Ububumbo Bulatusambilisha Pali Lesa Wa Mweo

“Mwalilinga, mwe Yehova, mwe Lesa wesu, ukupokelela ubukata . . . pantu ni mwe mwabumbile ifintu fyonse.”—UKUS. 4:11.

KUTI MWAYASUKA SHANI?

Finshi tulingile ukucita pa kuwisha ifisambilisho fya bufi “ifyaba nga malinga ayakosa”?

Bushe ububumbo bulanga shani amaka na mano ya kwa Lesa?

Bushe abafyashi kuti ba-afwa shani abana babo ukucetekela Yehova?

1. Finshi tufwile ukucita pa kuti tutwalilile ukuba ne citetekelo cakosa?

ABANTU abengi batila basumina fye mu fintu ifyo bamona. Kuti twa-afwa shani abantu ba musango uyu ukucetekela Yehova? Pantu na kuba, Baibolo itila “takwaba umuntu nangu umo uwatala amona Lesa.” (Yoh. 1:18) Kuti twacita shani pa kuti icitetekelo cesu citwalilile ukuba icakosa muli “Lesa uushimoneka,” Yehova? (Kol. 1:15) Ica kubalilapo, tufwile ukwishiba ifisambilisho ifilenga abantu ukukanaishiba Yehova. Lyena tufwile ukubomfya bwino Baibolo pa kuti tulange abantu ukuti ifisambilisho fya musango uyu ‘filalwisha ukwishiba Lesa.’—2 Kor. 10:4, 5.

2, 3. Fisambilisho nshi fibili ifilenga abantu ukukanaishiba icine pali Lesa?

² Icisambilisho cimo icalenga abantu ukukanaishiba icine pali Lesa, cisambilisho ca kuti ifintu fyasangwike fye. Ici cisambilisho calipusana ne fyo Baibolo ilanda kabili cilalenga abantu ukukanaba ne subilo. Cilenga bakaana no kwishiba ico twabela pano calo.

³ Bamo abatila Bena Kristu basambilisha ukuti ukutula apo ifya mu muulu, isonde ne fya mweo fyonse ifyabamo fyapangilwe, myaka fye amakana ayanono e yapitapo. Nangu ca kuti balicindika Baibolo, basambilisha ukuti Lesa abumbile ifintu fyonse mu nshiku fye 6 isha ma-awala 24. Balakaana ifyo basayantisti basanga ifilanga ukuti ifyo basuminamo fya bufi. Kanshi ici cisambilisho cilenga camoneka kwati ifyaba mu Baibolo fya bufi kabili fya cabecabe. Aba bantu abasumina muli ici cisambilisho baba kwati ni balya abaliko mu nshita ya batumwa abali abapimpa mu kubombela Lesa “lelo te kupimpa ukwalingana no kwishiba kwine kwine.” (Rom. 10:2) Bushe kuti twabomfya shani Icebo ca kwa Lesa pa kuwisha ifi fisambilisho fya bufi “ifyaba nga malinga ayakosa”?a Kuti twawisha fye aya malinga nga twaishiba bwino ifyo Baibolo isambilisha.

UKUTONTONKANYA PA FYO ABUMBA KULALENGA TWABA NE CITETEKELO

4. Finshi fifwile ukutulenga ukuba ne citetekelo?

⁴ Baibolo itusambilisha ukuti tufwile ukutemwa ukwishiba. (Amapi. 10:14) Pa kumutetekela, Yehova tafwaya ukuti tushintilile pa mano ya bantunse nelyo intambi sha mu mipepele, lelo afwaya twamutetekela pa mulandu wa kuti natukwata ubushininkisho bwa cine cine kabili natutontonkanyapo sana pali ubo bushininkisho. (Belengeni AbaHebere 11:1.) Pa kuti tutetekele Yehova Lesa, intanshi tufwile ukushininkisha ukuti e ko aba. (Belengeni AbaHebere 11:6.) Icalenga tucetekele ukuti Lesa e ko aba ni co twalibebeta ifishinka no kubomfya “amaka [yesu] aya kupelulula,” te pa mulandu wa kufwaya fye ukusumina mu cintu cimo.—Rom. 12:1.

5. Mulandu nshi tulingile ukutetekela ukuti Lesa e ko aba?

⁵ Umutumwa Paulo alilandileko cimo icingalenga twatetekela ukuti Lesa e ko aba, nangu ca kuti tatumumona. Atile: “Imibele yakwe, ukutula fye apo abumbile umuntu, bailukila ku fyo abumba, muli ifi e mo belukila amaka yakwe aya pe pamo na buLesa bwakwe.” (Rom. 1:20) Kuti mwa-afwa shani umuntu uushasumina ukuti Lesa e ko aba ukucetekela amashiwi Paulo alandile? Kuti mwalanda pa fyo Lesa abumba ifyakonkapo ifilangilila ukuti Kabumba wesu alikwata amaka na mano.

IFYO LESA ABUMBA FILANGA UKUTI WA MAKA

6, 7. Bushe amaka Yehova akwata yamonekela shani mu fintu fibili ifitucingilila?

⁶ Amaka ya kwa Yehova yamonekela mu fintu fibili ifyo abumba ifitucingilila, e kutila ulwelele e lyo na maka ayashimoneka ayashinguluka isonde (magnetic field). Ku ca kumwenako, ulwelele talutupeela fye umwela tupeema, lelo lulatucingilila na ku fimabwe ifibutukisha mu muulu ifingonaula isonde nga ca kuti fyaliponene. Lelo ifi taficitika pantu ifimabwe nga fyafika mu lwelele, filapya. E lyo ilingi nga filepya, filaaka sana no kumoneka bwino kwati ni ntanda ishilepita ubushiku.

