Kwaliba Imipashi Iitucingilila—Bushe Mipashi Nshi?

Ku Bulaya, banakulubantu baingila mu calici nabekata na kolona mu minwe. Awe bafukama pa ntanshi ya cipasho ca kwa Maria batampa no kupepa. Mu Africa, balupwa bali ku nshiishi baleitila ubwalwa pa luputa lwa cikolwe cabo. Ku calo cimo ica ku America, umulumendo talelya nangu ukunwa amenshi pantu alefwaya ukulanshanya na malaika uumucingilila. Ku Asia, shimapepo aleoca ulubani, aletuula ilambo ku mipashi ya fikolwe fyakwe.

IFYO aba bantu balecita tafipusene. Bonse basumina ukuti kwaliba imipashi iyo bengalanshanya nayo iyakwata amaka ya kutungulula abantunse. Ici cisumino ca kale na kale, kabili tatupapa ukumfwa ukuti abantu balisumina mu fya musango yu. Icipapusha ca kuti abantu bakwata ifisumino ifyalekanalekana pa mipashi.

AbaShilamu basumina muli Lesa umo, Allah.a Abatila Bena Kristu basumina ukuti muli Lesa umo mwaba balesa batatu, Lesa Tata, Lesa Mwana, na Mupashi wa Mushilo. AbaHindu bena basumina ukuti kwaba balesa abaume na banakashi abengi nga nshi. Bambi batila imipashi ikala mu nama shimo, imiti, amabwe, ne mimana. E lyo bambi bena bakonka ifyo basabankanya mu mabuuku, mu mafilimu, na mu maprogramu ya pa TV ayalanda pali bamalaika ne fibanda, pa fiwa, na pali balesa abaume na banakashi.

Ifi fine ifisumino fyalekanalekana pali balesa, e fyo ne nshila sha kubapepelamo shalekanalekana. Nga twatontonkanyapo sana, kuti twamona ukuti te nshila shonse isha kupepelamo ishalungama. Tutile tulefwaya ukutuma foni, bushe cinshi tufwile ukwishiba? Intanshi tufwile ukwishiba uo tulefwaya ukutumina kabili tulingile ukushininkisha ukuti uyo muntu e ko aba no kuti ala-asuka nga twamutumina. Nomba nga tule-esha ukutuma foni ku muntu uwa kwelenganya fye ninshi tuleicusha fye. E lyo ukutumina incenjeshi kwena kwacilanapo ukubipa.

E ico, bushe mipashi nshi iingatucingilila? Baibolo ilasuka ici cipusho kabili ilatweba na untu tufwile ukupepako ne fyo twingenekela nga twapepa kuli ena. Mukwai belengeni ifipande fikonkelepo pa kuti mumone ifyo Baibolo ilanda.

[Futunoti]

Ifimonwa fya Bekala ku Muulu

NANGU mwingapoosa inshita iikalamba mulelolesha fye mu muulu, te kuti mumone ifibumbwa fya mupashi. Nangu mwingakutika shani, te kuti mumfwe filelanda. Lelo kuti mwashininkisha ukuti e ko fyaba. Ifi fibumbwa fya mupashi fyalikwata sana amano na maka, fyalikwata amashina, kabili fyalipusanapusana. Fimo filatwafwa e lyo fimbi fyena fifwaya fye ukutonaula.

Lesa wa cine na o Mupashi. (Yohane 4:24) Alikwata ishina ilyaibela ilimupusanya kuli balesa abengi aba bufi. Ishina lyakwe ni Yehova. (Amalumbo 83:18) Uwaimbile amalumbo alembele ukuti: “Yehova mukulu kabili alilinga ukulumbanya. Alinga ukubela akatiina ukucila balesa bambi. Pantu balesa ba nko bonse, ni balesa ba fye; lelo Yehova ena, e wapangile imyulu. Ubucindami na bukatebebe fyaba pa ntanshi yakwe; Ubukose no kuyemba fyaba umwa mushilo mwakwe.”—Amalumbo 96:4-6.

