Natube Abakwata Icitetekelo
“Tuli abakwate citetekelo no kusunge mitima yesu.”—ABAHEBERE 10:39.
1. Mulandu nshi twingasosela ukuti icitetekelo ca mubomfi wa bucishinka umo na umo uwa kwa Yehova ca mutengo?
ILYO mukaba na kabili mu Ng’anda ya Bufumu umwiswile bakapepa ba kwa Yehova, mukalolekeshe abakabamo. Mukatontonkanye pa nshila ishingi isho balangishishamo icitetekelo. Pambi mukamona abakoloci ababombela Lesa pa myaka iingi, abacaice abo cila bushiku bacimfya ukutitikisha kwa banabo, na bafyashi ababombesha ku kukusha abana abatiina Lesa. Kwaliba baeluda ba mu cilonganino na babomfi batumikila, ababomba imilimo iingi. Kuti mwamona bamunyina na bankashi ba bumupashi aba mishinku yalekanalekana abacimfya amesho ayapusanapusana pa kuti babombele Yehova. Mwandi icitetekelo ca umo umo ca mutengo!—1 Petro 1:7.
2. Mulandu nshi ukufunda kwa kwa Paulo mu AbaHebere ifipandwa 10 na 11 kwingatunonsesha ilelo?
2 Banono abantunse bashapwililika baumfwikisha ubucindami bwa citetekelo ukucila umutumwa Paulo. Na kuba, atile icitetekelo cine cine cilenga umo ‘ukusunga umutima wakwe.’ (AbaHebere 10:39) Lelo, Paulo alishibe ukuti icitetekelo kuti casanswa no konaulwa muli cino calo cabula icitetekelo. Alyangilweko sana ku Bena Kristu ba ciHebere aba mu Yerusalemu na mu Yudea, abaletukusha ukusungilila icitetekelo cabo. Ilyo tulebebeta ifiputulwa fya AbaHebere ifipandwa 10 na 11, natumone inshila Paulo abomfeshe ku kukosha icitetekelo cabo. Mu kucite fyo, twalamona ifyo twingakosha icitetekelo cesu ne ca bambi.
Cetekelaneni
3. Ni shani fintu amashiwi ya kwa Paulo ayasangwa pa AbaHebere 10:39 yalangilila ukuti acetekele bamunyina na bankashi aba mu citetekelo?
3 Ica ntanshi twingamona fintu Paulo acetekele abo alelembela. Alembele ukuti: “Lelo ifwe tatuli abakwinda no konaika; lelo tuli abakwate citetekelo no kusunge mitima yesu.” (AbaHebere 10:39) Paulo aletontonkanishisha Abena Kristu banankwe aba busumino ifisuma te fibi. Moneni no kuti abomfeshe ishiwi lya kuti “ifwe.” Paulo ali mulungami. Lelo, tasuushishe abo alelembela, kwati nalimo alibacilile mu bulungami. (Linganyeniko Lukala Milandu 7:16.) Mu cifulo ca ico, aliisanshishemo ilyo alebalembela. Alicetekele nga nshi ukuti wene na bo alembele Abena Kristu ba busumino bonse bali no kucimfya amafya yalesungamina, ukuti bali no kushipa mu kukanakwinda no konaika, no kuti bali no kushininkisha ifyo baba abakwate citetekelo.
