Isambililo 18

Ukuwamya Ifyasuko Fyobe

1, 2. Mulandu nshi uo ifwe bonse tulingile ukuibikilishako ku kupeela ifyasuko fisuma?

¹ Abena Kristu bonse balingile ukulundulula maka ya kupeela ifyasuko fisuma. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ilyashi lyenu libe pe ilya kusenamina, ilyalungwamo umucele, ukuti mwishibe ifyo mufwile ukwasuko muntu no muntu.” (Kol. 4:6) Kabili cabe ca cifyalilwa ukuti tubombeshe ukuwamyako ifyasuko fyesu. Lintu twayasuka bwino, cilatuletela ukusekelela kwa cine cine: “Ukusekelela kulesa ku muntu mu kwasuka kwa kanwa kakwe; ne cebo, ifyo cawama mu nshita iyene ya ciko!”—Amapi. 15:23.

² Bushe pa lobe ulayumfwo kukabila kwa kuwamyako ifyasuko fyobe? Bushe walibo waikushiwa mu kukumanina no kwakanamo kobe mu kulongana kwa cilonganino? Nelyo bushe kuliko ukuwamyako uko, nga kwingacitwa, mu cituntulu kuti kwaleta insansa ishingi kuli iwe? Mu butumikishi bobe ubwa mwi bala, bushe kulabako inshita shimo lintu uyumfwa ukuti kanshi nga wacibomba ne mibele mu nshila yapusanako? Ici cabe ca cine kuli ifwe bonse, e co cintu cabamo bunonshi ukulangulukila capamo ifyo twingawamyako ifyasuko fyesu.

3, 4. Ni shani fintu kulandapo kwalekanalekana kwingapeelwa pa cipusho cimo mu kulongana?

³ Ukulongana kwa cilonganino. Mu filonganino ifingi fya Nte sha kwa Yehova cilamonwo kuti bamo lyonse baba abaiteyanya ne fyasuko ku fipusho fipushiwa pe Sambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda, pe Sambililo lya Citabo pa Cilonganino nelyo mu kupitulukamo kwa pa kanwa pe Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi. Ici tacaba ca mankumanya fye. Limbi kuti bashintilila pa bwingi bwa myaka ya kusambilila no kubishanya na bantu ba kwa Yehova; lelo, ilingi line nga nshi, ukupekanyamo na ko kwaba ca kusangwilako cikalamba. Nangu fye bapya abatendeke ukulongana kuti bapeela ifyasuko fisuma ukupitila mu kucipanga ngo buyo ukubelengela kabela ifyebo.—Amapi. 15:28.

⁴ Nga niwe wabalilapo ukwasuka icipusho, ilingi cabe cisuma ukulolenkana na cene, ukupeele casuko ca kulungatika. Lelo nga umo nayasuka icipusho kale, wiyumfwe fyo ukulanshanya kuli no kupelela palya pene. Pa kulandapo kwalundwako pa cipusho cimo cine, kuti wacita icili conse ica ifi fintu: Tanununa icasuko, langa ifyo amalembo yali muli paragrafu alelandwapo yakumine ku casuko, nelyo londolola ifyo umulandu ulelandwapo wambukile ubumi bwesu. Nge fyebo fili pa mibele ya calo nelyo ifibelesho fya kupepa kwa bufi, limbi kuti walanda pa ca kukumanya nelyo imibele ya pa mwenu iyo ilelangisha bucine bwa fintu paragrafu alelanda. Ici cilalenga ukulanshanya ukuba ukwafumba.

5. Mulandu nshi cabele cisuma ukwasuka mu kwipifya kabili mu mashiwi ya umo pa lwakwe?

⁵ Ifyasuko ilingi filaba ifya kufumamo cimo kabili filebekeshiwa mu kushika pali abo balekutika lintu fyaba ifipi kabili ukulungatika fye pa cishinka. Ifyasuko fya musango yo e fyalinga ilingi line. Lintu umo apulumpunta fye mu mfundo sha paragrafu onse, takube cisobokamo kabili bakakutika ilingi tabakutuluka ukulosha ku cili casuko ca kulungatika ku cipusho. Na kabili, ifyasuko ifiba mu mashiwi ya ulelandapo umwine ilingi filaba ifya kwafwilisha. Ukulandapo muli uyu musango kwaafwa uuleyasuka ukulenge fyebo ukube fyakwe, ne numbwilo shabomfiwa ilingi shilafwilisha bambi ukumfwikishe mfundo isho pambi shali ishakosa ukumfwikisha akatanshi. Amalyashi yobe mwi sukulu lya butumikishi yakwafwilisho kulundulula aya maka.