Ifimonwa Bakasesema Bamwene Pali Lesa wa Cine

Baibolo itweba ukuti: “Takwaba umuntu nangu umo uwatala amona Lesa.” (Yohane 1:18) Te kuti twishibe ifyo amoneka ne fyo ubukata bwakwe bwaba, nga filya fine umuntu uwafyalwa impofu ashingeshiba ifyo amalangi yamoneka. Nomba nga filya fine kafundisha uwaishiba sana ukusambilisha abomfya ifilangililo ifyo abana bakwe baishiba pa kulondolola ifintu ifya-afya ukumfwa, e fyo na Lesa abomfya ifintu ifyo tumona pa kutulondolwela ifintu ifyo tushingamona. Ukubomfya ifimonwa ifyo umupashi wa mushilo wasokolwele kuli bakasesema abali ne cishinka kuli Lesa, Yehova alalenga tule-elenganya ifyo ku muulu kumoneka no kwishiba ifyo abekalako batwafwa.

Ku ca kumwenako, mu cimonwa ico kasesema Esekiele amwene, ubukata bwa kwa Yehova babupashanya ku mulilo, ku kubeeka, ku libwe lya safiri, na ku mukolamfula. Mu cimonwa cimbi, umutumwa Yohane amwene Yehova ali pa cipuna cakwe ica bufumu kabili alondolwele ukuti Lesa, “alebeeka nge libwe lya yaspi kabili nge libwe ilyakashika,” no kuti “umukolamfula uwalemoneka nge libwe lya emarodi washingulwike icipuna ca bufumu.” Ubu bulondoloshi butusambilisha ukuti ukwikala Yehova kwaliyemba nga nshi, kusuma sana, kabili kwaliba umutende icine cine.—Ukusokolola 4:2, 3; Esekiele 1:26-28.

Kasesema Daniele na o mu cimonwa, alimwene Yehova mu muulu kabili amwene “[bamalaika] 100,000,000 nabeminina pa ntanshi [ya kwa Yehova].” (Daniele 7:10) Afwile alipapile nga nshi pa fyo amwene! Pantu ukumona fye malaika umo mu cimonwa kuti kwatutiinya, pali bufi ukumona iminshipendwa ya bamalaika abapwililika!

Mu Baibolo, bamalaika babalumbula imiku mupepi na 400 kabili babomba imilimo iyalekanalekana, pali aba paba na baserafi e lyo na bakerubi. Muli Baibolo, ishiwi lya ciGriki ne lya ciHebere ilyo bapilibula ukuti “malaika,” lipilibula ukuti “inkombe.” Kanshi bamalaika balalanshanya, kabili kale balelanda na bantu. Bamalaika tabalipo abantunse. Yehova apangile bamalaika kale sana ninshi talapanga na bantu.—Yobo 38:4-7.

Mu cimonwa Daniele amwene, bamalaika iminshipendwa balilongene, basangilwe ku cintu icacindama nga nshi. Daniele amwene “umo uwaba ngo mwana wa muntu” apalama ku cipuna ca kwa Yehova ukuti bamupeele “ukuteka no bukata no bufumu, pa kuti abantu bonse, aba nko ne ndimi bamubombele.” (Daniele 7:13, 14) “Umwana wa muntu,” uwakwata icifulo icacindama sana mu muulu, ni Yesu Kristu uwabuuka ku bafwa, uo bapeela amaka ya kuteka isonde lyonse. Nomba line, ubufumu bwakwe bukatampa ukuteka icalo, bukonaula amabufumu yonse aya bantunse kabili bukafumyapo ukulwala, ubulanda, umutitikisha, ubupiina, pamo fye ne mfwa.—Daniele 2:44.

Ukwabula no kutwishika, ukubika Yesu pa bufumu kwalilengele bamalaika ba cishinka ukusekelela nga nshi pantu bafwaya ukuti abantu baleikala bwino. Lelo icabipile ca kuti te bamalaika bonse abasekelele ilyo Yesu bamupeele ubufumu.

Abalwani ba kwa Lesa na Bantu

Kale sana, malaika umo uwalefwaya ukuti abantu balemupepa, apondokele Yehova kabili aipangile umwine ukuba Satana. Ili shina lyafuma kwi shiwi lya ciHebere ilipilibula ukuti “Uukaanya.” Satana ni malaika wabipa nga nshi kabili alalwisha Yehova uwakwata ukutemwa. Bamalaika bambi na bo balipondokele Lesa. Baibolo ibeta ukuti ifibanda. Nga filya fine na Satana aba, ifibanda na fyo filwani fyabipisha ifya bantu. E fyalenga pano calo pabe amacushi ayengi, pamo nga ulufyengo, ukulwala, ubupiina, ne nkondo.

