Ifilambu fya Kucindika Abafyashi Abakoloci
BAKAPEPA bene bene aba kwa Lesa balacindika no kusakamana abafyashi babo abakoloci pantu balibatemwa. E fyaba ukupepa kwabo. Baibolo isosa ukuti: “[Abana atemwa beshikulu] basambilile ukuti ica kubalilapo kucita aba ŋanda yabo iine umwabela bukapepa, kabili ukubweseshapo ubufubo ku bafyashi babo; pantu ici casekelelwa ku cinso ca kwa Lesa.” (1 Timote 5:4) Nampo nga tuli baice atemwa abakalamba, cili icalinga ukuti ‘twabweseshapo ubufubo’ ku bafyashi besu, bashikulu, na banakulwifwe. Muli iyi nshila tulalangisho kutasha pa fyo batutemwa, ukubombesha kwabo, no kutusakamana kuntu batusakamene pa myake ingi. No bumi bwesu bwine bwafumine ku bafyashi besu!
Moneni ukuti ukubweseshapo ubufubo ku bafyashi, bashikulu, na banakulwifwe caba ‘icasekelelwa ku cinso ca kwa Lesa.’ Kwaikatanishiwa kuli “bukapepa bwesu.” Kanshi, ukupitila mu kubombela umwabela ili funde, tulalambulwa, pa kwishibo kuti tulecita icitemuna Lesa. Ico cilatuletela ubuseko.
Mwaliba ubuseko mu kupeela bambi, maka maka nga twapeela ababa na bukapekape kuli ifwe. (Imilimo 20:35) Mwandi mwaliba icilambu mu kubombela mu kumfwana ne cishinte ca Baibolo ica kuti: “Peela wiso na noko icingamulenga ukusamwa, leka aange uwakufyele”!—Amapinda 23:25, The New English Bible.
Ni shani fintu twingabweseshapo ubufubo ku bafyashi besu, bashikulu na banakulwifwe? Ni mu nshila shitatu: lwa ku mubili, lwa mu nkuntu, na lwa ku mupashi? Cimo na cimo cilaleta ifilambu fya ciko.
Ukupeela lwa ku Mubili
Ababombela Lesa balishiba ukuti calikatama ukupayanishisha aba mu lupwa lwapalamisha ifya ku mubili. Umutumwa Paulo akonkomesho kuti: “Umuntu nga tasunga abantu bakwe, pali bufi aba mu ŋanda yakwe, ninshi nakaana icitetekelo, kabili abo mubi ukucisha uushatetekela.”—1 Timote 5:8.
Tunji na Joy bekala ku masamba ya Afrika. Nangu ca kuti bakwete indalama ishinono nga nshi, baitile abafyashi ba kwa Joy abakoloci ukuti baleikala nabo. Bashi Joy bali abalwala kabili baishilefwa. Tunji asosa ukuti: “Ilyo tatafyala afwile, mamafyala akumbatile umukashi wandi no kutila: ‘Walicita apo wingapesha. Taufwile ukuyumfwa uwa mulandu nangu panono pa mfwa ya ba wiso.’ Nangu ca kuti tulabafuluka, twalishiba ukuti twalibashitile umuti uusuma no kuti lyonse twaleesha ukubalenga ukuyumfwa nga balekabilwa; twalicitile apo twingapesha ukubomba umulimo untu Lesa atupeela. Tulayumfwa abaikushiwa pa lwa ico.”
Te bonse kwena ababa na maka ya kwafwa bambi lwa ku mubili. Umwaume umo uwikala ku Nigeria asoselo kuti: “Nga ca kuti umuntu te kuti ailiishe, lyene ni shani engaliisha umuntu umbi?” Mu fyalo ifingi imibele kuti yabipilanako mu myaka ileisa. Ukulingana no kusobela kwa United Nations, nomba line hafu wa bekashi ku Kapinda ka ku kulyo aka Ciswebeebe ca Sahara mu Afrika bakaba mu bupiina bwine bwine.
