Fwayeni Umutende wa Cine no Kuukonkelela!
“Uufwayo kutemwo Mweo, no kumone nshiku shisuma, . . . ataluke ku bubi no kucite cisuma, afwaye umutende no kuukonkelela.”—1 PETRO 3:10, 11.
1. Mashiwi nshi ayalumbuka aya kwa Esaya ayakashininkishiwa ukufikilishiwa?
“BAKASUKE abafule mpanga shabo shibe ifya kuliminako umushili, na mafumo yabo yabe ifya kutungwilako imiti; lukasuke uluko alubulo kusumbwilo lupanga ku luko, nangu kusambilila kabili ubulwi.” (Esaya 2:4) Nangu ca kuti ili lembo lyalumbuka lyalilangishiwa mupepi na maofeshi ya calo conse aya United Nations mu New York City, kulya kuteyanya kwa mu calo kwalifilililwa nakalya nakalya ukulifikilisha. Nangu cibe fyo, apantu lyaba lubali lwa kubilisha kushifilwa ukwa kwa Yehova Lesa, kulya kubilisha takwakabe fye ibusha.—Esaya 55:10, 11.
2. Cinshi cifwile ukucitika “mu nshiku ishikakonkapo,” ukulingana na Esaya 2:2, 3?
2 Amashiwi ayasangwa pali Esaya 2:4 na kuba yaba lubali lwa busesemo bwawamisha, ubusesemo pa lwa mutende wa cine—kabili bulefikilishiwa muli ino ine nshita yesu. Ilyo bushilabilisha icilolelo ca kucincimusha pa lwa kuti takwakabe na kabili inkondo ne fyanso fya nkondo, ubusesemo butila: “Mu nshiku ishikakonkapo, e mo lukalimbo lupili lwa ŋanda ya kwa Yehova pa muulu wa mpili, no kusumbulwo kucilo tupili. Shikakonkomokelako inko shonse, bakayako na bantu na bantu abengi, no kutila, Endeni, natunine tuye ku lupili lwa kwa Yehova, ku ŋanda ya kwa Lesa wa kwa Yakobo, ukuti atulange imibele yakwe, no kuleka twende mu nshila shakwe. Pantu mu Sione e mufuma amalango, ne cebo ca kwa Yehova cifuma mu Yerusalemu.”—Esaya 2:2, 3.
Abantu Kuti Baba aba Mutende
3. Ni shani fintu umuntu engaaluka ukufuma ku kuba uwa lubuli ukuya ku kuba uwa mutende?
3 Moneni ukuti ilyo abantu bashilakonkelela inshila ya mutende, bafwile ukufundwa inshila sha kwa Yehova. Ukwankulako mu cumfwila kwi sambilisho lya kwa Yehova kuti kwayalula imitontonkanishishe ya muntu ne micitile, ica kuti uwali uwa lubuli aba uwa mutende. Ni shani fintu uku kupinduluka kucitwa? Abena Roma 12:2 basoso kuti: “Mwipalana no bwikashi buno; lelo musangulwe mu kulengwa kwa mitima yenu ipya, ukuti mulinge icabo kufwaya kwa kwa Lesa, icisuma kabili ica kutemuna kabili icapwililila.” Tulenge mitima yesu iipya, nelyo ukuikunta ukulola mu ntunga yapusanako, ukupitila mu kuisushamo ifishinte na mafunde ya mu Cebo ca kwa Lesa. Ukusambilila Baibolo lyonse kulatwaafwa muli uku kwaluka no kutupeela amaka ya kulinga icabo kufwaya kwa kwa Yehova kuli ifwe, pa kuti twingamona bwino bwino inshila tufwile ukuyamo.—Ilumbo 119:105.
