Ni Bani Balekonka Ulubuuto lwa Calo?

“[Mubalika, NW] nge fyengelo pano nse.”—ABENA FILIPI 2:15.

1. Cinshi cintu Baibolo isosa pa lwa lubuuto lwa butotelo ulwa cimbepa?

BAIBOLO mu kulengama ishibisha Yesu ngo “lubuuto lukalamba,” “ulubuuto lwa calo.” (Esaya 9:2; Yohane 8:12) Nalyo line, banono mu kulinganishiwako abamukonkele lintu aali pe sonde. Icinabwingi basalilepo ukukonka ifyengelo fya cimbepa abali, mu cituntulu, bakasenda ba mfifi. Ulwa aba Icebo ca kwa Lesa cisoso kuti: “Ababe fi batumwa ba bufi, babomfi ba bucenjeshi, abaifungushanya ku kuba abatumwa ba kwa Kristu. Kabili te ca kusunguka; pantu Satana umwine aifungushanya ku kuba malaika wa lubuuto. E ico te ca kupapa nga bakapyunga wakwe baifungushanya kwati ni bakapyunga wa bulungami; impela yabo ikaba ifyabe milimo yabo.”—2 Abena Korinti 11:13-15.

2. Cinshi Yesu asosele ukuti cali no kuba e cishinte ca bupingushi bwa bantu?

² E co, te bantu bonse bafwaya ulubuuto, nelyo fye cingati lwalibo lwa kusungusha nge fyo. Yesu atile: “Ubu e bupingushi, ubwa kuti ulubuuto lwaisa pano isonde, na bantu batemenwe imfifi ukucila ifyo batemenwe ulubuuto; pantu imilimo yabo ya bubifi. Pantu onse uucite fya bubifi apato lubuuto, kabili tesa ku lubuuto, ukuti iiseebana imilimo yakwe.”—Yohane 3:19, 20.

Bakatemwa ba Mfifi

3, 4. Ni shani fintu intungulushi sha butotelo mu kasuba ka kwa Yesu balangile ukuti tabalefwaya ukukonka ulubuuto?

³ Languluka fintu ico cali lintu Yesu aali pe sonde. Lesa apeele Yesu amaka ku kucita ifipesha amano fya kucincimusha nge nshila ya kushininkisha ukuti aali e Mesia. Ku ca kumwenako, pa bushiku bwe Sabata, abweseshemo ukumona kwa mwaume uwafyelwe mpofu. Mwandi mulimo wa kupapa uwa nkumbu! Fintu aali uwa kutasha uyu mwaume! Aali na maka ya kumona pa muku wa kubalilapo! Nangu ni fyo, cinshi cali ukwankulako kwa ntungulushi sha butotelo? Yohane 9:16 ashimiko kuti: “Bamo ba mu baFarise balatila [pa lwa kwa Yesu], Uyu muntu tafuma kuli Lesa, ico tabake sabata.” Fintu imitima yabo yali iyapululwa! Pano ukundapa kwa kusungusha kwali nakucitwa, lelo mu cifulo ca kulumbulula ubuseko pa wali kale impofu no kutasha kuli kondapa, basenwike Yesu! Ku kucite fyo, ukwabulo kutwishika babembukile ukulangishiwa kwa mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, ulubembu lushingalekelelwa.—Mateo 12:31, 32.

⁴ Pa numa, lintu balya aba bumbimunda baipwishe uwali kale impofu pa lwa kwa Yesu, umwaume atile: “Kwene muli ici mwabo kupesha amano, ico imwe tamwishibe uko afuma [Yesu], kabili anshibwile amenso! Twaishibo kuti Lesa tomfwa babembu; lelo ngo muntu abo utiina Lesa, kabili acite co afwaya, wene e o omfwa. Ukufuma ku kutendeka kwa calo tacabalile acumfwika ica kuti umuntu ashibwile amenso ya wafyelwe impofu. Uyu [Yesu] abulafuma kuli Lesa, nga afilwo kucite cintu.” Ni shani fintu intungulushi sha butotelo bayankwileko? “Balyaswike, no kutila kuli wene, We wafyelwe fye mu membu, ni we ulesambilisha ifwe! Kabili bamutamfiishe ku nse.” Fintu babulishe icililishi! Bakwete imitima iyatalama. E co Yesu abebele ukuti ilintu baali na maka ya kumona na menso yabo aya ku mubili, baali impofu lwa ku mupashi.—Yohane 9:30-41.

