Mwe Baume, Bushe Mulanakila Kristu Umutwe Wenu?

“Umutwe wa mwaume onse ni Kristu.”—1 KOR. 11:3.

1. Cinshi cilanga ukuti Yehova te Lesa wa cimfulunganya?

ILEMBO lya Ukusokolola 4:11 litila: “Mwalilinga, mwe Yehova, mwe Lesa wesu, ukupokelela ubukata no mucinshi na maka, pantu ni mwe mwabumbile ifintu fyonse, kabili ni pa mulandu wa kufwaya kwenu fyabeleleko no kubumbwa.” Apo Yehova Lesa e Kabumba, e Mulopwe Wapulamo mu muulu na pe sonde kabili alikwata amaka pali fyonse ifyo abumba. Icilanga ukuti Yehova te “Lesa . . . wa cimfulunganya, [lelo] ni Lesa wa mutende,” ni fintu ateyanya bwino bamalaika.—1 Kor. 14:33; Esa. 6:1-3; Heb. 12:22, 23.

2, 3. (a) Nani uo Yehova abalilepo ukubumba? (b) Cifulo nshi ili ibeli lyakwata nga kulinganya kuli Wishi?

² Ilyo Lesa talabumba ifili fyonse, aliko fye eka pa myaka iingi nga nshi. Uo abalilepo ukubumba muntu wa ku mupashi uwitwa ati “Cebo” pantu e o Yehova alelandilamo. Muli Cebo e mo ifintu fyonse fimbi fyabumbiilwe. E waishileisa pano isonde no kuba umuntu uwapwililika kabili aleitwa ati Yesu Kristu.—Belengeni Yohane 1:1-3, 14.

³ Finshi Amalembo yalanda pa cifulo ca kwa Lesa e lyo ne ce Beli lyakwe? Umupashi wa mushilo walengele umutumwa Paulo ukulemba ukuti: “Ndefwaya mwishibe ukuti umutwe wa mwaume onse ni Kristu; no mutwe wa mwanakashi mwaume; no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.” (1 Kor. 11:3) Umutwe wa kwa Kristu ni Wishi. Pa kuti kube umutende kabili peba ifimfulunganya, kufwile ukuba umutwe uuletungulula kabili abo baletungulula bafwile ukulanakila. Nangu fye ni Yesu, ‘muli uyo ifintu fyonse fyapangiilwe’ afwile ukunakila kuli Lesa, umutwe wakwe.—Kol. 1:16.

4, 5. Bushe Yesu aleumfwa shani pa lwa kunakila Yehova, umutwe wakwe?

⁴ Bushe Yesu aleumfwa shani ukunakila Yehova, umutwe wakwe e lyo no kwisa pano isonde? Amalembo yatila: “Kristu Yesu, uyo, nangu ca kutila aali mu cipasho ca kwa Lesa, tatalile atontonkanya ukutila kuti alingana na Lesa. Iyo, lelo aisangwile uwa fye no kubuula icipasho ca busha kabili aishileba mu cipasho ca bantu. Lelo, ilyo aisangile mu mibele ya buntu, ali-iceefeshe kabili aishileba uwa cumfwila ukufika na ku mfwa, awe ukufika ku mfwa pa cimuti.”—Fil. 2:5-8.

⁵ Lyonse fye, Yesu aleicefya no kunakila Wishi, no kucita ukufwaya kwakwe. Atile: “Te kuti ncite akantu neka; . . . ubupingushi ubo mpingula bwalilungama, pantu te kufwaya kwandi mfwaya, lelo mfwaya ukufwaya kwa wantumine.” (Yoh. 5:30) Alandile no kuti: “Lyonse ncita ifya [kusekesha Tata].” (Yoh. 8:29) Ilyo ali mupepi no kufwa, Yesu apepele kuli Wishi ati: “Nalimucindamika pano isonde, pantu nimpwisha umulimo uo mwampeele ukubomba.” (Yoh. 17:4) Camoneka fye ukuti Yesu tacamwafishe ukunakila kuli Lesa, umutwe wakwe.