4. Mulandu nshi Paulo acetekelele abasumina banankwe?
4 Ni shani fintu Paulo engabacetekela muli uyu musango? Bushe talemona ifilubo fya Bena Kristu ba ciHebere? Iyo, alibapeele ukufunda kwa kulungatika ukwa kubaafwa ukucimfya ubunake bwa ku mupashi. (AbaHebere 3:12; 5:12-14; 6:4-6; 10:26, 27; 12:5) Nalyo line, Paulo alikweteko imilandu iisuma ibili iya kucetekela bamunyina. (1) Pamo ngo walepashanya Yehova, Paulo aleeshaesha ukumona abantu ba kwa Lesa nga fintu Yehova abamona. Ico tacali kumona fye ifilubo fyabo lelo no busuma bwabo na maka bakwata aya kusalapo ukucita icisuma ku ntanshi. (Amalumbo 130:3; Abena Efese 5:1) (2) Paulo alicetekele icine cine amaka ya mupashi wa mushilo. Alishibe ukuti takwali amafya ayali yonse, ubunake bwa buntunse ubuli bonse, ubwingalesha Yehova ukupeela “ukucishamo kwa maka” ku Mwina Kristu uuli onse uulefwaya Ukumubombela mu busumino. (2 Abena Korinti 4:7; Abena Filipi 4:13) E co, Paulo talubile mu kucetekela bamunyina. Ukucetekela abacetekele kwali ukwakosa kabili kwashimpilwe pa Malembo.
5. Ni shani fintu twingapashanya ukucetekela kwa kwa Paulo, kabili cinshi cingafumamo?
5 Cine cine, ukucetekela Paulo acetekele bambi kwalibambukile. Ifilonganino fya mu Yerusalemu ne fya mu Yudea fifwile fyalitemenwe nga nshi lintu Paulo afikoseleshe muli uyu musango. Ilyo balepontelwa no kubalwisha ku baYuda, ifyebo fya musango yu fyalengele Abena Kristu ba ciHebere ukupampamina pa kuba abakwate citetekelo. Bushe na ifwe ilelo kuti twacitila umo no munankwe cimo cine? Calyanguka ukumona fye ifilubo muli bambi ne mibele yabipa muli bene. (Mateo 7:1-5) Lelo, kuti twaafwana nga twapoosa amano ku bucindami no musango waibela uwa citetekelo ca umo na umo. Pa kukoseleshiwa kwa musango yu, icitetekelo kuti cakosa.—Abena Roma 1:11, 12.
Ukubomfya Bwino Icebo ca kwa Lesa
6. Ni kwi Paulo aleambula lintu alembele amashiwi yalembwa pa AbaHebere 10:38?
6 Paulo na o akoseshe icitetekelo ca basumina banankwe ukupitila mu kubomfya bwino Amalembo. Ku ca kumwenako, alembele ukuti: “Lelo uwalungama wandi akekala no mweo ku citetekelo cakwe; kabili nga akwinda, ninshi umutima wandi taubekelwa muli wene.” (AbaHebere 10:38) Apa Paulo aleambula kasesema Habakuki.a Bakabelenga ba kwa Paulo bafwile balibeleshenye na ya mashiwi, bali Bena Kristu ba ciHebere abaishibe bwino aya mabuuku ya kusesema. Ukumona ubuyo bwakwe ubwa kukosha icitetekelo ca Bena Kristu ba mu Yerusalemu ne fifulo fya mupepi mu mwaka nalimo uwa 61 C.E.—cali fye bwino ukuti Paulo abomfye ica kumwenako ca kwa Habakuki. Mulandu nshi?
7. Ni lilali Habakuki alembele ukusesema kwakwe, kabili imibele yali shani mu Yuda pali ilya nshita?
7 Habakuki afwile alembele ibuuku lyakwe ninshi kwashala imyaka ibili ukuti Yerusalemu onaulwe mu 607 B.C.E. Mu cimonwa, uyu kasesema amwene abena Kaldi (nelyo, abena Babele), “uluko ulwakalipa kabili ulwaangufyanya,” lulesansa Yuda no konaula Yerusalemu, na muli fyo ukonaula abantu ne nko. (Habakuki 1:5-11) Lelo akayofi ka musango yu kalisobelwe ukutula mu nshiku sha kwa Esaya, ukucila na pa myaka 100 ilyo kashilacitika. Mu nshiku sha kwa Habakuki, Yehoyakimu apyene Imfumu isuma Yoshia, icalengele no kuti ububifi bufule na kabili mu Yuda. Yehoyakimu apakese no kwipaya abalelanda pe shina lya kwa Yehova. (2 Imilandu 36:5; Yeremia 22:17; 26:20-24) E mulandu wine kasesema Habakuki uwali no bulanda atile: “Mwe Yehova, . . . ukufika ku nshita nshi?”—Habakuki 1:2.