Nga ca kuti mwaisanga mu bupiina, kuti mwasansamushiwa ne lyashi lya cine ilya kwa mukamfwilwa umubusu. Lintu Yesu ali pe sonde, alimwene mukamfwilwa alesangwilako akanono ku cipao ce tempele. Apooselemo ‘utunyampuku tubili utwa mutengo unono.’ Nalyo line, Yesu pa kwishiba imibele yalimo uyu mwanakashi, asoselo kuti: “Ndemwebe cine cine, nati, uyu mukamfwilwa mubusu apooselemo icacilamo kuli bonse; pantu bonse bene ni ku fipakile fyabo bapooselemo ifya bupe, lelo wene ni ku kubulwa kwakwe apooselemo fyonse ifya maliila ifyo akwete.”—Luka 21:1-4.
Mu kupalako, nga twacita apo twingapesha mu kusakamana abafyashi besu, bashikulu, na banakulwifwe lwa ku mubili, nangu kwingaba kunono, Yehova alamona ukusakamana kwa musango yo kabili alatasha. Tenekela ukuti tucite ifyo tushingafikapo. Nalimo abafyashi besu nelyo bashikulu, na banakulwifwe bakayumfwa ifyo fine nabo.
Ukupeela lwa mu Nkuntu
Ukupayanishisha abafyashi besu, bashikulu, na banakulwifwe kubimbamo ifingi ukucila fye pa kubasakamana lwa ku mubili. Bonse ifwe tulakabila ifya mu nkuntu. Bonse ukusanshako na bakoloci, balafwaya ukutemwikwa, ukuyumfwa abakabilwa, kabili ukuba abakatamikwa mu lupwa.
Mary, uwikala ku Kenya, alisakamana banafyala pa myaka itatu. Mary asosa ukuti: “Tatubapayanishisha fye ifya ku mubili fyeka, lelo tulalanda nabo lyonse. Bamayo tababa na maka ya kucite fingi pa ng’anda, lelo tulapume lyashi kabili twalisanguka ifibusa fyapalamisha. Inshita shimo tulalanda pa lwa kwa Lesa, limo pa bantu uko twaafuma. Nangu bali ne myaka ukucila pali 90, balebukisha fyonse. Balebukisha no kushimika fintu ubumi bwali lintu bali abaice, mu nshiku pa ntanshi ya 1914.”
Mary atwalilila ukuti: “Tacayanguka ukusakamana umukote, lelo ukubasunga kwalituletela ifilambu fyawamisha. Mu lupwa mwaliba umutende no kumfwana. Ubupe mbapeela bwalilenga bambi mu lupwa nabo ukulapeela. Abalume bandi balincindika sana nomba. Kabili Bamayo nga baumfwa fye uuli onse alelanda bukali bukali kuli ine, balampokololako. Takuli uwingasosa ishiwi ilya bukali kuli ine nga e po bali!”
Ukupeela lwa ku Mupashi
Te kupeela fye kwa ku mubili no kwa mu nkuntu ukuleeta ifilambu kuli uyo apeela, lelo no kupeela kwa ku mupashi. Umutumwa Paulo alembele ku cilonganino ca Bwina Kristu ku Roma ukuti: “Ndefuluko kumona imwe, ukuti imupeeleko ica bupe ica bumupashi ku kumwikasha; e kutila, tusansamushiwe pamo na imwe uko muli, ine ku citetekelo cenu, na imwe ku citetekelo candi.”—Abena Roma 1:11, 12.
Mu nshila imo ine, ukukuma ku kupeela lwa ku mupashi abakoloci ababombela Lesa, kulaba ukukoseleshanya. Osondu, uwikala ku Nigeria, ashimika ukuti: “Ico ntemwako sana pali bashikulu na bamama caba lishuko lya kumonkwelako tumo tumo pa fyo cali kale. Bashikulu, nga baleshimika pa lwa cifulo balebombelamo ilyo bali abatumikishi ba nshita yonse muli ba 1950 na ba 60 kuti na menso yalebengeshima fye. Balacilanya imitantikile ya cilonganino ilelo na fintu yali lintu basangwike Nte. Ifi fya kukumanya filangafwa mu mulimo wandi nga painiya.”
