Icipandwa 13

Kuti Nacita Shani pa Kuti Ndebomba Bwino ku Sukulu?

TUTILE uli mwi teshi, umwa kuti no kufiita namufiita, takuli ne nshila ya kufuminamo. Ulefilwa no kumona akasuba ku mulandu wa kutitikana kwa miti. Kabili ulefilwa no kwenda bwino pa mulandu no kufula kwa fimpuusa. Pa kuti ufumemo, ulingile ukupansa inshila ku lupanga.

Bamo kuti batila ifi twalondolola e ficitikila na bana be sukulu. Na kuba, inshita iikalamba akasuba, uba fye mu kalasi e lyo nga wainuka, ubushiku na bo ulakwata ifya kucita ifya ku sukulu. Bushe na iwe ifi twalondolola, e fyo umfwa? Pa musela uli pe samba, lembapo icisambililo cimo ico umona ukuti e cakosa sana.

․․․․․

Nalimo abafyashi na bakafundisha bobe balakwebapo lyonse ukuti ulingile ukubikishako amano kuli ici cisambililo. Nga ca kuti e fyo bakweba, te kutila ninshi balefwaya fye ukulakucusha! Lelo balefwaya ukuti ulebombesha na maka yobe yonse. Nomba bushe kuti wacita shani nga ca kuti ilyo ule-esha ukucita ifyo balekweba, ca-afya ica kuti walafwaya no kunenuka? Nga ca kuti naukwata ifibombelo, kuti wapwisha fye bwino isukulu. Fibombelo nshi ifyo fine?

● Icibombelo ca kubalilapo: Ukutemwa ukusambilila. Te kuti ulebomba bwino ku sukulu nga tawatemwa ukusambilila. E ico ulingile ukwishiba ubusuma bwaba mu kusambilila. Umutumwa Paulo aebele Abena Kristu banankwe muli kalata ati: “Uulelima afwile ukulima nasuubila ukuti mukafuma fimo no ulepuula afwile ukupuula nasuubila no kuti akalyako.”—1 Abena Korinti 9:10.

Limo cilaafya ukwishiba ubusuma bwaba mu kubelenga sana ifisambililo fimo. Mulandu nshi? Pantu nalimo te fisambililo fyonse ifyo usambilila pali ino nshita ifingalamoneka kwati fyalicindama. Nomba nga waishiba ifisambililo ifingi, uli no kwishiba ifintu ifingi ifyaba pano calo. Pa mulandu wa kwishiba ifingi, ‘ku bantu bonse uli no kuba fye nge fyo bali,’ kabili ukeshiba ne fya kulanda na bantu ba fikulilo fyalekanalekana. (1 Abena Korinti 9:22) Cimbi na co ca kuti umuntu fye onse uwaishiba ifisambililo ifingi, alasambilila ukutontonkanya, kanshi kuti caisakwafwa ku ntanshi.

● Icibombelo ca bubili: Ukucindamika ifyo wacenjelamo. Isukulu kuti lyakwafwa ukwishiba ifintu ifyo wacenjelamo mu cifyalilwa fye. Paulo aebele Timote muli kalata amutumiine ukuti: “[Ulebomfya] sana ica bupe ca kwa Lesa icaba muli iwe.” (2 Timote 1:6) Cimoneka kwati Timote alipeelwe umulimo waibela mu cilonganino ca Bena Kristu. Lelo pa mulandu wa bupe ubo Lesa amupeele ubwa kuba uwacenjela, alingile ukulabomfya sana ubu ubupe pa kuti amano akwete tayaleonaika fye. Lelo tatuletila amano wakwata aya ku sukulu ni Lesa e wakupeela. Na lyo line, ifyo wacenjela e fyo wafyalwa fye takwaba umuntu na umbi uwaba nga iwe. Isukulu e lingakwafwa ukwishiba umo wacenjela no kubika amano kuli ifyo fine wacenjelamo ifyo ushaishibe kale.

