Cenjeleni ku Kubulwa Icitetekelo

“Cenjeleni, mwe ba bwananyina, epali muli umo wa muli imwe mwabo mutima wa bubifi uwabulo kutetekela, mu kufutukako kuli Lesa wa mweo.”—ABAHEBERE 3:12.

1. Cintu nshi ica kutulumusha ico amashiwi ya kwa Paulo ku Bena Kristu ba ciHebere yatwibukishako?

MWANDI ca kutiinya ukuceelenganya—ica kuti abantu abo inshita imo baipakishe ukwampana kwa pa lwabo na Yehova kuti balundululo “mutima wa bubifi” no “kufutukako kuli Lesa wa mweo”! Kabili mwandi uku kuli kusoka! Aya mashiwi ya mutumwa Paulo uko yalungatikwe te ku bashasumina, lelo ni ku bantu abapeele ubumi bwabo kuli Yehova ukushintilila pa citetekelo mwi lambo lya cifuta mulandu ilya kwa Yesu Kristu.

2. Mepusho nshi tulekabila ukulangulukapo?

² Ni shani fintu umo uuli mu mibele yapaalwa iya ku mupashi iya musango yo engalundulula “umutima wa bubifi uwabulo kutetekela”? Na nsambu ni shani fintu uuli onse uwasondako ukutemwa kwa kwa Lesa ukwa cikuuku ca pa fye ku mufulo engafutuka kuli wene? Kabili Bushe ici kuti cacitikila uuli onse uwa ifwe? Ifi fya kutontonkanyapo fyakakala, kabili nacilinga ukufwailisha imilandu ingalenga ukuti kube uku kusoka.—1 Abena Korinti 10:11.

Mulandu Nshi Kubelele Ukufunda Kwakose Fi?

3. Londololeni imibele iyali pa Bena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ku nse na mu kati ka Yerusalemu.

³ Cilemoneke fyo Paulo alembeele Abena Kristu ba ciHebere aba mu Yudea kalata wakwe mu 61 C.E. Kalemba wa lyashi lya kale alandilepo kuti iyi yali ni nshita lintu “tapaali mutende nelyo umutelelwe ku bantu bonse aba mushiye, abafumacumi, atemwa mu musumba wa Yerusalemu nelyo mpanga fye yonse muli cilya citungu.” Yali ni nshita ya bumpulamafunde no lukaakala, ifyabalamwike pa mulandu wa kubapo kwa fita fya ciRoma, no mwafu wa baZealot ba ciYuda abalelwisha abena Roma, na bumpulamafunde bwa bapuupu abashukiile icimfulumfulu ica pali ilya nshita. Ifi fyonse fyalengele ifintu ukukosela Abena Kristu, abaleesha ukukaanaikobenkanya mu milandu ya musango yo. (1 Timote 2:1, 2) Na kuba, pa mulandu wa kukanayobekamo kwabo, balemonwa nga abashalingile ukuba muli bulya bwikashi, nangu fye ukuti bashikamfutu. Abena Kristu ilingi line balecushiwa, ukuseebaniwa no kulufye fingi.—AbaHebere 10:32-34.

4. Abena Kristu ba ciHebere batitikishiwe shani mu fya mipepele?

⁴ Abena Kristu ba ciHebere na kabili balititikishiwe icabipisha mu mipepele. Ukupimpa kwa basambi ba busumino aba kwa Yesu no kukula kwa mu kwangufyanya ukwa cilonganino ca Bwina Kristu kwasongele akalumwa ne cipyu ca baYuda—maka maka intungulushi shabo isha fya mapepo. Balecite cili conse ku kucito buluku ku bakonshi ba kwa Yesu Kristu no kubapakasa.a (Imilimo 6:8-14; 21:27-30; 23:12, 13; 24:1-9) Nangu cingatila Abena Kristu bamo tabapakesweko mu kulungatika, na bo bene balesaalulwa no kupumiwa ku baYuda. UbuKristu bwalisuulilwe pamo nge mipepele iyatendeke fye ilyo line iishali na bukatebebe bwa ciYuda, ubwabule tempele, bushimapepo, imitebeto, ifya malambo, ne fintu fimbi. Nangu fye ni ntungulushi yabo, Yesu aipaiwe nge cipondo casenukwa. Pa kuti bengalapepa, Abena Kristu bali no kukwate citetekelo, ubukose, no kushipikisha.