4. Ni shani fintu umo engafwala ubuntu bupya ubwa mutende?
4 Icine ca Baibolo cilaalula imitontonkanishishe yesu ne ncitilo capamo no buntu. Citwaafwa ukucita cintu umutumwa Paulo acincishe ati: “Fuuleni ubuntu bwa kale, ubwa mibele ya ntanshi, ubuleonaika ku lunkumbwa lwa longolo; awe mulengwe abapya ku myeo ya mitima yenu, no kufwalo buntu bupya, ubwalengelwe mu cipasho ca kwa Lesa mu kulungama no kushila kwa Cine.” (Abena Efese 4:22-24) Amaka yatuninkisha imintontonkanya yesu yaba lwa nkati. Yalalulwa ilyo ukutemwa kwesu ukwa kuli Yehova na mafunde yakwe kulekulilako, kabili yatulenga ukuba abantu ba bumupashi kabili aba mutende.
5. Ni shani fintu “ifunde lipya” ilyo Yesu apeele abasambi bakwe nalyo liletako umutende pa kati kabo?
5 Ukukabila kwa uku kupinduluka kumonwa ku kufunda uko Yesu afundile abasambi bakwe mu maawala ya kulekelesha apoosele na bene ukwa kuti: “Ifunde lipya ndemupeela, lya kuti muletemwana: ifyo namutemenwe, na imwe mutemwane. Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:34, 35) Uku kutemwa kwapala ukwa kwa Kristu, ukushili kwa kaso kulakakilila abasambi capamo mu kwikatana kwapwililika. (Abena Kolose 3:14) Ni abo beka abaitemenwa ukupokelela no kwikala umwabela ili “ifunde lipya” e bakaipakisha umutende uo Lesa alaya. Bushe kwaliba abantu abali bonse abalecite ci ilelo?
6. Mulandu nshi Nte sha kwa Yehova shiipakishisha umutende, mu kupusanako na bantu ba ku calo?
6 Inte sha kwa Yehova shilatukuta ukulangisha ukutemwa ku ba bwananyina ba mu calo conse. Nangu ca kuti shafuma mu fyalo fyalekanalekana ifya mwi sonde, tashiibimbamo mu kukansana kwa mwi sonde, nangu fye bapite mu kutitikisha kwa bupolitiki no kwa fya mipepele. Pamo nga bantu baikatana, basambilishiwa na Yehova, kabili balaipakisha umutende. (Esaya 54:13) Tabaibimbamo mu fikansa fya mapolitiki, kabili tabalwako inkondo. Bamo abali kale aba lukaakala balileka uyo musango wa bumi. Balisanguka Abena Kristu batemwo mutende abapashanya ica kumwenapo ca kwa Kristu Yesu. Bakonka no mutima onse ukufunda kwa kwa Petro ukwa kuti: “Uufwayo kutemwo Mweo, no kumone nshiku shisuma, aleshe ululimi lwakwe ku bubi ne milomo yakwe ku kulando bucenjeshi; ataluke ku bubi no kucite cisuma, afwaye umutende no kuukonkelela.”—1 Petro 3:10, 11; Abena Efese 4:3.
Abalekonkelela Umutende
7, 8. Peeleni ifya kumwenapo ifya bantu balekele inkondo no kusanguka abakonkelela umutende. (Shimikeni na fimbi ifyo mwaishiba.)
7 Ku ca kumwenako, kwaliba Rami Oved, uwali kale mushilika mu kabungwe kaishibisha ukulwisha utupondo twa bupolitiki. Akanshiwe ukwipaya abalwani bakwe. Alepupa nga nshi ukuba kwakwe umwina Israele ukufikila ubushiku asangile ukuti ba rabi tabalefwaya ukuti ope umwanakashi untu atemenwe pa mulandu fye wa kuti umwanakashi aali mwina Asia, Umwina fyalo. Rami atendeke ukusapike cine muli Baibolo. Lyene akumene ne Nte sha kwa Yehova. Ukusambilila Baibolo na baNte kwamushinine ukuti nomba talingile ukutwalilila ukuba impelwa mano ku kupupa icalo cakwe. Ukutemwa kwa Bwina Kristu kwalepilibula ukuleke nkondo no kupoosa ifyanso no kusambilila ukutemwa abantu ba mushobo uuli onse. Fintu asungwike lintu apokelele kalata wa cikuuku uwaiswilile na mashiwi ya kuti, “Munyinane Rami”! Cinshi cali iceni pa lwa ico? Uwalembele aali ni Nte umwina Palestine. Rami atila: “Kuli ine ico cali cipesha amano, apantu abena Palestine baali balwani bandi, kabili moneni umo uwa bene alenjita ati ‘Munyinane.’” Rami no mukashi wakwe nomba bakonkelela umutende wa cine mu nshila ya kwa Lesa.