Nangu ca kutila bashimapepo mu macalici ayengi aya batila Bena Kristu balileka ukulanda sana pali Satana, ibuuku lya mu Baibolo ilya kwa Yobo lilalenga twaishiba ifyo uyu malaika cipondoka aba, ne co aimininapo. Litila: “Awe ubushiku bumo ilyo abana baume ba kwa Lesa wa cine baishile ku kwiminina pa ntanshi ya kwa Yehova, na Satana na o aishileiminina pa kati kabo.” Ilyo balelanshanya, Satana atile Yobo alebombela Lesa pa mulandu wa fyo Lesa alemupeela. Pa kufwaya ukulanga ukuti ifyo alelanda fya cine, Satana aletele amacushi ayengi pali Yobo, amwipaile ifitekwa fyonse na bana bakwe bonse 10. Pa numa, alwalike Yobo ifipute ifyabipisha umubili onse. Fyonse ifyo Satana aletele pali Yobo tafyalangile ukuti ifyo alelanda fya cine.—Yobo 1:6-19; 2:7.

Kwaliba icalenga ukuti Yehova aleke Satana ukubako pa nshita ntali, lelo takamuleke ukutwalilila ukubako. Nomba line fye ali no kumonaula. Kale kale alicitapo fimo ifyalondololwa mwi buuku lya Ukusokolola, umo balondolola na cimbi icacindama nga nshi icacitike mu muulu ico abantu bashingamona na menso. Tubelenga ukuti: “Kwabuukile inkondo mu muulu: Mikaele [Yesu Kristu wabuushiwa] na bamalaika bakwe balwile ne cing’wena [Satana], icing’wena na bamalaika ba ciko na fyo fyalwile na bo lelo tafyacimfishe iyo, kabili tafyakwete apa kwikala ku muulu. E fyo icing’wena cikalamba capooselwe pa nshi, icisoka ca pa kutendeka, iciitwa Kaseebanya kabili Satana, icilufya aba pano isonde bonse; capooselwe pe sonde, na bamalaika ba ciko bapooselwe pamo na co.”—Ukusokolola 12:7-9.

Baibolo yatila Satana ‘alalufya aba pano isonde bonse.’ Alufya abantu ukubomfya ubufi basambilisha mu macalici pa kuti abafumye kuli Yehova na ku Cebo cakwe. Ubufi bumo ubo basambilisha bwa kuti umuntu nga afwa alaya ukwikala imipashi. Abantu basumina ifyalekanalekana pali ili lyashi. Ku ca kumwenako, mu Africa na ku Asia, abengi basumina ukuti umuntu nga afwa aya ku calo ca mipashi ukwikala ifikolwe. Ifisambilisho fya kuti kwaliba umutwala no mulilo wa pe na fyo fyafuma ku cisumino ca kuti umuntu nga afwa alatwalilila ukuba uwa mweo.

Bushe Umuntu nga Afwa Alaya ku Muulu?

Inga icisumino ico abantu abengi nga nshi basuminamo ica kuti umuntu onse umusuma nga afwa alaya ku muulu? Ca cine ukuti abantu bamo abasuma balaya ku muulu, lelo impendwa yabo inono sana nga kuilinganya ku minshipendwa ya bantu abafwa. Baibolo ilanda ukuti abantu 144,000 ‘bakashitwa pe sonde’ kabili bakaba “bashimapepo” kabili “bashamfumu abakalateka isonde.” (Ukusokolola 5:9, 10; 14:1, 3) Aba, pamo no Mwana wa muntu, Yesu Kristu, bakapanga ubuteko bwa ku muulu, e kutila Ubufumu bwa kwa Lesa. Ubu buteko bukafumyapo Satana ne fibanda fyakwe kabili bukalenga lino isonde ukuba paradaise. Ku ntanshi, abantu abengi abafwa bakabuushiwa kabili bakakwata isubilo lya kwikala umuyayaya muli Paradaise pano isonde.—Luka 23:43.

Kanshi kuti twasondwelela ukuti, mu muulu mulekala abakwata umubili wa mupashi abengi. Uwapulamo pali bonse ni Yehova Lesa, Kabumba wa fya mweo fyonse. Kwaliba ne minshipendwa ya bamalaika abamubombela ne cishinka. Bamalaika bambi abakonkele Satana, balipondokele Yehova kabili balalufya abantu. Na kabili, kwaliba na bantu abanono ‘abashitwa’ nelyo ukusalwa ukufuma pe sonde ku kuyabomba imilimo yaibela mu muulu. Ifi twaishiba abakwata imibili ya mupashi, nomba natulande pabo twingalanshanya nabo, na pa fyo twingacita pa kuti tulanshanye nabo.