5. Mulandu nshi cabelele icakatama ku Bena Kristu mu Yudea ukutwalilila abalola lwa ku mupashi?

⁵ Pali fyonse fyo, Abena Kristu ba ciHebere mu Yudea baikeleko pa nshita yakakala mu fyalecitikila lulya luko. Ubwingi bwa fintu Shikulwibo, Yesu Kristu asobele ukuti fyali no kwishibisha impela ya micitile iya ciYuda fyali naficitika kale. Impela tayali kutali sana. Pa kupusuka, Abena Kristu baali no kutwalilila ukulola lwa ku mupashi abaiteyanya ‘ukufulumukila ku mpili.’ (Mateo 24:6, 15, 16) Bushe baali no kukwate citetekelo no bukose bwa ku mupashi ifyalekabilwa pa kuti bengabombelapo ilyo line fye nga fintu Yesu abebele? Kwaliko bamo abaaletwishika.

6. Cinshi cintu Abena Kristu ba mu Yudea bakabile mu kampampa?

⁶ Mu myaka ikumi iyafumineko ilyo imicitile ya fintu iya ciYuda yali tailapwa, Abena Kristu ba ciYuda calimonekeshe ifyo balititikishiwe nga nshi ku ba ku nse ya cilonganino e lyo na mu kati. Bakabile ukukoseleshiwa. Lelo na kabili balekabila ukufunda no butungulushi pa kubaafwa ukumono kuti inshila intu basalile e yali iyalungama no kuti ukucula baculile no kushipikisha tafyali fya fye. Mu nsansa, Paulo aliipamfishe ukuti abaafwe.

7. Mulandu nshi tusekelele mu cintu Paulo alembele ku Bena Kristu ba ciHebere?

⁷ Cintu Paulo alembeele Abena Kristu ba ciHebere cilingile ukutwaafwa nga nshi na ifwe bene. Mulandu nshi? Pantu tuleikala mu nshita iyapala intu baikelemo. Cila bushiku tulatitikishiwa ukufuma ku calo calamwa na Satana. (1 Yohane 5:19) Tuleimwena na menso kuntu amasesemo ya kwa Yesu na ya batumwa yalefikilishiwa ayalanda pa lwa nshiku sha kulekelesha na ya “kupwa kwa pano isonde.” (Mateo 24:3-14; 2 Timote 3:1-5; 2 Petro 3:3, 4; Ukusokolola 6:1-8) Pali fyonse, tulekabila ukutwalilila abalola lwa ku mupashi pa kuti ‘tukakose ku kupusuka kuli ifi fyonse ifikesapona.’—Luka 21:36.

Uwakula Ukucila Mose

8. Cinshi cintu Paulo alecincisha Abena Kristu banankwe ilyo asosele amashiwi yalembwa pa AbaHebere 3:1?

⁸ Pa kulumbule cishinka cakatama, Paulo alembele ati: “Tontonkanyeni Yesu, Umutumwa kabili Shimapepo mukalamba wa fya kulumbula kwesu.” (AbaHebere 3:1) Ishiwi ‘ukutontonkanya’ lipilibula “ukwiluka bwino bwino . . . ukumfwikisha, ukulangulukapo sana.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Muli fyo, Paulo aalecincisha abasumina banankwe ukubombesha nga nshi ukutesekesha umulimo untu Yesu abombele mu kutetekela kwabo ne pusukilo. Ukucite fyo kuti kwakosha umupampamina wabo uwa kwiminina abashangila mu citetekelo. Nomba, mulimo nshi untu Yesu akwete, kabili mulandu nshi tulingile ‘ukulamutontonkanishisha’?