8 Ica kumwenapo na cimbi ca kwa Georg Reuter, uwali umushilika wa ku Germany lintu Germany yasanshile Russia mu Nkondo ya Calo iya 2. Mu kwangufyanya ipange lyakulisha ilya kwa Hitler ilya kufwaya ukuteke calo conse lyalifiishishe Georg ku mukoshi. Atile ashibwela fye ku ŋanda ukufuma ku nkondo, atendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Alembele ati: “Nomba, ifintu fyasukile fyatendeka ukumfwika. Nalilwike nati Lesa te wa kupeela umulandu pa kusuumya kwa mulopa uku konse. . . . Nasambilile ukuti cali mifwaile yakwe ukwimika paradise wa mu kusaalala kwe sonde mu kuba na mapaalo ya muyayaya ku mutundu wa muntu uwa cumfwila. . . . Hitler aleituntumba pa lwa ‘Kuteka kwa Myaka Ikana Limo’ uko alefwaya ukuletako lelo atekele fye [imyaka] 12—kabili fintu icafuminemo cali ica makankamike! Ni Kristu e wingaleta kabili e ukaleta ukuteka kwa myaka ikana limo pe sonde . . . te Hitler.” Pa myaka 50 nomba, Georg alibomba nge ntumi ya mutende wa cine mu butumikishi bwa nshita yonse.
9. Ni shani fintu icapitilemo Inte sha kwa Yehova mu Germany waletekwa na baNazi cashinine fyo balikosa lelo aba mutende?
9 Bumpomfu no kukanaibimbamo kwa Nte sha kwa Yehova mu Germany mu kuteka kwa baNazi fitwalilila ukupeela ubunte pa kutemwa batemwa Lesa no mutende ukufika na lelo line, ilyo palipita ne myaka ukucila pali 50. Akatabo akasabankanishiwe na Holocaust Memorial Museum iya United States mu Washington, D.C., kalondolola ukuti: “Inte sha kwa Yehova shashipikishe ukupakasa kwatapata ilyo ubuteko bwa Nazi bwaleteka. . . . Ubukose ubo abengi nga nshi balangishe mu kukaana [ukuleka imipepele yabo], ilyo balelungulushiwa, ukusungwa buluku buluku mu nkambi sha kucushiwilwamo, kabili inshita shimo no kwipaiwa, kwalengele abengi abo bali na bo ukubapeela umucinshi.” Lyene kakonkanyapo kuti: “Ilyo balubwilwe ukufuma mu nkambi, Inte sha kwa Yehova batwalilile umulimo wabo, ukupita muli bambi abapusunswike, ukuti babasangule.”
Ukwaluka Kwakulilako
10. (a) Kwaluka nshi kukalamba kukabilwa pa kuti umutende wa cine wise? (b) Ni shani fintu ici calangililwe mwi buuku lya kwa Daniele?