Umwana Anonkelamo mu Kunakila Wishi

6. Mibele nshi iisuma nga nshi iyo Yesu alangile?

⁶ Ilyo Yesu ali pano isonde, alangile imibele yawamisha iingi. Alangile ne fyo atemenwe sana Wishi. Atile: “Nalitemwa Tata.” (Yoh. 14:31) Alilangile no kuti alitemwa sana abantu. (Belengeni Mateo 22:35-40.) Yesu ali wa cikuuku kabili alelangulukilako abantu, tali uwakosa umutima nangu uwa mutitikisha. Atile: “Iseni kuli ine imwe bonse mwe balecula kabili abafininwa, na ine nalamusansamusha. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pantu nalifuuka kabili nali-icefya, e lyo mwalasanga ukutuusha. Pantu ikoli lyandi talyafina, ne cipe candi calyanguka.” (Mat. 11:28-30) Umutima wa kwa Yesu ne fyo alesambilisha fyalengele abantu aba mishinku yonse ababa nge mpaanga, maka maka abanyanyantilwe no kutitikishiwa, ukusanga sana icisansamushi.

7, 8. Ukulingana na Mafunde, cali no kuba shani ku mwanakashi uwalwele ubulwele bwa kufuma umulopa, lelo Yesu ena acitile shani kuli uyu mwanakashi?

⁷ Tontonkanyeni pa fyo Yesu alemona abanakashi. Ukutula fye kale na kale, abaume baliba no buluku ku banakashi. E fyali na bashimapepo ba mu Israele. Lelo Yesu ena alicindike abanakashi. Ici calimoneke ku fyo acitile kuli ulya mwanakashi uwalwele ubulwele bwa kufuma umulopa pa myaka 12. “Aculile nga nshi” kuli bakondapa kabili alipoosele icuma cakwe conse ukufwaya aba kumundapa. Lelo nangu aeseshe ifyo fyonse, “e lyo alwalileko.” Aali uwakowela ukulingana na Mafunde. Na onse uwamukumya ali no kuba uwakowela.—Lebi 15:19, 25.

⁸ Ilyo aumfwile ukuti Yesu aleundapa abalwele, aipoosele pe bumba ilyali na Yesu, ninshi uku aleti: “Nga nakumya fye ku fya kufwala fyakwe, nalapola.” Alikumishe Yesu, na po pene apola. Yesu alishibe ukuti uyu mwanakashi talingile ukumukumya. Lelo, tamukalipiile iyo, ali ne cikuuku kuli ena. Alishibe ifyo aleumfwa pa kulwala imyaka 12 kabili alilwike ukuti alefwaisha ukwafwiwa. Yesu amwebele cikuuku cikuuku ati: “We mwana, icitetekelo cobe nacikuposha. Kabiye umutende, kabili upolelele na ku bulwele bobe ubwabipisha.”—Marko 5:25-34.

9. Ilyo abasambi ba kwa Yesu baeseshe ukulesha abana ukuya kuli ena, Yesu acitile shani?

⁹ Nangu fye bana baleumfwa bwino ukuba na Yesu. Inshita imo ilyo abantu baletele abana kuli ena, abasambi bakwe balibakalipile, nalimo baleti Yesu talefwaya abana ukumupumfyanya. Yesu ena te fyo aletontonkanya. Baibolo yalanda pali ci cacitike aiti: “Ilyo Yesu amwene ifi, alikalipe no [kweba abasambi] ati: ‘Lekeni abana banono bese kuli ine; mwibakaanya, pantu ubufumu bwa kwa Lesa bwa bantu ababa kwati ni aba bana.’” E lyo “afukatile abana, alabapaala, abikile ne minwe yakwe pali bena.” Yesu alyumfwile bwino ukuba na abana; te kutila icalengele abapokelele ni co takwete mwa kulosha.—Marko 10:13-16.

10. Ni kwi Yesu afumishe imibele iyo ali na yo ilyo ali pano isonde?

¹⁰ Ni kwi Yesu afumishe imibele iyo ali na yo ilyo ali pano isonde? Ilyo talaisaba umuntunse, ali ku muulu kabili alimwene imibele ya kwa Wishi pa myaka iishingapendwa kabili e mibele aishilekwata na o. (Belengeni Amapinda 8:22, 23, 30.) Ilyo Yesu ali ku muulu, alimwene ifyo Yehova, umutwe wa fyonse, aletungulula ifibumbwa fyakwe mu kutemwa, kabili ifi fine e fyo na o atampile ukucita. Nga ca kuti Yesu talenakila Wishi, umutwe wakwe, nga tasambilile ifya kuba umutwe usuma. Aleumfwa bwino ukunakila Wishi, kabili Yehova na o alitemenwe sana ukuba no Mwana uunakila. Ilyo Yesu ali pano isonde, alangile imibele ilya ine Wishi wa ku muulu akwata. Ala lishuko nga nshi kuli ifwe ukunakila Kristu, untu Lesa asonta ukuba Kateka wa Bufumu bwa mu muulu!