Bambi mu cilonganino ca Bwina Kristu kuti baafwilisha mu kupeela abakoloci. Tunji, uwacilandwapo pa kubala, alondolwele icacitike mu cilonganino alongana: “Munyina wacaice painiya uwapeelwe lyashi lya cintubwingi aletele autulaini kuli tatafyala ukuti bengapekanya bonse. Katungulula we Sambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda alishile no kusosa kuli tatafyala ati: ‘Mwalifibelesha. Mwalangafwa shani pa kuti ningawamyako.’ Tatafyala alipandile eluda uyo amano yabomba. Bamunyina baleshimbula ishina lya kwa tatafyala mu mapepo ya cilonganino ilingi. Fyonse fi fyalemulenga ukuyumfwa uwalekabilwa.”
Imyendele Isuma Ilapalamika Abantu Kuli Lesa
Inshita shimo, ilyo tulelangisha umucinshi no kutemwa ku bafyashi besu, bashikulu, na banakulwifwe, tulapalamika abantu kuli Lesa. Umutumwa Petro alembelo kuti: “Mwende bwino mu Bena fyalo; ukuti, umo bamupontelela kwati muli ncitatubi, bacindike Lesa . . . pa kuloleshe milimo yenu isuma.”—1 Petro 2:12.
Andrew, eluda wa Bwina Kristu ku masamba ya Afrika, aleenda amakilomita 95 imiku ibili mu mulungu ku kuyatensha wishi uwalwele, uushasumina. Ashimiko kuti: “Lintu nasangwike Inte ya kwa Yehova, tata talefwaya nangu panono. Lelo lintu amwene fintu nalemusakamana ilyo alwele, atwalilile ukucincisha abaice bandi abaume na banakashi ukuti, ‘Mufwile ukulapepa kuntu munyinenwe apepa!’ Ico calibakuntile, kabili nomba abana ba kwa tata bonse 9 ni Nte sha kwa Yehova.”
Ukucindika no kusakamana abafyashi abakoloci kuti kwaba ukwayafya, maka maka mu nshita sha mafya ya fya ndalama. Lelo ilyo Abena Kristu baleesha ukucite ci, balakwata ifilambu ifingi. Ukucila pali fyonse, balasanga ubuseko bwa kupeela pamo no kwikushiwa kwa kwishiba ukuti balecita icitemuna Yehova Lesa, uyo waba ni “Shibo wa bonse.”—Abena Efese 4:6.
[Akabokoshi pe bula 6]
Ukupanda Amano kwa Bukapepa Ukwa Basakamanwa na Basakamana
Mube Abakoselesha: “Ifwe bonse umo umo tutemune umunensu, ku kumuletelo busuma bwa kumukuula.”—Abena Roma 15:2.
Mube Abashangila: “Awe twinenuka mu kucite cawama; pantu ku nshita iiyene tukalobolola, nga tatutompweke.”—Abena Galatia 6:9.
Mube Abaicefya: “Mwicita cintu mu kuisakamana nangu ni ku matutumuko, lelo mu kupetama mutunge abanenu ukuba abacila imwe bene.”—Abena Filipi 2:3.
Mube Bakacita wa Cisuma: “Umuntu eifwaila icakwe, lelo onse afwaile umunankwe.”—1 Abena Korinti 10:24.
Mube Abakondenkana: “Icongwe cenu cishibikwe ku bantu bonse.”—Abena Filipi 4:5.
Mube aba Mitima ya Nkumbu: “Mubelane icongwe, mube aba mitima ya nkumbu, ababelelano luse, ifyo na Lesa amubelele uluse muli Kristu.”—Abena Efese 4:32.
[Icikope pe bula 7]
Baeluda bacaice kuti bamwenamo mu kubelesha kwa bakalamba