5, 6. Cinshi ico intungulushi sha butotelo isha mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo shacitile icalangishe ukuti batemenwe imfifi?

⁵ Ukuti aba babumbimunda ba butotelo balebembukila umupashi wa kwa Lesa cimonwa mu kwanguka pa kashita na kambi, lintu Yesu abuushishe Lasaro ukufuma ku bafwa. Pa mulandu wa cilya cipesha amano, abengi aba mu bantuuntu fye bacetekele Yesu. Mona, nangu cibe fyo, cintu intungulushi sha butotelo shacitile? “Bashimapepo bakalamba na baFarise batekele icilye, no kutila, Tulecita shani? pantu uyu muntu acite fiishibilo ifingi. Nga twamuleka ifyo, bonse bakamutetekela, na bena Roma bakesa no kupoke cifulo cesu no luko lwesu.” (Yohane 11:47, 48) Basakamikwe pa lwa fifulo fyabo no kulumbuka. Te mulandu ne ca kufumamo bafwaile ukutemuna abena Roma, te Lesa. E co, cinshi cintu bacitile? “Ukufuma kuli bulya bushiku bapandene amano umwa kuti [bengepaila Yesu].”—Yohane 11:53.

⁶ Bushe e po capelele apo pene? Iyo. Cintu bacitile mu kukonkapo cilanga ifyo batemenwe mfifi: “Bashimapepo bakalamba bapangile ukuti bepaye na Lasaro wine: pantu ni pa mulandu wakwe abengi ba mu baYuda baleya no kutetekela Yesu.” (Yohane 12:10, 11) We bubifi ulabipisha! Nangu cingati bacitile ici conse ku kucingilila ififulo fyabo, cinshi cacitike? Muli ilya ine nkulo, balyalukile abena Roma, ababemine mu 70 C.E. no kupokolola icifulo cabo, uluko lwabo, pamo pene no bumi bwabo bwine!—Esaya 5:20; Luka 19:41-44.

Icililishi ca kwa Yesu

7. Mulandu nshi bakatemwa ba cine bakonkomokele kuli Yesu?

⁷ E fyo na mu kasuba kesu, te bonse bafwaya ukubuutusha kwa ku mupashi. Lelo abo abatemwe cine bafwaya ukwisa ku lubuuto. Bafwaya Lesa nga Mulopwe wabo, kabili mu kuswatuka balukila kuli Yesu, untu Lesa atuma ku kulondolola cintu ulubuuto lwaba, no kumukonka. Ico e cintu abantu baicefya bacitile lintu Yesu aali pe sonde. Bakonkomokele kuli wene. Nelyo fye abaFarise baali no kusumine co. Bailishenye ukuti: “Aba pano isonde bonse balemukonka.” (Yohane 12:19) Abantu bapale mpaanga batemenwe Yesu pantu aali uwapusana na shilye ntungulushi sha butotelo isha kaso, isha matutumuko, ishilwila amaka ukukuma kuli isho Yesu asosele ukuti: “Bakake fisendo ifyafina, no kufitwika pa mabeya ya bantu, lelo tabafwaya kubikako umunwe wabo ku kufisesha. Ne milimo yabo yonse bacita ku kumonwa ku bantu.”—Mateo 23:4, 5.

