Umutima Wandi Waliisulamo Ukutasha

NGA FINTU CASHIMIKWA NA JOHN WYNN

Fintu libili libili nalekaana ukuya ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova! Nalebepekesha ukulwala mu nda nelyo umutwe—fyonse ifi pa kukanafwaya fye ukusangwa ku kulongana. Lelo pa mulandu wa kuti bamayo baali abashangila ukulwala kwa musango yo kwalepwa bwangu bwangu, kabili balempatikisha mpaka fye naya na bo ukwenda bakilomita batatu pa kufika pa Ng’anda ya Bufumu, ninshi pa lwendo ndekutika uko balelanshanya Icebo ca kwa Lesa na cibusa wabo umukote.

ICI cansambilishe isambililo lyakatama ilya kuti: Abafyashi lyonse bafwile ukuba abashangila, mu nshila ya kutemwa, ukucite cisuma mu menso ya kwa Lesa. (Amapinda 29:15, 17) Tabalingile ukulaba ikambisho lya bulesa ilya ‘kukanaba abaleko kulongana.’ (AbaHebere 10:25) Ilyo napituluka mu bumi bwandi, fintu nabo wa kutasha ukuti bamayo balempatikisha ukucita ico baishibe ukuti e cangwamine sana!

Ukutasha pa fya Kumwenako Fisuma

Nangu cingati batata baali abashasumina, balisuminishe ifisumino fya Bamayo lintu babele Abasambi ba Baibolo, nga fintu Inte sha kwa Yehova baleitwa pali ilya nshita. Mu 1913 baile mu kumfwa ilyashi lya mutwe wa kuti “Icicitika pa Numa ya Mfwa,” ilyalelandwa na Charles T. Russell, presidenti wa kubalilapo uwa Watch Tower Society. Nangu cibe fyo, balicelelwe, kabili ifipuna fyonse fyalipwile. E co baebelwe ukwikala na bacelelwe bambi mupepi ne cisebele, mu kupalamisha nga nshi na Pasita Russell. Lilya lyashi lyalibafikile pa mutima. Ubushiku bwakonkelepo lyalilembelwe mu nyunshipepala ya kulya kwine, kabili balisungileko inyunshipepala imo no kulaibelenga libili libili.

Pa numa ya kulongana, Bamayo bashile akapepala apalembelwe ishina lyabo, kabili bwangu bwangu balitandalilwe ku Musambi wa Baibolo. Mu kupita kwa nshita, batendeke ukwananya amatrakiti ya Baibolo ku mwinshi no mwinshi mwi tauni twaleikala ilya Gloucester, England. Ukufuma pa nshita lintu ine ne nkashi shandi shibili twali abaice sana, twaleya na Bamayo mu mulimo wa kushimikila.

Lintu Munyina Harry Francis, Umusambi wa Baibolo uwapimpa, akuukile ku Gloucester, Bamayo balimupokelele na maboko yabili. Bwangu bwangu, alintemenwe, kabili ukukoselesha kwakwe e kwalengele nga nshi ukuti njise mbe painiya pa numa, nga fintu abatumikishi ba nshita yonse betwa. Ica kumwenako ca kwa Munyina Francis cansambilishe isambililo lyacindama ilya kuti: Abakalamba lyonse balingile ukufwailishako inshila sha kukoseleseshamo abacaice.

Lintu bamayo basangwike Umusambi wa Baibolo, na bambi mu Gloucester e fintu bacitile. Nangu cibe fyo, baeluda bamo mu cilonganino batendeke ukuininikisha, kabili icilonganino catendeke ukukonka abantu. Pa kulongana kumo, bamo batwalilile ukusunkawila Bamayo mu numa, ukubapatikisha ukwimya ukuboko ku kusala baeluda bamo. Lelo Bamayo balishibe ukuti abo baeluda tabaleimika ica kumwenako cisuma, e co balikeene ukutiinishiwa. Pali ilya nshita, lwa ku kupwa kwa ba 1920, abengi baliwile kabili balekele ukwenda mu nshila ya cine. (2 Petro 2:2) Lelo, Bamayo tabatalile abapaasuka ukufuma ku kutungilila ukuteyanya muli bucishinka, na muli fyo banjimikile ica kumwenako cishaiwamina.