8. Mulandu nshi ica kumwenako ca kwa Habakuki cali no kwaafwila Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo na ba lelo?
8 Habakuki taishibe inshita yasheleko pa kuti Yerusalemu onaulwe. Mu nshila imo ine, Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo tabaishibe lintu ubwikashi bwa baYuda bwali no kupwa. Na ifwe ilelo tatwaishiba “ubushiku bulya na kashita kalya” lintu Yehova akapingula buno bwikashi bubifi. (Mateo 24:36) Lyene, natumone icasuko Yehova ayaswike Habakuki ica mbali shibili. Intanshi alaile uyu kasesema ukuti impela yali no kwisa pa nshita iyalinga. Lesa atile, “tacakashimbe iyo” nangu cingati ku bantunse, kuti camoneka nge cilekokola. (Habakuki 2:3) Ica cibili, Yehova acinkwileko Habakuki ukuti: “Uwalungama akabelo wa mweo mu [citetekelo, NW] cakwe.” (Habakuki 2:4) We cine ulawama! Icacindama te nshita impela ikesa, lelo ca kuti nampo tukatwalilila ukuba aba citetekelo.
9. Ni shani fintu ababomfi bacumfwila aba kwa Yehova batwalilile ukuba no mweo pa mulandu wa busumino bwabo (a) mu 607 B.C.E.? (b) pa numa ya 66 C.E.? (c) Mulandu nshi cacindamina ukukosha icitetekelo cesu?
9 Lintu batapile Yerusalemu mu 607 B.C.E., Yeremia, kalemba wakwe Baruki, Ebede-meleke, na bena Rekabu ba bucishinka bamwene ukuti ifyo Yehova alaile Habakuki fya cine. Bali no “mweo” ukupitila mu kupusuka ubonaushi bwabipisha ubwa Yerusalemu. Mulandu nshi? Yehova alibalambwile pa busumino bwabo. (Yeremia 35:1-19; 39:15-18; 43:4-7; 45:1-5) Mu nshila imo ine, Abena Kristu ba ciHebere aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo bafwile balibombelepo pa kufunda kwa kwa Paulo, pantu lintu ifita fya ciRoma fyasanshile Yerusalemu mu 66 C.E. no kwisabwelelamo pa mulandu ushaishibikwe, balya Bena Kristu mu busumino baumfwilile ukusoka kwa kwa Yesu ukwa kuti bakafulumuke. (Luka 21:20, 21) Batwalilile ukuba no mweo pa mulandu wa busumino bwabo. Mu nshila imo ine, tukatwalilila ukuba no mweo nga twasangwa aba busumino lintu impela ikesa. Mwandi mulandu wacindama uwa kukosesha icitetekelo cesu nomba!
Ukulondolola Bwino Ifya Kumwenako fya ba Citetekelo
10. Paulo alondolwele shani icitetekelo ca kwa Mose, kabili ni shani twingapashanya icitetekelo ca kwa Mose?
10 Paulo akoseshe icitetekelo ca bambi ukupitila na mu kubomfya ne fya kumwenako fishaiwamina. Ilyo mulebelenga AbaHebere icipandwa 11, moneni ifyo alondolola bwino ifya kumwenako fya balembwa mu Baibolo. Ku ca kumwenako asosa ukuti Mose “akoselele ngo umone Mfumu iishimoneka.” (AbaHebere 11:27) Mu mashiwi yambi, Yehova ali uwa cine cine kuli Mose, ica kuti cali kwati alemona Lesa uushimoneka. Bushe e fyo cingasoswa ulwa ifwe? Calyanguka ukulanda pa kukwata bucibusa na Yehova, lelo ukulundulula no kukosha ubu bucibusa kukabila ukubombesha. Uyo e mulimo tukabila ukubomba! Bushe Yehova wa cine cine kuli ifwe ica kuti ilyo tulepingulapo fimo tukonka ifyo afwaya na lintu tulepingulapo utuntu utunono? Icitetekelo ca musango yu cikatwafwa ukushipikisha na mafya yabipisha.
