Ukusambilila ku Fipesha Amano fya kwa Yesu

“NA PA bushiku ubwalengele shitatu, mwali ubwinga mu Kana wa mu Galili; . . . Yesu alaalikwe ku bwinga, na ’basambi bakwe. Kabili ilyo umwangashi wabula, nyina kwa Yesu atile kuli wene, Tabakwete mwangashi.” Ici cintu capayanishishe Yesu imibele yalinga ku kucita icipesha mano cakwe ica kubalilapo.—Yohane 2:1-3.

Bushe impika ya musango yo tayali iishacindama nga nshi, iyacepesha, ku kuleta ku kusakamanwa kwa kwa Yesu? Uwasoma ifya Baibolo umo alondolola ukuti: “Icileela ku Kabanga cali cintu cakatamikwa nga nshi . . . Icileela cine cine, ukucilisha pa mutebeto wa bwinga, cafwaile ukuti kubeko ifya kulya ne fya kunwa fyapaka. Nga ca kuti ifi fintu [fyapwa] pa mutebeto wa bwinga, ulupwa na baleupana bacaice baali no kuseebana icabipisha nga nshi.”

E ico Yesu alibombelepo. Amwene “mitondo mutanda iya mabwe naitekwa, umwabelo musango wa kusangulula wa baYuda.” Ukusamba kwa kusefya ilyo tabalalya kwali mwata pa kati ka baYuda, kabili amenshi ayengi yalekabilwa ku kubomfya abo basangilweko. “Isushenimo amenshi mu mitondo,” e fyo Yesu akambishe abalepyungila abeni. Yesu tali e “mukalamba wa mutebeto,” lelo alandile mu kulungatika kabili mu bulashi. Ubulondoloshi bwalembwa butila: “Awe, ilyo umukalamba wa mutebeto asonda amenshi [yali nayasanguko] mwangashi.”—Yohane 2:6-9; Marko 7:3.

Kuti pambi camoneka iceni ukuti icintu cimo icaseeka pamo ngo bwinga e pengabela icipesha amano ca kwa Yesu ica kubalilapo, lelo ici ca kucitika cisokolola ifingi pa lwa kwa Yesu. Aali mushimbe, kabili pa tushita twakonkelepo alandile pa busuma bwa bushimbe ku basambi bakwe. (Mateo 19:12) Nangu cibe fyo, ukusangwa kwakwe pa mutebeto wa bwinga kwasokolwele ukuti talekaanya icupo nakalya. Aali uwashikatala, uwasuminishe imitantikile ya cupo; acimwene nge ca mucinshi mu menso ya kwa Lesa.—Linganyako AbaHebere 13:4.

Yesu taali umutukami uyo aba macalici pa numa baishilemulangisha ukuba. Mu kumonekesha aliipakishe ukuba capamo na bantu kabili talesengauka ukwangalila capamo. (Linganyako Luka 5:29.) Muli fyo incitilo shakwe shaimike ica kumwenako ku bakonshi bakwe. Yesu pa lwakwe alangishe ukuti tabali na kuba aba bulanda bushakabilwa nelyo abakungumana—kwati nalimo ubulungami bwapilibwile ukubulwa ubuseko. Mu kupusanako, Abena Kristu pa numa bakambishiwe ukuti: “Sekeleleni pe muli Shikulu.” (Abena Filipi 4:4) Abena Kristu ilelo balasakamana ukusungilila ukukokoloka mu kati na nkati ka mipaka yalinga. Basanga ubuseko bwabo mu mulimo wa kwa Lesa, lelo ukukonka ica kumwenako ca kwa Yesu, mu tushita mu tushita balapaatulako inshita imo ku kuipakisha ukuba capamo na bambi mu mitantikile ya kwangalila capamo.

Na kabili mona icililishi ca nkuntu sha kwa Yesu. Tali uwakakililwako nakalya ukucite cipesha amano. Takwaliko ubusesemo muli kuno kuloshako ubwali no kufikilishiwa. Mu kumonekesha, Yesu aseshiwe fye ku kwangwako kwa kwa nyina na kalanda ka baleupana babili. Asakamene ukuyumfwa kwabo kabili afwaile ukubasebulula insoni. Bushe ico tacikosha ukucetekela kobe ukwa kuti Kristu alikwata ubuseko bwine bwine muli iwe—nelyo fye mu mpika shobe isha cila bushiku?—Linganyako AbaHebere 4:14-16.