8. Mu kucilana na ba bumbimunda ba butotelo, mibele nshi intu Yesu akwete?

⁸ Mu kucilana, mona imibele ya cililishi iya kwa Yesu: “Pa kumona amabumba, abekatilwe inkumbu; pa kuti bali abalulunkaniwa kabili abapaswa, nge mpaanga ishishaba na kacema.” (Mateo 9:36) Kabili cinshi cintu acitile pa lwa cene? Asosele kuli abo abaali nabapusulwa ku micitile ya kwa Satana ukuti: “Iseni kuli ine, bonse mwe bacucutika kabili abafinwa, na ine nalamupeelo kutusha. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu; pantu ikoli lyandi lyalyanguka, ne cisendo candi calipepuka.” (Mateo 11:28-30) Yesu acitile icasobelwe ulwa wene pali Esaya 61:1, 2, apabelengwo kuti: “Yehova ansubila ku kubile mbila nsuma ku balanda; antuma ku kukakililako abafunaike misana, ku kubilisha kuli bankole ukulubuka, na ku bakakwa ukwiswilwa; ku kubilisho mwaka wa luse lwa kwa Yehova, no bushiku bwa cilandushi ca kwa Lesa wesu; ku kusansamusha bonse abaloosha.”

Ukulonganika Bakasenda ba Lubuuto

9. Fya kuponako nshi ifikalamba fyacitike mu 1914?

⁹ Pa numa ya kunina kwakwe ukuya ku muulu, Yesu aali no kulolela ukufikila inshita yaishile kuli Lesa ukumupeela amaka ya Bufumu. Lyene aali no kupaatukanya “impaanga” ukufuma ku “mbushi.” (Mateo 25:31-33; Ilumbo 110:1, 2) Iyo nshita yaishile lintu “inshiku sha kulekelesha” shatendeke mu 1914. (2 Timote 3:1-5) Yesu, uwapeelwa amaka nge Mfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa ubwa mu muulu, atendeke ukulonganika ku kuboko kwa kulyo kwakwe ukwa kusenamina abo abalefwaya ukukonka ulubuuto lwa calo. Pa numa ya Nkondo ya Calo iya I, kulya kulonganika kwatwalilile mu kuba no kusumbana kwaingilishiwako.

10. Cipusho nshi pambi cingepushiwa pa lwa abo Yesu alebomfya mu mulimo wa kulonganika?

¹⁰ Pe samba lya butungulushi bwa kwa Kristu Yesu, umulimo wa kulonganika walilambulwa mu kuba no kutunguluka kukalamba. Takwatala akubako mu lyashi lya kale abantu bafule fyo ukufuma mu nko shonse ukulonganikwa pamo mu kupepa kwa cine ukwabuutushiwa. Kabili ni bani ilelo abalekonka ulubuuto ululefuma kuli Lesa na Kristu? Ni bani balecita cintu Abena Filipi 2:15 asosa, ‘ukubalika nge fyengelo pano nse,’ ukulaalika bambi ‘ukwisabuulapo ica bupe amenshi ya Mweo’?—Ukusokolola 22:17.

11. Cifulo nshi ica Kristendomu mu kwampana no lubuuto lwa ku mupashi?

¹¹ Bushe Kristendomu alecite co? Kristendomu, mu kuba na mabutotelo yakwe ayaakanikana, mu kushininkisha talebalika nge cengelo. Na kuba, bashibutotelo baba fye kwati ni ntungulushi sha butotelo isha mu kasuba ka kwa Yesu. Tabalebelebesha ulubuuto lwa cine ukufuma kuli Lesa na Kristu. Imyaka 33 iyapitapo, magazini ya Theology Today yatile: “Mu ca bulanda cifwile ukusuminwa ukuti ulu lubuuto talubalika mwi Calici mu kuba no kubeeka kukalamba. . . . Icalici lyakongamina ku kuba ilyacilapo ukupala ubwikashi bwalishinguluka. Lyene talili lubuuto lukalamba ulwa calo ukucila ica kubelebesha ifyengelo ifibalika mu calo ciine.” Kabili imibele ya Kristendomu ili iyacilanapo ukubipisha ilelo. Iciitwa mu kulubana ngo lubuuto ulo abelebesha ukufuma ku calo caba mu cishinka ni mfifi pantu e cintu fye Satana ne calo cakwe batambika. Iyo, takwaba ulubuuto lwa cine ulufuma ku mabutotelo yakansana kabili aya ku calo mu kupwililila aya Kristendomu.