11, 12. (a) Ni mu mibele nshi napamo icitetekelo ca kwa Enoke caeshiwilwe? (b) Cilambu nshi icisuma Enoke apokelele?
11 Natubebete ne citetekelo ca kwa Enoke. Te kuti twelenganye ifyo bamulwishishe. Enoke ali no kutwala ubukombe ubukali ubwa bupingushi kuli balya babifi baliko pali ilya nshita. (Yuda 14, 15) Uyu muntu wa busumino afwile ali no kupakaswa icabipisha icalengele no kuti Yehova ‘amutwale,’ ukumufumya ku bumi ukumutwala ku mfwa ilyo abalwani bakwe bashilamwikatamo. E co, Enoke taliko ilyo ifyo aseseme fyalefishiwapo. Lelo, apokelele ubupe, ubwacililepo ukuwama mu mbali shimo.—AbaHebere 11:5; Ukutendeka 5:22-24.
12 Paulo alondolola ukuti: “Ilyo ali talatwalwa . . . [Enoke] ashininkishiwe ukuti ali uwatemuna Lesa.” (AbaHebere 11:5) Ici calolele mwi? Ilyo talafwa, Enoke pambi amwene icimonwa cimo ifi, napamo Paradise wa pe sonde umo nomba line akesabuushiwilwa bushiku bumo. Te mulandu ne cili conse, Yehova alengele Enoke ukwishiba ukuti Ali natemunwa ku busumino bwakwe. Enoke alengele umutima wa kwa Yehova ukusamwa. (Linganyeniko Amapinda 27:11.) Ukutontonkanya pa bumi bwa kwa Enoke kulaletela ubulanda bushe te ifyo? Bushe kuti mwatemwa ukuba aba busumino nga wene? Kanshi mulebebeta ifya kumwenako fya ba musango yu; mulebamona nga bantu ba cine cine. Mupampamine pa kuba aba busumino, ubushiku no bushiku. Muleibukisha no kuti abakwate citetekelo tababombela Yehova pa mulandu wa bushiku Lesa akafishapo amalayo yakwe yonse. Lelo twapingulapo ukubombela Yehova kuli pe na pe! Ukucite co kukatulenga ukuba ne mikalile isuma muli buno bwikashi no buleisa.
Ifya Kukosha Icitetekelo
13, 14. (a) Ni shani fintu amashiwi ya kwa Paulo ayalembwa pa AbaHebere 10:24, 25 yengatwaafwa ukulenga ukulongana ukuba inshita ya nsansa? (b) Mulandu nshi uukalamba tusangilwa ku kulongana kwa Bwina Kristu?
13 Paulo alangile Abena Kristu ba ciHebere inshila ishingi isha kukoseshamo icitetekelo cabo. Natubebetepo inshila shibili. Twalishiba ukukonkomesha kwakwe ukwa pa AbaHebere 10:24, 25, ukutucincisha ukusangwa lyonse ku kulongana kwa Bwina Kristu. Lelo, ibukisheni ukuti amashiwi yapuutwamo aya kwa Paulo tayapilibula ukuti tufwile ukulaikalamo fye mu kulongana kwa musango yu. Mu cifulo ca ico, Paulo alondolola ukulongana ngo kutupeela amashuko ya kwishibana, ukucincisha umo no munankwe ku kuibikilishako mu kubombela Lesa, no kukoseleshanya. Tuya kulya mu kupeela te kupokelela fye. Ici citwaafwa ukulenga ukulongana kwesu ukuba tushita twa nsansa.—Imilimo 20:35.