10 Bushe ici cilepilibula ukuti Inte sha kwa Yehova basumine fyo kuti baleto mutende pa calo ukupitila mu kwalwila abantu bonse ukusumina mu kukanaibimbamo mu milandu ya calo ukwa Bwina Kristu? Iyo! Pa kuti umutende ubweshiwe pe sonde, ukwaluka kwakulilako kulekabilwa. Kwaluka nshi uko? Ukuteka kwa buntunse ukulenga amalekano, ukutitikisha, kabili ukwa lukaakala kufwile ukushiila inshila ku kuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa, ubo Yesu asambilishe abasambi bakwe ukupepela. (Mateo 6:9, 10) Lelo ni shani ico cikacitika? Mu ciloto capuutwamo na bulesa, kasesema Daniele aishileiluka ukuti mu nshiku sha ku mpela, Ubufumu bwa kwa Lesa, ukupala ilibwe likalamba ‘ilyaputulwa apabulwe minwe ya muntu,’ bwali no kutobaule cimpashanya calulubala icaleimininako ukuteka kwa bupolitiki ukwa muntunse pe sonde. Lyene abilishe ati: “Mu nshiku sha shamfumu ishi Lesa wa mu muulu akemyo bufumu ubushakonaulwe umuyayaya, no bufumu bwa buko tabwakashiilwe ku bantu bambi; bukashonaula no kupesha aya mabufumu yonse, kabili bukeminina umuyayaya.”—Daniele 2:31-44.
11. Ni nshila nshi Yehova akabomfya ku kuleta ukwaluka kukabilwa pa kuti kube umutende?
11 Mulandu nshi uku kwaluka kwakulisha mu mibele ya pe sonde kukacitikila? Pantu Yehova alilaya ukuti akasangulule sonde ukufumyapo bonse abalikowesha no kulyonaula. (Ukusokolola 11:18) Uku kwaluka kukacitika pa nkondo yalungama iya kwa Yehova iya kulwisha Satana ne calo cakwe icibifi. Tubelenga pa Ukusokolola 16:14, 16 ati: “[Imipashi iyakowela] e mipashi ya fiwa iicite fiishibilo, iyafumina ku shamfumu [e kuti, bakateka ba bupolitiki] sha calo conse ku kushilonganisho kulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa wa maka yonse. Awe yashilonganike kulya kuntu ukwitwa mu ciHebere Armagedone.”
12. Bushe Armagedone akaba shani?
12 Bushe Armagedone akaba shani? Tayakabe konaula kwalengwa na manyukiliya nelyo akayofi akali konse kambi akakolomonwa no muntunse. Iyo, iyi ni nkondo ya kwa Lesa ku kupwisha inkondo shonse no kulofya bonse abatuninkisha inkondo sha musango yu. Iyi ni nkondo ya kwa Lesa ku kuleta umutende wa cine kuli abo batemwo mutende. Ee, Armagedone ileisa ukulingana ne mifwaile ya kwa Yehova. Tayakashingashinge. Kasesema wakwe Habakuki apuutilwemo ukulemba ati: “Icimonwa cicili cilelola ku nshita iyalingilwe, cilabutukisha ukulola ku mpela—tacakabepe ubufi; nga cashingashinga e lyo ucilolele, pantu ukwisa cikesa, tacakashimbe iyo.” (Habakuki 2:3) Pa mulandu wa kuyumfwa kwesu ukwa buntu, Armagedone kuti yamoneka ukushingashinga, lelo Yehova akakatila ku kutantika kwakwe. Armagedone akesa pa nshita ine Yehova alingile libela.
13. Cinshi Lesa akacita kuli mundetelele mwine mwine, Satana Kaseebanya?
13 Iyi ncitilo ya kapeleko ikawamya inshila ukuti umutende wa cine wise! Lelo pa kuti umutende wa cine wingapampamikwa, icintu cimo cifwile ukucitwa—ukufumishiwapo kwa ulenga amalekano, ulupato, no kukansana. Kabili ifyo fine e fintu Baibolo isobela ukuti e cikacitika mu kukonkapo—ukupooswa kwa kwa Satana, kasongelekanya wa nkondo kabili wishi wa bufi, mu cilindi ca ku mbo. Umutumwa Yohane alimwene ci mu cimonwa ca mu busesemo, nga fintu calembwa pa Ukusokolola 20:1-3 ati: “Namwene malaika aleika mu muulu, ali no lufungulo lwa cilindi ca ku Mbo no munyololo ukalamba mu minwe yakwe. Wene aikete iciŋwena, icisoka cikote e Kaseebanya kabili Satana, no kucikaka imyaka ikana limo, no kucipoosa mu cilindi ca ku Mbo, no kwisalako no kukakatikapo pa muulu wa ciko, ukuti ciilufya kabili inko ikasuke aifishiwapo imyaka ikana limo.”
