Yunike na Loisi—Bakasambilisha Twingapashanya

Pamo nga babomfi ba kwa Yehova, twalishiba ukuti ukusambilisha abana bwino ifya mipepele mulimo ukalamba. Nangu fye ni mu mibele yawamisha, uyu mulimo kuti waba ne fya kucilikila fyapusanapusana na mafya. Cilacilapo no kwafya lintu umufyashi wa Bwina Kristu ali no yo mulimo mu ng’ anda umo umwina mwakwe apepa kumbi. Imibele ya musango yu te ipya. Amalembo yatweba pa lwa mufyashi umo uwali mu mibele yapalako mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E.

Ulupwa lwa mwanakashi witwa Yunike lwaleikala mu Lustra, umusumba mu ncende ya ku Lukaonia iyabela pa kati lelo ku lubali lwa ku kapinda ka ku kulyo aka Asia Minor. Lustra wali musumba unono uwa citungu uushacindeme sana. Waletekwa na bena Roma kabili waleitwa Julia Felix Gemina Lustra, wakuulilwe na Augustus Caesar ku kuleka alwishe ifipondo mu ncende shashingulwikeko. Yunike aali Mwina Kristu wa buYuda uwaleikala na wiba umuGriki uushali Mwina Kristu, umwana wakwe Timote, na nyina kwa Yunike Loisi.—Imilimo 16:1-3.

Mu Lustra mufwile tamwali abaYuda abengi, apantu Baibolo tailanda ukuti mwali isunagoge, lelo mu Ikonia mwali abaYuda, mupepi na makilomita 30 ukufuma ku Lustra. (Imilimo 14:19) E co tacamwangukile Yunike ukuba Umwina Kristu. Apo Timote tasembulwilwe lintu afyelwe calenga bamo abasoma ukusondwelela ukuti umulume wa kwa Yunike talefwaya.

Nangu cibe fyo, Yunike taali eka mu fisumino fyakwe. Cimoneka kwati Timote akanshiwe mu “malembo ya mushilo” kuli nyina na nakulu, Loisi.a Umutumwa Paulo akonkomeshe Timote ukuti: “Ikalilila muli ifyo wasambilile ne fyo watetekelako, ukwishiba abo wasambilileko, no kuti ukufuma ku bwaice waishibe amalembo ya mushilo ayaba na maka ya kukulengo wa mano ayalosha ku kupusuka mu kutetekela Kristu Yesu.”—2 Timote 3:14, 15.

Ukusambilishiwa ‘Ukufuma ku Bunya’

Lintu Paulo asosele ukuti Timote asambilile mu ‘amalembo ya mushilo ukufuma ku bwaice,’ ici cifwile capilibwile ukufuma ku bucece. Ici cili ni mu kumfwana ne fyo abomfeshe ishiwi lya ciGriki (breʹphos) ilyo ilingi line lilosha ku mwana wafyalwa. (Linganyeniko Luka 2:12, 16.) E co Yunike alipooseleko amano ku mulimo Lesa amupeele, ukutendeka ukukansha Timote ku bunya ku kuleka akakule ku kuba umubomfi waipeela uwa kwa Lesa.—Amalango 6:6-9; Amapinda 1:8.

Timote “anashanashiwe ukutetekela” (NW) icine ca mu Malembo. Ukulingana na dikishonari wa ciGriki umo, ishiwi Paulo abomfeshe apa lipilibula “ukunashanashiwa na maka; ukulaiwa” icintu. Ukwabulo kutwishika, inshita ikalamba no kubombesha fyalekabilwa ku kulimba ukushininkisha kwakosa umusango yu mu mutima wa kwa Timote, ukumwaafwa ukupelulula pa Cebo ca kwa Lesa no kuba ne citetekelo muli cene. Cimoneke fyo Yunike na Loisi balibombeshe ukusambilisha Timote mu Malembo. Kabili we cilambu aba banakashi ba bukapepa bapokelele! Calilingile na Paulo ukulemba pa lwa kwa Timote ukuti: “Napokelele ca kunjibukishe citetekelo ica cishinka icili muli iwe, ico caikele pa kubala muli nokokulu Loisi na muli noko Yunike; awe ninsuubila nati, na muli iwe e mo cili.”—2 Timote 1:5.

We mulimo wacindama Yunike na Loisi babombele mu bumi bwa kwa Timote! Pa lwa ici, kalemba David Read atile: “Nga ca kuti umutumwa alisumine ukuti tapali icacindeme kano ukwaluka kwa kwa Timote ukwa pa lwakwe, nga alimucinkwileko ulwa cene ilyo line fye. Lelo ico abalilepo ukusosa pa lwa citetekelo ca kwa Timote ca kuti kale kale ‘e mo cali muli Loisi . . . na Yunike.’” Ifyebo fya kwa Paulo ukulosha ku citetekelo ca kwa Loisi, Yunike, na Timote filangilila ukuti ilingi ukusambilisha kwa mu Malembo ukupeelwa mu kubangilila ku bafyashi pa ng’anda na bashikulu bene na banakulu kwalikatama mu kumumunga ifyo uwacaice akaba ku ntanshi lwa ku mupashi. Bushe ici tacifwile ukulenga aba mu lupwa ukutontonkanya sana pa lwa fyo balecita ku kufikilisha uyu mulimo kuli Lesa na bana babo?