⁷ Amaka ayashimoneka ayashinguluka isonde nayo yalatucingilila. Pa kati na nkati ke sonde paliba ifyasunguluka ifyakaba sana ififumya amaka ayashinguluka isonde ukufika fye na mu lwelele. Aya maka yalatucingilila ku myengelele na ku kukaba ukufuma ku kasuba nga kapuulika. Pa mulandu wa aya maka, ukupuulika kwa kasuba takoca ifya mweo ifyaba pe sonde pantu yalalenga imyengelele no kukaba kwa kasuba ukukanafika pe sonde. Aya maka ayacingilila isonde yalamoneka mu lwelele lwa mupepi na ku North pole na ku South pole. Ukwabula no kutwishika, Yehova “aba na maka ayengi.”—Belengeni Esaya 40:26.

IFYO LESA ABUMBA FILANGA UKUTI WA MANO

8, 9. Bushe ifyo ifya mweo fitungililana fitusambilisha finshi pa mano ya kwa Yehova?

⁸ Ifyo Yehova apanga isonde ukuti lileisangulula pa kuti ifya mweo fitwalilile ukubako filanga ukuti wa mano. Natulangilile: Tutile mwikala mu musumba uwacingililwa ne linga, umwikala abantu abengi nga nshi, lelo uushakwata ukwa kufumya amenshi yambi no kwa kupoosa ifisooso. Umusumba wa musango yu kuti walamba icine cine kabili te kuti mwikale na bantu. Ifi fine e fyaba ne sonde. Talyakwata ukwa kufumya amenshi yambi no kwa kupoosa ifisooso. Na lyo line, lyalitwalilila ukutungilila ifya mweo pa myaka iingi. Mulandu nshi? Pantu isonde lyalikwata amaka ya kuisangulula pa kuti ifya mweo fitwalilile ukubako.

⁹ Natulande pa fyo umwela tupeema uwa oxygen upangwa. Ifya mweo ifingi nga nshi fipeema umwela wa oxygen kabili fifumya umwela wa carbon dioxide. Nangu cibe ifyo, umwela tupeema taupwa, kabili umwela wa carbon dioxide tawabala aufulisha mu lwelele ica kuti waleta no busanso. Mulandu nshi? Pantu ifimenwa fibomfya umwela wa carbon dioxide, amenshi, ulubuuto ulufuma ku kasuba, e lyo ne fyaba mu mushili ifikabilwa pa kupanga ifya kulya na oxygen. E lyo na ifwe tupeema oxygen no kufumya umwela wa carbon dioxide uo ifimenwa fibomfya. Mu nshila imbi kuti twatila fye Yehova abomfya ifimenwa ifyo abumbile ku kupeela “abantu bonse umweo no mupu.” (Imil. 17:25) Ala Yehova wa mano icine cine!

10, 11. Bushe icipelebesha na mulengesha filanga shani ukuti Yehova wa mano icine cine?

¹⁰ Na kabili, amano ya kwa Yehova yamonekela mu fingi ifyo abumba ifyaba pano isonde. Abafwailisha pa fya mweo balanda ukuti pano isonde paba ifya mweo ifyapusanapusana nalimo 2 milioni ukufika kuli 100 milioni. (Belengeni Amalumbo 104:24.) Natumone fimo ifyo Lesa abumba ifilanga ukuti wa mano icine cine.

¹¹ Ku ca kumwenako, kwaba icipelebesha cimo icakwata bongobongo iinono sana kwati ni pa mpela ya bopeni. Na lyo line, ici cipelebesha cilakuuka ukufuma ku Canada ukuya ku mutengo umo ifi uwaba ku Mexico apalepa nalimo amakilomita 3,000. Ici cipelebesha cikonka akasuba pa kwishiba uko cileya. Nomba bushe cishiba shani uko cileya akasuba nga kayalukila kumbi? Nangu ca kutila bongobongo ya ici cipelebesha yalicepa sana, Yehova aipangile mu musango wa kutila te kuti cilube uko cileya akasuba nga kayalukila kumbi. Natulande na pa linso lya kwa mulengesha. Mulengesha akwata amenso yabili. Ilinso limo kuti lyamona ifintu ifingi pa kashita kamo kene kabili lilamona na kantu akanono sana akali mupepi nga katenkana. Nangu ca kuti bongobongo ya kwa mulengesha inono sana, aleshiba fyonse ifyo amenso yakwe yalemona.

12, 13. Finshi mwatemwa sana pa fyo Yehova apanga insandesande ishipanga umubili wenu?

¹² Na kabili tulapapa pa fyo Yehova apanga insandesande ishaba mu fya mweo fyonse. Ku ca kumwenako, mu mubili wenu mwaba nalimo insandesande 100 trilioni. Mu lusandesande lumo na lumo mwaba ico beta ukuti DNA. Muli DNA e mwaba ifyebo pa fyo umubili wenu ufwile ukuba.

¹³ Bushe fyebo finga ifyaba muli DNA? Natulinganye ifyebo ifyaba muli gramu imo iya DNA ku fyebo ifyo CD ingasunga. Kuti twapapa ukuti CD, akantu fye akanono akapapaatala, kuti yasunga ifyebo fyonse ifyaba muli dikishonari. Lelo, gramu imo iya DNA kuti yasunga ifyebo ifyo mwingasungila pa ma CD 1 trilioni! Nelyo tutile, nga mwaumika DNA e lyo mwaitapula pali ka supuni, iyo DNA kuti yasunga ifyebo ifingakabilwa pa kupanga abantu nalimo 2.5 trilioni!