Ni Bani pa Bakwata Imibili ya Mupashi Abo Tulingile Ukulanshanya Nabo?

LESA WA MAKA YONSE alipeelako ifibumbwa fya mupashi imilimo imo. Ku ca kumwenako, alipeela Yesu Kristu umulimo wa kuteka isonde, kabili alipeela bamalaika aba cishinka ukulatungulula umulimo wa kushimikila imbila nsuma. (Ukusokolola 14:6) Lelo te fyo caba kwi pepo. Tapeela nangu umo umulimo wa kukutika ku mapepo. Tufwile fye ukupepa kuli Lesa epela.

Yehova ‘alomfwa ipepo.’ (Amalumbo 65:2) Alakutika ku mapepo yesu, kabili alasuka no kwasuka. Umutumwa Yohane alembeele Abena Kristu banankwe pe pepo ukuti: “Conse ico twalomba, cikulu fye nacilingana no kufwaya [kwa kwa Lesa], alatumfwa. Kabili nga ca kuti twalishiba ukuti alatumfwa pali conse ico twalomba, tuleshiba no kuti twalakwata ifyo twalomba pantu ni kuli ena e ko twalomba.”—1 Yohane 5:14, 15.

Bamalaika ba cishinka tabafwaya ukuti tulepepa kuli bena. Balishiba ukuti ni kuli Lesa fye tulingile ukupepa kabili balakonka ifyo ateyanya, pantu na kuba limo alababomfya pa kwasuka amapepo. Ababomfya shani? Ilyo kasesema Daniele apepele kuli Yehova pa konaulwa kwa Yerusalemu, Lesa ayaswike ipepo lyakwe ilyo atumine malaika Gabriele ukuya mu kumukoselesha.—Daniele 9:3, 20-22.

Bushe Abafwa Balalanda na ba Mweo?

Bushe tulingile ukwesha ukulanda na bafwa? Kwaliba amalyashi ayengi ayalanda ukuti abantu bamo balilanshenye ne mipashi ya bafwa. Ku ca kumwenako, umwanakashi umo ku Ireland bamwebele ku muntu wa ngulu ukuti ubushiku bwafumineko alilandile na bena mwakwe, ba Fred. Lelo, pali iyi nshita ninshi palipita ne milungu iinono ukutula apo ba Fred bafwilile. Ulya muntu wa ngulu atwalilile ukweba umwanakashi ifyo ba Fred balandile, ifintu ifyo umwanakashi alemona ukuti e wafishibe fye eka. Nga calyangwike kuli uyu mwanakashi ukusumina ukuti ba Fred bali abomi ku calo ca mipashi kabili balefwaya ukulanda nankwe ukupitila muli ulya muntu wa ngulu. Lelo ukusumina ifi, nga kwalipusene ne fyo Baibolo isambilisha pa fyo abafwa baba.—Belengeni akabokoshi akali pe samba.

Bushe kuti twalandapo shani pa malyashi ya musango yu? Cimo ico ifibanda ficita pa kulufya abantu, kupashanya uufwile, nge fyo fyapashenye ba Fred. Mulandu nshi ficitila ifi? Fifwaya ukutalusha abantu ku fyo Baibolo isambilisha no kunasha icitetekelo cabo pa kuti baleke ukutetekela Yehova. Ukwabula no kutwishika, Satana ne fibanda balalufya abantu ukubomfya “ifya maka fyonse ne fishibilo ne fipesha amano ifya bufi, kabili akabomfya imisango yalekanalekana iya bubi ku kubepa abali no kuloba.”—2 Abena Tesalonika 2:9, 10.

Kwena, ca cine ukuti kwaliba aba ngulu na bantu abaya kuli bena abasumina ukuti balalanshanya na bantu abafwa. Lelo ukulanda fye icishinka, nga balalanshanyapo na bamo, ninshi te bafwa balanda nabo, lelo balanshanya ne mipashi iilwisha Yehova. E fyo caba na kuli bamo abamona kwati balapepa Lesa. Umutumwa Paulo uwaletungululwa no mupashi wa mushilo alembele amashiwi ya kutusoka, ayatila: “Amalambo ayo abena fyalo batuula, batuulile fibanda, te Lesa iyo.”—1 Abena Korinti 10:20, 21.