Wilamona kwati iwe tawakwata mano, tawakatale aubombapo bwino ku sukulu, pantu nga walatontonkanya ifyo tapali ifyo wingacita. Nga watampa ukulaisuula, ulingile ukucitapo cimo ilyo line fye pa kuti wingalatontonkanya pa fisuma ifingalenga ukuti winenuka. Umfwa ifyo Paulo acitile ilyo abantu bamulengulwile pa milandile yakwe apabula no mulandu wine wine, abebele ati: “Nangu nshacenjela mu milandile, mu kwishiba mwena nalicenjela.” (2 Abena Korinti 10:10; 11:6) Paulo alishibe umo ashacenjele sana. Lelo alishibe na mu fyo acenjelemo.

Inga iwe, ni mwi umo wacenjela? Nga tawishibe umo wacenjela, kuti waipushako umukalamba uo mwatemwana nankwe. Kuti akweba umo ubomba bwino kabili kuti akukoselesha no kulabikako amano kuli ifyo fintu.

● Icibombelo ca butatu: Ukwishiba bwino ifya kuisambilisha. Nga ulefwaya ukusambilila, kubombesha fye, takwaba inshila na imbi. Nangu ulefwaya nangu taulefwaya ulingile fye ukulabelenga. Kwena nga waumfwa fye ishiwi lya kuti ukubelenga, nalimo na ku mutima kulafiita. Lelo kwena ukubelenga kusuma. Na kuba, nga wabikako fye amano kuti uleumfwa na bwino nga ulebelenga.

Nomba pa kuti wishibe bwino ukuisambilisha, ulingile ukwishiba ifya kupekanya ukubomfya bwino inshita. Uleibukisha ukuti ilyo uli pa sukulu, ico ufwile ukubikako sana amano kusambilila. Kwena Baibolo yalilanda ukuti kwaliba “inshita ya kuseka” ne “nshita ya kusansamuka.” (Lukala Milandu 3:1, 4; 11:9) E ico, ufwile ulafwaya ukulaashako inshita ya kwangala, nga filya abaice abengi bacita.a Lelo Lukala Milandu 11:4, yatusoka ukuti: “Uulolekesha imikuukile ya mwela takatande; no umona imyendele ya makumbi takaseepe.” Finshi wingasambililako kuli ili lembo? Ulingile ukutala wabelenga e lyo waya mu kwangala. Wilasakamana, inshita ya kucita fyonse fibili, kuti yamoneka!

Ifyo Wingabomba Ifya ku Sukulu nga Wainuka

Nomba tutile naukwata ifya ku sukulu ifingi sana ifya kucita nga wainuka, inga lyena kuti wacita shani? Nalimo na iwe kuti uleumfwa nga Sandrine uuli ne myaka 17 uwatile: “Cila bushiku nga nainuka, indapoosa ama-awala yabili nangu yatatu ku kucita ifya ku sukulu kumo na pa Cibelushi na pa Mulungu.” Bushe kuti wacita shani pa kuti wingabomba bwino imilimo yafula ifi? Ukeeshe ukukonka ifilembelwe pe bula 119.

Ifyo Wingacita pa Kupwisha Ubwafya

Ilyo Paulo ale-eba Timote pa fyo engacita pa kuti aleya pa ntanshi mu fya kwa Lesa, atile: “Uletontonkanya pali ifi fintu; ulebikako sana amano, pa kuti bonse balemona ukulunduluka kobe.” (1 Timote 4:15) Na iwe nga wabikako amano, cikamoneka no kumoneka ukuti ulebomba bwino ku sukulu.

Tontonkanya pa cilangililo cili pa ntendekelo ya cino cipandwa. Nga ca kuti takuli inshila ya kufuminamo mwi teshi, pa kuti fye ufumemo, ulingile ukubomfya icibombelo ica kupanshilako inshila. E fyo caba na ku sukulu. Ukucila ukuti ulesakamana pa fyo abafyashi na bakafundisha bobe balefwaya, kuti wabomfya fye ifibombelo fitatu ifyo tulandilepo muli cino cipandwa pa kuti wingalabomba bwino ku sukulu. Ilyo ukamona ukuti watampa ukulabomba bwino, ukomfwa bwino pa kubomfya ifi fibombelo!