Pashanyeni Imibele Kristu Akwete

11. (a) Ni bani tufwile ukwesha na maka ukupashanya? (b) Mulandu nshi abaume maka maka bafwile ukwesesha sana ukupashanya Yesu?

¹¹ Bonse mu cilonganino, maka maka abaume, bafwile lyonse ukwesha na maka ukupashanya imibele ya kwa Kristu. Nga fintu tulandilepo kale, Baibolo itila: “Umutwe wa mwaume onse ni Kristu.” Nga filya fine Kristu alepashanya Umutwe wakwe, e kutila Lesa wa cine, e fyo na baume Abena Kristu balingile ukwesha ukupashanya umutwe wabo, Kristu. Ifyo fine e fyacitile umutumwa Paulo ilyo asangwike Umwina Kristu. Acincishe Abena Kristu banankwe ati: “Mulempashanya, ifyo na ine mpashanya Kristu.” (1 Kor. 11:1) Umutumwa Petro na o atile: “Ni kuli ici cine Lesa amwitiile, pantu ni mwe Kristu aculiile, kabili amushilile ne cilangililo pa kuti mulekonka sana mu ntampulo shakwe.” (1 Pet. 2:21) Kwaba umulandu na umbi uo abaume Abena Kristu bafwile ukumfwila ukukonkomesha kwa kuti balepashanya Kristu. Abaume e baba baeluda na babomfi batumikila. Filya fine Yesu atemenwe ukupashanya Yehova, e fyo na baume Abena Kristu bafwile ukutemwa ukupashanya Yesu ne mibele yakwe.

12, 13. Bushe baeluda bafwile ukusunga shani impaanga isho babapeela ukusakamana?

¹² Baeluda mu cilonganino bafwile fye ukusambilila ukuba nga Kristu. Petro akonkomeshe abakalamba, nangu baeluda ukuti: “Mulecema umukuni wa kwa Lesa uo amupeela ukwangalila, mwilapatikishiwa fye uku-ucema, lelo muleitemenwa; mwilaucema pa kuti fye mumwenemo ubunonshi bwa nsoni, lelo mulebomba pa mulandu wa kuti mulefwaisha ukubomba. Mwilatitikisha abantu ba kwa Lesa, lelo muleba abantu abo umukuni wingapashanya.” (1 Pet. 5:1-3) Baeluda tabafwile ukuba aba lucu, tabafwile ukutekela bamunyinabo ku muunga we fwafwa, tabafwile ukuba abashilangulukilako bambi, nangu ukuba abakosa umutima. Bafwaya ukuba nga Kristu, e kutila ukuba aba kutemwa, abalangulukilako, abaicefya, kabili aba cikuuku ku mpaanga isho babaseekesha.

¹³ Abatungulula mu cilonganino bantu bashapwililika, kabili lyonse bafwile ukulaibukisha ico. (Rom. 3:23) Kanshi, bafwile ukufwaisha ukusambilila pali Yesu no kuba no kutemwa nga kulya akweteko. Bafwile ukulatontonkanya pa fyo Lesa na Kristu baba bwino ku bantu e lyo no kwesha ukubapashanya. Petro atukonkomesha ukuti: “Imwe bonse, mube abaicefya ku banenu pantu Lesa acincintila aba matutumuko, lelo apeela icikuuku cakwe ku baicefya.”—1 Pet. 5:5.

14. Bushe baeluda bafwile ukucindika shani bambi?

¹⁴ Abaume basontwa mu cilonganino bafwile ukuba ne mibele isuma ilyo balesakamana impaanga sha kwa Lesa. Ilembo lya Abena Roma 12:10 litila: “Ku kutemwa aba bwananyina mube abatemwana nga nshi. Ku kucindikana ni mwe mubalilepo.” Baeluda na babomfi batumikila balacindika bambi. Nga filya fine fye Abena Kristu bonse bacita, aba baume nabo tabafwile ‘ukukansana nelyo ukuibililika, lelo bafwile ukuicefya no kulamona bambi ukuti balibacila.’ (Fil. 2:3) Abatungulula mu cilonganino bafwile ukumona bambi ukuti balibacila. Nga ca kuti abatungulula balecita ifyo, ninshi balekonka ifyo Paulo afundile ati: “Awe, ifwe fwe bakosa tufwile ukwafwa abanaka mu kunaka kwabo, kabili twilacita ifya kutuwamina fye. Ifwe umo umo tufwile ukucitila abanensu ifingabakuula. Pantu nangu fye ni Kristu talecita fye ifyalemuwamina.”—Rom. 15:1-3.