Ifi twaishiba ukutila kuti twapepa ku Wapulishamo, uwatutemwa kabili uutusakamana, mulandu nshi twingafwaila ukulapepela ku fintu fimbi? Na kuba, Baibolo itweba ukuti: “Amenso ya kwa Yehova, yalamona mu calo conse pa kuti alange amaka yakwe aya kwafwa ababa ne mitima ya cishinka kuli ena.”—2 Imilandu 16:9.

[Amashiwi pe bula 9]

Ifi twaishiba ukutila kuti twapepa ku Wapulishamo, uwatutemwa kabili uutusakamana, mulandu nshi twingafwaila ukulapepela ku fintu fimbi?

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 8, 9]

Icishinka no Bufi

ICISHINKA: SATANA E KO ABA

“Satana umwine alaifungushanya kwati ni malaika wa lubuuto.”—2 Abena Korinti 11:14.

“Beni abalola, cenjeleni. Umulwani wenu, Satana Kaseebanya, endauka nge nkalamo iilebuluma, iilefwaya untu ingalya.”—1 Petro 5:8.

“Uucita ulubembu wa kwa Satana Kaseebanya, pantu ukufuma fye ku kutendeka, Satana Kaseebanya alabembuka.”—1 Yohane 3:8.

“E ico, nakileni Lesa; lelo kaaneni Satana Kaseebanya, na o akafulumuka kuli imwe.”—Yakobo 4:7.

“Kaseebanya . . . ali ni kepaya wa bantu ilyo atendeke, kabili tatwalilile mu cine, pantu tamwaba icine muli ena. Ilyo alanda ubufi, alanda ifya mu mutima wakwe, pantu wa bufi kabili e wishi wa bufi.”—Yohane 8:44.

UBUFI: UMUNTU NGA AFWA AYA KU CALO CA MIPASHI

“Wakulapiba pa kusanga ifya kulya mpaka ukabwelele ku mushili, pantu e ko wafumine. Pantu uli lukungu, kabili ku lukungu e ko ukabwelela.”—Ukutendeka 3:19.

“Aba mweo balishiba ukuti bakafwa; lelo abafwa, tabaishiba akantu nangu kamo.”—Lukala Milandu 9:5.

“Umulimo onse uo iminwe yobe yasanga ubombe na maka yobe yonse, pantu ku Nshiishi, uko uleya takwaba umulimo wa kubomba nangu kwelenganya nangu kwishiba nangu mano.”—Lukala Milandu 9:10.

“Wafuma umupashi wakwe, abwelela ku mushili; ubushiku bulya bwine amatontonkanyo yakwe yaloba.”—Amalumbo 146:4.

ICISHINKA: BAMALAIKA BA CISHINKA BALATUSAKAMANA

“Malaika wa kwa Yehova apanga inkambi ukushinguluka abamutiina, na o alabapususha.”—Amalumbo 34:7; 91:11.

“Bushe [bamalaika] bonse te mipashi ya kubombela abantu, iyatumwa ku kubombela abakapusuka?”—AbaHebere 1:14.

“Namwene malaika umbi alepupuka mu muulu, kabili aali ne mbila nsuma ya muyayaya iya kubila ku baikala pe sonde, na ku nko shonse na ku mitundu yonse na ku ba ndimi shonse na ku bantu bonse, alesosa ishiwi ilikalamba, ati: ‘Tiineni Lesa no kumupeela umucinshi.’”—Ukusokolola 14:6, 7.

UBUFI: YESU ALILINGANA NA LESA

“Ndefwaya mwishibe ukuti umutwe wa mwaume onse ni Kristu; no mutwe wa mwanakashi mwaume; no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.”—1 Abena Korinti 11:3.

“Ilyo fyonse fikalengwa ukunakila ena, e lyo no Mwana wine akainashisha ku Walengele fyonse ukunakila ena, pa kuti Lesa akabe fyonse kuli bonse.”—1 Abena Korinti 15:28.

“Ndemweba icine cine, nati, Umwana te kuti acite akantu umwine eka, lelo acita fye ifyo amona Wishi alecita.”—Yohane 5:19.