14 Lelo, icikalamba ca kuti tusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu ku kupepa Yehova Lesa. Tucite ci ukupitila mu kusangwako kwi pepo no kwimbako, ukukutikisha, no kutuula “icisabo ca milomo”—ukulumbanya Yehova mu kulandapo kwesu no kuibimba mu mbali shimbi pa kulongana. (AbaHebere 13:15) Nga ca kuti tuleibukisha yalya mabuyo no kubombelapo pa kulongana konse, ukwabula no kutwishika icitetekelo cesu cikalakoshiwa cila nshita.
15. Mulandu nshi Paulo akonkomeseshe Abena Kristu ba ciHebere ukwikatisha ubutumikishi bwabo, kabili mulandu nshi ukufunda kumo kwine kulingile ilelo?
15 Inshila na imbi iya kukoseshamo icitetekelo kupitila mu mulimo wa kushimikila. Paulo alembele ukuti: “Twikatishe ukulumbula kwa kucetekela kwesu no kukanaungwaungwa (pantu wa cishinka uwalaile).” (AbaHebere 10:23) Kuti mwacincisha bambi ukwikatisha ku cintu lintu bamoneka kwati balalekako. Cine cine Satana afwile aletitikisha balya Bena Kristu ba ciHebere ukuti balekeko ku butumikishi bwabo, kabili aletitikisha abantu ba kwa Lesa ukucita cimo cine. Pa mulandu wa mutitikisha wa musango yu, cinshi tulingile ukucita? Natubebete ico Paulo acitile.
16, 17. (a) Cinshi calengele Paulo ukupama mu butumikishi? (b) Finshi tulingile ukucita nga ca kuti ulubali lumo ulwa mu butumikishi bwa Bwina Kristu lulatusakamika?
16 Paulo alembele ku Bena Kristu ba mu Tesalonika, ukuti: “Pa kucula no kukalukilwa ku Filipi (ifyo mwaishiba), twapamine muli Lesa wesu ku kulanda kuli imwe imbila nsuma ya kwa Lesa mu kupilikita ukwingi.” (1 Abena Tesalonika 2:2) Ni shani fintu Paulo ne fibusa fyakwe ‘bakalukilwe’ ku Filipi? Ukulingana na basoma bamo, ishiwi lya ciGriki ilyo Paulo abomfeshe lilangilila ukusaalulwa, ukuseebanishiwa, nelyo ukucushiwa. Bauminwe ku nkonto ku balashi ba ku Filipi, ukubapoosa mu cifungo, no kubakaka mu makusu. (Imilimo 16:16-24) Bushe aya mafya yatapata ifyo, yakumine shani Paulo? Bushe Paulo alishileba no mwenso mu musumba wakonkelepo muli bumishonari bwakwe ubwa ku Tesalonika? Iyo ‘alipamine.’ Alishipile no kutwalilila ukushimikila mu kupama.
17 Ukupama kwa kwa Paulo kwafumine kwi? Lwa nkati? Iyo, atile apamine “muli Lesa wesu.” Ulupapulo lwa kuloshako ulwa bakapilibula ba Baibolo lutila aya mashiwi kuti yapilibulwa ukuti “Lesa afumishe umwenso mu mitima yesu.” E co nga tamupama mu butumikishi, nelyo ulubali lumo ulwa butumikishi lumulenga ukuba no mwenso, mulandu nshi mushingapaapaatila Yehova ukumucitila cimo cine? Mulemweba alefumya umwenso mu mutima wenu. Mulemweba alemupamya mu mulimo. Na kabili, mulekonka inshila shimbi ishingabomba. Ku ca kumwenako, panganeni ukubomba no muntu uubomba bwino mu musango wa bunte ubumisakamika. Kuti bwaba bunte bwa mu cifulo ca makwebo, ubunte bwa mu musebo, ubunte bwa mu lyashi, nelyo ubunte bwa pali lamya. Napamo uo mulebomba nankwe kuti aitemenwa ukutendeka. Nga acite fyo muceeceeteni no kusambililako. Lelo, lyena pameni pa kuti mwesheko.