12. Ni bani bapanga ukuteyanya kusenda ulubuuto lwa cine ilelo?

¹² Kuti casoswa mu kucetekela ukuti sosaite ya calo cipya iya Nte sha kwa Yehova e kuteyanya kwa cine, ukusenda ulubuuto ilelo. Mu kwikatana, ifilundwa fya iko fyonse—abaume, abanakashi, na bacaice bonse bene—balaleka ulubuuto lwabo ukufuma kuli Yehova na Kristu ukubalika ku cinso ca mutundu wa muntu onse. Umwaka wapwile, mu filonganino mupepi na 70,000 ifya Nte sha kwa Yehova ukupulinkane calo conse, bakasenda ba lubuuto ukucila pa mamilioni yane mu kucincila baleeba bambi pa lwa kwa Lesa ne mifwaile yakwe. Kabili cila mwaka nomba, tumona ukulonganika kukalamba ukwatwalilila ukwa bantu abo nabo bene abafwaya ukubuutushiwa kwa ku mupashi. Imyanda ya makana balebatishiwa pa numa ya kusambilila Baibolo no kwisa ku kwishiba kwalungikwa ukwa cine. Mu cishinka, ‘ukufwaya [kwa kwa Lesa] kwa kuti abantu bonse bapusuke no kufika ku kwishibe Cine.’—1 Timote 2:4.

13. Ni kuli cinshi pambi twingalinganya ulubuuto ulufuma kuli Yehova?

¹³ Kuti pambi twalinganya ukubuutusha ukuleisa ukufuma kuli Yehova ilelo ku cacitike lintu abantu ba kwa Lesa aba nshita sha pa kale bashile Egupti: “Yehova abatangilile akasuba mu ntumba ye kumbi ku kubatungulula mu nshila, na mu ntumba ya mulilo ubushiku ku kubabuutushisha.” (Ukufuma 13:21, 22) Ikumbi akasuba no mulilo ubushiku fyali fya kutungulula fyashintililwapo ukufuma kuli Lesa. Fyali ifyashintililwapo ukupala akasuba ako Lesa abumbile ku kutupayanishisha amaawala ya lubuuto lwa mu kasuba. E co, na ifwe bene, kuti twashintilila pali Yehova ku kutwalilila ukusanika inshila lwa ku mupashi kuli bakafwaya ba cine muli ishi nshiku sha kulekelesha ishibifi. Amapinda 4:18 yatwebekesha ukuti: “Inshila ya balungami yaba ngo lubuuto ulwabalika, ululeya no kubuuta kasuka akasuba kasaama.”

Ukubelebesha Ulubuuto lwa Bufumu

14. Cinshi cifwile ukuba e mifwaile ikalamba iya bakasenda ba lubuuto?

¹⁴ Ilintu Yehova e Ntulo ya kubuutusha, kabili Kristu e Kabelebesha Mukalamba uwa lulya lubuuto, abakonshi ba kwa Yesu bafwile ukubelebesha lwene na bo bene. Asosele ulwa bene ukuti: “Imwe muli lubuuto lwa pano isonde. . . . Ulubuuto lwenu lengeni lubalikile ku cinso ca bantu, ukuti bamone imilimo yenu iisuma, no kucindika Shinwe wa mu muulu.” (Mateo 5:14, 16) Kabili wali mutwe nshi uukalamba uwa ulu lubuuto ulo abakonshi bakwe baali no kuleka ukubalika ku cinso ca mutundu wa muntu? Cinshi bali no kusambilisha pali aka kalume ka lyashi lya kale ilya calo? Yesu tasosele ukuti abakonshi bakwe baali no kushimikila demokrasi, budikiteta, ukwikatana kwe Calici no Buteko, nelyo imfundo iili yonse imbi iya ku calo. Mu cifulo ca ico, pali Mateo 24:14 asobele ukuti mu cinso ca kukaanya kwa mu kusaalala kwa calo, “imbila nsuma iyi ya bufumu [yali no kubilwa] ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela [yali no kwisa].” Muli ifyo, bakasenda ba lubuuto ilelo baleba bambi pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa, ubukaleta icalo ca kwa Satana ku mpela ya ciko kabili bukaletamo icalo cipya calungama.—1 Petro 2:9.