Ukupokelela Icine

Mu kupelako, mu June 1939, ilyo nali ne myaka ya bukulu 18, nalibatishiwe mu mumana wa River Severn. Ulya wine mwaka nalisontelwe na kabili ukuba umubomfi wa fisoselo. Muli shilya nshiku twalebomfya icilimba cikalamba icalebilisha mu fifulo fya cintubwingi ubukombe bwa kuti “Imipepele Citeyo Kabili Kaliilo.” Pali ilya nshita ukukomaila kwali pa kusansalika ubumbimunda ne fisambilisho fya Kristendomu.

Inshita imo nine natangile pe bumba lyasendele insalu apalembelwe amashiwi ya kuti “Imipepele Citeyo Kabili Kaliilo” kabili ku lubali lumbi kwali amashiwi yaleti “Bombeleni Lesa na Kristu Imfumu.” Ku numa kwali kabalwe uwakwete ifipampa fibili pa numa ifyalesabankanya ilyashi lya cintubwingi. Fintu kulya kwenda kwali ca kutamba mu musumba wine uwa Gloucester umwafulishe aba fya mapepo!

Te mulandu no kwafya kwa ndalama pa ng’anda, Bamayo bankoseleshe ukutendeka bupainiya. Muli fyo, mu September 1939, lintu Inkondo ya Calo iya 2 yaletampa, nalifikile ku cifulo candi ica kubalilapo kubombela bupainiya ica Leamington, itauni linono mu Warwickshire. Muli ili tauni e mwaleikala abaleka bushimapepo abafulilako.

Twalebomfya icilimba ca maseleti icayanguka mu butumikishi bwesu ubwa ku ng’anda ne ng’anda, ukulalisha amalyashi ya kwa Joseph F. Rutherford, uwali pali ilya nshita presidenti wa Watch Tower Bible and Tract Society. Lubali lumbi, icilimba cesu icikulu (icalebomfiwa ku mabumba yakalamba) califinineko, kabili twalecisendela muli premu, nelyo umwa kusendela umwana. Inshita shimo shimo bashimapepo baletutamfya mu fifulo fyabo pa mulandu wa kukalifiwa no bukombe bwalesansalika ukupepa kwa bufi. Lelo tatwafuupwilwe. Yehova alipaalile umulimo wesu, kabili pali lelo icilonganino ca baNte ukucila pali 100 cilasangwa mu Leamington.

Mu 1941, ilyo Inkondo ya Calo iya 2 yalelwikwa, nakuukile ku Wales, uko nabombele bupainiya mu matauni ya Haverfordwest, Carmarthen, na Wrexham. Apo nali umutumikishi wa nshita yonse, nshali na kubombako umulimo wa fita, lelo abantu tabaumfwikishe umulandu tushaleibimbilamo mu milandu ya calo. Muli fyo, ine no munandi twalisenwikwe ukuti twali inengu nelyo ukuti twali mu kabungwe ka mu bumfisolo. Icungulo bushiku cimo, bakapokola bashingulwike akayanda ka kutinta na motoka ako twaleikalamo. Umunandi, e lintu fye abwelele ukufuma ku ncito ya kulaisha amalasha, alifumishe umutwe ku kumona abaali pa nse. Umutwe wakwe onse wali fititi ku mulandu na malasha, lelo bakapokola bamwene kwati acitile co ku kufwayo kushashala na bo. Pali akantu ukufikila fye twalondolola bwino bwino!

Twalipaalilwe nga nshi mu mulimo wesu. Inshita imo, ilyo twali mu Carmarthen, John Barr ukufuma kwi ofesi lya Sosaite mu London (nomba uuli mwi Bumba Litungulula) alitutandalile ku kutukoselesha. Pali ilya nshita, kwali fye bakasabankanya babili mu Carmarthen; pali nomba, nabacila pali 100. Mu Wrexham nomba muli ifilonganino fitatu, kabili nomba line nali ne shuko lya kulanda ilyashi lya kupeela Ing’anda ya Bufumu iishaiwamina mu Haverfordwest.—1 Abena Korinti 3:6.

