Cinshi Cintu Ubukwebo Bobe Bukakusendela?

UMUKASHI wa kwa presidenti wa calo cimo ica mu South America apeelwe umulandu wa kupisha imyanda ya makana ya madola ku twampani twa bufi utwaimikwe ne filundwa fya lupwa lwakwe. Uwa myaka ya bukulu 38 kashita kabili kashitisha wa fipe mu India aliketwe no kusendwa ukufuma mu ŋanda yakwe iya munkulinkuli na bamotoka bakwe 29 pa mulandu wa kutunganishiwa ukuibimba mu kwiba kwa kutulumusha ukwa kubika ku banki $1.6 bilioni ukufuma pa mushiika wa fipe mu calo. Mu Philippines, amakana ya bekashi ba cishi cimo bamweno bwikalo bwabo mu kupanga no kushitisha imfuti ukwabule funde. Pa kwikala muli iyi mibombele yakwata ubunonshi, calicitwa lipoti ukuti, ngo mwata balapeela mu bumfisolo amafisakanwa ku balashi pa kuti belabapumfyanya.

Ee, ukubulwo bufumacumi no kufinsha mu bukwebo fyalyanana ukupulinkana icalo. Kabili ilingi line kulenga abantu babimbilwemo ukulufya ififulo no mucinshi, pamo pene ne ndalama.

Ni shani pa lwa iwe? Bushe waliba mu bukwebo? Nelyo bushe uletontonkanya ukutendeka ubukwebo? Cinshi bukakusendela? Ukwabulo kucisengauka, ukuba mu bukwebo kukasenda icintu cimo. Ici te lyonse ciba icabipa. Nangu cibe fyo, calibe ca mano ukupende shipooswa intanshi taulaingila mu bukwebo nelyo ukucito kupingulapo ukulosha kuli bumo ubwatendekwa kale. (Luka 14:28) Umukululo pe bula 31 ulelangilila imitubululo iyo ulekabila ukulangulukapo.

Mu kumonekesha, ukuba mu bukwebo tacayanguka. Ku Mwina Kristu, kwalibako ukukakililwako kwa ku mupashi no kwa mibele uko alingile ukulanguluka. Bushe kuti wakumanisha uko kupinda no kutwalilila uwashikatala lwa ku mupashi? Bushe fimo ifyo ubukwebo bupinda fyalicila ico wingasuminisha ukukuma ku mibele? Fishinte nshi ifikakwaafwa ukupima ukupinda ukwaba ukwasuminishiwa no kushingasuminishiwa?

Sungilila Indalama mu Cifulo ca Shiko

Indalama shilakabilwa ku kutungulula ubukwebo, kabili cilasubilwa ukuti ubukwebo bukaleta indalama shakumanina ku kutungilila ulupwa lwa umo. Nangu cibe fyo, amabuyo ukulosha ku ndalama kuti mu kwanguka yanyonganikwa. Ubufunushi kuti pambi bwatendeka. Ku bantu abengi, icili conse ciba ca bubili ilyo balebomba ne ndalama. Lelo, kalemba umo uwe buuku lya Baibolo ilya Amapinda, Aguri, alondolwele imimwene yashikatala lintu asosele ukuti: “Mwimpeela bupina nangu bucindami; mundiishe icilyo icinjene.” (Amapinda 30:8) Aishibe umutengo wa kwikuta mu kuba ne filyo ifyalinga—tafwaile “ukunonka,” nge fyo bamo basosa mu bukwebo.

Ubufunushi, nangu ni fyo, kuti bwalenga umo ukulaba ici cishinte lintu kwaima iciitwa ishuko lishaiwamina. Umutumikishi wenda uwa Nte sha kwa Yehova mu fyalo fipiina acitile lipoti umulandu wa musango yu. Akampani kamo akalekabila indalama sha kutendekela ubukwebo kalangishe kwati aba kusungisha indalama bali no kupokelela shene mu kwangufyanya imiku ibili ukucila pa ndalama shabo, nakalimo mu myeshi fye inono. Uku kukwate ndalama mu kwanguka kwatungulwile abengi ukusungisha indalama shabo. Umutumikishi wenda asoso kuti: “Bamo bafwaishe nga nshi ukuibimbamo. Tabafwailishe, kabili bakongwele indalama ku [kusungisha].”

