuti balekonka konse aka mu mutande wa mafunde. Cishinka, icumfwila calikatama. (1 Samwele 15:22) Lelo ukukomaila balekomaila pa mafunde ya fya mipepele kwasangwile ukupepa Lesa nge cibelesho fye, ukuipeela fye kwa ku nse ukwabula bumupashi bwine bwine. Baabikile amano ku fishilano. Tamwali kutemwa mu mitima yabo. Na kuba, balemona abantu yaweyawe nge fisooso, no kulabeta mu misuula nga ‘abatiipwa.’ (Yohane 7:49) Na cine, Lesa kuti asekela shani mu milimo ya isho ntungulushi ilintu imitima yabo yalitalwike kuli wene?—Mateo 15:7, 8.
10. (a) Mulandu nshi amashiwi ya kuti, “Ndefwayo luse, te lambo iyo” yabeleele ukufunda kwalinga? (b) Bushe ukubulwe nkumbu kwabipa shani?
10 Yesu aebele abaFarise ukuti “kabiyeni, musambilile umo ici calola, Ndefwayo luse, te lambo iyo.” (Mateo 9:12; Hosea 6:6) Tabaishibe icacindeme, pantu ukwabula inkumbu amalambo yabo yonse yali no kuba aya fye. Uyu cine cine mulandu wakakala, pantu Baibolo isoso kuti “abashaba na luse” bapendelwa pamo na bo Lesa amona nga “bawamine mfwa.” (Abena Roma 1:31, 32) E mulandu wine kanshi, Yesu asosele ukuti ishi ntungulushi sha fya mapepo nge bumba bali no kwisaonaulwa umuyayaya. Cimoneka kwati, ukubulwe nkumbu e kwalengele sana ukuti bapingulwe muli uyu musango. (Mateo 23:23) Nakalimo bamo muli ili bumba bali no kwafwiwa. Pa kusondwelela umulumbe wakwe, Yesu aeseshe ukwalula ukutontonkanya kwa baYuda ba musango yo ukupitila mu mashiwi wishi wa mwana umukalamba alandile. Natumone ifyo acitile ico.
Inkumbu sha kwa Wishi
11, 12. Bushe wishi wa mu mulumbe wa kwa Yesu aesha shani ukupelulushanya no mwana wakwe umukalamba, kabili cinshi pambi amashiwi abomfeshe aya kuti “munonko” yengapilibula?
11 “Na o atile kuli wene, We mwana, tuli nobe pe, na fyonse ifyandi fyobe. Lelo tufwile ukusangalala no kusekelela; ico munonko uyu alifwile, nomba ali no mweo; alilubile, kabili alondoka.”—Luka 15:31, 32.
12 Moneni ukuti wishi abomfeshe inumbwilo ya kuti “munonko.” Mulandu nshi? Ibukisheni ukuti pa kubala, ilyo umwana mukalamba alelanda kuli wishi, aitile umwana umonaushi ukuti “umwana wenu,” tamwitile ati, “munyinane.” Taalefwaya kusumina ukuti ena no mwaice wakwe lupwa lumo. E co nomba wishi, pano alefwaya ukusambilisha umwana wakwe umukalamba ukuti: ‘Uyu tali fye mwana kuli ine. Ni munonko, ifumo fye limo. Nulingo kusekelela pa kubwela kwakwe!’ Ubukombe bwa kwa Yesu bufwile bwalyumfwikike ku ntungulushi sha ciYuda. Ababembu basuulile ni “bamunyinabo” icine cine. Na cine, “tapali pano isonde umuntu mulungami uucite cisuma no kubulo kubembuka.” (Lukala Milandu 7:20) Kanshi aba baYuda balumbwike, balilingile ukusekelela lintu ababembu balapiile.
