Amaele

Ubulondoloshi: Ishiwi amaele lyafuma ku fishinte fya ciGreek ifipilibulo “kutemwa amano.” Nga fintu libomfiwe pano, amaele talyakuulwa pa kupokelelwa kwa cisumino muli Lesa, lelo yesho kupeela abantu icilolwa caikatana ica kubumbwa konse no kutukuto kubapanga bakatontonkanya ba kulengulula. Libomba apakalamba inshila sha kwelenganya ukucila pa kubebeta mu kusapike cine.

Ni shani uuli onse uwa ifwe engasango kwishiba kwa cine na mano?

Amapi. 1:7; Amalu. 111:10: “Akatiina ka kuli Yehova e kutendeka kwa kwishiba . . . [na] mano.” (Nga ukubumbwa konse takwali caletwako ca kwa Kabumba washilimuka kano fye amaka yamo ayapofula, ayashipelulula, lyene takwingaba icilolwa ca kwikatanya ukubumbwa konse icingacitikako, bushe kuti kwabako? Takuli icingafikwapo nga amano ukufuma ku kusambilile cintu cimo ico icine ceka cishilepelulula, bushe cingacitika? Abo besha ukuumfwikisha ukubumbwa konse nelyo ubumi ubwine bweka, ilyo baletukuta ukusha Lesa ne mifwaile yakwe ukufuma mu kupendelwako, bakumana mu kuba no kufulunganishiwa kwa mutatakuya. Balondolola bubi bubi cintu basambilila no kubomfya bubi bubi ifishinka ifyo balonganika. Ukufumyapo ukulanguluka icisumino muli Lesa konaulo lufungulo ku kwishiba kwalungikwa kabili kupanga ukukanacitikako imipangilwe iili yonse iya cine cine iya kutontonkanya kwabamo kukonkesha.)

Amapi. 2:4-7: “Nga wafisokota nga silfere, no kufifwimfwinta nge fyuma ifyashikama; e lyo uleiluka akatiina ka kuli Yehova, no kwishiba Lesa ukakusanga pantu Yehova e upeela amano, mu kanwa kakwe e mufumo kwishiba no mucetekanya; abikile abatambalala amano yene yene.” (Yehova apayanya ukwaafwa kwakabilwa ukupitila mu Cebo cakwe calembwa no kuteyanya kwakwe kumoneka. Ukufwaisha kwa mukoosha no kubombesha kwa pa lobe, ukusanshako kubomfya kwa amaka ya umo aya kutontonkanya mu mibele ya kukuulilila, na fyo filafwaikwa.)

Bushe calibe ca cine cine ukwenekela ukusange cine capwililika ukufuma kuli iyi Ntulo?

2 Tim. 3:16; Yoh. 17:17: “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa.” “[Yesu atile kuli Wishi wakwe uwa ku mulu:] icebo cenu e cine.” (Bushe tacili ca kupelulula ukuti Kabumba wa kubumbwa konse kuti akwata ukuumfwikisha kutuntulu ukwa cene? Muli Baibolo tatweba icili conse pa lwa kubumbwa konse, lelo cintu alembele mulya tacili kwelenganya; caliba cine. Na kabili alilondolola mu Baibolo cintu ukufwaya kwakwe kwaba kwi sonde na ku mutundu wa muntu ne fyo akakupwilikisha. Amaka yakwe yonse, amano ya cipimo ca pa mulu, ubulungi bushalemana, kabili ukutemwa kukalamba fyebekesho kuti iyi mifwaile ikapwilikishiwa umupwilapo, kabili mu mibele yacilapo kuwamisha. Imibele yakwe muli ifyo yatwebekesho kuti ukulondolola kwakwe kwa mifwaile kwalicetekelwo mupwilapo; cine.)

Ni ntendekelo nshi iya maele ya buntunse?

Yafuma ku bantu abakwata ukupelebela: Baibolo atwebo kuti: “Te kwa muntunse ukwenda kwakwe; te kwa muntu uuleya ukushikimika amatampulo yakwe.” (Yer. 10:23) Ilyashi lya kale lishininkisho kuti ukwesho kusuula umo mwakupelela takwaletako ififumamo fisuma. Pa kashita kamo, “Yehova ayaswike Yobo ukufuma mu nkuuka, no kutila: “Na ni uulefiso kupanda amano ku fyebo ifyabula amano? Shi kaka mu musana ngo mwaume; pantu ndekwipusha, nobe unenge ukwishiba. Wali kwi ilyo nashimpile icalo? Njeba, nga waishibo mucetekanya.” (Yobo 38:1-4) (Abantunse mu cifyalilwa balikwata ukupelebela. Mu kulundako, ukwishiba kwabo mu bumi mu kupalako kwipi kabili ilingi line kwabo kwapelela ku cikulilo cimo nelyo icashingulukako cimo. Ukwishiba bakwata muli ifyo kwalicilikilwa, kabili icili conse califundikana ku ntunga ya musango uyo ica kuti mu kutwalilila basanga imbali isho mu kulinga bashalangulwike. Amaele ayali yonse ayo baletako yakabelebesha uku kupelebela.)