Mu kupusanako, babili balifwailishe iofesi lya aka kampani ilyo tabalasungisha indalama. Ukwipusha kwabo ukumona ifipe fya kubomfya takwasuminishiwe. Ici calengele ukuti batwishike imibombele ya kampani. Cabele bucingo kuli bene, apantu mu milungu fye inono, imibombele yamonekesha iya kufinsha yalisansalikwe, kabili abantu baliketwe. Elenganya ico ici casendele abo abashafwailishe intanshi. Te ndalama fye sheka balufishe lelo pambi fye ne fibusa ababashimishe indalama lelo abo bashali na maka ya kubwesesha lintu imibombele yabongolweke. Mu milandu ya ndalama, ifyo cabe ca mano ukubomfya icishinte ca pa Amapinda 22:3 apatila: “Uwacenjela amono bubi no kubelama; abapelwa amano bapitapo no kukandwa”!

Kakatila ku Cebo Cobe

Ni shani nga ca kuti ubukwebo tabutungulwike? Ilumbo 15:4 litasha umuntu uukakatila ku kusuminisha kwakwe nelyo cingati ukucite fyo takumuwamine: “Nga alapo mulapo wa kuicushako, tatelula.” Calibe cayanguka ukukakatila ku cebo ca umo lintu ifintu fileenda bwino. Lelo ciba bwesho bwa bumpomfu lintu cabipila umo ukulosha ku fya ndalama.

Ibukisha ica kumwenako ca mu Baibolo ukutula pa nshita ya kwa Yoshua. Abena Gibeone baenekele imilandu mu bucenjeshi pa kuti abakankaala ba mu Israele bengapanga umulapo na bo no kukanabonaula. Na kuba, baali ulubali lwa luko ulwalangulwikwe nge cintiinya kuli Israele. Lintu ubucenjeshi bwaishibikwe, “abana ba kwa Israele tababepeye, pantu abakankaala ba lukuta babalapiile Yehova.” (Yoshua 9:18) Nangu cingati ili bumba lyafumine mu ncende ya balwani, abakankaala bacimwene icacindama ukusungilila icebo cabo. Kabili ifya kuponako fyakonkelepo filanga ukuti ici casekeshe Yehova.—Yoshua 10:6-11.

Bushe na iwe kuti wakakatila ku kusuminisha kobe ukwa makwebo ne fipangano nelyo nga ifintu fyabomba mu nshila ushaenekele?a Ukucite fyo kuti kwakulenga ukuba nga Yehova, uukakatila lyonse ku cebo cakwe.—Esaya 55:11.

Ba Umufumacumi

Ubufumacumi bwapala imibele iiletiinishiwa no kuloba, nga tayaloba kale mu calo ca bukwebo ilelo. Bambi ababa mu bukwebo bwapala ubobe kuti pambi babomfya inshila shabulwo bufumacumi ku kwingilishako indalama basanga. Kuti pambi kwabako ukusabankanya kwabulwamo ubufumacumi. Kuti pambi baiba ishina lya kampani kambi no kulibomfya pa fipe fyabo. Nelyo kuti pambi batambika icipe ca mibele ya pa nshi nge ca musango wasumbuka. Shonse ishi ni nshila sha kubulwo bufumacumi. Ababomfya shene baba nga “babifi” abo, ukulingana na Asafi “Bafushe fyuma,” mu kumonekesha mu nshila ya kufinsha.—Ilumbo 73:12.

Bushe iwe, ngo Mwina Kristu, kuti wabomfya inshila shabulwe funde? Nelyo bushe kuti mu cifulo ca ico watungululwa ne fishinte fya mu Baibolo, pamo ngo kuti: “Tatwabifishe muntu nangu umo, tatwaonawile muntu nangu umo, tatwapuswile muntu nangu umo”; “natukaana ifyafiswa ifya nsoni; tuli abashenda mu bucenjeshi”; “fya muselu kuli Yehova ifilingilo ifyacilana; ne ca kulingilo kufina ica kufutika tacawama.” (2 Abena Korinti 4:2; 7:2; Amapinda 20:23) Ibukisha, katendeka wa kubulwo bufumacumi te umbi ukucila pali Satana Ciwa, ‘wishi wa bufi.’—Yohane 8:44.