14. Bushe ifyo basayantisti basanga filenga muleumfwa shani pali Yehova?

¹⁴ Imfumu Davidi yalandile ukuti caba kwati Yehova Lesa alilemba ifyebo ifikabilwa pa kupanga umubili wa muntu. Davidi atile: “Ilyo fye nalepangwa amenso yenu yalimwene, kabili mwi buuku lyenu mwalembelwe ifilundwa fyandi fyonse, mwalembelwe inshiku ifilundwa fyapangilwe ninshi tapalaba icilundwa nangu cimo.” (Amalu. 139:16) Kanshi, ilyo Davidi atontonkenye pa fyo umubili wakwe wapangilwe calengele ukuti alumbanye Yehova. Basayantisti balisanga ifintu ifingi pa fyo umubili wa muntu waba ifitupesha amano. Ifi basanga filenga tuleumfwa nge fyaumfwile uwaimbile amalumbo uwatile: “Ndemulumbanya pantu napangilwe mu musango wa kupapa kabili uwapesha amano. Yalipesha amano imilimo yenu, nge fyo no mweo wandi waishiba.” (Amalu. 139:14) Ukwabula no kutwishika, ububumbo bulanga ukuti Lesa e ko aba!

AFWENI BAMBI UKULAPEELA LESA UBUKATA

15, 16. (a) Bushe impapulo shesu shitwafwa shani ukulatasha pa fyo Yehova abumba? (b) Mu cipande ca muli Loleni! icitila “Bushe Capangilwe Fye?,” lyashi nshi ilyo mwatemenwe sana?

¹⁵ Pa myaka iingi, magazini ya Loleni! yalyafwa abantu abengi nga nshi ukusambilila pali Lesa wa mweo ku fintu abumba. Ku ca kumwenako, Loleni! ya mu ciNgeleshi iya September, 2006 yakwete umutwe wa kuti, “Is There a Creator?” (Bushe Kabumba E ko Aba?) bailembele ku kwafwa abasumina ukuti ifintu fyasangwike fye no kuti Lesa abumbile ifintu fyonse mu nshiku 6 isha ma-awala 24. Nkashi umo alembele kalata ku musambo wa ku United States ukuti: “Twalibombele bwino kampeni ya kushalika iyi magazini yaibela. Umwanakashi umo uufunda biology alombele ukuti tumupeele magazini 20 pa kuti akapeeleko abana be sukulu abo alesambilisha.” Munyinefwe umo na o atile: “Natendeke ukushimikila muli ba 1940, kabili ndi mupepi no kukumanya imyaka 75, lelo nshaipakishapo ukushimikila nge fyo naipakishe uno mweshi ilyo twaleshalika iyi Loleni! iyaibela.”

¹⁶ Mu myaka ya nomba line, limo muli Loleni! mulaba icipande icitila “Bushe Capangilwe Fye?” Ici cipande cilanda sana pa fya kupapusha ifyo Lesa abumba na pa fyo abantu besha ukupanga ifintu ukupashanya ku fyo Kabumba Mukalamba abumba. Mu 2010 twalipokelele broshuwa iitwafwa ukupeela Lesa ubukata iitila Was Life Created? (Bushe Ifya Mweo Fyapangilwe Fye?) Mwaliba ifikope ifisuma ifitwafwa ukulatasha sana pa fyo Yehova abumba. Ifipusho ifyaba pa mpela ya cipande filafwa uulebelenga ukutontonkanya pa fyo acilabelenga. Ala iyi broshuwa isuma ukubomfya mu mulimo wa kushimikila!

17, 18. (a) Mwe bafyashi kuti mwa-afwa shani abana benu ukushipa pa kulanda pa fyo basuminamo? (b) Bushe mubomfya shani amabroshuwa ayalanda pa bubumbo pa mapepo ya lupwa?

¹⁷ Mwe bafyashi, bushe mwalisambililapo iyi broshuwa pa mapepo ya lupwa na bana benu? Nga mulesambilila iyi broshuwa na bana benu, mukabafwa ukutemwa Lesa wa mweo. Nalimo mwalikwata abana abapungwe abaya ku sukulu. Abasambilisha ukuti ifintu fyasangwike fye bafwaya ukuti abana benu basumine muli ici cisambilisho. Basayantisti na bakafundisha basambilisha ukuti ifintu fyasangwike fye. E lyo amafilimu na maprogramu ayaba pa TV na yo yalanga ukuti ifintu fyasangwike fye. Kuti mwa-afwa abana benu ukwishiba ifya kwasuka ukubomfya broshuwa itila, The Origin of Life—Five Questions Worth Asking, iyafumine mu 2010. Nga filya fyaba broshuwa ya Was Life Created?, ne yi ine broshuwa kuti ya-afwa abana ukuba na mano ya “kulingulula.” (Amapi. 2:10, 11) Iyi broshuwa ilafwa abana ukumona nga ca kuti ifyo basambilila ku sukulu fya cine nelyo iyo.

¹⁸ Broshuwa ya itila The Origin of Life (Ifyo Ubumi Bwatendeke), bailembeele ukwafwa abana abaya ku sukulu ukumona nga ifyo basayantisti balanda fya cine ilyo batila ifyo bashula mu mushili e filanga ukuti ifintu fyasangwike fye. Ilabafwa ukuipingwilapo abene nga ca cine abantu bafumine ku finama nelyo iyo. Kabili ilabafwa ukwishiba ifya kwasuka abalanda ukuti ifintu fyasangwike fye. Mwe bafyashi nga mulebomfya aya mabroshuwa, mukalenga abana benu ukushipa pa kwasuka nga babepusha ico basuminina ukuti Kabumba e ko aba.—Belengeni 1 Petro 3:15.

19. Lishuko nshi ifwe bonse twakwata?

¹⁹ Tulasambilila ifingi pa mibele iisuma iya kwa Yehova nga tulebelenga impapulo shesu ishilanda pa bubumbo isho ukuteyanya kwakwe kutupekanishisha. Ifyo tusambilila ku bubumbo filenga tulefwaisha ukulumbanya Lesa wesu ukufuma pa nshi ya mutima. (Amalu. 19:1, 2) Ala lishuko nga nshi ukupeela Yehova, Kabumba wa fintu fyonse, umucinshi, no bukata pantu e walinga ukupeelwa!—1 Tim. 1:17.

