Ifipusho Ukufuma ku Babelenga

Bushe kuti caba cintu ca mano ku Mwina Kristu ukuya kuli dokota wa fya muntontonkanya?

Amalyashi ukufuma ku fyalo fimo yalelangilila ukuti kuliko ukwingilishiwako mu malwele ya nkuntu na ya muntontonkanya muli shino “nshiku sha kulekelesha.” (2 Timote 3:1) Abena Kristu balaba ne cililishi cikalamba lintu abasumina banabo balwala, lelo balishiba ukuti umo na umo afwile ukuipingwila umwine nga ca kuti alefwaya ukundapa ubulwele, e lyo no musango wa uku kwine kundapa.a “Umuntu onse ali no kusende cipe cakwe umwine.” (Abena Galatia 6:5) Abantu bamo, abapopomenwa apakalamba ukupopomenwa kulenga ukulaluka, ukupopomenwa kulwalika umuntontonkanya, ukukunkuma, ukuilemanika, na malwele yambi ayabipisha, baliba na maka ya kuba bwino eyefilya pa numa ya kundapwa ku baishibisha.

Mu fifulo fimo naciseeka ukuya ku kundapwa. Mu milandu iingi umulwele talwala ubulwele bwa ku muntontonkanya ubwabipisha lelo cilamukosela ukubomba ne mibele imo mu bumi. Nangu cibe fyo, caba ni Baibolo e ipeela ukwaafwa kwacilishapo kubomba bwino pa fya kucimfya amafya yakosa aya mu bumi. (Ilumbo 119:28, 143) Ukupitila muli Baibolo, Yehova alapayanya amano, ubupanda, no kwishiba kwa cine—ifintu ifitukosha lwa ku muntontonkanya na lwa mu nkuntu. (Amapinda 2:1-11; AbaHebere 13:6) Ababomfi ba busumino aba kwa Lesa balalanda mu kubulwo kupelulula inshita shimo shimo pa mulandu wa kukalipwa kwatapata ukwa lwa nkati. (Yobo 6:2, 3) Yakobo 5:13-16 ikoselesha aba musango yo ukwita baeluda ku kwafwiwa no kufundwa. Umwina Kristu kuti pambi alwala lwa ku mupashi, nelyo kuti pambi aba mu kumanama pa mulandu wa mibele iishingalulwa nelyo pa mulandu wa kukanshika kwa mutitikisha, nelyo kuti ayumfwa ifyo cinakabupalu ca lufyengo. (Lukala Milandu 7:7; Esaya 32:2; 2 Abena Korinti 12:7-10) Umuntu wa musango yu kuti asanga ukwaafwa muli baeluda, abali no ‘kumusuba amafuta’—e kutila, mu kulamuka ukumupeela ukufunda kwa mu Baibolo ukwabamo icisansamushi—e lyo no ‘kupepa pali wene.’ Cinshi cili no kufumamo? “Ipepo lya citetekelo likapususho mulwele, na Shikulu akamubuusha [ukufuma ku kulwala kwakwe nelyo ukuyumfwa kwa kuti nalekeleshiwa kuli Lesa].”

Nangu ni fyo, ni shani nga ca kuti ukukanshika kwa ku muntontonkanya ukwa muntu no kupelenganishiwa fyatwalilila te mulandu no kwaafwa kwabamo kulamuka ukwa bakacema ba ku mupashi? Bamo abaisanga muli iyi mibele balisalapo ukuya ku kupimwa bwino bwino. (Linganyeniko Amapinda 14:30; 16:24; 1 Abena Korinti 12:26.) Ubulwele bwa ku mubili kuti e bulelenga ukukanshika kwa mu nkuntu nelyo ukwa ku muntontonkanya. Ukundapa ubo bulwele mu bantu bamo kwalilululako uwalwele lwa mu nkuntu.b Nga ca kuti takuli ubulwele busangilwe, dokota, ukukonka fintu aebwa, kuti atubulula ukuya kuli badokota ba fya muntontonkanya. Cinshi cilingile ukucitwa lyene? Nga fintu cilondolwelwe, uku kupingulapo uko umuntu umo umo afwile ukupimununa umwine. Bambi tabalingile ukulengulula nelyo ukupingula.—Abena Roma 14:4.

Nangu ni fyo, amano yashilimuka yafwile ukubomfiwa no kusakamana ukukanalaba ifishinte fya Baibolo. (Amapinda 3:21; Lukala Milandu 12:13) Ukukuma ku bulwele bwa ku mubili, abalwele balalolenkana no kundapa kwalekanalekana, ukufuma pa muti wa mu cipatala ukufika ku kundapa pamo nga ukucina, ukulasa inshindano apalekalipa, na homeopathy. Kwalibako na kabili imisango yapusanapusana iya badokota ba fya muntontonkanya. Pali bene paba badokota ba fya muntontonkanya abepushaipusha na bambi, abo bengafwailisha icikulilo ca mulwele ku kwesha ukusanga umulandu abelele muli iyi nshila nelyo umulandu alekalifiwilwa mu nkuntu. Badokota ba balwele ba muntontonkanya abalecitako ifya kucitacita kuti pambi baesha ukwaafwa umulwele ukusambilila ukuisunga mu nshila shipya. Badokota ba fya muntontonkanya bamo basumino kuti amalwele ayengi aya muntontonkanya yalingile ukundapwa ukubomfya umuti.c Cashimikwa ukuti, bambi bena batasha imiliile isuma na mavitamini.