9. Mulandu nshi Paulo aloseshe kuli Yesu amashiwi ya “umutumwa” na “shimapepo mukalamba”?

⁹ Paulo abomfeshe kuli Yesu amashiwi ya kuti “umutumwa” na “shimapepo mukalamba.” “Umutumwa” muntu uo batuma kabili pano lishiwi ililelosha ku nshila Lesa omfwaninamo na bantu. “Shimapepo mukalamba” ni umo untu abantu bengatununukilamo Lesa. Ishi mbali shibili shalikatama ku kupepa kwa cine, kabili ifi fyonse fibili fyaba muli Yesu. E watuminwe ukufuma mu muulu ukwisasambilisha abantu icine pa lwa kwa Lesa. (Yohane 1:18; 3:16; 14:6) Yesu na kabili e wasontwa nga Shimapepo Mukalamba walepashanishiwa uwa mu mitantikile ye tempele lya ku mupashi ilya kwa Yehova ku kulekelelo lubembu. (AbaHebere 4:14, 15; 1 Yohane 2:1, 2) Nga cine cine twatesekesha amapaalo yantu twingakwata ukupitila muli Yesu, tukaba no bukose no mupampamina wa kutwalilila abashangila mu citetekelo.

10. (a) Ni shani fintu Paulo ayafwilishe Abena Kristu ba ciHebere ukutesekesha fintu ubuKristu bwacilile pa buYuda? (b) Cine nshi ico bonse baishiba cintu Paulo alosesheko pa kukoshe cishinka?

¹⁰ Pa kwebekesha ubucindami bwa citetekelo ca Bwina Kristu, Paulo alingenye Yesu kuli Mose, untu abaYuda bamwene nga kasesema wakulisha pa fikolwe fyabo fyonse. Nga Abena Kristu aba ciHebere bengeluka icishinka ca kuti Yesu alikula ukucila pali Mose, tabengatwishika fintu UbuKristu bwacilile pa buYuda. Paulo alondolwele ukuti ilintu Mose alingilwe uwawamina ukuseekeshiwa “ing’anda” ya kwa Lesa—uluko, nelyo icilonganino ca kwa Israele—aali fye ni kapyunga wa cishinka, nelyo umubomfi. (Impendwa 12:7) Lubali lumbi, Yesu aali Mwana, shikulu wa ng’anda. (1 Abena Korinti 11:3; AbaHebere 3:2, 3, 5) Pa kukoshe cishinka, Paulo aloseshe ku cine icili pano cintu bonse baishiba ica kuti: “Iŋanda yonse yakuulwa kuli umo; lelo uwakuulile ifintu fyonse ni Lesa.” (AbaHebere 3:4) Takuli uwingakaane cishinka ca kuti Lesa abo mukalamba pa muntu fye uuli onse, pantu e Kakuula, nelyo Kabumba wa fyonse. Kanshi muli amano, apantu Yesu aali ni kabomba munankwe uwa kwa Lesa, afwile akulapo pa cabumbwa conse cimbi, ukusanshako na Mose wine.—Amapinda 8:30; Abena Kolose 1:15-17.

11, 12. Cinshi cintu Paulo acincishe Abena Kristu ba ciHebere ukwikatishako ‘ukufika na ku mpela,’ kabili ni shani twingabomfya ukufunda kwakwe?

¹¹ Cine cine, Abena Kristu ba ciHebere balisenaminwe apakalamba. Paulo abacinkwileko kuti baali “abakumako ku bwite bwa mu muulu,” ishuko ilyo baali no kuteesa ukucile cintu conse ico imicitile ya ciYuda ingabatambika. (AbaHebere 3:1) Amashiwi ya kwa Paulo yafwile yalengele balya Bena Kristu basubwa ukwisulamo kutasha ukuti baali no kwisakwata ubupyani mu cifulo ca kulayumfwilo bulanda ukuti balishile ifintu fyayampene ku bupyani bwa ciYuda. (Abena Filipi 3:8) Pa kubacincisha ukwikatisha ishuko lyabo no kukaanalipeelula Paulo atile: “Kristu abo wa cishinka pa ŋanda ya kwa Lesa ngo Mwana. Awe iŋanda yakwe ni fwe, nga twaikatisho kupama no kutakisha kwa mu kucetekela kwesu ukwaikashiwa na ku mpela.”—AbaHebere 3:6.