“Bombeleni Yehova”

“Mwilawayawaya mu mulimo wenu. . . . Bombeleni Yehova.” —ROM. 12:11.

KUTI MWAYASUKA SHANI?

Bushe busha bwa musango nshi ubo Abena Roma 12:11 yalandapo?

Kuti twacita shani pa kuti twiba abasha ba kwa Satana ne calo cakwe?

Bushe Yehova apaala shani abasha bakwe?

1. Landeni ubupusano bwaba pa busha ubo abengi baishiba na pa busha ubo Abena Roma 12:11 yalandapo.

UKUBA umusha wa kwa Lesa kwalipusana sana ne fyo abantu abengi batontonkanya pa busha. Ilingi line nga baumfwa ishiwi lya kuti umusha batontonkanya pa muntu uo balecusha, uo baletitikisha no kufyenga. Lelo Icebo ca kwa Lesa cilanda pa busha ubo umuntu aitemenwa fye ukubombela Shikulu wakwe. Na kuba, ilyo umutumwa Paulo aebele Abena Kristu “ukubombela Yehova,” alebakoselesha ukulabombela Lesa pa mulandu wa kuti balimutemwa. (Rom. 12:11) Bushe ukuba umusha wa kwa Lesa kwalola mwi? Kuti twacita shani pa kuti twiba abasha ba kwa Satana ne calo cakwe? Kabili busuma nshi bwaba mu kuba abasha ba cishinka aba kwa Yehova?

“NALITEMWA SHIKULU WANDI ICINE CINE”

2. (a) Cinshi cali no kulenga umwina Israele umusha ukusalapo ukutwalilila ukuba umusha? (b) Bushe ukutula ukutwi kwa musha uwaitemenwe ukwikala na shikulu wakwe kwalolele mwi?

² Mu Mafunde ayo Lesa apeele abena Israele, tulasambililamo ifyo Yehova afwaya tulecita pa kuti tube abasha bakwe. Umusha umuHebere aali no kulubulwa pa numa ya kubombela shikulu wakwe imyaka 7. (Ukufu. 21:2) Lelo umusha nga alitemenwe shikulu wakwe kabili alefwaya ukutwalilila ukumubombela, ifunde lya kwa Yehova lyalisuminishe umusha ukutwalilila ukubombela shikulu wakwe. Shikulu wakwe ali no kumupalamika ku ciibi nelyo ku luceshi lwa pa mwinshi no kumutula ukutwi ku ca kutulilako. (Ukufu. 21:5, 6) Mulandu nshi balemutulila ukutwi? Umusha nga bamutula ukutwi, calelangilila ukuti naitemenwa ukulaumfwila shikulu wakwe. E fyo caba na kuli ifwe, nga twaipeela kuli Yehova tulanga ukuti twakulamumfwila pantu twalimutemwa.

3. Cinshi cilenga ukuti tuipeele kuli Lesa?

³ Ilyo tushilabatishiwa, twalipingwilepo ukubombela Yehova, e kutila ukuba abasha bakwe. Twali-ipeele kuli Yehova pantu twalefwaya ukulamumfwila no kulacita ukufwaya kwakwe. Takwali abatupatikishe ukuipeela. E fyo ciba na ku bana abanono, pa kuti babatishiwe balaipeela abene kuli Yehova, tababatishiwa pa mulandu fye wa kufwaya ukusekesha abafyashi babo. Icilenga tuipeele kuli Shikulu wesu uwa ku muulu Yehova, mulandu wa kuti twalimutemwa. Umutumwa Yohane atile: “Uku e kutemwa Lesa, ukuti tulekonka amafunde yakwe.”—1 Yoh. 5:3.

NANGU CA KUTI TWALILUBUKA, TULI BASHA

4. Cinshi cifwaikwa pa kuti tube “abasha ba bulungami”?

⁴ Tulatasha Yehova pa kutulenga ukuba abasha bakwe! Ukutetekela ilambo lya cilubula ilya kwa Kristu kulalenga twalubuka ku busha bwa lubembu. Nangu ca kutila tuli babembu, tulaitemenwa ukulaumfwila Yehova na Yesu. Paulo atile: “Muleimona ukuti mwalifwa ku lubembu lelo muli aba mweo kuli Lesa muli Kristu Yesu.” Lyena asokele ukuti: “Bushe tamwaishiba ukuti nga muleituula nga basha ku uuli onse pa kuti mulemumfwila, ninshi muli basha ba uyo muntu pantu mulamumfwila, nalimo abasha ba lubembu ulutwala ku mfwa nelyo abasha ba cumfwila icitwala ku bulungami? Awe ndetasha Lesa pa kuti mwali abasha ba lubembu lelo mwaishileba ne cumfwila ica kufuma ku mutima pa kumfwila isambilisho ilyo mwasambilishiwe. Awe, apo mwalilubuka ku lubembu, mwaishileba abasha ba bulungami.” (Rom. 6:11, 16-18) Pali ili lembo, umutumwa Paulo atile tufwile ukuba ne “cumfwila ica kufuma ku mutima.” Kanshi nga twaipeela kuli Yehova, tuba “abasha ba bulungami.”