6. Ni shani fintu twingawamya ukuba abaiteyanya ne fyasuko fyesu lintu icipusho caipushiwa?

⁶ Bushe kuti wawamyako, kabili, mu kubo waiteyanya ne fyasuko? Ici cibimbamo ukupekanishisha kabela. Lelo wilacito ku kupekanya ilintu paragrafu alebelengwa nelyo ilintu bambi balelandapo, pantu kuti walufyo kunonkelamo ukwingi mu kulongana. Cipange ukube cibelesho ukulacongela kabela ifyasuko fyobe. Nga washila fye pe samba lya mashiwi ya mpikwe yanono ukucila pa numbwilo shaleepa nelyo amasentensi, lyene ukucebapo mu kwangufyanya pali ayo mashiwi ya mpikwe kuti kwakwibukisha itontonkanyo kabili kuti waba uwaiteyanya ukwasuka. Nga ca kuti icipusho muli paragrafu cakanishiwe mu mbali sha “a” na “b”, ukulangilila mu mupelwa ulubali lwa fyebo ululi lwa “a” no lubali luli lwa “b” kukakwaafwa ukusengauko kutangilila katungulula mu kuba no kulandapo kobe. Nelyo ni lintu ifyebo fishikwete ifipusho fyapekanishiwa, lintu kuli no kubako ukwakanamo kwe bumba nalyo line cilafwilisho kushila ifyo uleyumfwo kube fishinka fya mpikwe. Ici kuti calengo kulandapo kwafuma ku mutima, kabili cikasangwilako ku kulanshanya kwabamo bumi. Pa numa ya kwasukapo limo mu kulongana, wileka, ukusondwelela ifyo kuti walekela ifyasuko fyashalako kuli bambi. Ba uwaitemenwo kulandapo mu kukakuka.

7. Mulandu nshi ifwe bonse tulingile ukuyumfwila ukushingamwa ukulandapo mu kulongana?

⁷ Bamo kuti limbi baba no mwenso wa kwasuka, ukuyumfwo kuti bambi kuti balandapo bwino ukubacila. Lelo Baibolo itukoselesha ukutesekesho kushingamwa kwa pa lwesu ukwa kwakanamo. E fyalembele umutumwa Paulo ukuti: “Twikatishe ukulumbula kwa kucetekela kwesu no kukanaungwaungwa . . . kabili twetetule umwa kucincimushanisha ku kutemwa kabili ku kubombe milimo isuma; twiba abaleko kulongana, ifyo wabo musango wa bamo, lelo tukonkomeshanye.” (Heb. 10:23-25) Ukupitila mu kwasuka tuba aba kucincimusha bambi ku kutemwa na ku milimo isuma, ukukafye mitima yabo no kubakoselesha. Lyene, na kabili, tulanonkelamo fwe bene, pantu tukumanyo buseko bwa kupeela kabili muli fyo ukupokelelo kukoseleshiwa kwa pa lwesu.

8-12. Peelo kutubulula pa fya kubomba no kukaanya mu butumikishi bwa mwi bala.

⁸ Ukwasuko kukaanya mu butumikishi bwa mwi bala. Ukasango kuti ukwete ubwafya bwacepako mu kwasuka ifipusho mu butumikishi bwa ku ŋanda ne ŋanda nga uli wa lyonse mwi sambililo lya pa lobe na mu kusangwa ku kulongana. Lelo nga tawishibe casuko ku cipusho caipushiwa, wishimunuka ukweba mwine ŋanda ukuti tawishibe. Lyene tambiko kuyafwaye fyebo no kubwekelako. Nga umuntu ali uwafumaluka, akaba uwa nsansa ukukuleka ukacite co.

⁹ Pa mbali ya fipusho fya musango yo, inshita shimo limbi kuti wakumanyo kukaanya. Ni shani ukabomba na kwene? Intanshi taulayasuko kukaanya calibe ca kwaafwa ukwishibe cintu cimo ukukuma ku kutontonkanya kwa uyo muntu. Limbi kuti waipusha icalenga ukukaanya kwakwe. Ku ca kumwenako, umuntu limbi kuti akaanako ati wene alyumfwe fyo tamwasumina muli Kristu, lelo mu cishinka ali fye uwapelenganishiwa pa mulandu wa cifundisho ca Bulesa Butatu. Ukukaanya ukwingi kufuma mu kubulwo kumfwikisha kwa musango yo. Caliba icacindama ukufika ku kumfwikisha kwa bupilibulo bwa mashiwi ya mpikwe pa ntanshi ya kutendeko kulanshanya. Na kuba, ici limbi kuti cayasuko kukaanya no kulengo kulanshanya kwalundwapo pa cishinka ukuba ukushakabilwa.