Apantu umutondo umo na umo wali no kubamo “imilingo ibili atemwa itatu” iya menshi, Yesu apangile umwangashi uwingi mu cipesha amano—napamo amalita 390 (amagaloni 105)! (Yohane 2:6) Mulandu nshi icipimo cakulishe fyo? Yesu talekoselesha bucakolwa, ico Lesa asenuka. (Abena Efese 5:18) Ukucila, alelangisha bukapekape ukupala Lesa. Apantu umwangashi wali ca kunwa caseeka, uwapulilemo uuli onse kuti wabomfiwa pa tushita tumbi.—Linganyako Mateo 14:14-20; 15:32-37.

Abena Kristu ba mu kubangilila bapashenye ica kumwenako ca kwa Yesu ica bukapekape. (Linganyako Imilimo 4:34, 35.) Kabili abantu ba kwa Yehova ilelo mu kupalako bakoseleshiwa ‘ukupeela.’ (Luka 6:38) Nangu cibe fyo, icipesha amano ca kubalilapo ica kwa Yesu na kabili calikwata ubupilibulo bwa mu busesemo. Ciita ukusakamana ku nshita ya ku ntanshi lintu Lesa muli bukapekape akapayanya “umutebeto wa fya mafuta, umutebeto wa myangashi ya pa fisekwa,” ukufumyapo insala umupwilapo.—Esaya 25:6.

Ni shani, nangu ni fyo, pa lwa fipesha amano ifingi ifyo Yesu acitile ifyo fyabimbile ukundapa kwa ku mubili? Cinshi twingasambilila ukufuma kuli fyene?

Ukucite Cisuma pe Sabata

“Ima, sendo butanda bobe, no kwenda.” Yesu alandile aya mashiwi ku mwaume uwalwele pa myaka 38. Ubulondoloshi bwe landwe butwalilila ukuti: “Kabili apo pene umuntu alipolele, asendele no butanda bwakwe, no kwenda.” Ku ca kupapusha, te bonse batemenwe ici cacitike. Ubulondoloshi bwalembwa busoso kuti: “Pa mulandu uyu abaYuda balapakashilapo Yesu, pantu alecite fi pe sabata.”—Yohane 5:1-9, 16.

Isabata lyabeleleko ngo bushiku bwa kutuusha no kusekelela kuli bonse. (Ukufuma 20:8-11) Ukufika mu kasuba ka kwa Yesu, nangu ni fyo, lyasangwike ica kutitikishishako, amafunde yapangwa na bantu. Uwasoma Alfred Edersheim alembele ukuti mu fiputulwa fya mafunde ye Sabata ayalepa ifya Talmud, “imilandu yalilandwapo mu kukatama pamo nge yacindama nga nshi ukukuma ku fya butotelo, iyo umuntu umutuntulu fye lwa mu muntontonkanya engakonka fye bwino bwino.” (The Life and Times of Jesus the Messiah) Barabi batile ukutoba amafunde yapikana ayo yalondolwele mupepi no lubali ululi lonse ulwa bumi bwa muYuda kwali no kufumamo imfwa—ilingi line ukwabula ukwangwako ukuli konse ku kuyumfwa kwa buntunse. Ifunde lye Sabata limo lyatile: “Nga ca kuti icikuulwa cawila umuntu kabili kuliko ukutwishika nampo nga ali palya nelyo iyo, nelyo nampo nga ali uwa mweo nelyo nafwa, nelyo nampo nga mwina fyalo nelyo mwina Israele, lyene kuti bafumyapo ifitantala pali wene. Nga ca kuti bamusango mutuntulu kuti batwalilila ukufumyapo fyene pali wene; lelo nga nafwa, kumusha.”—Ipepala Lyalembwa ilya Yoma 8:7, The Mishnah, ilyapilibwilwe kuli Herbert Danby.