Bamo kuti bapaasha no kusoso kuti: ‘Cintu cayafya ukuba mu bukwebo kano wabomfya inshila shabulwo bufumacumi nge fyo bambi bacita.’ Apa epo Umwina Kristu engalangisha icitetekelo cakwe muli Yehova. Ubufumacumi bulabikwa mu bwesho lintu bwapinda icintu cimo. Ukusoso kuti umuntu te kuti asange mikalile ukwabulo kubomfya ukubulwo bufumacumi cimo no kusoso kuti Lesa tasakamana abo abamutemwa. Umo uwakwata icitetekelo ca cine kuli Yehova alishiba ukuti Lesa kuti apayanishisha ababomfi bakwe mu calo icili conse kabili mu mibele iili yonse. (AbaHebere 13:5) Ca cine, umo kuti pambi aikushiwa ne cibwesha icinono ukucila ifyo ababulwo bufumacumi bengakwata, lelo bushe uyu te mutengo wawaminwa ukulipila pa kukwata ipaalo lya kwa Lesa?

Ibukisha, ukubulwo bufumacumi kwapala ubufi lintu bwabepwa, bubwelela ku wabubepele. Nga ca kuti shimakwebo asangwa uwabulwo bufumacumi, bakashita na bamutwalile fipe bakamutaluka. Kuti pambi abatumpaika umuku umo, lelo te kuti abwekeshepo. Pa lubali lumbi, shimakwebo wa bufumacumi ilingi line alanonka umucinshi wa bambi. Sakamana ukukanasongwa no kupelulula kwa bufi ukwa kuti, ‘Uuli onse alacita cene, kanshi cili fye BWINO.’ Icishinte ca Baibolo ca kuti, “Wilakonka cinabwingi ku fibi.”—Ukufuma 23:2.

Tutile shimakwebo munobe uwa pa nshita ntali tali Mwina Kristu munobe kabili lyonse takakatila ku fishinte fya mu Baibolo. Bushe kuti calungama ukubomfye ici ngo bwelelo bwa kusengauka icishingamo cobe lintu icintu cimo icishili ca mu Malembo cacitwa? Ibukisha ifya kumwenako pamo nga Adamu na Shauli. Mu cifulo ca kusengauka ulubembu, balinakile ku kutitikisha kabili bapeele abanabo imilandu. Mwandi mutengo ukalamba cabasendele!—Ukutendeka 3:12, 17-19; 1 Samwele 15:20-26.

Bomba Bwino na Basumina Banobe

Bushe kwalibako umutengo wa kulanguluka lintu twaingila mu bukwebo na bakapepa banensu aba kwa Yehova? Lintu kasesema Yeremia ashitile impanga ukufuma ku mufyala wakwe wine mu mushi wakwe uwa Anatote, tamupeele fye indalama no kufunkana nankwe amaboko. Ukucila, asosele ukuti: “Nalembele muli kalata, nalikomenene, nalengele ne nte shiciteko ubunte, no kulinga silfere mu ca kweseshamo ukufina.” (Yeremia 32:10) Ukulemba ukusuminishanya kwa musango yo kuti kwacilikila ukukanaumfwana uko kwingemako pa nshita imbi nge mibele yaaluka.

Lelo ni shani nga ca kuti munyina Umwina Kristu akusunga bubi bubi mu bukwebo? Bushe kuti wamutwala ku cilye? Baibolo yaliba iyaumfwika pali ici. “Bushe umo wa muli imwe, pa kuba no mulandu ku munankwe, apamo kuyapingulwa ku bashalungama, na ku ba mushilo iyo?” e fyaipwishe Paulo. Ni shani nga ca kuti impika taibombelwepo ilyo line fye? Paulo alundilepo ukuti: “Ala cena e kabi kuli imwe cine cine, ukuti mwabelana ne milandu. Cinshi ico mushasalilapo ukubifiwa? Cinshi ico mushasalilapo ukupusulwa?” Tontonkanyeni icikope cabipa cili no kuba pa kuteyanya kwa Bwina Kristu nga ca kuti aba ku nse baumfwa pa lwa Bena Kristu ba cine baletwalana ku cilye! Bushe kuti cabo kuti mu milandu ya musango yo ukutemwa kwa ndalama kwakosesha ukucila ukutemwa kwa kwa munyina? Nelyo bushe kuti cabo kuti umucinshi wa umo naonaulwa no kulandula e kuli mu muntontonkanya? Ukufunda kwa kwa Paulo kulango kuti mu milandu ya musango yo kuti cabe cisuma ukucula ukucila ukuya ku cilye.—1 Abena Korinti 6:1, 7; Abena Roma 12:17-21.