Ndetootela pa Butumikishi Bwandi

Ilyo twali mu Swansea, South Wales, umunandi, Don Rendell, alipatikishiwe umulimo wa fita. Bamupoosele mu cifungo te mulandu na fintu alondolwele ukuti tali no kuya ku nkondo ku kulwisha Abena Kristu banankwe mu fyalo fimbi pa mulandu wa kampingu. (Esaya 2:2-4; Yohane 13:34, 35) Pa kumukoselesha, pamo pene no kushimikilako abena mupalamano, nabikile icilimba mupepi no kulishapo amalyashi ya Baibolo.

Nangu cibe fyo, abanakashi ba muli iyi ncende tabatemenwe ici kabili baile balepishamo akasote ukulonganika indalama sha kulipila abashilika ukuti batupume no munandi. Twalifumineko, ukubutukisha nga nshi—uku ninshi ndesunka na premu umwali icilimba—ukufwaya ukuyabelama mu Ng’anda ya Bufumu. Lelo lintu twafikile palya, twasangile naikomwa! Cali fye kunyantukilamo kwa bakapokola abafikile pa nshita yalinga e kwatupuswishe ku kupumwa icabipisha.

Cilemoneka kwati ici ca kucitika caile ululumbi. Pa numa ilyo naleshimikila mu citungu mupepi na Swansea, umwaume umo mu kunkoselesha anjebele ati: “Ico mwaimininapo Bwina Kristu, ukupala ulya mulumendo wa mu Swansea uwabilishe cintu asuminamo ukwabulo mwenso kabili uyo wafulumwikeko pa kuti apusukeko.” Fintu asungwike ukwishibo kuti nine wine mulumendo aalelandapo!

Ukubomba bupainiya takwali ukwayanguka muli ilya myaka ya nkondo. Tatwakwete ifya ku mubili ifingi, lelo twalitesekeshe tuntu twakwete, kabili twali aba buseko. Lyonse twalepokelela ifya kulya fya ku mupashi, kabili tatwabalile atupuswa ku kulongana, kano fye nga natulwala. Nashitile incinga ya kale, kabili twabikileko imiseke ikalamba umwa kusendela icilimba ca maseleti pamo pene ne mpapulo sha Baibolo. Inshita shimo shimo nalecofa bakilomita 80! Nabombele bupainiya imyaka mupepi na 7 kabili ndafuluka shilya nshiku.

Mu 1946, pa numa lintu Inkondo ya Calo iya 2 yapwile, nalaalikwe ukuya ku kubomba ku Bethel, nga fintu ifikuulwa fya butungulushi ifya Nte sha kwa Yehova fiitwa mu fyalo bekala. Pali ilya nshita Bethel yesu yabelele pa 34 Craven Terrace, lwa mupepi na London Tabernacle. Kulya naipakishe ukubishanya na bakokole, pamo nga Alice Hart, uo batila wishi, Tom Hart, e wali Nte wa kubalilapo mu England.

Ukusanga Umunandi wa Busumino

Mu 1956, nafumine pa Bethel ku kuyaupa Etty, painiya naishibe lintu afumine ku Netherlands ku kutandalila nkashi nankwe uwaleikala mu London. Mupepi na ku kupwa kwa nkondo, Etty alesambilisha ukutaipa na shorthand pa koleji wa fya makwebo mu Tilburg, ku kapinda ka ku kulyo aka Netherlands. Bushiku bumo kafundisha umbi aliitemenwe ukumushindika ku ng’anda pa ncinga ku kushininkisha ukuti afika umutende. Aali ni Roma Katolika. Lintu bafikile, batendeke ukulanshanya na bafyashi ba kwa Etty abaali baProtestanti. Balipangile icibusa, kabili uyu kafundisha aletandalila ing’anda yabo libili libili.

Mu kwangufyanya pa numa ya nkondo, uyu kafundisha aile ku ng’anda kwaleikala Etty, no kupundo kuti, “Ninsange cine!”

Bawishi ba kwa Etty bayaswike ati: “Lelo watile walishibe icine lintu wali Roma Katolika!”

Mu kucincimuka ayaswike ati, “Awe! Ni Nte sha kwa Yehova e baishiba icine!”

