Mulandu Nshi Ukutekanya Kucepele Fi?

EMILIO aali mu myaka yakwe iya ba60.a Ulu lwendo lwakwe ulwa ku Oahu lwali lwa bulanda apantu aile ku kushika umwana wakwe umwaume umukalamba. Ilintu aleendauka mu kamusebo kabela lwa mupepi no lupili alelanshanya ne fibusa fyakwe fimo, Emilio alitiinishiwe kuli motoka uwalebutukisha lintu alebwelela cimfutyanuma. Motoka apene amupunke, kabili pa mulandu wa bukali no kukanatekanya, Emilio apundilile namutekenya no kupumpunsha pali motoka ukubomfya ukuboko kwakwe. Batendeke ukuumana. Cilemoneka kwati, namutekenya asunkile Emilio, uwaponene no kuilangula umutwe ku cilibwe cakosa icali mu mbali ya musebo. Pa numa ya nshiku shinono, Emilio alifwile pantu umutwe wakwe walicenenwe. We ca kufumamo ca bulanda!

Tuleikala mu calo umo ukutekanya kucepele nga nshi. Banamutekenya ba bamotoka abafulilako balebutukisha pa kwensha. Bambi na bo balapalamisha sana kuli bamotoka abalebutukisha. Bambi bena baya uku no ku pa mulandu wa kuti tabafwaya ukuleka motoka umbi e o atangile. Mu mayanda, ifilundwa fya lupwa kuti baba aba cipyu no kuba fye aba lukaakala. Nangu fye Bena Kristu bamo kuti bacishamo ukukalifiwa pa mulandu wa kupelebela nelyo ifilubo fya bamunyinabo ba ku mupashi.

Mulandu nshi ukutekanya kucepele fi? Bushe e fintu fye caba lyonse? Mulandu nshi cibelele icakosa nga nshi ukutekanya mu nshita yesu?

Ifya Kumwenako fya Kukanatekanya

Baibolo ishimiko lwa mwanakashi uushapembelele ukwipusha umulume wakwe pa ntanshi ya kucito kupingulapo kwakakala. Ishina lyakwe aali ni Efa. Ukutangilila Adamu, napamo lubali pa mulandu wa kukanatekanya, aliile ku cisabo cabindwa. (Ukutendeka 3:1-6) Ni shani pa lwa mulume wakwe? Na o wine afwile alangishe ukukanatekanya pa kukonka Efa mu lubembu ukwabula intanshi ukwipusha Wishi wa ku muulu, Yehova, ku kwaafwa nelyo ubutungulushi. Ubufunushi bwabo, napamo ukulundapo no kukanatekanya ifyo fyabatwele ku kubembuka, fyakwete ifya kufumamo fya kulenge mfwa kuli ifwe bonse. Ni kuli bene na kabili twafumya ukukongama kwa kubembuka, ukusanshako ubumankonso no kukanatekanya.—Abena Roma 5:12.

Mupepi ne myaka 2,500 pa numa abafyashi besu aba kubalilapo babe nababembuka, abantu basalwa aba kwa Lesa, abena Israele, balangishe ukubulisha icitetekelo ukwashika, ukwatwalilila, pamo pene no kukanatekanya. Nangu cingati Yehova e lyo fye abalubwile mu cipesha amano ukufuma mu busha bwa mu Egupti, mu kwangufyanya ‘balabile imilimo yakwe’ kabili “tabalindile ukupanda amano kwakwe.” (Ilumbo 106:7-14) Libili libili balelufyanya icabipisha pa mulandu wa kuti tabaletekanya. Bapangile umutepa wa ŋombe no kuupepa; baŋwintile pali mana untu Yehova abapayanishishe; kabili ubwingi bwabo bapondokele fye no mwiminishi wa kwa Yehova uwasontelwe na bulesa, Mose. Mu cine cine, ukukanatekanya kwabo kwabatungulwile ku bulanda na kayofi.

Imfumu ya buntunse iya kubalilapo iya kwa Israele, Shauli, apusumwine ishuko lya kuti abana baume bakwe bengaba impyani shakwe isha cifumu. Mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti afililwe ukupembelela kasesema Samwele, uwali no kuninika ilambo kuli Yehova. Ukutiina abantu kwalengele Shauli ukutangilila Samwele no kuninike lambo. Elenganya fintu Shauli afwile ayumfwile lintu Samwele aishile pa numa fye ya kupwisha ukuninika ilambo! Kanshi nga aliloleleleko panono!—1 Samwele 13:6-14.