5. Cinshi ico ifwe bonse tulwishanya na co, kabili mulandu nshi?

⁵ Na lyo line kwaliba ifintu fibili ifyo tulwishanya na fyo pa kuti tutwalilile ukuba abasha ba kwa Lesa aba cishinka. Ica kubalilapo, tulwishanya no lubembu twafyalwa nalo. Ubu bwine e bwafya ubo na Paulo akweteko, atile: “Mu mutima wandi mwena nalitemwisha amafunde ya kwa Lesa, lelo ine mona mu filundwa fyandi ifunde limbi lilelwa ne funde lya matontonkanyo yandi no kulantwala bunkole kwi funde lya lubembu ilili mu filundwa fyandi.” (Rom. 7:22, 23) Apo tatwapwililika, tulingile ukutwalilila ukulwisha ukukanacita ifyabipa ifyo imitima yesu ifwaya. Umutumwa Petro atile: “Mube abantungwa, nomba mwilabomfya ubuntungwa bwenu nga kabepekesho ka kucitilamo ifyabipa, lelo mube nga basha ba kwa Lesa.”—1 Pet. 2:16.

6, 7. Bushe Satana alenga shani ifya muli ici calo ukulamoneka bwino sana?

⁶ Ica bubili ico tulwishanya na co, calo icitungululwa ne fibanda. Satana, kateka wa cino calo, alabomfya ifiteyo ifyalekanalekana pa kuti twitwalilila aba cishinka kuli Yehova na Yesu. Satana afwaya ukuti nga twaba ulubali lwa ici calo tube abasha bakwe. (Belengeni Abena Efese 6:11, 12.) Cimo ico Satana acita kulenga ifya muli ici calo ukulamoneka bwino sana pa kuti tulefikonkelela. Umutumwa Yohane atusokele ukuti: “Ngo muntu atemwa icalo, ninshi tatemwa Shifwe; pantu fyonse ifya muli ici calo—ulunkumbwa lwa mubili no lunkumbwa lwa menso, no kuitakishisha pa fyo umuntu akwata—tafyafuma kuli Shifwe, lelo fyafuma muli ici calo.”—1 Yoh. 2:15, 16.

⁷ Abantu mu calo balafwaya sana ukukwata ifyuma ifingi. Satana alenga baletontonkanya ukuti indalama e shilenga umuntu ukuba ne nsansa. Amatuuka yaba fye mpanga yonse. Abasabankanya amakwebo bafwaya abantu balemona kwati calicindama sana ukukwata ifintu ifingi no kwangala. Nangu fye ni lintu mwafwaya ukuyatandalila incende ishisuma, utwampani ututwala abantu ku ncende sha musango uyu, ilingi line tupekanya ukuti abatandashi bonse bendele pamo kabili abengi pali aba te Bena Kristu. Kanshi ukuli konse fye, abantu bafwaya ukuti tube nga bantu ba muli ici calo.

8, 9. Bubi nshi bwaba mu kutemwisha ifyuma?

⁸ Ilyo Petro alelanda pa Bena Kristu abalekonkelela amano ya bantu ba mu calo, asokele ukuti: “Bena batila ukucita ifya kusansamusha imibili yabo mu nshita ya kasuba e kuipakisha. Ilyo muli na bo pa mitebeto, baba kwati fiko ne fibala kabili basansamukila mu kumusambilisha ifya bufi. Pantu balanda amashiwi ya cilumba kabili aya buwelewele, kabili ku fya lunkumbwa lwa mubili na ku mibele ya kuilekelesha babeleleka abalefwaya ukufuma ku bantu abacita ifyabipa. Babalaya ubuntungwa, ilyo bena bacili basha ba mibele yabipa. Pantu onse uo bacimfya asanguka umusha wa wamucimfya.”—2 Pet. 2:13, 18, 19.

⁹ Nga twaba no “lunkumbwa lwa menso,” e kutila ukufwaya ukukwata fyonse fye ifyo tulefwaya tukaba abasha ba kwa Satana Kaseebanya, kateka wa cino calo uushimoneka. (1 Yoh. 5:19) Mwaliba ububi ubukalamba mu kutemwisha ifyuma, pantu tulaba abasha ba fyuma kabili cilafya ukulubuka kuli ubu busha.

SALENI AMASAMBILILO AYENGALENGA MWABA NE NSANSA

10, 11. Ni bani abo Satana afwaya sana ukubeleleka, kabili bushe amasambililo ya pa muulu kuti yabaletela shani amafya?

¹⁰ Nga filya fine acitile mu Edeni, na muno nshiku mwine Satana atemwa sana ukubeleleka abantu abashaishiba ifintu ifingi. Atemwa sana ukubeleleka abacaice. Satana tatemwa nga ca kuti uwacaice, nelyo fye uuli onse, apingulapo ukuba umusha wa kwa Yehova. Satana umulwani wa kwa Lesa tafwaya bonse abaipeela kuli Yehova ukutwalilila aba cishinka kuli ena.

¹¹ Natulande na kabili pa musha uwaleitemenwa ukumutula ukutwi. Pa kumutula ukutwi aleumfwa ubukali; lelo ubukali bwalepwa nga papita inshita, ukutwi kwena kwaleshala ukwatulika ukulangilila ukuti ali-itemenwe ukuba umusha. Tacayanguka ukusalapo ukucita ifipusene ne fyo abacaice bambi balecita e lyo nalimo kuti calenga uwacaice ukumfwa ububi. Satana afwaya abantu ukulamona kwati amasambililo ya muli cino calo kuti yalenga umuntu ukuba ne nsansa, lelo Abena Kristu bafwile ukulaibukisha ukuti balakabila ifya kwa Lesa pa kuba ne nsansa. Yesu atile: “Balipaalwa abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa.” (Mat. 5:3) Abena Kristu abaipeela bacita ukufwaya kwa kwa Lesa, te kwa kwa Satana. Basekelela mu mafunde ya kwa Yehova, kabili balayatontonkanyapo akasuba no bushiku. (Belengeni Amalumbo 1:1-3.) Lelo, amasambililo ya pa muulu ayengi yalenga ababomfi ba kwa Yehova ukukanakwata inshita ya kulatontonkanya pa Cebo ca kwa Lesa no kumubombela.