‘Ukucindika Abakashi’

15. Bushe abalume bafwile ukusunga shani abakashi babo?

¹⁵ Nomba, moneni ifyo Petro afundile abaume abaupa. Alembele ukuti: “Mwe balume, muleikala ifi fine na bakashi benu ukulingana no kwishiba, mulebacindika nge cipe icanaka, pantu banakashi.” (1 Pet. 3:7) Nga ca kuti abalume balicindika abakashi babo, kuti baletontonkanyapo pa fyo balefwaya e lyo kuti baleficita no kuficita kano fye nga pali umulandu wa kukanaficitila. E fyo abalume balingile ukusunga abakashi babo.

16. Bushe Icebo ca kwa Lesa cisoka abaume ati shani pa lwa kucindika abakashi babo?

¹⁶ Ilyo Petro ale-eba abalume ukucindika abakashi babo, abasokele no kuti: “Pa kuti amapepo yenu yepeleela.” (1 Pet. 3:7) Cilelangilila fye ukuti Yehova alafwaya sana abaume balesunga bwino abakashi babo. Umulume nga afilwa ukucindika umukashi wakwe, amapepo yakwe kuti yalepeleela. Kabili, nga ca kuti abakashi balebasunga bwino ku balume babo balacindika abalume.

17. Bushe umulume afwile ukutemwa shani umukashi wakwe?

¹⁷ Pali uyu mulandu wa kucindika abakashi, Icebo ca kwa Lesa cifunda ukuti: “Abalume bafwile ukulatemwa abakashi babo nge mibili yabo. . . . Pantu takwatala akuba umuntu nangu umo uwapata umubili wakwe; lelo alauliisha no ku-usunga bwino, filya Kristu na o aliisha no kusunga bwino icilonganino . . . Onse atemwe umukashi wakwe ifyo aitemwa umwine.” (Efes. 5:28, 29, 33) Bushe umulume afwile ukutemwa shani umukashi wakwe? Paulo alembele ukuti: “Mwe balume, muletemwa abakashi benu, filya na Kristu atemenwe icilonganino no kuipeela pali cena.” (Efes. 5:25) Kanshi umulume afwile ukuitemenwa no kufwila umukashi wakwe, nga filya fine Kristu afwilile bambi. Nga ca kuti umulume Umwina Kristu alasunga bwino umukashi, alamulangulukilako, alakutika ku fyo alelanda, alamupoosako amano, cilangukila umukashi ukunakila umulume, umutwe wakwe.

18. Cinshi abaume bengalomba icingabafwa ukusunga bwino icupo cabo?

¹⁸ Bushe ukucindika umukashi muli iyi nshila kwalyafya ica kuti umulume te kuti akumemo? Iyo, pantu Yehova teti ebe abalume ukucita ico bashingakwanisha ukucita. E lyo kabili, bakapepa ba kwa Yehova kuti bapokelela amaka yapulamo mu muulu na pe sonde, na ya maka mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa. Yesolu atile: “Imwe nga mwalishiba ukupeela abana benu ifya bupe ifisuma nangu ca kutila muli babifi, ninshi Shinwe wa mu muulu ena akacishapo ukupeela umupashi wa mushilo ku bamulomba!” (Luka 11:13) Ilyo abalume balepepa, kuti balomba Yehova ukuti abafwe ukupitila mu mupashi wakwe uwa mushilo pa kuti baleba bwino kuli bambi, ukusanshako na ku bakashi babo.—Belengeni Imilimo 5:32.

19. Finshi icipande cikonkelepo cilelandapo?

¹⁹ Nga fintu twamona, abaume balikwata umulimo ukalamba uwa kusambilila ukunakila umutwe wabo Kristu no kumupashanya. Lelo ni shani ku banakashi, maka maka abaupwa? Icipande cikonkelepo cilelanda pa fyo bafwile ukumona icifulo cabo mu kutantika kwa kwa Yehova.

Mwe Banakashi, Mulandu Nshi Mufwile Ukunakila Abalume Benu?

“Umutwe wa mwanakashi mwaume.”—1 KOR. 11:3.

1, 2. (a) Finshi umutumwa Paulo alembele pa fyo Yehova ateyanya bumutwe e lyo na pa kunakila? (b) Fipusho nshi twalalandapo muli cino cipande?