15. Ni kwi uko abo abafwaya ulubuuto bakalukila?

¹⁵ Abo abatemwo lubuuto tabakapumbulwe ku kutunga kwa ici calo na mabuyo. Uko kutunga konse na mabuyo fikanduluka mu kwangufyanya, apantu ici calo cilepalamina ukupwa kwa ciko. Mu cifulo ca ico, bakatemwa ba bulungami bakafwaya ukwalukila ku mbila nsuma iilebilwa na abo abaleleka ulubuuto lwabo ulwa Bufumu bwa kwa Lesa ukubalika ukufika ku fifutu fyapelo kutali ifye sonde. Aba e basobelwe pa Ukusokolola 7:9, 10, apatila: “Naliloleshe, moneni, kwali ibumba likalamba ilishingapendwa ku muntu nangu umo, abafuma ku luko lonse ne mikowa ne misango ya bantu na bantu na ba ndimi, nabeminina ku menso ya cipuna ca bufumu [ca kwa Lesa], na ku menso ya Mwana wa mpaanga [Kristu] . . . kabili balebilikishe shiwi likalamba, abati, Ipusukilo lya kwa Lesa wesu uwaikala pa cipuna ca bufumu, ne lya Mwana wa mpaanga.” Re 9 Icikomo 14 cisoso kuti: “Aba e bafuma mu Bucushi bukalamba.” Ee, bapusunsuka impela ya ici calo ukwingila mu calo cipya icabule mpela pe samba lya Bufumu bwa kwa Lesa.

Icalo Cipya Icabuutushiwa

16. Cinshi cikacitika ku calo ca kwa Satana pa bucushi bukalamba?

¹⁶ Icalo cipya cikakupwa mu lubuuto lwabembela ulwa cine. Mu cituntulu, languluka fintu imibele ikaba akasuba pa numa lintu Lesa aleta iyi micitile ya fintu ku mpela ya iko. Satana, ifibanda fyakwe, ne micitile yakwe iya bupolitiki, iya fya makwebo, ne ya butotelo fikaba nafiya—icili conse ica fyene! Imibombele yonse iya kukubanya iya kwa Satana ikaya na yo ine. Muli ifyo, pa numa ya bucushi bukalamba, takwakatale na kabili akupulintwa inyunshipepala nelyo fye imo, magazini, icitabo, akatabo, nelyo katrakiti ifyafwilisha ici calo cibifi. Takwakabeko ukusonga kwa kubosha ukusabankanishiwa pa milabasa ya televisioni nelyo iya radio. Ifyashingulukako fyonse ifya sumu ifya calo ca kwa Satana fikapyangwa mu lupumo lumo ulwa bulamba!—Mateo 24:21; Ukusokolola 7:14; 16:14-16; 19:11-21.

17, 18. Ni shani fintu wingalondolola ifyashingulukako fya ku mupashi pa numa ya mpela ya calo ca kwa Satana?

¹⁷ We kutauluka ulakula ukukabako! Ukufuma pali bulya bushiku ukuya ku ntanshi, lubuuto lutuntulu, ulwa kucincimusha kwa ku mupashi ukufuma kuli Yehova no Bufumu bwakwe lweka fye e lukasonga umutundu wa muntu. Esaya 54:13 asobela ukuti: “[Abana baume, NW] bobe bonse bakaba abasambilishiwa kuli Yehova, kabili umutende wa bana bobe abaume ukafula.” Mu kuba no kuteka kwa kwa Lesa ukulama isonde lyonse fye, icilayo cakwe cili ca kuti, nga fintu Esaya 26:9 asosa, “abekashi ba pano nse [bakasambililo] bulungami.”