Kanshi nga Efa alilolelele Adamu mu cifulo ca kwangufyanya ukusabe cisabo! Kanshi nga abena Israele balibukishe ukulindilila ukupanda amano kwa kwa Yehova! Ee, ukutekanya nga kwalibaafwile ukubapususha pamo pene na ifwe ukufuma ku bulanda ubwingi no kukalipwa.

Ifilenga Ukukanatekanya

Baibolo ilatwaafwa ukumfwikisha icilenga ukukanatekanya icikalamba ilelo. Timote wa Cibili icipandwa 3 alondolola inkulo yesu nge iileikala mu “nshita ishayafya.” Isoso kuti abantu “bakaba abaitemwa, abatemwe ndalama, aba mataki, aba miiya . . . ababulo kuiteka, abankalwe; bakaba abashatemwa busuma.” (2 Tim 3 Ifikomo 2, 3) Imibele ya mutima iya musango yo iya bufunushi kabili iya bukaitemwe yaisula mu mitima ne mintontonkanya ya bantu abengi, ukucilenga ukuba icakosa kuli bonse, nangu fye Bena Kristu ba cine, ukulangisha ukutekanya. Ilyo tulemona abantu ba ku calo balebutusha pa kwensha nelyo ukucilawila bambi mu milongo nelyo ukufumfumuna ifimasele pali ifwe, kuti napamo twafilwa ukutekanya. Kuti pambi twatunkwa ukufwaya ukubapashanya nelyo ukubwekeshamo, muli ifyo ukuibotelesha pa kuti tufike palya pantu bafika mu cilumba cabo ica kaso.

Inshita shimo shimo caba ni nsondwelelo shesu shine ishalubana e shilenga ifwe ukukanatekanya. Mona fintu Imfumu ya mano Solomone yasuntinkenye imibele yabamo kukwankwanya, ukupelulula kwalubana no kwa kukanatekanya, ukwa cipyu ukuti: “Abatekanyo mutima bawamo kucila abatakalale mitima. Wifiitwa bwangu mu mutima obe, pantu ukufiitwa kwikala mu fifuba fya bawelewele.” (Lukala Milandu 7:8, 9) Nga ca kuti twatekanya no kumfwikisha bwino umulandu, ilyo tushilabombelapo, mu kupalishako kuti twacililako kuba abasakamana, abalangulukilako, abatekanishisha bambi. Pa lubali lumbi, umutima uwatakalala, uwa miiya, uwa bukaitemwe kuti watulenga ukukanapelulushanya na bambi, ukutulenga ukukanatekanya, no kuba aba cipyu, ukupala abena Israele baleilishanya, abatalame mikoshi abalungulwishe Mose.—Impendwa 20:2-5, 10.

Cimbi icilenga ukukanatekanya ukuleingilishiwako muli cino calo caba mibele ya ciko iya kubulwe subilo, iyafuma ku kununuka ukufuma kuli Yehova. Davidi alumbulwile ukukabila kwa muntu ukwa kusubila muli Yehova ukuti: “Kuli Lesa fye e ko ubele tondolo, we mweo wandi, pantu kuli wene e kutulo kulolela kwandi.” (Ilumbo 62:5) Abantu abengi abashaishiba Yehova bamona ifintu mu nshila ya cimpelesha nga nshi, e co balesha ukushukila akashita akali konse na mailemene ifyo bengakwata ilyo inshita yabo tailapwa. Ukupala Shibo wa ku mupashi, Satana Kasebanya, ilingi line tabasakamana fintu incitilo shabo pambi shingacena bambi.—Yohane 8:44; 1 Yohane 5:19.

E mulandu wine ukutekanya kucepele fi ilelo. Iyi micitile ya fintu iya bubifi, iya kaso, lesa wa iko Satana, no kukongama kwa lubembu ukwa mubili wesu uwawa ficilenga ukuba icakosa ku uuli onse, nelyo fye ku bafumaluka, ukuba abatekanya. Lelo, Baibolo itukonkomesha ‘ukutekanya,’ ukucilisha ukukuma ku kufikilishiwa kwa mifwaile ya kwa Lesa. (Yakobo 5:8) Mulandu nshi ukutekanya kwabela ukwakatama? Filambu nshi fingafumamo?

