Icitetekelo
Ubulondoloshi: “Icitetekelo e shintililo lya fintu tulecetekela, ni nte ya fintu ifishimonwa.” (Heb. 11:1) Icitetekelo ca cine tacaba cisuminesumine, uko e kuti, ukwanguka ukusumina icintu cimo ukwabulo bushinino busuma nelyo pa mulandu fye umuntu alecifwaya ukube fyo. Icitetekelo ca cine cine cifwaya icishinte nelyo icitendekelo ca mano, ukubeleshanya no bushinino, pamo pene no kutesekesha kwa kufuma ku mutima ukwa cintu ubu bushinino bulangilila. Muli fyo, nangula cili cishingacitika ukukwata icitetekelo cine cine ukwabulo ukwishiba kwalungikwa, Baibolo isosa ukuti caba ni “ku mutima” e ko umo abelesha icitetekelo.—Rom. 10:10.
Mulandu nshi abantu abengi tabakwatila citetekelo?
Icitetekelo cisabo ca mupashi wa kwa Lesa, na Lesa mu nsansa apeela umupashi wakwe kuli abo abaufwaya. (Gal. 5:22; Luka 11:13) E co abantu abashakwata citetekelo tabafwaya ulya mupashi, nelyo balacite fyo ku mifwaile yalubana nelyo ukukaanya ukubomba kwa uko mu bumi bwabo. Ifintu ifingi filasonge ci:
Ukubulisha ukwishiba kwalungikwa ukwa Baibolo: Baibolo yaba ca kuletako ca mupashi wa kwa Lesa, iyapuutwamo na Lesa (2 Tim. 3:16, 17; 2 Sam. 23:2) Ukufilwa ukuisambilila kucilikila ukulunduluka ukuli konse ukwa citetekelo ca cine. Nangula ifilundwa fya macalici kuti pambi fyakwata Baibolo, nga ca kuti basambilishiwa imfundo sha bantu mu cifulo ca Cebo ca kwa Lesa, bakabulisha icitetekelo ca cine cine muli Lesa ne mifwaile yakwe. Pa kupikulula impika sha bumi, bakakongamina ku kushintilila pa mfundo shabo abene ne sha bantunse bambi.—Linganyako Mateo 15:3-9.
Ukukutulukwa ku butotelo: Abengi balikutulukwa kuli bubumbimunda bwa macalici ya Kristendomu, ayaitunga ukusambilisha Icebo ca kwa Lesa lelo ayafilwa ukwikala mu kumfwana na cintu cisosa. Bambi baikatilile ku mabutotelo yashali ya bwina Kristu, lelo bamwene ifisabo fyabipa ukufuma ku fibelesho fya yako no kusanga ukuti ifisumino fyabo mu cituntulu tafyabafwile ku kubomba ne mpika sha bumi. Ukubulisha ukwishiba kwalungikwa ukwa kwa Lesa wa cine, abantu ba musango yo bataluka ku cili conse icayampana ku butotelo.—Linganyako Abena Roma 3:3, 4; Mateo 7:21-23.
Tabomfwikisha ukusuminisha kwa kwa Lesa ukwa bubifi: Abantu abafula tabomfwikisha umulandu Lesa asuminishisha ububifi na muli fyo balamupeela umulandu ku fintu fyonse ifyabipa ifilecitika. Tabeshiba ukuti ukukongama kwa muntu ukulola ku bubi te pa mulandu wa kufwaya kwa kwa Lesa lelo pa mulandu wa lubembu lwa kwa Adamu. (Rom. 5:12) Kuti pambi baba abashaibukila ulwa kubako kwa kwa Satana Ciwa no kusonga kwakwe pa milandu ya calo, e co balosha kuli Lesa ifintu fyabipa ifiluminishiwa na Satana. (1 Yoh. 5:19; Ukus. 12:12) Nga ca kuti ku cipimo cimo baliba abaibukila ulwa ifi fintu, kuti bayumfwa ukuti Lesa aba uwatekanya pa lwa kubuula incitilo, pantu tabamona mu kulengama ifikansa fya mu kubumbwa konse ifya bumulopwe no kukanaikata icishinka ca kuti ukutekanya kwa kwa Lesa ukufika kuli ino nshita kupayanya kuli bene ishuko lya mu nshita ilya pa fye kwi pusukilo. (Rom. 2:4; 2 Pet. 3:9) Na kabili tabeshiba mu kukumanina ukuti Lesa alimika inshita lintu akonaula kuli pe na pe bonse ababelesha ububifi.—Ukute. 20:10-12; 11:18; Haba. 2:3.
Ubumi bwalamwa ku kufwaisha kwa ku mubili ne mimwene: Mu cinkumbawile, abantu ababulisha icitetekelo cine cine baipeelesha abene ukukonkelela amabuseko yambi. Bamo pambi basosa ukuti balisumina Baibolo lelo tabaisambilila umupwilapo nelyo balifilwa ukwetetula mu kubamo ukutesekesha pa fintu babelenga, pa milandu ya iko, na fintu ibomba ku bumi bwa cila kasuba. (Linganyako 1 Imilandu 28:9.) Mu milandu imo, balifililwe ukusungilila icitetekelo bakwete, lelo, mu cifulo ca ico, basuminishe ukufwaisha kwa fintu fishalungama ukulama ukukongama kwa mutima wabo na muli fyo batalwike kuli Lesa ne nshila shakwe.—Heb. 3:12.