13. Filya umulumbe wa kwa Yesu wapwiliile pa kati utushiila cipusho nshi ica kulangulusha?
13 Cilya wishi apwisha ukupaapaata, umulumbe wapwila na pa kati. Cili kwati Yesu alefwaya abalekutika ku mulumbe wakwe e bo bapwishishishe. Nampo nga ulya mwana umukalamba alyankwileko bwino nelyo iyo, abalekutikako bali no kwasuka icipusho ca kuti, ‘Bushe mukailunda ku kusekelela kubako mu muulu lintu umubembu alapila?’ Ilelo nalyo Abena Kristu balikwate nshila bengasukilamo ico cipusho. Ni nshila nshi?
Ukupashanya Inkumbu sha kwa Lesa Ilelo
14. (a) Kuti twabomfya shani ukufunda kwa kwa Paulo ukwaba pa Abena Efese 5:1 lintu tulelanda pa nkumbu? (b) Kukanaumfwikisha nshi pa lwa nkumbu sha kwa Lesa tulekabila ukusengauka?
14 Paulo akonkomeshe abena Efese ukuti: “Mube abapashanya Lesa, nga bana abatemwikwa.” (Abena Efese 5:1) E co, nga Bena Kristu tufwile ukutasha pa nkumbu sha kwa Lesa, ukulenga shifike pa mitima yesu, lyene ukulanga shene ilyo tuli na bambi. Nangu ni fyo, tulekabila ukucenjela. Tatulekabila ukumona inkumbu sha kwa Lesa ngo kutekelesha imembu. Ku ca kumwenako, bamo ku mufulo kuti bapelulula ukuti, ‘Nga nabembuka, kuti napepa fye kuli Lesa ukuti andekelele, kabili akanjikatilwe nkumbu.’ Ukutontonkanya kwa musango yo kuti kwapala cintu Yuda kalemba wa Baibolo aitile ‘ukusangulo kusenamina kwa kwa Lesa wesu bucilende.’ (Yuda 4) Nangu ca kuti Yehova wa nkumbu, “ababi takabalinge aba kaele nangu pamo” lintu alepingula ababembu bashilapila.—Ukufuma 34:7; linganyeniko Yoshua 24:19; 1 Yohane 5:16.
15. (a) Mulandu nshi uo baeluda maka maka bashilingile ukulemenena fye ku lubali lumo pa fyo bamone nkumbu? (b) Ilintu tabatekelesha ukulufyanya kwa ku mumbo, cinshi baeluda balingile ukufwaisha ukucita, kabili mulandu nshi?
15 Lubali lumbi, tulekabila ukuibaka ku kucishamo ukuba abaumina kumo kabili abalengulula abo abalangisha ukulapila kwine kwine no bulanda umwalolo kufwaya kwa kwa Lesa pa membu shabo. (2 Abena Korinti 7:11) Apantu baeluda baliseekeshiwa ukusakamana impaanga sha kwa Yehova, calicindama ukuti belemenena fye ku lubali lumo muli ci, maka maka ilyo balepingula imilandu ya bupingushi. Icilonganino ca Bwina Kristu cifwile ukusungililwa icasanguluka, kabili ca mu Malembo ‘ukufumya imbifi’ ukupitila mu kutamfya. (1 Abena Korinti 5:11-13) Pa nshita imo ine, cisuma ukulanga inkumbu lintu calinga ukucite fyo. E co ilintu baeluda tabatekelesha ukulufyanya kwa ku mumbo, balatukuta ukulangisha ukutemwa ne nkumbu, ukwabula ukupondamika ubulungi. Lyonse balebukisha icishinte ca mu Baibolo icitila: “Ubupingushi tabuli na luse ku ushabelele uluse: uluse lwanga pa bupingushi.”—Yakobo 2:13; Amapinda 19:17; Mateo 5:7.
16. (a) Ukupitila mu kubomfya Baibolo, londololeni ifyo Yehova cine cine afwaisha abalufyenye ukubwelela kuli wene. (b) Ni shani twingalanga ukuti na ifwe tulasengela ababembu balapila ilyo babwela?