¹⁸ Mu kwangufyanya, ifyashinguluka fyonse ifya muntontonkanya ne fya ku mupashi fikaluka ukuya ku kuwaminako. Ifintu fya kukuulilila fikaba e fintu fya cila kasuba mu cifulo ca fintu fya kulengo kupopomenwa, ifya bucisenene ifyo ifyaanana nga nshi nomba. Uuli onse uukabo wa mweo lilya akasambilishiwe cine pa lwa kwa Lesa ne mifwaile yakwe. Mu mano yakumanina nga nshi, ubusesemo bwa kwa Esaya 11:9 bukafikilishiwa, ubutila: “Icalo cikesulamo ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.”

Cili ice Pamfya Ukukonka Ulubuuto

19, 20. Mulandu nshi abo abalefwaya ukukonka ulubuuto balekabila ukutwalilila ukuba abalola?

¹⁹ Nomba, mu myaka ya kupelako iya iyi micitile ibifi, cili ice pamfya ukukonka ulubuuto lwa calo. Kabili tulekabila ukuba abapempwila, pantu kuliko inkondo yaluma iilelwikwa ku kututalusha ukufuma ku kwenda mu lubuuto. Uku kukaanya kwisa ukufuma ku maka ya mfifi—ukufuma kuli Satana, ifibanda fyakwe, no kuteyanya kwakwe ukwa pe sonde. E mulandu wine umutumwa Petro asokela ukuti: “Tekanyeni, loleni. Icibambe cenu, [Ciwa, NW] wine, endauka nge nkalamo iilelila, ukufwaya untu engalya.”—1 Petro 5:8.

²⁰ Satana akabika icipindami icili conse mu nshila ya abo abakumana no lubuuto, pantu alefwaya ukubalenga ukutwalilila mu mu mfifi. Kuti pambi caba kutitikisha ukufuma kuli balupwa lwabo nelyo ifibusa fya kale abakaanye cine. Kuti pambi caba kutwishika pa lwa Baibolo pa mulandu wa kupofwishiwa kwa umo ku fisambilisho fya butotelo bwa bufi nelyo ukukubanya kwa bamukanalesa babule citetekelo na bashasumina muli Lesa. Kuti pambi caba kukongama kwa umo kwine ukwa lubembu e kucilenga ukwafya ukwikalila ku fifwaikwa fya bulesa.

21. Ni ncitilo nshi ilingile ukubuulwa kuli abo bonse abafwaya ukwikala mu calo cipya ica kwa Lesa?

²¹ Te mulandu ne fipindami ifyo pambi ifingabako, bushe ulefwaya ukuipakisha ubumi mu calo cipya icabulamo ubupiina, imisoka, ulufyengo, ne nkondo? Bushe ulefwaya ukuipakisha ubutuntulu bwa bumi ubwapwililika no bumi bwa ciyayaya pe sonde lya paradise? Lyene pokelela no kukonka Yesu ngo lubuuto lwa calo kabili kutika ku bukombe bwa abo baleikatisha “icebo ca mweo” kabili ‘abalebalika nge fyengelo pano nse.’—Abena Filipi 2:15, 16.

Kuti Wayasuka Shani?

◻ Ni shani fintu intungulushi sha butotelo balangisha ukuti ni bakatemwa ba mfifi?

◻ Mibele nshi Yesu akwete ukulola ku bantu?

◻ Ni shani fintu ukulonganika kwa bakasenda ba lubuuto kwatwalilila?

◻ Kwaluka nshi ukukalamba ukuli no kucitika mu kwangufyanya?

◻ Mulandu nshi cibelele ice pamfya ukukonka ulubuuto lwa calo ilelo?

[Icikope pe bula 14, 15]

AbaFarise ba mitima yatalama batamfishe umwaume untu amenso yakwe yaiswilwe kuli Yesu