Ukulingana na Baibolo
Ifya Kusala Uwa Kuupana Na O
UMWANAKASHI UMUSHIMBE AIPUSHIWE UKUTI, “BUSHE MULATONTONKANYAPO PA LWA KUUPWA?” BWANGU BWANGU FYE AYASWIKE ATI, “MULETI NO KUTI UKUTONTONKANYAPO? CILANSAKAMIKA.”
UKU kulandapo kwaumfwika kabili ukwipi ukwa uyu mwanakashi kulelangilila bwino bwino ifyo ukufwaisha kwa bantu bamo kwaluma pa lwa kutemwa na bucibusa. Abengi batila ukusanga uwa kuupana na o ni cimo ica fintu fyacindamisha mu bumi. E co, icalo fye conse, kuli ukubombesha nga nshi ku kwaafwa abantu ukusanga uwa kuupana na o. Lelo mu ncende ishingi ishe sonde, ifyupo ifipwa filacila ifyupo fitunguluka.
Mu fyalo fya ku Masamba caliseeka abantu ukuisalila abene aba kuupana na bo. Lubali lumbi, mu ncende shimo isha Asia na Afrika, caba lutambi ukusalilako umuntu uwa kuupana nankwe. Nampo nga kuntu mwikala abantu balaisalila aba kuupana na bo nelyo iyo, icupo mulandu wakatama. Icupo caba pa kupingulapo kumo kumo uko umuntu apingulapo mu bumi ukwingafumamo insansa nelyo ubulanda. Icupo umuli ukutemwa kuti caba ica kulambula nga nshi kabili ica kwikusha. Lubali lumbi, icupo umuli ukukangana kuti caba intulo yatwalilila iya kukalipwa no kukanshika.—Amapinda 21:19; 26:21.
Ukupala abantu bambi, Abena Kristu ba cine bafwaya ifyupo fyabo ukuletako ubuseko no kwikushiwa. Lelo na kabili bafwaisha ukuteemuna Lesa no kumucindika. (Abena Kolose 3:23) Apo e Kalenga kabili Katendeka wa cupo, Lesa alishiba bwino ico tukabila icine cine ne cingatuwamina sana. (Ukutendeka 2:22-24; Esaya 48:17-19) Ukulundapo, alimona ifyupo ifingi ifisuma ne fibi, pa myaka iyi yonse iyo umuntu aikalako pano isonde. Alishiba icibomba bwino ne cishibomba. (Amalumbo 32:8) Ukupitila mu Cebo cakwe, Baibolo, alilondolola mu kumfwika ifishinte fya kulungatika ifingaafwa Umwina Kristu uuli onse ukupingulapo bwino pa numa abe naishiba ifyabimbwamo. Fishinte nshi fimo ifyo?
Mwilolekesha fye Imimonekele ya ku Nse
Uko abantu baisalila aba kuupana na bo, kuti pambi bakumana no wingesaba umwina mwabo mu kukanaenekela nelyo pambi kuti ifibusa atemwa balupwa e babalanga abo bantu. Ilingi line, icibalamuna icintemwa mu kubalilapo fye ciba mimonekele ya ku nse. Ilintu ici kwena ca cifyalilwa kabili ca kusonga ca maka, Baibolo itukoselesha ukulolesha lwa nkati ukucila pa mimonekele ya ku nse fye lintu tuletontonkanya pa cupo.
Amapinda 31:30 yatila: “Iciyembo ca kulufya, no kuyemba mupu, lelo umwanakashi wa mucetekanya, wene akatashiwa.” Umutumwa Petro alandile pa lwa “cisamo icishingabola ica mutima uwafuuka kabili uwatalala, uwabo wafinisha ku cinso ca kwa Lesa.” (1 Petro 3:4) Ca cine, bumupashi bwa muntu mulefwaya ukuupana na o, e kutila ukuipeelesha kuli Lesa uko uyo muntu aipeelesha na fintu atemwa Lesa capamo no buntu bwakwe ubwa Bwina Kristu, e fyacindamisha ukucila pa kuyemba kwa ku mubili. Calikatama ukutekanya pa kuti mwingasala bwino, ukusala umuntu uwaba na mabuyo ya ku mupashi ayo na imwe mwakwatako kabili uuletukuta ukulangisha ifisabo fya mupashi wa kwa Lesa. Ici cikaafwa apakalamba ukulenga icupo ukuba ica nsansa.—Amapinda 19:2; Abena Galatia 5:22, 23.