¹⁰ Calibe cisuma, na kabili, lintu ukukaanya kwaimako, ukubomba no yo mulandu pamo ngo untu imwe bonse babili mukwetemo buseko, uko cingacitika, ukucila ukubombapo pamo nge cintu cimo icilemulwikaanya. E co mu cifulo ca kulanguluko kukaanya pamo nge cishawama nelyo ica makankamike, mona ukukaanya pamo nge cishinka icikumine mwine ŋanda mu cine cine. Mu kuba ne ci mu muntontonkanya, limbi kuti wamwebe fyo uli uwasekelela pa kuti aletako uyu mulandu. Languluka cene ukuba amakii ku kulanshanya kwatwalilila, pamo nge cintu cimo icingesulo muntontonkanya wa uyo muntu ku kupokelele cine ca Baibolo. Mulandu nshi te kubeleseshe ci mwi sukulu lya butumikishi, ukulasansha mu malyashi yobe imibele iifwaya ukuti ubombe ne fikaanya?

¹¹ Inshita shimo lintu ulelanda ku muntu uulesekelela umuntu umbi kuti aimyo kukaanya mu kuti apumfyanye ukulanshanya kwenu. Mu mibele ya musango yo, limbi kuti wasunkilishe cisendo ca kushinina pali kakaanya. Yesu Kristu alebomfya ifipusho fya kupilika ku kutalalika bakakaanya abaleesho kucilimo kushimikila kwakwe. (Mat. 22:41-46) E co cisumo kwibukisha ukuti icishingamo ca kushinina caba pa muntu uwacito kutunga pa mulandu umo. Ku ca kumwenako, nga mwine ŋanda akweba ati: “Imwe tamwasumina muli Bulesa Butatu,” mu ciunda ca kulangisho kuti ico cisumino cilafwaikwa ku Bena Kristu, limbi kuti watila: “Nalisumina icili conse ico Baibolo isambilisha. Bushe kuti mwanangako ukufuma muli Baibolo umulandu mfwile ukusuminina ico cifundisho?” Lyene icishingamo ca kushinina caba pali uyo muntu ku kwafwilisha cintu wene atungo kuba e cine.

¹² Icasuko cacishapo kukwato bulashi ku uli onse uutungo ukusumina mu Malembo ni ico icifuma mu kulungatika mu Cebo ca kwa Lesa umwine. Calicishapo kusonga ukucila na pa cili conse ico limbi twingasosa pa lwesu. Kwena, lintu uleyasuka, lyonse ba uwatekanya no kulango mucinshi, ukwabulo kusakamane mibele ya ulekwipusha. Ici calilingo mutumikishi wa kwa Lesa.

13, 14. Pa masambililo ya Baibolo aya mu ŋanda, ni shani limbi ifipusho fyafuma ku musambi fingabombwapo?

¹³ Pa masambililo ya Baibolo. Pa masambililo ya Baibolo ilingi pabapo imibele ya bucibusa, iya kulengo kukookoloka, iisuma ku kupelulula pa milandu. E co, pa numa wayasuke cipusho ca musambi, caba cibelesho cisuma ukwipusha nampo nga naikushiwa. Limbi kuti ifishinka fimo ficili ifyabulo kumfwika bwino mu muntontonkanya wakwe. Nga tauli uwashininkisha ulwa casuko cimo, mwebe ifyo uli no kufwailisha. Ngo kwafwilisha kwalundwapo kulekabilwa, kuti waipusha kasabankanya wacilapo kubelesha. Ibukisha, lintu waafwilisha umo ukumfwikisha mu kushika ubukombe bwa Baibolo limbi kuti napamo walenga uyo muntu ukutendeka ukwenda mu nshila ya ku bumi, pamo nga fintu Filipi kabila wa mbila nsuma ayafwilishe mutungwi umwina Etiopia pa kwasuka ifipusho fyakwe.—Imil. 8:26-39.

¹⁴ Mu kupita kwa nshita pambi kuti cawamapo ukukanayasuka ifipusho fyonse fyaletwako pe sambililo lya Baibolo, lelo ukusunga fimo ifikalandwapo mu fyebo fyalundwapo ifye sambililo. Na kabili, nga uli no kwaafwa umusambi ukulunduluka, cisuma ukumulangisha ifya kusanga ifyasuko ukupitila mu kusapika umwine eka. Limbi kuti wamulosha ku fyafwilisho kusambilila Baibolo pamo nga ba index ba mpapulo sha Sosaite nelyo icipandwa calinga mu Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya. Lyene mwipushe pa numa ifyebo ifyo asangile, na muntu afyumfwilile. Kwata mu muntontonkanya ukukula kwakwe ukwa ku mupashi, te kulamwasukila fye ifipusho kweka.