¹² Ee, nga Abena Kristu ba ciHebere baali no kupusunsuka impela ya micitile ya fintu iya ciYuda iyaleisa, baalekabila ukwikatisha ukucetekela kwapeelwe na Lesa “ukwaikashiwa na ku mpela.” E fyo ne fwe ilelo tufwile ukucita nga tulefwaya ukupusunsuka impela ya ino micitile. (Mateo 24:13) Tatufwile ukusuminisha amasakamika ya bumi, ukukanayangwako kwa bantu, nelyo ukukanapwililika kwesu ukutulenga ukupungaila mu kutetekela kwesu amalayo ya kwa Lesa. (Luka 21:16-19) Pa kuti tumone fintu twingaikosha, lekeni tukutikishe ku mashiwi ya kwa Paulo ayakonkapo.

“Mwitalamika Mitima Yenu”

13. Kusoka nshi kuntu Paulo apeele, kabili ni shani abomfeshe Ilumbo 95?

¹³ Pa numa ya kulanguluka icifulo casenaminwa ico Abena Kristu ba ciHebere bakwete, Paulo abasokele muli iyi nshila ati: “Nge fyo Umupashi wa mushilo wasosa, Ubwa lelo, nga mwaumfwe shiwi lyakwe, mwitalamika mitima yenu, nga mu Kusonsomba, ifyo cali pa bushiku bwa Kwesha mu matololo.” (AbaHebere 3:7, 8) Paulo ayambwile mu Ilumbo lyalenga 95, kabili kuti asosa no kuti “umupashi wa mushilo wasosa.”b (Ilumbo 95:7, 8; Ukufuma 17:1-7) Amalembo yalipuutwamo kuli Lesa ukupitila mu mupashi wakwe uwa mushilo.—2 Timote 3:16.

14. Ni shani fintu abena Israele bayankwile ku cintu Yehova abacitiile, kabili mulandu nshi?

¹⁴ Pa numa babe nabalubulwa ukufuma mu busha mu Egupti, abena Israele balicindikwe nga nshi ukwingila mu kwampana kwa cipingo na Yehova. (Ukufuma 19:4, 5; 24:7, 8) Lelo mu cifulo ca kulango kutasha pa cintu Lesa abacitiile, mu kwangufyanya balipondweke. (Impendwa 13:25–14:10) Ni shani fintu ico cacitike? Paulo alondolwele icalengele: ukutalamika kwabo imitima. Lelo ni shani fintu imitima iyalekuntwa mu kwangufyanya no kwankula ku Cebo ca kwa Lesa ingatalama? Kabili cinshi tufwile ukucita pa kucincintile ci?

15. (a) Ni shani fintu ‘ishiwi lya kwa Lesa umwine’ lyaumfwika, ku numa, na pali ino nshita? (b) Mepusho nshi tulekabila ukuyipusha fwe bene pa lwe ‘shiwi lya kwa Lesa’?

¹⁵ Paulo atendeke ukusoka kwakwe na mashiwi ya kulange co baali no kucita aya kuti, “nga mwaumfwe shiwi lyakwe.” Lesa alandile ku bantu bakwe ukupitila muli Mose na bakasesema bambi. Lyene, Yehova aishilelandila kuli bene mu Mwana wakwe, Yesu Kristu. (AbaHebere 1:1, 2) Ilelo, twalikwata Icebo ca kwa Lesa icapuutwamo icakumanina, Baibolo wa Mushilo. Na kabili twalikwata “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka,” uwasontwa na Yesu ku kupayanya ‘ifya kulya fya ku mupashi mu nshita iyene.’ (Mateo 24:45-47) Muli fyo, Lesa acili alelanda. Lelo bushe tulekutika? Ku ca kumwenako, twankulako shani ku kufunda kwa pa mifwalile ne misakwile nelyo ifya kusekesha fintu tusala e lyo ne nyimbo? Bushe ‘tulomfwa,’ uko e kuti bushe tulakutikisha no kukonka ico twaumfwa? Nga twalibelela ukulasango mwa kulesesha nelyo ukukaano kufunda, ninshi tuleisansalika ku busanso bwabelama ubwa kutalamike mitima.