12. Finshi ifyo abacaice abengi bafwile ukusalapo ukucita?

¹² Nga ca kuti Umwina Kristu musha wa muntu uwa muli ici calo, kuti aba mu bwafya. Muli kalata Paulo abalilepo ukulembela abena Korinti, abepwishe ati: “Bushe waitilwe ninshi uli musha?” Lyena abebele ukuti: “Wisakamana; lelo nga wingamona apa kusangila ubuntungwa, shukila ilyo ishuko.” (1 Kor. 7:21) Nga ca kuti umusha akwete shikulu wakwe uwayafya, kuti asalapo ukuba umuntungwa. Mu fyalo ifingi muno nshiku, mwaba ifunde lya kuti umwana afwile ukuya ku sukulu mpaka apwisha. Lyena kuti asalapo nampo nga kuya ku masambililo ya pa muulu nelyo iyo. Nga asalapo ukuya ku masambililo ya pa muulu, kuti camukosela ukubombela Yehova mu mulimo wa nshita yonse.—Belengeni 1 Abena Korinti 7:23.

BUSHE MUKASALAPO AMASAMBILILO YA PA MUULU NELYO AYACINDAMA SANA?

13. Masambililo nshi ayafwa sana ababomfi ba kwa Yehova?

¹³ Paulo asokele Abena Kristu abali mu Kolose ati: “Cenjeleni: epali umuntu amuteka ubusha ku mano ya buntunse no bucenjeshi ukulingana ne ntambi sha bantu, ukulingana ne fintu fya fye ifya muli ici calo kabili te kulingana na Kristu.” (Kol. 2:8) Bakafundisha abengi basambilisha “amano ya buntunse no bucenjeshi ukulingana ne ntambi sha bantu.” Amasambililo ya pa muulu umo basambilisha sana ifi fintu, ilingi line tayalenga umuntu ukwishiba ifya kubomba bwino imilimo iingamwafwa. Lelo ababomfi ba kwa Yehova basalapo ukusambilila amasambililo ayengabafwa ukulabomba incito iingalenga baleikala imikalile iya-anguka pa kuti balekwata inshita ya kubombela Lesa. Bakonka ukufunda uko Paulo afundile Timote ukuti: “Kwena, bukapepa pamo no kuteka umutima bunonshi ubukalamba. E ico, pa kuba ne fya kulya ne fya kufwala no mwa kwikala, tuteke imitima kuli ifi fine.” (1 Tim. 6:6, 8) Mu nshita ya kufwaya ukukwata amadigiri no kuipangila ishina, Abena Kristu ba cine bafwaya sana ukukwata ‘bakalata ba kubatasha,’ e kutila ukubomba apapela amaka yabo mu mulimo wa kushimikila imbila nsuma.—Belengeni 2 Abena Korinti 3:1-3.

14. Ukulingana na Abena Filipi 3:8, bushe Paulo alemona shani ukuba umusha wa kwa Lesa na Kristu?

¹⁴ Natulande pa mutumwa Paulo. Paulo asambilile kuli Gamaliele uwalesambilisha Amafunde ya baYuda. Amasambililo ayo Paulo asambilile kuti twayalinganya ku masambililo ya ku yuniversiti. Lelo bushe Paulo alemona shani aya masambililo ilyo ayalingenye ku kuba umusha wa kwa Lesa na Kristu? Atile: “Nalisumina ukulufya fyonse pa mulandu wa cuma capulamo ica kwishiba Kristu Yesu Shikulu.” Kabili atile: “Ni pa mulandu wakwe nashiliile fyonse kabili mfimona ukuti fisooso fye, pa kuti fye nonke Kristu.” (Fil. 3:8) Ifi Paulo alandile kuti fya-afwa Abena Kristu abacaice na bafyashi abatiina Lesa ukupingulapo bwino pa masambililo. (Moneni ifikope.)

NONKELENIMO MU MASAMBILILO AYACINDAMA SANA

15, 16. Masambililo nshi ayaba mu kuteyanya kwa kwa Yehova, kabili mulandu nshi yabelako?

¹⁵ Bushe abantu ababa pa masukulu ayengi apo basambilisha amasambililo ya pa muulu baba shani? Ilingi line balemya ifimfulunganya nga ca kuti tabatemenwe ifyo ubuteko nelyo aba mu bulashi bacitile. (Efes. 2:2) Lelo, mu kuteyanya kwa Yehova mwaliba amasambililo ayasuma sana ayo basambilila mu cilonganino umwaba umutende. Bonse tulanonkelamo mwi Sukulu lya Butumikishi Ilya Bulesa ilibako cila mulungu. Lyena kwaliba ne Sukulu lya Bamunyinefwe Abashimbe bapainiya ne Sukulu Ilya Bena Kristu Abaupana bapainiya. Aya masambililo ya Bulesa yalatwafwa ukulaumfwila Yehova, Shikulwifwe uwa ku muulu.

¹⁶ Kuti twafwaya ifyebo mu Icisontelelo ca Mpapulo sha Watch Tower nelyo pa Watchtower Library iya pa kompyuta. Aya masambililo yonse yabelako ku kutusambilisha ifya kupepa Yehova. Yalatusambilisha ifyo twingafwa bambi ukubwelela kuli Lesa. (2 Kor. 5:20) Nga basambilila, nabo kuti basambilishako bambi.—2 Tim. 2:2.