Napamo Paulo aletontonkanya na pa mibele Loisi na Yunike balengele ukuba mu ng’anda. Pambi umutumwa alibatandalile lintu aikele mu Lustra umuku wa kubalilapo, mupepi na 47/48 C.E. Napamo aba banakashi babili baalukile ku buKristu pali ilya nshita. (Imilimo 14:8-20) Napamo ukwampana kusuma ukwalipo mu ba muli ilya ng’anda kwalisongele amashiwi Paulo abomfeshe lintu aloseshe kuli Loisi nga ‘nakulu’ Timote. Ukulingana no wasoma Ceslas Spicq, ishiwi lya ciGriki ilyo abomfeshe (mamʹme, mu kupusana kuli teʹthe ishiwi lyabamo umucinshi na maka) lyaba “lishiwi lya mwana ilya citemwiko” kuli nakulu, ilyo muli aya mashiwi lilangilila “ukubeleshanya ne citemwiko.”

Timote Afuma pa Ng’anda

Tacaishibikwa bwino nga ca kuti Yunike aali acili no mulume nelyo iyo lintu Paulo aile ku Lustra umuku wa bubili (mupepi na 50 C.E.) Abasoma abengi batunga ukuti ali ni mukamfwilwa. Te mulandu ne cili conse, mu kutungululwa na nyina na nakulu, Timote akulile ukuba umulumendo musuma, napamo aali ne myaka 20 pali ilya nshita. “Aleshimikwe cisuma ku ba bwananyina ba mu Lustra na Ikonia.” (Imilimo 16:2) Ukufwaya ukwananya imbila nsuma iya Bufumu kufwile kwabikilwe mu mutima wa kwa Timote, pantu alisumine lintu Paulo amwipwishe ukuya nankwe na Sila pa lwendo lwabo ulwa bumishonari.

Tontonkanyeni ifyo Yunike na Loisi bayumfwile lintu Timote ali mupepi no kuya! Balishibe ukuti lintu Paulo atandalile umusumba wabo umuku wa kubalilapo, alipoolelwe amabwe ukuti aifwile. (Imilimo 14:19) E co tacabangukile ukuleka Timote wacaice ukuya. Napamo balelanguluka inshita aali no kupoosa uko aali no kuya na kabili nampo nga aali no kubwelako umutuntulu. Te mulandu na masakamika ya musango yu napamo bakwete, ukwabula ukutwishika nyina na nakulu balimukoseleshe ukusumina ili shuko lyaibela ilingamulenga ukubombela Yehova mu kukumanina.

Amasambililo Yawamisha

Fingi fingasambililwa mu kulanguluka sana pali Yunike na Loisi. Icitetekelo cabalengele ukukusha Timote bwino lwa ku mupashi. Ica kumwenako ca kuipeelesha kwa bukapepa icabamo ukukosoka cintu bashikulu na banakulu bemikila abeshikulu babo na bambi mu kushininkisha kuti caba ica kunonsha ku cilonganino ca Bwina Kristu. (Tito 2:3-5) Mu kupalako, ica kumwenako ca kwa Yunike cicinkulako banyina abakwata abalume abashatetekela ulwa mulimo ne filambu fifuma mu kupeela abana amakambisho ya ku mupashi. Inshita shimo ukucite ci kukabila ukushipa sana, na kucilisha nga wishi tatemwa ifisumino fya mipepele ifya mwina mwakwe. Na kabili cikabila ukucenjela, apantu umukashi wa Bwina Kristu afwile ukucindika bumutwe bwa mulume wakwe.

Icitetekelo, ukubombesha, no kuipusula kwa kwa Loisi na Yunike fyalilambwilwe ukupitila mu kumona Timote alelunduluka lwa ku mupashi ukufika fye na ku kuba mishonari wawamisha na kangalila. (Abena Filipi 2:19-22) Mu kupalako ilelo, ukusambilisha abana besu icine ca mu Malembo kukabila inshita, ukutekanya, no mupampamina, lelo ififumamo ifisuma filenga ukubombesha konse ukukanaba kupoosa fye inshita. Abacaice ba Bwina Kristu abengi aba ca kumwenako cisuma abasambilishiwa ‘ukufuma ku bwaice amalembo ya mushilo’ abakwata abafyashi abashipepa kumo baleta ubuseko bukalamba ku mufyashi wabo uwa bukapepa. Kabili ifyo ipinda lyaba ilya cine ilitila: “Uwafyalo wa mano kuti asamwa.”—Amapinda 23:23-25.

Ulwa bana bakwe aba ku mupashi, umutumwa Yohane atile: “Nshikwete ukusekelela ukwacisha pali uku, pa kuumfwe fyo abana bandi baleenda mu Cine.” (3 Yohane 4) Cine cine, ifilelanda ayo mashiwi e fiyumfwa abengi, ababa nga Yunike na Loisi, bakasambilisha ba kupashanya babili.

[Futunoti]