16 Umulumbe wa mwana umonaushi ulangilila apabuuta tuutu ukuti Yehova afwaya abalufyanya ukubwelela kuli wene. Na cine, acili alebeeta ukufikila baikaanina fye ukulapila. (Esekiele 33:11; Malaki 3:7; Abena Roma 2:4, 5; 2 Petro 3:9) Ukupala wishi wa mwana umonaushi, Yehova alacindamika ababwela, alabapokelela mu lupwa na maboko yabili. Bushe mulepashanya Yehova muli ci? Mwankulako shani lintu uwasumina munensu, uwatamfiwe ku numa abweshiwa? Natwishiba kale ukuti kulabo “kusekelela mu muulu.” (Luka 15:7) Lelo bushe kulabo kusekelela pe sonde, mu cilonganino cenu, nangu fye mu mutima wenu? Nelyo, bushe ukupala umwana mukalamba uwa mu mulumbe, mulafiitwa amuti tawaminwe kusengela pantu aifumiine fye mu mukuni wa kwa Lesa?
17. (a) Mibele nshi yaishileba mu Korinti wa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, kabili ni shani fintu Paulo apandile amano abali mu cilonganino ifya kubombela pa mulandu? (b) Mulandu nshi ukukonkomesha kwa kwa Paulo kwabelele ukusuma, kabili kuti twakubomfya shani ilelo? (Moneni no mukululo ku kulyo.)
17 Pa kuti twafwiwe ukuibebeta muli ulu lubali, natutontonkanye icacitike mu Korinti nakalimo mu mwaka wa 55 C.E. Kulya, umwaume uwatamfiwe kale mu cilonganino kwi pele pele alisangulwile imibele yakwe. Cinshi bamunyina baali no kucita? Bushe baali no kutwishika ukulapila kwakwe no kutwalilila ukumusengauka? Nakalya, Paulo acincishe abena Korinti ati: “Camuwamino kumubelelo luse no kumusansamusha, epali uwabe fi afwa ku cikonko. E ico ndemupaapaato kuti mukushe ukutemwa kwenu kuli wene.” (2 Abena Korinti 2:7, 8) Ilingi line, bakacita wa fibi abalapila balacilapo kuyumfwa abasauka no kupelelwa. E co, bakabila ukwebwa ukuti balitemwikwa ku basumina banabo na kuli Yehova. (Yeremia 31:3; Abena Roma 1:12) Ici calicindama. Mulandu nshi?
18, 19. (a) Mu kubangilila, ni shani Abena Korinti bailangishe ukuti balicililemo ukutekelesha imembu? (b) Ni shani ukubulwe nkumbu kwali no kulengela abena Korinti ‘ukupusulwa kuli Satana’?
18 Pa kukonkomesha abena Korinti ukuba abalekelela, Paulo alanda umulandu wa kucitile fyo atila “epali twapusulwa kuli Satana; pantu tatwaluba amapange yakwe.” (2 Abena Korinti 2:10c, 11) Ni mwi aloseshe? Kwena, pa kubala Paulo alyebawile icilonganino ca bena Korinti pa mulandu wa kutekelesha icabipa. Balilekele uyu muntu umo wine ukutwalilila ukubembuka ukwabulo kumukanda. Ukucite fyo, kwalengele icilonganino maka maka baeluda balimo ukutemuna Satana, pantu nga alitemenwe ukuleta umuseebanya pa cilonganino.—1 Abena Korinti 5:1-5.
19 Lubali lumbi nga ca kuti baeluda kabili bacishamo ukukanalekelela uwalapila, Satana kuti abomfye nshila imbi iya kuti bapusulwe. Mu nshila nshi? Kuti ashukila ukukaluka kwabo no kubulwe nkumbu. Nga ca kuti umubembu uwalapila “afwa ku cikonko” nelyo nga fintu Today’s English Version isosa ukuti, “ubulanda bwamufulila no kunenuka anenuka” we mulandu ulakula untu baeluda bengaba na o pa cinso ca kwa Yehova! (Linganyeniko Esekiele 34:6; Yakobo 3:1.) E mulandu wine kanshi, ilyo apwile ukucenjesha abakonshi bakwe ukukanapunwisha “umo wa mu banono aba,” Yesu asosele ukuti: “Cenjeleni; munonko nga abifya, mwebaule; e lyo nga alapila, mulekelele.”a—Luka 17:1-4.