Kwena, kwalibako inshila ya mu Malembo iya kubomba no kupusana kwa musango yo mu kati ka cilonganino. (Mateo 5:37; 18:15-17) Mu kwaafwa bamunyina babimbilwemo mu kukonka intampulo shatashiwa, bakangalila ba Bwina Kristu kuti bapeela ukupanda amano kwabamo ukwaafwa ku uuli onse uubimbilwemo. Kuti pambi camoneka icayanguka mu kati ka kulanshanya kwa musango yo ukusuminishanya ne fishinte fya Baibolo, lelo pa numa bushe mu cine cine ukalanga ukuti walikutike pa kubomfya ukupanda amano kwapeelwe? Ukutemwa kwa kuli Lesa no kwa Mwina Kristu munensu kukatusesha ku kucite co.

Ukwabulo kutwishika, ukuba mu bukwebo kukapinda icintu cimo kuli iwe. Mu kubamo isubilo, ico bukapinda cikaba icalinga. Lintu walolenkana no kupingulapo nelyo imibele iili yonse iyatwishikwa, sunga mu muntontonkanya ukuti kwalibako ifintu ifingi mu bumi ifyacindama ukucila indalama. Pa kusungilila indalama mu cifulo ca shiko, ukwikalilila ku cebo ca umo, ukuba umufumacumi, no kubomba na banobe ba mu bukwebo mu nshila ya Bwina Kristu, kuti twashininkisha ukuti ubukwebo tabusendele inshita ne ndalama ifyacilamo, kabili pa nshita imo ine, kuti twabakilila bucibusa, kampingu musuma, no kwampana kusuma na Yehova.

[Futunoti]

[Akabokoshi pe bula 31]

Ifintu Ifyo Ubukwebo Bobe Pambi Bwingasenda

Inshita: Ukuibombela mu bukwebo kulasenda inshita ikalamba ukucila ukubomba ngo mubomfi pa kampani. Bushe ici cikapumfyanya imitantikile yobe, ukushako inshita inono iya mibombele yacindama iya ku mupashi? Ku lubali lwashininkishiwa, bushe ukaba na maka ya kutantika imilandu yobe ku kupoosa inshita ikalamba mu kucita ukufwaya kwa kwa Lesa? Nga ni fyo, cawama. Lelo sakamana! Ici tacili icayanguka.

Indalama: Indalama shilakabilwa ku kusanga indalama. Ni ndalama shinga shilekabilwa ku bukwebo bobe? Bushe kale kale walikwata isha kutendekela? Nelyo bushe ukashima? Bushe te kuti usakamane ukulufyapo shimo? Nelyo bushe umutengo ukapinda icacila pa co wingalipila nga ca kuti ifintu tafibombele nge fyo uleenekela?

Ifibusa: Pa mulandu wa mpika shimako mu mibombele ya cila bushiku, abengi abakwate milimo ya bukwebo balalufya ifibusa. Nangu cingatila kulabako ukucitikako kwa kukwate fibusa, ukwampana kwabamo ukukanshika kuti kwacitika. Ni shani nga ca kuti ifi fibusa ni bamunyinefwe ba Bwina Kristu?

Kampingu Musuma: Imibombele iyaseeka mu bukwebo bwa mu calo ilelo ‘kucimfyanya kwabipisha’ nelyo “Ni shani ningasanga icibwesha?” Ukucila pa maperesenti 70 aya basambi mu kufwailisha kwa ku Bulaya bapampamine pa kuti ifishinte fya mibele isuma fyakwata fye icifulo cinono mu bumi bwa makwebo nelyo tafyabamo. Te ca kupapa ukuti ukufinsha, ukubulwo bufumacumi, na makwebo yatwishikwa nafiseeka. Bushe ukatunkwa ku kukonka mu nshila imo ine?

Ukwampana Kobe na Yehova: Incitilo iili yonse mu bukwebo iilwishanya na mafunde ya kwa Lesa ne fishinte, nangu cingati yaliseeka mu milandu ya makwebo, kuti yaonaula ukwampana kwa muntu na Kalenga wakwe. Ici kuti capinda umo ukulufya ifilolelo fya bumi bwa ciyayaya. Bushe uyu te kuti ube mutengo wasumbukisha uwa kulipila ku Mwina Kristu wa cishinka, te mulandu no bunonshi bwa ku mubili?

[Ifikope pe bula 31]

Cinshi cingaafwa ku kucilikila ukukanaumfwana ku ntanshi? Ukusuminisha kusuma nelyo icipangano calembwa?