YEHOVA alitantika ifintu ukulingana na mashiwi umutumwa Paulo alembele ayatila “umutwe wa mwaume onse ni Kristu” no “mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.” (1 Kor. 11:3) Icipande cafumako catile Yesu alemona ukunakila Yehova Lesa, Umutwe wakwe ukuti lishuko, kabili ico calemuletela insansa. Casosele no kuti Kristu e mutwe wa baume Abena Kristu. Kristu ali uwa cikuuku, uwa luse, uulangulukilako abantu, kabili alibikile sana amano ku fyo bambi balefwaya. Ifi e fyo abaume mu cilonganino balingile ukuba, maka maka ku bakashi babo.

² Inga abanakashi bena? Bushe umutwe wabo nani? Paulo alembele ukutila, “umutwe wa mwanakashi mwaume.” Bushe abanakashi balingile ukuyomfwila mwi aya mashiwi yafuma kuli Lesa? Bushe abalume babo nga tabasumina, na lyo line bafwile ukubamona ukuti mutwe? Bushe ukunakila calola mu kuti umukashi tafwile kulandapo nangu kamo mu cupo ilyo balepingula ifya kucita? Cinshi cilenga umwanakashi ukutashiwa?

“Nalabumba Uwa Kumwafwa”

3, 4. Mulandu nshi cawamina ku baupana ukukonka filya Lesa atantika ukuti umulume e mutwe?

³ Yehova e wasalile uufwile ukuba umutwe mu lupwa. Ilyo Adamu abumbilwe, Yehova Lesa atile: “Te cisuma umuntu ukulaikala fye eka. Nalabumba uwa kumwafwa, kabili umunankwe.” Ilyo Efa abumbilwe, Adamu alitemenwe sana ukukwata umunankwe kabili kaafwa ica kuti atile: “Uyu e fupa lya mu mafupa yandi Kabili e munofu wa mu munofu wandi.” (Ukute. 2:18-24) Adamu na Efa nga baishileba abafyashi ba bantunse bonse pano calo abapwililika abali no kwikala mu nsansa ku ciyayaya muli paradaise pe sonde.

⁴ Pa mulandu wa kuti abafyashi besu balipondweke, ifintu mwi bala lya Edeni ilisuma fyalyalwike. (Belengeni Abena Roma 5:12.) Lelo Lesa alitwalilile ukumona umulume ukuti e mutwe wa mukashi. Ababa mu cupo nga bakonka bwino uku kutantika kwa kwa Lesa, icupo cilawama kabili mulaba insansa. Ukunakila kulenga umukashi ukumfwa nga filya Yesu aumfwile pa lwa kunakila Yehova, Umutwe wakwe. Ilyo Yesu talaisa pano calo, ‘aleanga ku cinso ca kwa Yehova inshita yonse.’ (Amapi. 8:30) Apo abaume tabapwililika, te kuti babe imitwe ya bakashi babo iyapwililika, e lyo na banakashi bene ukunakila kwabo te kuti kube ukwapwililika. Abalume na bakashi nga bale-esha na maka ukukonka uku kutantika kwa kwa Lesa, mu cupo cabo kuti mwaba insansa ishingi nangu ni pali ino nshita.

5. Mulandu nshi abaupana balingile ukukonkela ukufunda kwaba pa Abena Roma 12:10?

⁵ Calicindama sana ku baupana ukukonka uku kufunda kwapeelwa ku Bena Kristu bonse ukutila: “Ku kutemwa aba bwananyina mube abatemwana nga nshi. Ku kucindikana ni mwe mubalilepo.” (Rom. 12:10) E lyo kabili umulume no mukashi balingile ukukonka sana amashiwi yatila “mubelane icikuuku, mube aba mitima ya nkumbu, abaitemenwa ukubelelana uluse.”—Efes. 4:32.

Abena Mwenu Nga Tabasumina

6, 7. Cinshi cingacitika nga ca kutila umukashi Umwina Kristu alenakila umulume wakwe uushasumina?

⁶ Ni shani nga ca kutila abena mwenu te babomfi ba kwa Yehova? Ilingi line abalume e baba abashasumina. Bushe umukashi alingile ukumona shani umulume wakwe uushasumina? Baibolo yalyasuka aiti: “Mwe bakashi, mulenakila abalume benu, pa kutila na balya abakaana ukumfwila icebo ca kwa Lesa, banashiwe apabula ishiwi nangu limo ilyo balemona imibele isuma iya bakashi babo, pantu abene bakulaimwena imyendele yenu iisuma e lyo ne fyo mwabakwatila akatiina.”—1 Pet. 3:1, 2.