Ni shani fintu Yesu amwene ukupelulula kwa musango yo ukwa kufusha amafunde? Lintu bamulengulwile pa mulandu wa kundapa pe Sabata, atile: “Tata acili alebomba, na ine ndebomba.” (Yohane 5:17) Yesu talebomba umulimo wa ku calo ku kuinonsha umwine. Ukucila, alecita ukufwaya kwa kwa Lesa. Pamo fye nga fintu abena Lebi basuminishiwe ukutwalilila ukubomba umulimo wabo uwashila pe Sabata, Yesu mu kubamo insambu kuti abomba imilimo yakwe iyapeelwa na Lesa pamo nga Mesia ukwabula ukutoba Ifunde lya kwa Lesa.—Mateo 12:5.

Ukundapa kwa kwa Yesu ukwa pe Sabata na kabili kwasansalike bakalemba ba ciYuda na baFarise pamo nga ‘balundilepo pa kuba abalungami’—abaumina kumo kabili abashashikatala mu kutontonkanya kwabo. (Lukala Milandu 7:16) Mu cine cine, tacali kufwaya kwa kwa Lesa ukuti imilimo isuma ipeeleshiwe fye ku nshiku shimo isha mu mulungu; kabili Lesa tafwaile ukuti Isabata libe fye lya kukonkamo amafunde. Pali Marko 2:27 Yesu atile: “Isabata lyabelapo abantu, te bantu babelapo isabata iyo.” Yesu alitemenwe abantu, te mafunde yaumina kumo.

Muli fyo Abena Kristu ilelo balacita bwino ukukanaba abaumina kumo nelyo abafusha amafunde mu kutontonkanya kwabo. Abo ababa mu bulashi mu cilonganino balasengauka ukutwika bambi ifisendo mu kuba na mafunde ne fipope ifyafulisha ifyapangwa na bantu. Ica kumwenako ca kwa Yesu na kabili citukoselesha ukufwayako amashuko ya mu nshita aya kucite cisuma. Ku ca kumwenako, Umwina Kristu takapelulule ukuti akakana fye icine ca Baibolo lyeka fye lintu ali mu butumikishi bwa ku ŋanda ne ŋanda nelyo lintu ali pa cisebele. Abena Kristu, ukulingana no mutumwa Petro, balingile ukuba “abaiteyanya pe ku kuisosela kuli onse uwingamulubulwisha pa kucetekela ukuli muli imwe.” (1 Petro 3:15) Ukucite cisuma takupeeleshiwa fye ku nshita yapeelwa.

Isambililo mu Cililishi

Icipesha amano na cimbi icapulamo calembwa pali Luka 7:11-17. Ukulingana no bulondoloshi bwalembwa, Yesu “aile ku mushi uwitwa Naini, na ’basambi bakwe ne bumba likalamba baleya nankwe.” Ukufika kuli buno bushiku, inshishi kuti shamonwa pa kati ka kapinda ka ku kulyo na kabanga aka mushi wa muno nshiku uwa Balungwana uwa Nein. “Ilyo apalamine ku mpongolo ya mushi,” aumfwile icongo. “Moneni, umuntu nasendwa aletwalwa ku nse uwafwa, uwali mwana mwaume eka kuli nyina, na wene ali ni mukamfwilwa. Na ’bantu abengi aba mu mushi bali nankwe.” H. B. Tristram alandilepo kuti “inshila ya kushikilamo tayaaluka” ukufuma ku nshita sha ku kale, ukulundako kuti: “Nalimona abanakashi ukutangilila ubusamba, ukutungululwa na banakashi baleloosha ababelesha. Balaikampawila, ukunukaula umushishi wabo, mu kuba ne mimonekele yakulisha iya bulanda, no kushimbaula ishina lya ufwile.”—Eastern Customs in Bible Lands.

Pa kati na nkati ka ico cimpungili pali mukamfwilwa wali no bulanda uyo icinso cakwe cine cifwile calelangisha ukushikitika ukwine kwine. Pa kuba alilufya umulume kale, amwene umwana mwaume wakwe, nga fintu kalemba Herbert Lockyer alondolwele, pamo ngo “mutambu wa mu bukalamba bwakwe, kabili uwa kumusansamusha mu kutalalilwa kwakwe—uluceshi kabili itungi lya pa ŋanda. Pa kulufya umwana wakwe umo mpo, uluceshi lwasheleko fye lwaliwishiwe.” (All the Miracles of the Bible) Cinshi cali ukwankulako kwa kwa Yesu? Ayankwileko ukulingana na mashiwi ya kwa Luka ayalongoloka ayatila, “na Shikulu pa kumumona amwikatilwe inkumbu, no kutila kuli wene, Wilalila.” Inumbwilo ya kuti “amwikatilwe inkumbu” yafumishiwa kwi shiwi lya ciGreek ilyo mu kulikonka fye lipilibula “amala.” Lipilibula “ukuseshiwa kwati fye wafika lwa nkati.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Ee, Yesu aliseshiwe ukufika mu kati na nkati ka nkuntu yakwe.