‘Ukuupana Muli Shikulu Epela’
Ukuba na mabuyo yamo yene ne fisumino no muntu mulefwaya ukuupana nankwe calikatama sana. Mu cupo mwaliba amafya nga nshi. Cifwaya ukuteuluka ukwingi mu mibele ne ncitilo kuli bonse babili. Lelo, icikangushako uko kuteuluka, bwingi bwa fyo mwapalanamo no muntu mulefwaya ukuupana nankwe.
Ici citwaafwa ukumfwikisha umulandu umutumwa Paulo akonkomeseshe Abena Kristu ukusengauka ukuba “kwi koli limo na bashatetekela.” (2 Abena Korinti 6:14) Paulo alishibe ukuti ukuupana no muntu uushatetekela kabili uushaishiba ifishinte fya mu Baibolo kuti kwaletako ukukangana no kukanaumfwana. E co ukupanda amano kwa ‘kuupana muli Shikulu’ kwalibamo amano. (1 Abena Korinti 7:39) Caba mano ya kwa Lesa. Abo mano mano bomfwila kwene balasengauka amafya yabipisha ayengi.—Amapinda 2:1, 9.
Ifyupo Umo Basalila Uwa Kuupana Na O
Ni shani pa lwa fifulo uko bacili basalilako umuntu uwa kuupana na o? Ku ca kumwenako, ku kapinda ka ku kulyo aka India, bamo batila pa fyupo fyonse amapesenti mupepi na 80 aya fyupo ni filya ifya kuti abafyashi basalilako umwana uwa kuupana na o. Abena Kristu balapingulapo abene ukukonka ulu lutambi nelyo iyo. Nga bapingulapo ukukonka ulu lutambi, ifyupo fya musango yo fikatunguluka fye lintu bumupashi bwaandatila.
Abasuminisha ifyupo umo basalila umuntu uwa kuupana na o batontonkanya ukuti umulimo wa kupingulapo ifya kucita uba mu maboko ya bantu ababelesha kabili abakosoka. Eluda wa Bwina Kristu umo mu Afrika asosele ukuti: “Pa mulandu wa mushinku wa bana no kukanabelesha, abafyashi bamo batila te kuti abana babo bashintililwepo ukuti bali no kupingulapo bwino nampo nga umuntu balefwaya ukuupana na o alifikapo bwino bwino lwa ku mupashi nelyo iyo.” Umutumikishi uwenda umwina India alundilepo kuti: “Abacaice tababeelesha mu bumi kabili kuti pambi bakuntukilwa fye ilyo balepingula pa milandu imo.” Apantu abafyashi balishiba bwino imibele ya bana babo ukucila uuli onse umbi, batontonkanya ukuti e bafwile fye ukusalilako abana babo ifya mano. Nangu cibe fyo, kuti cawama baipushako na bana bene ukumfwa ifyo baletontonkanya.
Lelo, nga ca kuti abafyashi balabako ku fishinte fya Baibolo, kuti baisapeelwa umulandu lintu mu cupo mwaba amafya. Pa mulandu wa kukanaba ne nshita yatantalilako iya kwishiba bwino umuntu baleupana na o, kuti pambi kwabako amafya. Umwina Kristu uwaba na bana ku India alondololo kuti: “Lintu ayo mafya yabako, abapeelwa umulandu bafyashi.”
Abafyashi Abena Kristu abalesalila umwana uwa kuupana na o, balingile ukulanguluka na pa cilebalenga ukucite co. Nga batemwisha ifyuma nelyo ubusambashi te mulandu no muntu balesala lyena kukabako amafya. (1 Timote 6:9) E co, abalesalilako umuntu uwa kuupana na o balingile ukuipusha ukuti, ‘Bushe ico nasalila uyu muntu ni pa kufwaila insansa na bumupashi ifya baleupana? Nelyo, bushe kufwaya fye ukuti, ulupwa lulumbuke nelyo lwingilisheko icuma nelyo ukunonka indalama?’—Amapinda 20:21.
Ukufunda kwa Baibolo kwaba ukwaumfwika kabili ukwa kumwenamo. Lintu mulefwaya uwa kuupana na o, mufwile ukwangwa sana ku mibele isuma na bumupashi ifya uyo muntu, te mulandu ni mwe muisalile nelyo bamusalileko fye. Nga mwacite fyo, Yehova Lesa, Katendeka wa cupo, alacindikwa kabili abaleupana kuti batendekela pa mufula wakosa lwa ku mupashi. (Mateo 7:24, 25) Ici cikalenga icupo ukuba ica nsansa kabili ica kumwenamo.