BELENGELAPO NA FIMBI PALI ILI LYASHI MWI BUUKU 1, MU CIPANDWA 18

[Futunoti]

ILEMBO

“Uulolekesha imikuukile ya mwela takatande; no umona imyendele ya makumbi takaseepe.”—Lukala Milandu 11:4.

IFYO WINGACITA NI FI

Ilyo taulati utampe ukubelenga, intanshi mona mu fyebo walabelenga patali patali. Lyena, tontonkanya pa fipusho wingaipusha we mwine ifyo ulemona ukuti nafyasukwa mu tumitwe utunono utuli mu fyo walabelenga. Icakonkapo belenga ifyebo, ulefwaya na masuko ku fipusho ifyo uipwishe we mwine. Nga wapwisha, mona nga kuti waibukisha ifyo ubelengele.

NAWISHIBA . . . ?

Nga wacita ubucenjeshi pa mashindano pa kuti ukapaase, abantu te kuti bakucetekele kabili te kuti usambilile bwino ifintu. E lyo kabili ne cingabipishapo ca kuti, bucibusa bobe na Lesa kuti bwapwa.—Amapinda 11:1.

IFYO NDEFWAYA UKUCITA!

Ilyo tukalemba amashindano, ndefwaya inkakwate amatoni aya ․․․․․ mu cisambililo ici: ․․․․․

Ifyo nkacita pa kuti inkapaase bwino muli ici cisambililo ni fi: ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi bandi pali ili lyashi ni fi: ․․․․․

ULETIPO SHANI?

● Mulandu nshi ulingile ukubikilako amano ku sukulu?

● Bushe ni nshita nshi iisuma iyo wingekala pa nshi no kubelenga nga wainuka ku sukulu?

● Bushe pa ng’anda pa mwenu, ni kwi uko wingekala pa kucita ifya ku sukulu?

● Kuti wacita shani pa kuti ifyo watemwa ukucita no kwangala tafilelenga ukuti ulepona amashindano ku sukulu?

[Amashiwi pe bula 117]

‘‘Ndamona ifyo abaice banandi baaba. Ifyo balebelenga ifya ku sukulu, e fyo besa na mu kulabelenga ifya kwa Lesa. Abashatemenwe ukubelenga ifya ku sukulu tabatemwa no kulabelenga Baibolo.’’—E fyalandile Silvie

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 119]

Fwaya ukwa kubelengela. Takufwile ukuba ifya kukupumfyanya. Kuti cawama nga naukwata itebulo apa kubelengela. Wiisula TV pa kubelenga.

Balilapo ukucita ificindeme. Apo isukulu lyalicindama, ulingile ukupangila libela ukuti nga wapwisha ifya ku sukulu e lyo walaisula TV.

Wilalaalikisha. Ulingile ukwimika inshita ya kucita ifya ku sukulu ifyo ulingile ukucita nga wainuka, kabili ifyo fine wimike e fyo ufwile ukukonka.

Teyanya bwino. Salapo ico walabalilapo ukubomba, ica bubili, ne calakonkapo. Lemba ifi fintu pe pepala, kabili bikapo ne nshita uli no kupoosapo pali cimo na cimo. Nga wapwisha, ulingile ukushilapo ukulangilila ukuti naupwisha.

Ulepemwinako. Nga ca kuti ifyo ulebelenga fyaleka ukumfwika, tuushako panono. Nga watushako fye panono, ulingile ukukonkanyapo ukucita ifya ku sukulu.

Wilaisuula. Uleibukisha ukuti icilenga ukuti umwana we sukulu alebomba bwino te kutila ninshi wa mano fye iyo, ilingi line mulandu wa mute. Na iwe kuti wabomba bwino ifya ku sukulu. Nga ule-esha na maka yobe yonse, ukalabomba bwino.

[Icikope pe bula 116]

Pa kuti umuntu apwishe isukulu ciba ngo kupansa inshila mwi teshi, lelo kwena kuti wabomba fye bwino kulila fye naukwata ifibombelo fyalinga