Nyina wine uwa kwa Yesu mu kupalishako aali ni mukamfwilwa pali iyi nshita, e co pambi alishibe ukukalipwa kwa kufwilwa pa kulufya wishi umuleshi, Yosefe. (Linganyako Yohane 19:25-27.) Mukamfwilwa takabile ukupaapaata Yesu. Umwine, “ayako, akumya na ku busamba,” te mulandu ne cishinka ca kuti pe samba lye Funde lya kwa Mose ukwikata icitumbi kwakoweshe umuntu. (Impendwa 19:11) Ukupitila mu maka yakwe aya cipesha amano, Yesu alikwete amaka ya kufumyapo intulo ine iya kukanasanguluka! “Atile, We mulumendo, ndekweba, nati, Ima. E lyo uwafwile aliimine, no kutendeko kulanda; na Yesu amupeele kuli nyina.”

Mwandi lisambililo lya kukumbamo pa cililishi! Abena Kristu tabali na kupashanya imibele ya mutima iyabulwa ukutemwa, iyatalalila iilangwa muli shino “nshiku sha kulekelesha.” (2 Timote 3:1-5) Mu kupusanako, 1 Petro 3:8 akonkomesha ukuti: “Ica kulekelesha, bonse mube aba mutima umo, abalangulukilana, abatemwa aba bwananyina, aba mitima ya nkumbu.” Lintu umuntu twaishiba afwa nelyo alwala, te kuti tumubuushe nelyo ukundapa uulwele. Lelo kuti twaafwilishako no kusansamusha, napamo pa kusangwapo fye no kuloosha pamo na bo.—Abena Roma 12:15.

Uku kubuuka kwakulisha ukwacitilwe na Yesu na kabili kusonta ku nshita ya ku ntanshi—inshita lintu “bonse aba mu nshishi bakomfwamo ishiwi lyakwe, no kufumamo”! (Yohane 5:28, 29) Mu kusaalala kwe sonde, abafwilwa pa lwabo bakakumanya icililishi ca kwa Yesu lintu banyina bafwa, bawishi, abana, ne fibusa babwela ukufuma ku nshishi!

Amasambililo mu Fipesha Amano

Mu kumonekesha, lyene, ifipesha amano fya kwa Yesu fyalicilile pa kuba fye ukulangisha kwa kucincimusha ukwa maka. Fyacindike Lesa, ukwimika icipasho ku Bena Kristu abacincishiwa ‘ukucindika Lesa.’ (Abena Roma 15:6) Fyakoseleshe ukucite cisuma, ukulangisha bukapekape, ukulangisha icililishi. Icacilanapo kucindama, fyabombele ngo kumwena libela kwa fya maka ifikacitwa mu kati ka Kuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Kristu.

Ilintu aali pe sonde, Yesu acitile ifya maka fyakwe mu ncende fye iinono. (Mateo 15:24) Pamo nge Mfumu yakatamikwa, ukuteka kwakwe kukatanununwa ukufika ku mpela she sonde! (Ilumbo 72:8) Ku numa kulya, abo abaundepwe no kubuushiwa mu cipesha amano mu kupelako balifwile. Pe samba lya bumfumu bwakwe ubwa mu muulu, ulubembu ne mfwa fikafumishiwapo umupwilapo, ukwiswila inshila ku bumi bwa muyayaya. (Abena Roma 6:23; Ukusokolola 21:3, 4) Ee, ifipesha amano fya kwa Yesu fisonta ku nshita ya ku ntanshi iya bukata. Inte sha kwa Yehova balyafwa amamilioni ukulundulula isubilo line line ilya kuba ulubali lwa iyo nshita. Ukufikile yo nshita yaisa, mwandi kusondela libela ukwa cikacitika mu kwangufyanya ukwapayanishiwa ukupitila mu fipesha amano fya kwa Yesu Kristu!

[Icikope pe bula 7]

Yesu ayalula amenshi ukuba umwangashi