16. Ni nshila nshi imo umo imitima yesu ingatalamina?

¹⁶ Imitima yesu na kabili kuti yatalama nga twalasango mwa kulesesha ukukanacita ifyo tulingile ukucita. (Yakobo 4:17) Abena Israele, te mulandu na fintu Yehova abacitiile, balilufishe citetekelo, balepondokela Mose, ukusoobolapo ukusumina ulukumo lubi pa lwa calo ca Kanani, no kukaano kwingila mu Calo Calaiwe. (Impendwa 14:1-4) E ico Yehova abilishe ati baali no kupoose myaka 40 mu matololo—iyalingile fye ukuti inkulo yabule citetekelo ingafwa. Lesa, pa kuselaushiwa na bene atile: “Baluba pe mu mitima yabo: awe bene tabaishibe mibele yandi; ifyo nalapile mu bukali bwa ndi, nati, Tabakengile mu Kutusha kwandi.” (AbaHebere 3:9-11) Bushe muli ici mulimo cimo ico twingasambililako?

Ico Twingasambililako

17. Nangu line abena Israele balimwene ifya maka ifyo Yehova acitile no kumfwa fintu alandile, mulandu nshi babulishishe icitetekelo?

¹⁷ Inkulo ya bena Israele iyafumine mu Egupti baliimwenene na menso yabo ifya maka ifyo Yehova acitile no kuyumfwila na matwi yabo fintu alandile. Lelo nalyo line, tabakwete citetekelo ca kuti mu mutelelwe Lesa kuti abengisha mu Calo Calaiwe. Mulandu nshi? Yehova atile: “Bene tabaishibe mibele yandi.” Balishibe cintu Yehova abebele na cintu acitile, lelo tabalundulwile ukucetekela no kushininkisho kuti aliba na maka ya kubasakamana. Bapoosele amano pa fyo balekabila pa lwabo na fintu balefwaya ica kuti tabayangilwe ku nshila sha kwa Lesa ne mifwaile yakwe. Ee, tabatetekele amalayo yakwe.

18. Ukulingana ne fyalandile Paulo, ni ncitilo nshi iingafumamo “umutima wa bubifi uwabulo kutetekela”?

¹⁸ Amashiwi na yambi aya ku baHebere yabomba mu nshila fye imo ine na kuli ifwe aya kuti: “Cenjeleni, mwe ba bwananyina, epali muli umo wa muli imwe mwabo mutima wa bubifi uwabulo kutetekela, mu kufutukako kuli Lesa wa mweo.” (AbaHebere 3:12) Paulo afikile pa ntulo ya mulandu pa kulando kuti “umutima wa bubifi uwabulo kutetekela” wisako pa “kufutukako kuli Lesa wa mweo.” Mu kubangilila muli uyu kalata, alandile ulwa ‘kusensenunwa’ pa mulandu wa kukanayangwa ku filesoswa. (AbaHebere 2:1) Nangu cibe fyo, inumbwilo ya ciGriki iyapilibulwa “ukufutukako” ipilibula “ukuba akatalamukila” kabili yalyampana kwi shiwi “ubusangu.” Ilangilila ukucincintila kwa ku mumbo, ukufumako, ukupondoka, ukumonekamo ne misuula.