Abalwele ne ndupwa shabo balingile ukucenjela lintu balelanguluka pali uku kusalapo. (Amapinda 14:15) Icacindamisha, Profesa Paul McHugh, umukalamba wa Department of Psychiatry and Behavioral Sciences pa Johns Hopkins University School of Medicine, asosele ukuti budokota bwa kufikapo ukundapa umuntontonkanya “bwaba kulamuka kukalamba ukwa mu fya cipatala. Tacaba icayanguka ukusanga ubushininkisho ubwa mitubululo apantu kuba ukubomba na malwele yapikana aya mu bumi bwa buntunse—umuntontonkanya ne ncitilo.” Iyi mibele ilenga ukuti kubeko incitilo isheni ne sha kufinsha, pamo pene no kundapa kwateyanishiwa bwino uko kwingaletako ububi ubwingi ukucila ubusuma.

Na kabili, tulingile ukusoso kuti ilintu badokota ba mashilu na basambilila ifya muntontonkanya bantu baishibisha, abakwata amadigiri, abengi abashafikapo nangu panono na bo balabomba ukwabula uwa kubaceeceeta pamo nge ciŋombe nelyo uwaishiba ukutontolola amalwele. Abantu bamo balipoosa indalama ishingi ukuya ku bantu ba musango yo abashafikapo.

Nangu fye ni kuli dokota wakanshiwa, uwafikapo ukundapa umuntontonkanya, kwalibako ifintu fya kulangulukapo. Lintu tulefwaya dokota wa fya cipatala nelyo uwa kulepula, tufwile ukushininkisha ukuti ali no kucindika imimwene yesu iyashimpwa pali Baibolo. Mu kupalako, kuti caba ca busanso ukwipusha dokota uushilecindika imimwene yesu iya mipepele ne ya mibele isuma. Abena Kristu abengi baletukusha na maka, te mulandu na mafya ya lwa mu muntontonkanya na lwa mu nkuntu, ukukwata “imibele ya muntontonkanya iya kwa Kristu Yesu.” (Abena Roma 15:5, NW) Abena Kristu ba musango yo bali abayangwako mu kulungama pa lwa mibele ya mutima iya bali bonse abengambukila imitontonkanishishe yabo nelyo incitilo. Badokota bamo bamona ifibindo ifili fyonse ifya fisumino fya mu Malembo ukuti tafikabilwa kabili kuti fyaba ifya kucena ku butuntulu bwa muntontonkanya. Kuti pambi basuminisha, nelyo fye ukutubulula, ifibelesho ifyasenukwa mu Baibolo, pamo nga ukulaalana kwa ba bwamba bumo bwine nelyo ukubulwa bucishinka mu cupo.

Aya mano yalisanshiwamo mu cintu umutumwa Paulo aitile “ifya munkanya ifya cintu iciitwa Ukwishiba, lelo takuli Kwishiba iyo.” (1 Timote 6:20) Ayo mano yalapilika icine pa lwa kwa Kristu kabili yaba lubali lwa “mano yali longolo lwa fye” aya cino calo. (Abena Kolose 2:8) Icipimo ca Baibolo caba icaumfwika ica kuti: “Tapali mano, tapali mucetekanya, tapali kupanda amano, ifingawisha Yehova.” (Amapinda 21:30) Badokota ba fya muntontonkanya abasoselo “bubi batila busuma, abasoselo busuma batila bubi” baba “kubishanya kubi.” Mu cifulo ca kwaafwa ukundapa imintontonkanya yalwala, bali no “konaule mibele isuma.”—Esaya 5:20; 1 Abena Korinti 15:33.

E co Umwina Kristu uwayumfwa ukuti cili icakabilwa ukuya kuli dokota undapa umuntontonkanya afwile ukupimununa pa kufikapo, imibele ya mutima, no kushimikwa kwa kwa dokota ne cingafuma mu kundapa ukuli konse ukwatubululwa. Nga ca kuti Umwina Kristu ali pe samba lya kukanshika tengacita ici pa lwakwe, napamo icibusa cakosoka, icapalamisha nelyo lupwa kuti aafwa. Umwina Kristu uushili uwashininkisha ukukuma ku busuma bwa kundapa kumo kuti pambi asanga ukuti ukulanda na baeluda mu cilonganino kuli ukwa kwaafwa—nangu cingati mu kupelako e uli no kupingulapo (nelyo abafyashi bakwe, nelyo ukupingulapo kwapuminkana ukwa mulume no mukashi).d

Sayansi kuti yacite fyafulilako ilelo ku kucefyanyako ukucula ukucila mu nshita shapita. Nalyo line, kwalibako amalwele ayengi—aya ku mubili na ku muntontonkanya—pali ino nshita ayashingondapwa ayo tulingile ukushipikisha ukupulinkana ino micitile ya fintu. (Yakobo 5:11) Pali ino nshita “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka,” baeluda, na bambi bonse mu cilonganino balatambulula icililishi no kwaafwa ku balwala. Kabili Yehova umwine alabakosha ukushipikisha ukufikila ilya nshita ya bukata lintu ukulwala kushakabeko na kabili.—Mateo 24:45; Ilumbo 41:1-3; Esaya 33:24.

[Amafutunoti]