20. Ni mu nshila nshi kubela ukusekelela mu muulu na pe sonde ilyo umubembu alapila?
20 Amakana ya babwelela ku kupepa kwasanguluka cila mwaka balatasha pa nkumbu Yehova abalanga. Nkashi wa Bwina Kristu umo ilyo abweshiwe atile, “Nshabalile nsansamukapo muli uyu musango ukutula apo nafyalilwa.” Kwena, bamalaika balailunda ku kusekelela kwakwe. Shi na ifwe natuisanshe mu ‘kusekelela kubako mu muulu’ ilyo umubembu alapila. (Luka 15:7) Nga twalacite fyo, tukalapashanya inkumbu sha kwa Yehova.
[Futunoti]
a Nangu cilemoneka kwati ulya kacita wa fibi mu Korinti alibweshiwe mu nshita fye iinono, ici tacilingile ukubomfiwa nge ca kulingilako bonse abatamfiwa. Cila mulandu ulaibela. Bakacita wa fibi bamo balatendeka ukulangisha ukulapila kwine kwine ilyo line fye batamfiwa. Bambi na bo, palatala papita inshita iikalamba pa kuti ukulapila kwabo kumoneke. Nangu ni fyo, aba bonse ababweshiwa balingile intanshi ukulanga ubushininkisho bwa kuba no bulanda umwalolo kufwaya kwa kwa Lesa kabili, nga cingacitwa, bacite ifiyene no kulapila.—Imilimo 26:20; 2 Abena Korinti 7:11.
Ukupitulukamo
◻ Bushe umukalamba wa mwana umonaushi aapaleneko shani ne ntungulushi sha fya mapepo isha ciYuda?
◻ Umukalamba wa mwana umonaushi afililwe shani ukwishiba bwino umwalolele ubwana?
◻ Pa kupashanya inkumbu sha kwa Lesa, kucishamo nshi kubili tulekabila ukusengauka?
◻ Ni shani fintu twingapashanya inkumbu sha kwa Lesa ilelo?
[Akabokoshi pe bula 17]
“Mukushe Ukutemwa Kwenu Kuli Wene”
Paulo aebele aba mu cilonganino ca ku Korinti pa lwa kwa kacita wa fibi uwatamfiwe lelo uwalapiile ukuti: “Ndemupaapaato kuti mukushe ukutemwa kwenu kuli wene.” (2 Abena Korinti 2:8) Ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa “mukushe” lishiwi libomfiwa mu filye ilipilibula “ukusuminishako.” Ee, abalapila ababweshiwa bakabila ukumono kuti balitemwikwa no kuti nabapokelelwa na kabili mu cilonganino.
Nangu ni fyo, tulekabila ukwibukisha ukuti abengi mu cilonganino tabaishiba ifyalengele mu kulungatika ukuti umo atamfiwe nelyo ukubweshiwa. Ukulundapo, kuti kwabako bamo abakalifiwa—nakalimo pa nshita iyalepa—pa kulufyanya kwa ulapiile. Kanshi pa kulangulukilako aba musango yo, ilyo ukubweshiwa kwabilishiwa, tukomfwikisha umulandu wa kulamina amashiwi ya kumusengela ukufikila tukayabomfye ilyo tuli nankwe pa mbali.
Mwandi cilakosha icitetekelo ca babweshiwa ukwishiba ukuti nabapokelelwa na kabili mu cilonganino ca Bwina Kristu! Kuti twakoselesha aba abalapila ukupitila mu kulanda na bene no kuipakisha ukubishanya na bene pa Ng’anda ya Bufumu, mu butumikishi, na pa nshita shimbi ishalinga. Nga twalakusha, nelyo ukusuminisha ukutemwa kwesu kuli aba abatemwikwa, tatulecefyako nangu panono ukubipa kwa membu bacitile. Lelo, capamo ne milalo ya ku muulu, tulasekelela pantu balileka ukucito lubembu no kubwelela kuli Yehova.—Luka 15:7.
[Icikope pe bula 15]
Umwana umukalamba alikeene ukusekelela ukubwela kwa kwa munyina