Umulandu Ukutekanya Kwabela Ukwakatama

“Na kabili babombela uwingashipikisha no kulolela.” Ayo mashiwi yalandilwe na kashika wa mishikakulo umwina England John Milton ukucila pa myaka imyanda itatu iyapitapo mu mushikakulo wakwe uwaleti “Mu Kupofula Kwakwe.” Mu kubangilila muli ulya mushikakulo, alumbulwile ukukalifiwa kwakwe no kusakamikwa pa kuyumfwa ngo ushingabombela Lesa mu kukumanina pa mulandu wa kuti alipofwile mu myaka yakwe iya ba40. Lelo nga fintu amashiwi ya kulekelesha aya mu mushikakulo ayambwilwe pa muulu yalelangilila, aishileishiba ukuti umuntu kuti apepa Lesa pa kushipikisha amacushi mu kutekanya na mu mutalalila ukufwayafwayako amashuko ya mu nshita aya mulimo ayengasangwapo. Milton amwene ukukatama kwa kushintilila pali Lesa mu kutekanya.

Ubwingi bwesu kuti pambi tulamona bwino, lelo ifwe bonse twaliba no kupelebela ukwingatulenga ukukalipa nelyo ukusakamikwa. Ni shani fintu twingaba abatekanya?

Ifya Kumwenako fya Kukoselesha

Baibolo ilatupayanishisha ifya kumwenako fishaiwamina ifingi ifya kutekanya. Ukutekanya kwa kwa Yehova kucilenga ukuba icayanguka ku minshipendwa ya bantunse ukunonka ubumi bwa ciyayaya. (2 Petro 3:9, 15) Mu bwite bwakwe ubwa cikuuku ubwa kuti tusende ikoli lyakwe no ‘kusango kutuusha ku mitima yesu,’ Yesu mu kukumanina alangisha ukutekanya kwawamisha ukwa kwa Wishi. (Mateo 11:28-30) Ukwetetula pa fya kumwenako fya kwa Yehova na Yesu kuti kwatwaafwa ukuba abacilapo ukutekanya.

Umuntu umo uyo camoneke ukube calinga kuli wene ukukalifiwa, ukuba uwa cipyu, nelyo uwa cilandushi aali mwana mwaume wa kwa Yakobo Yosefe. Bamunyina balimufyengeleshe nga nshi, ukumumanina kapi ukuti bamwipaye na mu kupelako ukumushitisha mu busha. Mu Egupti, te mulandu no mulimo wakwe uwasakamanishisha, uwa bucishinka kuli Potifari, Yosefe alipeelwe umulandu mu lufyengo no kupooswa mu cifungo. Mu kutekanya alishipikishe ukucula kwakwe konse, napamo ukumfwikisha ukuti amesho ya musango yo yalepwishishisha imifwaile ya kwa Yehova. (Ukutendeka 45:5) Pa mulandu wa kuti alilundulwile icitetekelo ne subilo muli Yehova capamo no kuicefya no kumfwikisha, Yosefe alitekenye nangu cingati imibele yali iya kwesha nga nshi.

Ica kwaafwa cacindama na cimbi caba mupashi wa mushilo uwa kwa Yehova. Ku ca kumwenako, nga ca kuti tulafulwa bwangu kabili twalitwa ululimi, kuti twapepela ukwaafwa kwa mupashi wa mushilo pa kuti twingalundulula ifisabo fya uko. Ukwetetula pali cimo na cimo ica ifi fisabo, pamo nga ukutekanya no kuteko mutima, kuti kwatwaafwa apakalamba nga nshi.—Abena Galatia 5:22, 23.

Ifilambu fya Kutekanya

Ukutekanya kuti kwatunonsha nga nshi. Kulakosha imibele yesu no kutucingilila ku ncitilo sha mu kususwa, isha buwelewele. Nani pali ifwe uushapangapo ifilubo fyabipisha pa mulandu wa kuba uwayangufyanya ukubombela pa bwafya nelyo imibele ya kukanshika? Kuti pambi twasosele ifikali nelyo twabombele mu nshila yakaluka. Kuti pambi twalekele ica kucitika cacepesha ukulunduluka ku kuba ubulwi bwine bwine no mutemwikwa wesu. Pa numa ya kukalipa sana, ukufuupulwa, no kucululuka, kuti pambi twalilishike ukuti, ‘Kanshi nga nalilolelako panono.’ Ukutekanya kuti kwatucingilila ku misango yalekanalekana iya bulanda. Ico cishinka fye ceka cituletela umutende uwingi, ukushikatala, no kwikushiwa.—Abena Filipi 4:5-7.