19. Ni shani fintu ukukanaumfwa ku kufunda kwingatwala ku fya kufumamo fyabipa? Langilileni.

¹⁹ Kanshi ico tusambililako ca kuti nga twalibelesha ukukaana ‘ukumfwe shiwi lyakwe,’ ukusuula ukufunda ukufuma kuli Yehova ukupitila mu Cebo cakwe ne bumba lya musha wa cishinka, tapakalepe ninshi imitima yesu yauma, yatalama. Ku ca kumwenako, abantu babili abashilaupana kuti pambi balepalamana sana ukucila mu cipimo. Ni shani nga balecimona fye ukuti tacili mulandu? Bushe ico kuti cabalesha ukukanabwekeshapo cintu baacitile, nelyo bushe tacingabangukila ukucite cilubo cimo cine? Mu nshila imo ine, lintu ibumba lya musha lyapeela ukufunda pa kukabila kwa kusalulula inyimbo ne fya kusekesha fintu twatemwa, ne fintu fimbi, bushe mu kubamo kutasha tulapokelela uko kufunda no kuiteululako umulekabilwa? Paulo atucincishe ‘ukukanaleko kulongana.’ (AbaHebere 10:24, 25) Bamo te mulandu no ku kufunda, tabacindamiko kulongana kwa Bwina Kristu. Kuti pambi bayumfwe fyo ukupuswa ku kulongana kumo kumo nelyo ukufumyapo fye ukulongana kumo umupwilapo tapaba icalubana.

20. Mulandu nshi cakatamina ukuti tuleankulako ku kufunda kwa mu Malembo mu nshila iisuma?

²⁰ Nga tatwankulako bwino kwi “shiwi” lya kwa Yehova, ilyalondololwa bwino mu Malembo ne mpapulo shashimpwa pali Baibolo, mu kwangufyanya tukasangwo kuti ‘natufutukako kuli Lesa wa mweo.’ Mu kusuulako fye ukwabulo kubombela pa kufunda kuti mwaisafuma ukucefya uko kufunda, ukulengulula no kukucincintila mu nshila yabilingana. Icingafumamo nga tapawamishiwe kuti caba “mutima wa bubifi uwabulo kutetekela,” ica kuti ukupuupuutuka ku mibele ya musango yo ilingi line kuba ukwayafya nga nshi. (Linganyeniko Abena Efese 4:19.) Yeremia alembele bwino ati: “Umutima wa kufutika ukucile fintu fyonse, kabili walilwalisha; nani engawishiba?” (Yeremia 17:9) Pali uyu mulandu, Paulo acincishe abasumina banankwe abaHebere ati: “Mukonkomeshanye ubushiku no bushiku, ilyo bwaitwo Bwa lelo; ukuti eumikwapo umo wa muli imwe ku longolo lwa lubembu.”—AbaHebere 3:13.

21. Cinshi cintu ifwe bonse tulekonkomeshiwa ukucita, kabili filolelo nshi tukwete?

²¹ Fintu twaba aba nsansa ukuti Yehova acili alelanda kuli ifwe ilelo, ukupitila mu Cebo cakwe no kuteyanya kwakwe! Twaba aba kutootela ukuti “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” alatwalilila ukutwaafwa ‘ukwikatisho kutendeka kwa kuyanga kwesu ukwaikashiwa ukufika na ku mpela.’ (AbaHebere 3:14) Nomba e nshita ya kuti twankule ku kutemwa kwa kwa Lesa no butungulushi bwakwe. Ilyo tulecite fyo, kuti twaipakisha ubulayo na bumbi pa malayo ya kwa Yehova aya kusungusha—ubulayo bwa ‘kwingila mu’ kutusha kwakwe. (AbaHebere 4:3, 10) Ilyo e lyashi likonkelepo lintu Paulo alandapo ku Bena Kristu ba ciHebere, kabili na ifwe e lyo tuli no kulandapo mu cipande cikonkelepo.

[Amafutunoti]

Bushe Kuti Mwalondolola?

◻ Mulandu nshi Paulo alembeele ukufunda kwa musango yo ukwakosa ku Bena Kristu ba ciHebere?

◻ Ni shani fintu Paulo ayafwilishe Abena Kristu ba ciHebere ukutesekesho kuti balikwete icacilile ukuwama pa bumi bwa buYuda?

◻ Ni shani fintu umutima wa muntu usanguko watalama?

◻ Cinshi tufwile ukucita pa kusengauka ukulundululo “mutima wa bubifi uwabulo kutetekela”?

[Icikope pe bula 10]

Bushe mwalitetekela Yesu, Mose Mukalamba?