14. Bushe ukucimfya kwa kwa Yehova pali Satana kuti kwalondololwa shani?
14 Ici te ciloto fye; caba bulayo bwa kwa Lesa—kabili Baibolo itila: ‘Lesa tabepa.’ (AbaHebere 6:18) Muli fyo Yehova kuti asosa ukupitila muli kasesema wakwe Yeremia ati: “Ni ne Yehova uucito luse no bupingushi [“bulungi,” NW] no bulungami mu calo: pantu muli ifi e mo mbekelwa, cisemo ca kwa Yehova.” (Yeremia 9:24) Yehova abomba mu bulungi no bulungami, kabili abekelwa mu mutende uyo akaleta pe sonde.
Ukuteka kwa kwa Cilolo wa Mutende
15, 16. (a) Nani Yehova asala ukuteka nge Mfumu? (b) Bushe kulya kuteka kwalondololwa mu nshila nshi, kabili ni bani bakateka nankwe?
15 Pa kushininkisha ukuti umutende wa cine waisa kuli bonse abakekala pe samba lya mitantikile ya Bufumu, Yehova alipeela ukuteka kuli Cilolo wa Mutende umwine mwine, Yesu Kristu, nga fintu casobelwa pali Esaya 9:6, 7 apatila: “Umwana nafyalilwa kuli ifwe, umwana mwaume napeelwa kuli ifwe; bukateka bukaba pa kubeya kwakwe, ne shina lyakwe akenikwa, Kabilo wa cipesha amano, Mulungu impalume; Wishi wa nshita pe, Cilolo wa mutende. Ku kukula kwa bukateka bwakwe, na ku mutende, takwakabe mpela . . . Ukucincila kwa kwa Yehova wa milalo kukacite ci.” Kemba wa malumbo na o alembele mu busesemo pa lwa kuteka kwa kwa Mesia ukwa mutende ati: “Lekeni ubulungami bupuuke mu nshiku sha iko, no bwingi bwa mutende ukasuke aubulapo umweshi.”—Ilumbo 72:7.
16 Ukulundako, bamunyina basubwa no mupashi aba kwa Kristu 144,000 bakalateka nankwe mu myulu. Aba ni mpyani shinankwe isha kwa Kristu pa lwa abo Paulo alembele ati: “Awe Lesa wa mutende akashonawila Satana mwi samba lya makasa yenu bwangu bwangu. Ukusenamina kwa kwa Shikulwifwe Yesu Kristu kube na imwe.” (Abena Roma 16:20) Ee, aba bakacimfyako mu kucimfya kwa kwa Kristu ukufuma mu muulu ukulwisha katuninkisha wa nkondo, Satana Kaseebanya!
17. Cinshi tufwile ukucita pa kwisailemenako umutende wa cine?
17 E co nomba icipusho cili ca kuti, Cinshi mufwile ukucita pa kwisailemenako umutende wa cine? Umutende wa cine wishila fye mu nshila ya kwa Lesa, kabili pa kuunonka mufwile ukukonka imibombele yashininkishiwa. Mufwile ukusumina muli Cilolo wa Mutende no kumutetekela. Ici cilepilibulo kuti mufwile ukupokelela Kristu mu mulimo wakwe uwa kuba Ndubulwila kabili Icilubula ca mutundu wa muntunse uwa lubembu. Yesu umwine asosele amashiwi yalumbuka aya kuti: “Lesa atemenwe aba pano isonde ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela eonaika, lelo abe no mweo wa muyayaya.” (Yohane 3:16) Bushe muli abaitemenwa ukubelesha icitetekelo muli Kristu Yesu ukuti e Kelenganya wa kwa Lesa untu apayanya ku kuleta umutende wa cine ne pusukilo? Ishina limbi takwaba mwi samba lya muulu ilingaleta umutende no kulaya ukuti ukabelelela. (Abena Filipi 2:8-11) Mulandu nshi? Pantu Yesu e Wasalwa Wa kwa Lesa. E nkombe yakulisha iya mutende pali shonse ishatala ashibako pe sonde. Bushe muli no kukutika kuli Yesu no kukonka ica kumwenapo cakwe?