Ni shani fintu umuntu enganonka icitetekelo?
Rom. 10:17: “Ukutetekela kufuma ku caumfwika.” (Linganyako Imilimo 17:11, 12; Yohane 4:39-42; 2 Imilandu 9:5-8. Umuntu afwile mu kubalilapo ukusanga cintu Baibolo isosa, kabili akakosha ukushininwa kwakwe nga ca kuti abebeta kwene mu kusakamanishisha pa kuti engashininwa ulwa bucine bwa iko.)
Rom. 10:10: “Ku mutima umuntu atetekela.” (Pa kwetetula pa fintu fya bukapepa pa kukuulilila ukutesekesha fyene, umuntu alafilambatika pa mutima wa cimpashanya.)
Icitetekelo cilakoshiwa lintu umuntu abomba pa malayo ya kwa Lesa kabili lyene amona ubushinino bwa mapaalo ya kwa Lesa pa cintu acita.—Mona Ilumbo 106:9-12.
Icilangililo: Nakalimo walikwata cibusa uo wingasosako ukuti: ‘Nalitetekela ulya muntu. Nalimucetekela ukusunga icebo cakwe; kabili nalishiba ifyo nga nakwata impika, akanjafwa.’ Tacili icapalako ifyo kuti walasosa ico pa lwa muntu uuli onse untu wakumenye pa muku wa kubalilapo mailo, bushe? Kuti caba muntu umo uo wakwata na o ukubishanya kwalepa, umuntu umo uwashininkishe ukucetekelwa kwakwe imiku iingi. Cimo cine na ku citetekelo ca butotelo. Pa kukwata ici citetekelo, ulekabila ukusendako inshita ya kwishiba Yehova ne nshila yakwe iya kucitilamo ifintu.
Icitetekelo ca kuti Lesa e ko aba
Mona amabula 222-229, pe samba lya mutwe ukalamba “Lesa.”
Icitetekelo mu cilolelo ca micitile yalungama iipya iya fintu
Lintu umuntu abeleshanya bwino ne calembwa ca mibombele ya kwa Yehova na babomfi bakwe, esa mu kwakana imimwene ya kwa Yoshua, uwasosele ukuti: “Mwaishiba mu mitima yenu yonse ukuti takwashala nangu cimo ca mu fintu fyonse fisuma ifyo Yehova Lesa wenu asosele ulwa imwe; fyonse fyalimoneke kuli imwe, takwashala cintu nangu cimo.”—Yosh. 23:14.
Amalayo ya Baibolo aya kulenga cipya cipya ubutuntulu bwa bumi, ukubuuka ukufuma ku bafwa, na yambipo, yalikoshiwa ne calembwa ca fisungusho ifyacitilwe na Yesu Kristu. Ifi te milumbe fye. Belenga ifyalembwa fya Malandwe no kumona ubushinino buntu fisenda ubwa fishibilo fyonse ifya bucine bwa lyashi lya kale. Ififulo fya mpanga fyalilumbulwa; amashina ya bakateka ba buntunse yalipeelwa; ukucila pa calembwa cimo ica bansangwapo calibakwa. Ukwetetula pali ubu bushininkisho kuti kwakosha icitetekelo cobe mu malayo ya Baibolo.
Akuya ku Ŋanda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova na mabungano yabo aya cinkumbawile, kabili lyene kuti waimwena ubushinino bwa kuti ukubomfya ukufunda kwa Baibolo kulalula ubumi, ifyo kuti kwalenga abantu ukuba abafumacumi na balungama mu mibele, ifyo kuti yalenga abantu aba nko shonse ne nko ukwikala no kubombela pamo mu mupashi wa bumunyina bwa cine cine.
Bushe imilimo mu cituntulu ilakabilwa nga ca kuti umuntu alikwata icitetekelo?
Yako. 2:17, 18, 21, 22, 26: “Icitetekelo, nga tacakwata milimo cabe cafwa icine. Lelo nalimo umuntu engatila, Iwe uli ne citetekelo, na ine ndi ne milimo. Unange icitetekelo cobe ukwabule milimo, na ine ndekulangile citetekelo ku milimo yandi. Bushe Abrahamu shifwe talungamikilwe ku milimo, pa kutuula Isaki umwana wakwe pa ciipailo? Wamono kuti icitetekelo cabombele pamo ne milimo yakwe, na ku milimo e ko icitetekelo calengelwe ukufikapo. Pantu ifyo umubili umwabulo mupashi wafwa, e fyo ne citetekelo icabule milimo ninshi califwa.”
Ukulangilila: Umulumendo kuti pambi aleishisha umukashana, ukumweba ukuti alimutemwa. Lelo nga ca kuti tamwipusha ulwa kumuupa, bushe mu cituntulu alelangilila ukuti ukutemwa kwakwe kuli ukwa mupwilapo? Cimo cine, imilimo e ilangilila mu cine cine icitetekelo cesu no kutemwa kwesu. Nga ca kuti tatumfwilile Lesa mu cituntulu tatwamutemwa nelyo ukukwate citetekelo mu kulungama kwa nshila shakwe. (1 Yoh. 5:3, 4) Lelo te kuti tunonke ipusukilo te mulandu ne milimo twingacita. Ubumi bwa ciyayaya bupe ukufuma kuli Lesa ukupitila muli Yesu Kristu, te malipilo pa milimo yesu.—Efes. 2:8, 9.