ICILAMBU ICO UMUSHA AKAPEELWA

17. Mapaalo nshi yaba mu kusalapo amasambililo ayacindama sana?

¹⁷ Mu cilangililo ca matalanti ico Yesu alandile, abasha babili balipokelele icilambu kabili balesansamuka pamo na shikulwibo. Pa kulanga ukuti alibatemenwe, shikulwibo alibapeele imilimo na imbi. (Belengeni Mateo 25:21, 23.) Nga twapingulapo ukusambilila amasambililo ayacindama tukaba ne nsansa kabili tukalambulwa. Natulande pali munyinefwe Michael. Alipaashile bwino ica kuti bakafundisha balimwitile pa kuti balande nankwe ukuti akaye ku yuniversiti. Balipapile ilyo Michael akeene ukuya ku yuniversiti lelo asalilepo ukuya ku koleji ku kusambilila imilimo iyali no kumulenga ukulaisakamana ilyo alebomba bupainiya. Bushe amona ukuti tapingwilepo bwino? Atile: “Amasambililo ya Bulesa ayo nasambilila nga painiya, na yo nasambilila nga eluda, yalicindama nga nshi. Amapaalo nakwata ne milimo iyo momba yalicila nga nshi pa ndalama naali no kulakwata. Naliba ne nsansa ukuti napingwilepo ukukanaya ku masambililo ya pa muulu.”

18. Cinshi cingalenga ukuti musalepo amasambililo ayacindama sana?

¹⁸ Amasambililo ayacindama sana yalatusambilisha ukulacita ukufwaya kwa kwa Lesa kabili yalatwafwa ukuba abasha ba kwa Yehova. Yalalenga twaba ne subilo lya ‘kulubuka ku busha bwa kubola’ no kwisaba “abana ba kwa Lesa.” (Rom. 8:21) Ne cacindama ca kuti, tulasambilila ifya kulanga ukuti twalitemwa sana Shikulwifwe uwa ku muulu, Yehova.—Ukufu. 21:5.

[Icikope pe bula 12]

[Ifikope pe bula 14, 15]

Bushe mukaba umusha wa kwani?

UBUMI BWABO

Ukushintilila Pali Yehova Kwalituletela Insansa

Abashimika Ili Lyashi ni ba Malcolm Allen

Tatwishiba ifikacitika mu bumi bwesu. Inshita shimo ifintu kuti fya-afya icine cine. Lelo Yehova alapaala abantu abashintilila pali ena, te pa mano yabo. Ifi e fyo ine no mwina mwandi twasambilila pa myaka iingi iyo twabombela Lesa. Umfweni ifyo ubumi bwesu bwali ne fyo bwaba nomba.

BATATA bamonene na bamayo umuku wa kubalilapo mu 1919 pa kulongana kwa citungu ukwa Basambi ba Baibolo ukwabelele mu Cedar Point, Ohio ku U.S.A. Baupene muli ulya wine mwaka. Nafyelwe mu 1922, e lyo umwaice wandi Paul afyelwe mu 1924. Umwina mwandi Grace afyelwe mu 1930. Abafyashi bakwe bali ni ba Roy na ba Ruth Howell, kabili bali Basambi ba Baibolo. Bashikulu na banakulu Grace nabo bali Basambi ba Baibolo, kabili bali fibusa fya kwa munyinefwe Charles Taze Russell.

Twaishibene na Grace mu 1947, kabili twaupene pa 16 July mu 1949. Ilyo tushilaupana twalilanshenye ukwabula ukupita mu mbali ifyo tukekala ku ntanshi. Twapingwilepo ukulabomba umulimo wa nshita yonse no kukanakwata abana. Pa 1 October mu 1950, twatendeke bupainiya. Lyena mu 1952, batwebele ukuya mu kubomba mu muputule.

UMULIMO WA KUTANDALILA IFILONGANINO NE SUKULU LYA GILEADI

Ine no mwina mwandi twamwene ukuti twalekabila aba kutukansha pa kuti tukabombe bwino umulimo twapeelwe. Nalesambilila kuli bamunyinefwe abaishibishe uyu mulimo, e lyo nalefwaya na Grace akwate aba kumukansha. Nalandile na munyinefwe Marvin Holien uwabombele mu mulimo wa kutandalila ifilonganino pa myaka iingi kabili uwali fye kwati ni lupwa lwesu, namwebele ukuti: “Grace mwaice kabili talaishiba sana ukubomba uyu mulimo. Bushe mwalishibako bamo abengamusambilishako ifya kubomba bwino uyu mulimo?” Batile: “ Ee, nalishibako nkashi Edna Winkle, alabomba bwino bupainiya kabili kuti amwafwa bwino sana.” Ilyo papitile inshita ba Grace balandile pali ba Edna ukuti: “Balingafwile ukukanatiina ukulanda na bantu pa mayanda yabo, ukwishiba ifya kucita abantu nga bakaana ukukutika, kabili balinsambilishe no kukutika ilyo abo ndelanda nabo balelanda pa kuti njishibe ifya kwasuka bwino. Ala ba Edna balingafwile icine cine!”

Twabombeele mu miputule ibili mu citungu ca Iowa, ne ncende shimo isha Minnesota na South Dakota. Lyena batutumine mu muputule wa New York Circuit 1, umwali ne tauni lya Brooklyn na Queens. Tatwakatale atulaba ifyo twaumfwile ilyo twaile mu kubombela muli uyu muputule, twaleimona ukuti tatwafikilepo ukubomba. Muli uyu muputule mwali ne Cilonganino ca Brooklyn Heights abalelonganina pa Ng’anda ya Bufumu iya pa Bethel kabili mwali na bamunyinefwe abengi aba pa Bethel abaishiba ifingi ifya mu Baibolo. Pa numa ya kulanda ilyashi lya mulimo, munyinefwe Nathan Knorr anjebele ati: “Munyinefwe Malcom, wacitufunda bwino, kabili filya fine wacilanda e fyo tufwile ukubombelapo. Uleibukisha ukuti nga tauletufunda ninshi tauleafwa icilonganino ca kwa Lesa. Twatasha, utwalilile ukubomba bwino.” Ilyo twapwile ukulongana nalishimikileko Grace. Pa numa, twaile mu muputule wesu uwa pa Bethel kabili twalililile pantu inshita yonse iyi twalisakamene sana.