18. Mapaalo nshi twingakwata nga twapama mu butumikishi bwesu?
18 Nga ca kuti mwapama, tontonkanyeni pa fingafumamo. Lintu mwaba no mukoosha no kukanafuupulwa, mukasangamo ifisuma mu kushimikila icine, ifisuma napamo ifyo tamwalinakusanga. (Moneni ibula 25.) Mukasekelamo mu kwishiba ukuti muletemuna Yehova ukupitila mu kucita icamukosela. Mukapaalwa kabili akalamwafwilisha pa kuti mupame. Icitetekelo cenu cikakoselako. Cine cine, te kuti mukoshe icitetekelo ca bambi ukwabula ukukosha icenu pa nshita imo ine.—Yuda 20, 21.
19. Cilambu nshi ica mutengo ico “abakwate citetekelo” bakapokelela?
19 Namutwalilile ukukosha icitetekelo cenu ne ca bambi. Kuti mwacite ci ukupitila mu kuikosha no kukosha bambi ukupitila mu kubomfya bwino Icebo ca kwa Lesa, ukusambilila ifya kumwenako fya mu Baibolo ifya ba citetekelo no kubapashanya, ukupekanishisha no kwasukapo pa kulongana kwa Bwina Kristu, no kwikatisha ishuko lya mutengo ilya butumikishi bwa ku cintubwingi. Ilyo mulecite fi fintu, ishibeni ukuti cine cine ‘mwalikwata icitetekelo.’ Ibukisheni no kuti aba musango yu balikwata icilambu ca mutengo. ‘Balikwata icitetekelo no kusunga imitima yabo.’b Shi icitetekelo cenu citwalilile ukukosa, kabili shi Yehova Lesa amusungilile aba mweo kuli pe na pe!
[Amafutunoti]
a Paulo aambwile Habakuki 2:4 iya muli Septuagint iisanshamo amashiwi ya kuti “nga ca kuti uuli onse akwinda, umutima wandi taubekelwa muli wene.” Aya mashiwi tayasangwa muli manyuskripiti wa ciHebere uuli onse uwabako. Bamo batubulula ukuti ubupilibulo bwa Septuagint bwashintilila pa ma manyuskripiti ya mu kubangilila aya ciHebere ayashabako nomba. Te mulandu ne co, Paulo asanshishemo aya mashiwi pa mulandu wa maka ya mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa. E co yalisuminishiwa na Lesa.
b Ilembo lya mwaka ilya Nte sha kwa Yehova mu mwaka wa 2000 likalati: “Ifwe tatuli abakwinda . . . lelo tuli abakwate citetekelo.”—AbaHebere 10:39.
Kuti Mwayasuka Shani?
◻ Ni shani fintu Paulo alangile ukuti alicetekele Abena Kristu ba ciHebere, kabili cinshi twingasambililako kuli ci?
◻ Mulandu nshi ifyo Paulo alosesheko kuli kasesema Habakuki fyabelele ifyalinga?
◻ Fya kumwenako nshi ifya ba citetekelo ifyaba mu Malembo fintu Paulo alondolwele bwino?
◻ Ni nshila nshi isha kukoseshamo icitetekelo isho Paulo akoseleshe?
[Icikope pe bula 23]
Pa numa ya kucushiwa mu Filipi, Paulo alipamine ku kutwalilila ukushimikila
[Ifikope pe bula 24]
Bushe kuti mwapama ku kweshako imisango yalekanalekana iya kucitilamo ubunte?