15-18. Mibele nshi ya mutima tulingile ukukwata lintu twaitwa ku kwasuka ifipusho fya balashi?

¹⁵ Lintu waitwa pa ntanshi ya balashi. Lintu alelanda pa mulandu wa kupakaswa, umutumwa Petro atile: “Shisheni Kristu nga Shikulu mu mitima yenu. Mube abaiteyanya pe ku kuisosela kuli onse uwingamulubulwisha pa kucetekela ukuli muli imwe, lelo asukeni no bufuuke na katiina.” (1 Pet. 3:14, 15) Kulabako utushita lintu twingetwa ku kuisosela pa ntanshi ya filye fye funde nelyo abeminishi be funde abakwato bulashi bwa kutwipusha cintu twasumina no mulandu twasuminina muli iyo nshila. Umutumwa afunda ati “shisheni Kristu nga Shikulu mu mitima yenu.” Shininkisho kuti mu kushika kwa mutima obe ulepeela Shikulu Yesu Kristu umucinshi wasumbukisha, icifulo cashila, ico cishingapelulwa. Lyene takwakabeko umulandu wa kusakamikilwa. Nga tuletemuna Uwasubwa wa kwa Lesa pamo nge Mfumu ye sonde lyonse, takwingabako umulandu wa kupelenganishiwa pa fyo abantu baba mu fifulo fyasumbuka limbi bengankulako.

¹⁶ Nangu ni fyo, mu kumfwana no kufunda kwabikwa pa Abena Roma 13:1-7, ba uwa mucinshi kuli abo baba mu bulashi. Nangu lintu uulekwipusha alemoneko kukutunganya ukuba ne nkuntu shalubana nelyo ukuilangisho kuba umulwani wa Nte sha kwa Yehova, wilandula no kwankulako kwasasuka. (Rom. 12:17, 21; 1 Pet. 2:21-23) Sunga mu muntontonkanya ukuti uli palya ku kucitilo bunte. Napamo umo uwa aba balashi kuti aankulako. Pambi kuti cafumamo imibele yabamo kusenamina ukulosha ku mulimo wa kushimikila. Leke myendele yobe ne milandile yobe fibe fya kwimininako fisuma ifya nshila ya cine.—Mat. 10:18-20.

¹⁷ Limbi kuti kwabako inshita lintu caba ica mano ukusosa fye tunono. Limbi kuti wafwaya fye ukupoose cishingamo ca kushinina pali bakakaanya, nga fintu umutumwa Paulo acitile lintu aleulubulula. (Imil. 24:10-13) Nelyo limbi kuti wapingulapo fye no kutalala. Iyi limbi kuti yaba e nshila yacilapo kuwama nga ca kuti abantu babipa balefwayo kukuteya nelyo ukukupumya ilintu tabakwete ukufwaisha kwafumaluka ukwa kukwate fipusho fyabo ukwasukwa. (Luka 23:8, 9) Nelyo, pambi kuti wacisango kube ca mano ukutalala pantu balefwaya, ukupitila muli iwe, ukucena Inte shinobe. Kemba wa malumbo Davidi atile: “Ndelamina akanwa kandi ku ca kukakako, ilyo umubifi acili pa mulola wandi.” (Ilu. 39:1, 2) No kucilisha mu fyalo umo mwaba ukukaanyo kwabipisha ku buKristu bwa cine kwalibako kukabila kwa kuba na maka ya kulekanya pa kati ka “nshita ya kutalala” ne “nshita ya kusosa.”—Luk. Mil. 3:7.

¹⁸ Ukulanda pa maka ya babomfi ba kwa Yehova aya kwasuka ifipusho, inyunshipepala ya ku Britain yasosele ukuti: “Pa cili conse ico Nte acita paba umulandu wa mu Malembo. Mu cine cine, icisambilisho cabo ica citendekelo kwishiba Baibolo ukuba iya cine yonse, iya mano ya cine cine, kabili yeka fye. Kabili muli ci e mwamoneko kuba ubukose bwabo bwa cibili; kuti bayasuka ifipusho fyonse.” Caba Cebo ca kwa Lesa no kushintilila kwesu pali cene e kulengo kuti tukwate amaka ya kwasuka ifipusho fya bantu ifipelenganya. Umucinshi onse uya kuli Wene. Lelo pa kufwayo kuwamya ifyasuko fyesu tuleta ubukata bwakulilako kuli Yehova, ukukusha ubuseko bwesu bwine no kutungulula bambi mu nshila ya mutende na Lesa.