Ilyo papitile imyeshi iinono, twapokelele kalata iya kutwita kwi Sukulu lya Gileadi ilyalenga 24 ilyo twali no kupwa mu February, 1955. Ilyo tushilaya ku sukulu, balitwebele ukuti nga twapwisha isukulu, nalimo te kuti tube bamishonari. Lelo ili sukulu lyali no kutusambilisha ukubomba bwino umulimo wa kutandalila ifilonganino. Twalisambilile ifintu ifisuma ifingi kabili twasambilile no kuba abaicefya.

Ilyo twapwishishe isukulu, naishileba kangalila wa citungu. Naletandalila ifitungu ifyali mu Indiana, Michigan, na Ohio. Lyena mu December 1955, twalipapile ilyo twapokelele kalata ukufuma kuli munyinefwe Knorr umo atile: “Ndefwaya munjebe ifyo mwingatemwa, mulande ukufuma pa nshi ya mutima wenu. Munjebe nga kuti mwatemwa ukwisa kuno ku Bethel no kulabombela pano . . . nelyo ukuya mu kubombela ku calo cimbi pa numa ya kubomba pa Bethel pa nshita iinono. Nampo nga kuti mwatemwa ukulabomba mu citungu nelyo mu muputule, njebeni.” Twabebele ukutila kuti twabomba umulimo uuli fye onse uo bengatupeela. Tapapitile ne nshita, balitwitile ukuya mu kubombela pa Bethel!

TWALI-IPAKISHE UKUBOMBELA PA BETHEL

Pa milimo nabombele ilyo nali pa Bethel pali no kuya mu kulanda amalyashi ku filonganino, pa kulongana kwa muputule no kwa citungu mu United States monse. Nalesambilisha na bamunyinefwe abacaice abengi imilimo iyalekanalekana kabili mu kuya kwa nshita aba bamunyinefwe baishiletendeka ukubomba imilimo iingi mu cilonganino ca kwa Yehova. Na mu kulekelesha, naishileba kalemba wa kwa munyinefwe Knorr mwi ofeshi ilyaleangalila umulimo wa kushimikila mu calo conse.

Imyaka nabombele mu Dipartimenti ya Mulimo e myaka natemenwe sana. E ko nabombele na munyinefwe T. J. (Bud) Sullivan. Uyu munyinefwe alyangalilepo Dipartimenti ya Mulimo pa myaka iingi. Lelo kwali bamunyinefwe bambi abo nasambilileko ifingi, pali aba pali na munyinefwe Fred Rusk. Ndeibukisha, bushiku bumo namwipwishe ati: “Ba Fred mulandu nshi mwatemenwa ukuti nga nalemba kalata mwa-alulamo fimo?” Balisekele no kunjeba ati: “Munyinane Malcom, nga walanda fimo kuti walondolola umo uloseshe, lelo nga walemba fimo, maka maka nga fifumine kuno ku Bethel fifwile ukuba ifyalungama kabili ifyaumfwika.” Lyena banjebele cikuuku cikuuku abati: “Wilasakamana, ulabomba fye bwino, ukasuka awishiba ukubomba bwino.”

Ilyo twali pa Bethel, umwina mwandi alibombele imilimo iyalekanalekana, apali no mulimo wa kuwamya imiputule ya kwikalamo. Alitemenwe sana ukubomba uyu mulimo. Ukufika fye na ino nshita, nga twakumanya bamunyinefwe abali fye abalumendo ilyo twali pa Bethel, balatasha sana umwina mwandi, batila: “Mwalinsambilishe ifya kwanshika bwino ubusanshi, na bamayo balitemwa sana pa fyo mwansambilishe.” Ba Grace balibombele na ku dipartimenti ya Magazini, iya Makalata e lyo ne ya kukopolola ifyebo pa matepu. Ukubomba imilimo iyalekanalekana kwalibafwile ukwishiba ukuti umulimo onse uo bengatupeela mu kuteyanya kwa kwa Yehova nelyo ukuli konse uko bengatutuma, lishuko kabili lipaalo icine cine. Na ino ine nshita, e fyo bamona.

IFINTU FYA-ALUKA

Mu 1975, twamwene ukuti abafyashi besu balekabila ukubasakamana pantu balikotele. Ici calengele ukuti tupingulepo ukucita icintu icali icayafya nga nshi. Tatwalefwaya ukufuma pa Bethel no kusha bamunyinefwe abo twatemenwe nga nshi. Lelo, nalimwene ukuti mulimo wandi uwa kusakamana abafyashi besu. E ico, twalisukile twafuma pa Bethel kabili twalesubila ukuti ifintu nga fyaba bwino kuti twabwela.

Pa kuti ndesakamana ulupwa, natendeke ukubomba ku kampani ka inshuwalansi. Ncili ndebukisha ifyo maneja anjebele ilyo nalesambilila iyi milimo, atile: “Ilingi line tubomba iyi ncito ya kufwaya abantu ba kulembesha inshuwalansi icungulo pantu e lyo basangwa sana. Calicindama sana ukuya mu kufwaya abantu lyonse icungulo.” Namwaswike nati: “Ico mwalanda cishinka, kabili nshiletwishika ukuti mulelanda ukulingana ne fyo mwaishiba iyi milimo. Lelo na ine nalikwata imilimo iyacindama iya kwa Lesa iyo nshifwaya ukulekelesha, kabili nshilefwaya ukutendeka ukulekelesha iyi milimo. Kwena nakulabomba, lelo pali Cibili icungulo na pali Cine, nakulaya mu kulongana pantu ukulongana kwalicindama sana.” Yehova alimpaala icine cine pantu nshatalapuswa ku kulongana pa mulandu wa ncito.

Ilyo bamayo balefwa mu ng’anda basungila abakote, e po twali. Bafwile mu July mu 1987.