Ukutekanya na kabili kuti kwatwaafwa ukukwata umutima watalalila, uwingacetekelwa. Ici kuti catulenga ukuipakisha ubutuntulu bwa bumi ubwa ku mubili, ubwa mu nkuntu, no bwa ku mupashi ubusuma. (Amapinda 14:30) Nakana nga tatucitile co, icipyu caluma kuti caletako ukukanshika kwabipisha ukwa mu nkuntu no kwa ku mubili ne mfwa. Pa lubali lumbi, pa kuba abatekanya kuti twakwata imibele ya mutima iyacilapo kube yashininkishiwa ukulola kuli bambi, ukucilisha bamunyinefwe ba ku mupashi ne filundwa fya lupwa. Lyene tukacilapo kulemenena ku kuba abalangulukilako kabili aba kwaafwa ukucila ukukalifya no kulengulula. Mu kukonkapo, bambi bakacisanga ukube cayanguka ne cacilapo kuwama ukuba pamo na ifwe.

Baeluda mu cilonganino ca Bwina Kristu ukucilisha balekabila ukutekanya. Pa nshita shimo, Abena Kristu banabo balaya kuli bene mu kuba ne mpika shabipisha. Aba abantu bafumaluka kuti pambi bapelenganishiwa, ukupelelwa, nelyo ukupopomenwa, ilintu baeluda bene kuti pambi bali abanaka nelyo ukupumbulwa ne mpika shabo shine nelyo isha lupwa. Lelo, fintu caba icakatama ukuti baeluda batekanye mu mibele ya kwesha iya musango yo! Muli iyi nshila kuti bafunda “mu kufuuka” no ‘kusungilila umukuni.’ (2 Timote 2:24, 25; Imilimo 20:28, 29) Ubumi bwaumo mutengo buli mu busanso. Fintu baeluda ba cikuuku, abakwato kutemwa, kabili abatekanya baba lipaalo ku cilonganino!

Imitwe ya lupwa ilingile ukutekanishisha aba mu mayanda yabo, ukubomfwikisha, no kubalanga icikuuku. Na kabili balingile ukwenekela ifilundwa fya lupwa fyonse no kufikoselesha ukulangisha iyi mibele imo ine. (Mateo 7:12) Ici cikasangwilako nga nshi ku kutemwa no mutende mu ŋanda.

Ukutekanya ilintu tuli mu butumikishi bwa mwi bala kuti kwaafwa abatumikishi ba Bwina Kristu ukuipakisha uyu mulimo mu kukumanina. Kuti bashipikisha bwino ukukanayangwako ukuli konse no kukaanya uko bakumanya. Mu cifulo ca kupaashanya na bene mayanda abafulilwe, abatumikishi batekanya bakasuka mu kunakilila nelyo ukufumapo mu mutalalila, muli ifyo ukusungilila umutende no buseko. (Mateo 10:12, 13) Mu kulundapo, lintu Abena Kristu batekanishisha uuli onse no kumulanga icikuuku, abapale mpaanga bakakulilwa ku bukombe bwa Bufumu. Yehova alipaala ukubombesha kwatekanya pa cipimo ca mu kusaalala kwa calo, ilyo imyanda ya makana iya bafuuka abalesapika icine ilekonkomokela ku cilonganino ca kwa Yehova ica kutemwa cila mwaka.

Mu cine cine, ukutekanya kukatuletela ifilambu fishaiwamina. Tukasengauka amasanso ayengi ne mpika ishilengwa no kususwa nelyo ukwangufyanya ukwasamuna akanwa kesu. Tukacilapo ukuba aba nsansa, aba mutalalila, kabili mu kupalishako aba butuntulu bwa bumi ubwacilapo kuwama. Tukakumanya ubuseko bwakulilako no mutende mu butumikishi bwesu, mu cilonganino, na pa ŋanda. Lelo pali fyonse, tukaipakisha ukwampana kwapalamisha na Lesa. E co lolela Yehova. Tekanya!

[Futunoti]

[Ifikope pe bula 13]

Kufika ku cipimo nshi watekanya mu mibombele ya cila bushiku?