⁷ Icebo ca kwa Lesa ceba umukashi ukunakila umulume nangu tasumina. Umukashi nga ali ne mibele isuma, umulume kuti atampa ukutontonkanya pa calenga akwate iyo mibele. Ne co kuti calenga umulume afwaya ukwishiba ifyo umukashi wakwe asumina na mu kulekelesha na o kuti apokelela icine.

8, 9. Cinshi Umwina Kristu uwaupwa engacita umulume nga atwalilila fye ifyo fine aba te mulandu ne mibele isuma iya mukashi?

⁸ Nomba cinshi umukashi engacita nga ca kuti umulume uushasumina atwalilila fye ifyo fine aba te mulandu ne mibele isuma iya mukashi? Amalembo yakoselesha abakashi abasumina ukulalanga imibele ya Bwina Kristu lyonse nangu ifintu fyafye shani. Ku ca kumwenako, pali 1 Abena Korinti 13:4 patila: “Mu kutemwa mwaba ukushishimisha.” Umwina Kristu uwaupwa afwile ukutwalilila ‘ukuicefya nga nshi no kuba uwafuuka, no kushishimisha’ e lyo no kushipikisha mu kutemwa. (Efes. 4:2) Umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, e kutila amaka yakwe, kuti wamwafwa ukuba ne mibele ya Bwina Kristu na lintu alepita mu mafya.

⁹ Paulo alembele ukuti: “Muli fyonse ndi na maka pantu kuli uulenkosha.” (Fil. 4:13) Umupashi wa kwa Lesa ulaafwa Umwina Kristu uwaupwa ukucita ifintu ifingi ifyo ashingacita nga taumwafwile. Ku ca kumwenako, kuti alafwaya ukulandula nga ca kutila umwina mwakwe ali ne culukusu. Lelo Baibolo yeba Abena Kristu bonse ukuti: “Mwilabwesesha ububi pa bubi. . . . Pantu calembwa ati: ‘Nine mfwile ukulandula; nine nkabweseshapo pa fibi ifyo bacita, e fyasosa Yehova.’” (Rom. 12:17-19) Pali 1 Abena Tesalonika 5:15 na po patila: “Cenjeleni ukuti umuntu nangu umo ebwesesha ububi pa bubi ku munankwe, lelo lyonse mulecita icisuma ku banenu na kuli bonse.” Umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova nga watwafwa, kuti twacita ne fyo tushingakumanisha ukucita pa lwesu. Kanshi calilinga ukupepela umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa ukuti uletwafwa ukucita ifyo tushingacita pa lwesu!

10. Bushe Yesu alecita shani ilyo abantu balelanda no kucita ifyabipa kuli ena?

¹⁰ Ifyo Yesu alecita ilyo abantu balelanda no kucita ifyabipa kuli ena, e fyo tufwile ukulacita na ifwe. Pali 1 Petro 2:23 patila, “Ilyo balemutuka, ena tabatukilemo. Ilyo alecula, talebapangila, lelo aleituula fye kuli Lesa uwaba no mulinganya mu bupingushi.” Twakoseleshiwa ukukonka ica kumwenako cakwe icisuma. Mwilakalipa pa fyabipa ifyo bambi bacita. Nga fintu Abena Kristu bonse bakoseleshiwa, na imwe “muleba aba nkumbu, kabili muleicefya mu [mutima]. Mwilabwesesha ububi pa bubi atemwa umusaalula pa musaalula.”—1 Pet. 3:8, 9.

Bushe Abakashi Tabafwile Kulandapo Nangu Kamo?

11. Lishuko nshi ilikalamba ilyo na banakashi bakwata?

¹¹ Bushe ukunakila umulume, kukanalandapo icili conse pa fya mu lupwa nangu fye pa milandu imbi? Iyo. Abanakashi kumo na baume balipeelwa amashuko ayengi kuli Yehova. Tontonkanyeni pe shuko ilikalamba ilyo ba 144,000 bakwata ilya kuba ishamfumu kabili bashimapepo pamo na Kristu ilyo akalateka icalo! Pali iyi mpendwa paliba na banakashi. (Gal. 3:26-29) Kanshi Yehova alipeelako abanakashi ifya kucita mu fyo atantika ifintu.

12, 13. Landeni pa ca kumwenako cimo icilanga ukuti na banakashi balesesema.

¹² Ku ca kumwenako, ku kale abanakashi bamo bali bakasesema. Ilembo lya kwa Yoele 2:28, 29 lyasobele ukuti: “Nkapongolwela umupashi wandi pa bantunse bonse, kabili abana benu abaume na bana benu abanakashi bakasesema. . . . Kabili muli isho nshiku nkapongolwela umupashi wandi na pa babomfi abaume na pa babomfi abanakashi.”