18. Cinshi tufwile ukucitapo pa mashiwi ya kwa Yesu ayalembwa pali Yohane 17:3?
18 Yesu atile: “Awe uyu e mweo wa muyayaya, ukuti bamwishibe, mwe Lesa wine wine mweka, no yo mwatumine, ni Yesu Kristu.” (Yohane 17:3) Nomba e nshita ya kupokelela ukwishiba kwalungikwa ukupitila mu kusangwa lyonse ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova ku Ŋanda ya Bufumu. Uku kulongana kwa kusambilisha kukamukunta ukwebako bambi pa lwa uku kwishiba ne subilo lyenu. Na imwe bene kuti mwaisaba intumi sha mutende wa kwa Lesa. Kuti mwaipakisha umutende ino nshita ukupitila mu kucetekela Yehova Lesa, nga fintu calondololwa pali Esaya 26:3 ukulingana na Baibolo wa ciLamba ati: “Mukamusunga mu mutende wapwililika uyo wabika umutima wakwe pali imwe, pantu alimucetekela.” Ni ani tulingile ukucetekela? “Tetekeleni Yehova pe pe, pantu muli Shikulu Yehova ni mu cilibwe ca muyayaya.”—Esaya 26:4.
19, 20. Cinshi cipembelela abo ilelo abafwaya umutende no kuukonkelela?
19 E ico, nomba iminineni abashangila ku lubali lwa bumi bwa muyayaya mu calo cipya ica kwa Lesa ica mutende. Pa Ukusokolola 21:3, 4, Icebo ca kwa Lesa citwebekesha ukuti: “Moneni, ubwikalo bwa kwa Lesa buli pamo na bantu, kabili akekalilila pamo na bo; na bo bakaba abantu bakwe, na Lesa umwine akaba pamo na bo: kabili akafuute filamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka; pa kuti ifya ntanshi nafiya.” Bushe iyo te nshita ya ku ntanshi iya mutende intu mufuluka?
20 Lyene ibukisheni cintu Lesa alaya. “Abalanda bakapyaninine calo, no kuilemeno bwingi bwa mutende. Lolesho wa bumpomfu, kabili mono watambalala; pantu [inshita ya ku ntanshi kuli uyo muntu ikaba ya mutende, NW].” (Ilumbo 37:11, 37) Lintu bulya bushiku bwa nsansa bukafika, shi bonse natukasose mu kutasha atuti, “Umutende wa cine wasuka waisa! Twatasha nga nshi mwe Yehova Lesa, intulo ya mutende wa cine!”
Bushe Kuti Mwalondolola?
Cinshi cingaafwa umo ukwaluka mu mitontonkanishishe ne micitile?
Ni shani fintu Inte sha kwa Yehova, ngo muntu umo umo kabili bonse capamo, balangisha ukuti balitemwa umutende wa cine?
Cinshi Yehova akacita kuli bonse abasumbula ulupato ne nkondo?
Cinshi cintu ukuteka kwa kwa Cilolo wa Mutende kukacitila umutundu wa muntu?
[Ifikope pe bula 14]
Amashiwi ya kwa Esaya tayafikilishiwa na UN, lelo yafikilishiwa na bo abankulako kwi sambilisho lya kwa Yehova
[Ifikope pe bula 15]
Aba bantu babili balyalwike pa kuti bakonkelele umutende
Rami Oved
Georg Reuter
[Icikope pe bula 16]
Umutende wa cine ukaanana konse konse pe samba lya kuteka kwa kwa Cilolo wa Mutende