Yalundululwa ku bantunse abali abashapwililika: “Bonse nababembuka, kabili bapelebela ku bukata bwa kwa Lesa.” (Rom. 3:23) “Kuli nshila iyawama ku cinso ca muntu, lelo ku mpela ya iko ni nshila sha mfwa.” (Amapi. 14:12) (Pa mulandu wa kushipwililika kwa musango uyo, amaele ya buntunse ilingi line yabelebesha icitendekelo ca kaso ico citungulula nakalimo ku kwangala kwa kashita kanono lelo na kabili ku kufulunganishiwa no kubulwe nsansa ukwingi.)

Yasongwa ku mipashi ya fibanda: “Pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi.” (1 Yoh. 5:19) “Iciitwa Kaseebanya kabili Satana, icilufya bonse abaikala mu calo conse.” (Ukus. 12:9) “Umo mwaendele kale umwabelo bwikashi bwa calo cino, umwabela kateka wa bucibinda bwa mu lwelele, umupashi uulebomba nomba mu bana ba bucintomfwa.” (Efes. 2:2) (Amaele ayakoselesha abantu ukushumfwila ififwaikwa fituntulu kabili ifyatambalala yabelebesha ukusonga kwa musango yo. Tacili ca kupapo kuti, nga fintu ilyashi lya kale lyashininkisha, amaele ya buntunse ne micenjelo ilingi line fyaletako ubulanda ku fiputulwa fikalamba ifya mutundu wa muntu.)

Mulandu nshi cabelo bushinino bwa kutontonkanya kwalengama ukusambilile fisambilisho fya kwa Yesu Kristu mu cifulo ca maele ya buntunse?

Kol. 1:15-17: “Wene [Yesu Kristu] e cipasho ca kwa Lesa uushimoneka, libeli lya ku cibumbwa conse; pantu muli wene e mo fyalengelwe ifintu fyonse mu mulu na pano isonde . . . ifintu fyonse fyalengelwe muli wene, kabili fyalengelwe wene; wene na o atangilile fyonse, kabili muli wene e mo fyonse fyakobenkana.” (Ukwampana kwakwe na Lesa kumulengo kwaafwa ifwe ukusambilile cine pa lwa kwa Lesa. Kabili, nga umo muli uyo ifintu fyonse fimbi fyacitilwe, Yesu akwato kwishiba kutuntulu ukwa kubumbwa konse kwalengelwe. Takuli amaele ya buntunse yengatambika icili conse ica ici.)

Kol. 1:19, 20: “Muli wene [Yesu Kristu], e mwabekelwe ukwikalo Mwisulo onse wa buLesa, na muli wene ukuwikishisha ku Mwine ifintu fyonse, ifya pano nse ne fya mu mulu, pa kucito mutende ku mulopa wa ku [cimuti ca kucushiwilwapo].” (Muli ifyo Yesu Kristu e umo muli uyo Lesa afwayo kuleta ukulengwa konse mu kuumfwana no mwine. Kuli Yesu, Lesa na kabili aseekesha ubutungulushi pe sonde lyonse, nga fintu calangwa pali Daniele 7:13, 14. E co ifilolelo fyesu ifya bumi ifya nshita ya ku ntanshi fishintilile pa kumwishiba no kwankulako mu kusenamina ku kukambisha kwakwe.)

Kol. 2:8: “Cenjeleni ukuti umuntu emubeleleka mu kutemwa amano ayali longolo lwa fye, umwalole cishilano ca bantu, umwalole mipashi ya kapona ya pano isonde, no mwalola Kristu iyo.” (Mwandi cilubo ca bulanda cingaba ku kusala amaele ya buntunse aya kubeleleka aya musango yo mu cifulo ca kusanga amano ya cine ngo musambi wa kwa Yesu Kristu, umuntu uwa cibili uwakulishapo mu kubumbwa konse, uwakonkapo kuli Lesa umwine!)

Ni shani fintu Lesa amona “amano” yatambikwa ku maele ya buntu?

1 Kor. 1:19-25: “Calembwa, aciti, Nkonaula amano ya ba mano, no mucetekanya wa ba mucetekanya nkasuula. Ali kwi uwa mano? Ali kwi kalemba? Ali kwi uwa fikansa wa bwikashi buno? Bushe Lesa tatumpika amano ya ba pano isonde? Pantu apo, mu mano ya kwa Lesa, aba pano isonde tabaishibile Lesa ku mano yabo, Lesa, mu buwelewele [nge fyo cimoneka ku calo] bwa mbila nsuma, abekelwe ukupususha abatetekela . . . Pa kuti ubuwelewele bwa kwa Lesa [nga fintu icalo cimona] bwa mano ukucila abantu, kabili ukunaka kwa kwa Lesa [nga fintu icalo cingakumona] kwakosa ukucila abantu.” (Imimwene ya musango yo pa lubali lwa kwa Lesa taili mu kushininkisha iya kupingulapo fye atemwa iyabulwamo kupelulula. Alipayanya mu Baibolo, ibuku ilyacilapo kusabankanishiwa mu kusalala mu calo, ubulondoloshi bwalengama ubwa mifwaile yakwe. Alitume Nte shakwe ukulilanshanya na bonse abakakutika. Fintu caba buwelewele ku cibumbwa icili conse ukutontonkanya ukuti calikwata amano ukucila pali ayo aya kwa Lesa!)