¹³ Pa basambi ba kwa Yesu 120 abalongene mu muputule wa pa muulu mu Yerusalemu pa Pentekoste mu 33 C.E. pali abaume na banakashi. Umupashi wa kwa Lesa walipongolwelwe pali bonse aba. E calengele Petro ukwambula amashiwi yaba mu kusesema kwa kwa Yoele no kusosa ukuti yalifikilishiwe muli balya abaume na banakashi. Petro atile: “Ici e casoseelwe muli kasesema Yoele ukuti, ‘Kabili mu nshiku sha kulekelesha,’ e fyo Lesa atila, ‘nkapongolwela umupashi wandi pa bantunse bonse, kabili abana benu abaume na bana benu abanakashi bakasesema . . . ; e lyo na pa babomfi bandi abaume na pa babomfi bandi abanakashi nkapongolwelapo umupashi wandi muli shilya nshiku, na bo bakasesema.’”—Imil. 2:16-18.

14. Milimo nshi abanakashi babombeleko iyalengele ubuKristu ukusalangana?

¹⁴ Mu nshita ya Bena Kristu ba kubalilapo, abanakashi balibombele imilimo iikalamba iyalengele ubuKristu ukusalangana. Baleshimikila abantu bambi pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa kabili balecita ifintu ifingi ifyakumine umulimo wa kushimikila. (Luka 8:1-3) Ku ca kumwenako, umutumwa Paulo atile Febi ni nkashi “uubombela mu cilonganino ica mu Kenkerea.” Kabili ilyo alaishe imitende ku babomfi banankwe, Paulo alilumbwile abanakashi abengi abacetekela ukusanshako na “Trufaena na Trufosa, abanakashi abalebombesha muli Shikulu.” Alandile na pali “Persida uwatemwikwa wesu, pantu uyu mwanakashi abombeshe apakalamba muli Shikulu.”—Rom. 16:1, 12.

15. Mu nshita shesu milimo nshi abanakashi babomba iilenga ubuKristu ukusalangana?

¹⁵ Mu nshiku shesu, pali bakasabankanya ukucila pali 7 milioni abalebilisha imbila nsuma icalo conse, abafulapo banakashi kabili baba aba mishinku yalekanalekana. (Mat. 24:14) Abengi pali aba babomba umulimo wa nshita yonse, ni bamishonari, e lyo bambi babombela pa Bethel. Kemba wa malumbo Davidi aimbile ukuti: “Yehova asosa icebo; abanakashi abalesabankanya imbila nsuma libumba ilikalamba.” (Amalu. 68:11) Aya mashiwi ya cine sana! Yehova alatasha pa fyo abanakashi babomba mu mulimo wa kushimikila imbila nsuma no kufikilisha ubufwayo bwakwe. Kanshi ifi alandile ukutila abanakashi balenakila, tacalola mu kuti bafwile ukwikala fye ukwabula ukulandapo nangu kamo mu cupo.

Abanakashi Babili Abashatalele Tondolo

16, 17. Bushe ifyo Sara acitile filanga shani ukuti abanakashi nabo kuti balelandapo mu cupo?

¹⁶ Nga ca kutila Yehova alipeela abanakashi imilimo iingi, bushe abalume te kuti balebepushako fimo nga balepingula ifya kucita pa milandu iikalamba mu lupwa? Kuti cawama nga balecita ifyo. Amalembo yalilandapo pa banakashi abacitile no kulanda fimo ifisuma nangu ca kutila te balume babo babebele ukucita ifyo. Natulandeko pali babili.

¹⁷ Sara, umukashi wa kwa Abrahamu atwalilile ukweba umulume ukuti atamfye umukashi wa cibili no mwana wakwe pantu tabakwete mucinshi. “Ico cintu calibipile nga nshi kuli Abrahamu,” lelo kuli Lesa cali fye bwino. Yehova aebele Abrahamu ati: “Wimona ifyo Sara alekweba pa mwana na pa mubomfi obe umwanakashi ukuti fibi. Umfwa ishiwi lyakwe.” (Ukute. 21:8-12) Abrahamu alikonkele ifyalandile Yehova kabili alikutike ku fyalandile Sara no kucita ifyo alefwaya.