Cilya cungulo bushiku ne fyungulo bushiku ifingi ifyakonkelepo fyabomfiwe ku kulanshanya sana Baibolo. Tapakokwele Etty abele painiya. Mu butumikishi bwakwe na o wine alolenkene no kukaanya kwabipisha, uko mu Netherlands kwalefuma kwi Calici lya Roma Katolika. Abana banono, abaletumwa na bapatili, balepumfyanya ukulanshanya kwakwe ilyo alebomba ku ng’anda ne ng’anda, kabili pa nshita imo baonawile incinga yakwe. Atwele incinga kuli kalungisha uwapokeleko akatabo kuli wene inshita imo. Etty alilishike ukuti: “Moneni ifyo aba bana bacitile!”

Umwaume mu cikuuku ayaswike ati, “Wileka ici cikunenune, umulimo ubomba usuma sana. Nalakulungishisha incinga ukwabula ukukulipilisha.” Kabili e fyo acitile.

Etty asangile ukuti abapatili tabayangilweko sana ku mikuni yabo ukufikila lintu atampile ukusambilila na yo Baibolo. Lyene abapatili na bashimbe banakashi batendeke ukunenuna icitetekelo ca bantu muli Baibolo na Yehova. Te mulandu ne ci, Etty asangile amasambililo ya Baibolo ayalundulwike ayengi.

Ndetootela pa fyo Twaikala Capamo

Pa numa ya bwinga bwesu, ine na Etty twapeelwe umulimo wa kwenda mu England, kabili mupepi ne myaka isano, twatandalile ifilonganino ku kubakosha lwa ku mupashi. Lyene napokelele ubwite bwa kusangwa kwi kalasi lyalenga 36 ilya Gileadi, ilyabelele ku maofesi yakalamba aya calo conse aya Nte sha kwa Yehova mu Brooklyn, New York. Kosi wa myeshi 10, uwapwile mu November 1961, ukucilisha apekanishiwilwe ukukansha abaume ukubomba umulimo mu maofesi ya Sosaite aya Nte sha kwa Yehova. Ilyo nafuminepo, Etty ashele mu England pa Bethel ya mu London. Ilyo napwishishe isukulu, bonse babili twapeelwe umulimo palya pene pa Bethel.

Pa myaka yakonkelepo 16, nabombele mu dipartimenti wa mulimo, ukulasakamana imilandu ikumine ku mibombele ya filonganino. Lyene, mu 1978, lintu kangalila wa Ng’anda ya Bethel, Pryce Hughes, afwile, nasontelwe mwi punda lyakwe. Ukushingamwa ubutuntulu bwa baba mu lupwa lwesu ulwa Bethel abalefulilako—pali nomba tukwete abacilile pali 260—kwaliba mulimo wa kulambula pa myaka iyi yonse.

Mu 1971 bamayo balifwile ilyo baali ne myaka 85. Ine na Etty twaile ku Gloucester ukuyasangwa ku kushiika, uko munyina alondolwele bwino bwino isubilo lya ku muulu ilyo Bamayo baali nalyo. (Abena Filipi 3:14) Ndatootela nga nshi pa kusakamana kwabamo kutemwa uko inkashi shandi, Doris na Grace, basakamene Bamayo mu bukote bwabo, muli fyo ukulenga ine na Etty ukutwalilila mu butumikishi bwa nshita yonse.

Ilingi line ine na Etty tutontonkanya pa bafyashi besu na fintu batukushishe muli ilya nshila yabamo kutemwa, iyashangila. Fintu tutasha nga nshi pa fyo batucitile! Ukucilisha bamayo balinjimikile ica kumwenako cawamisha no kwimikila inkashi shandi, ukutulenga ukumfwikisha Yehova no kuteyanya kwakwe.

Mu cine cine, imitima yesu yaisulamo ukutasha ilyo tulepembelela ubushiku bumo na bumo ubupya mu mulimo wa kwa Shifwe wa ku muulu, Yehova. Mwandi aba ni Lesa wa kusungusha, uwa kutemwa! Kemba wa malumbo uwa mu Baibolo alandile amashiwi twingalandako lintu alembele ukuti: “Ndemutonda, mwe Lesa wandi, mwe Mfumu, ndecindika ne shina lyenu umuyayaya umuyayaya; inshiku shonse ndemucindika, ndetasha ne shina lyenu umuyayaya umuyayaya.”—Ilumbo 145:1, 2.

[Icikope pe bula 26]

No mukashi wandi, Etty