18. Cisuma nshi Abigaili acitile pa lwakwe fye?

¹⁸ Tontonkanyeni na pali Abigaili umukashi wa kwa Nabali. Ilyo Davidi afulumwike Imfumu Shauli iya bufuba, inshita imo aileikala mupepi no kwali ifitekwa fya kwa Nabali. Davidi tatalile asendapo icili conse ico uyu muntu wa fyuma akwete, lelo ena na baume bakwe balecingilila ifitekwa fyakwe. Lelo Nabali “ali umunkalwe kabili umubi mu micitile yakwe” kabili ‘alikalipe no kusaalula’ abaume ba kwa Davidi. Ali “cinangwa” kabili ‘ubupumbu bwali muli ena.’ Ilyo abaume ba kwa Davidi bamulombele mu mucinshi ukuti abapeeleko ifya kulya, Nabali alibatanine. Bushe Abigaili acitile shani ilyo aumfwile ifyacitike? Ukwabula no kwebako Nabali, “Abigaili alyangufyenye no kubuula imikate imyanda ibili (200) ne mitondo iikalamba ibili iya mwangashi ne mpaanga shisano ishapekanishiwa na magaloni yasano aya fyasalulwa ne fimamantwa fya myangashi iya-anikwa umwanda umo (100) ne fimamantwa fya makunyu imyanda ibili” no kupeela Davidi na baume bakwe. Bushe ico Abigaili acitile cali fye bwino? Baibolo itila “Yehova apumine Nabali, na o alifwile.” Pa numa Davidi aupile Abigaili.—1 Sam. 25:3, 14-19, 23-25, 38-42.

‘Umwanakashi Uutashiwa’

19, 20. Cinshi cilenga umwanakashi ukutashiwa?

¹⁹ Amalembo yalatasha umukashi uucita ifintu ukulingana ne fyo Yehova afwaya. Ibuuku lya Amapinda lilatasha “umukashi wa mano” aliti: “Umukashi wa mano nani engamusanga? Umutengo wakwe walicila pa wa bakorali. Umutima wa mwina mwakwe walimucetekela, kabili lyonse alanonkelamo. Alambula umwina mwakwe ubusuma, te bubi iyo, inshiku shonse isha mweo wakwe.” E lyo kabili, “aasamuna akanwa kakwe no kusosa ifya mano, ne funde lya cikuuku lyaba pa lulimi lwakwe. Alangalila bwino ifilecitika mu ng’anda yakwe, kabili ifya kulya fya mu bunang’ani talyako. Abana bakwe abaume baima no kumweba ati alipaalwa; umwina mwakwe aima, no kumutasha.”—Amapi. 31:10-12, 26-28.

²⁰ Cinshi cilenga umwanakashi ukutashiwa? Amapinda 31:30 yatila: “Ukuyemba kulabepa, ukumoneka bwino na ko kwa fye; lelo umwanakashi uutiina Yehova alatashiwa.” Cimo icaba mu kutiina Yehova, kuitemenwa ukunakila abo Lesa amweba ukunakila nga fintu umwine atantika. “Umutwe wa mwaume onse ni Kristu,” nge fyo no “mutwe wa mwanakashi mwaume” e lyo “umutwe wa kwa Kristu ni Lesa.”—1 Kor. 11:3.

Muletasha pa Bupe bwa kwa Lesa

21, 22. (a) Finshi fimo ifyo Abena Kristu abaupana bengatashishapo Lesa pa bupe abapeela ubwa kuba mu cupo? (b) Mulandu nshi tufwile ukucindikila ukutantika kwa kwa Yehova ukwa kubikako uwa kutungulula mu cupo? (Moneni akabokoshi pe bula 17.)

²¹ Abena Kristu abaupana balikwata imilandu iingi iya kutashishapo Lesa! Kuti baenda icipaale mu nsansa. E lyo kuti batasha Lesa maka maka pa kubapeela icupo pantu cilalenga balaikala pamo no kulaenda na Yehova. (Ruti 1:9; Mika 6:8) Lesa, Uwatendeke icupo, alishiba ififwaikwa pa kuti cibe ica nsansa. Lyonse mulekonka ifyo amweba, no ‘kusekelela muli Yehova kukaba bucingo bwenu,’ na muli cino calo umwaba amacushi.—Neh. 8:10.

²² Umulume Umwina Kristu uwatemwa umukashi wakwe nga fintu aitemwa, alamusunga bwino no kumulangulukilako kabili umukashi na o alatungilila umulume wa musango yu kabili alaba na katiina kuli ena, ne ci cilenga umulume ukumutemwa. Ne cacilapo ukucindama ca kuti icupo cabo icisuma cikalenga Yehova Lesa ukucindikwa no kutashiwa.