Icifulo Calinga ica Kupepa Yehova mu Bumi Bwesu

“Inshiku shonse ndemucindika, ndetasha ne shina lyenu umuyayaya umuyayaya.”—ILUMBO 145:2.

1. Ukukuma ku kupepa, cinshi cintu Yehova afwaya?

“NE YEHOVA Lesa obe ndi Lesa [uufwaisha ukuipeelesha kwapaatulwa, NW].” (Ukufuma 20:5) Mose aumfwile uko kubilisha ukufuma kuli Yehova, kabili pa numa alikubwekeshepo lintu alelanda ku luko lwa Israele. (Amalango 5:9) Takwaliko ukutwishika mu muntontonkanya wa kwa Mose ukuti Yehova Lesa aenekele ababomfi Bakwe ukupepa Wene mu nshila yapaatulwako.

2, 3. (a) Cinshi caebekeshe abena Israele ukuti icalecitika mupepi no lupili lwa Sinai calicilile pa ca lyonse? (b) Fipusho nshi twalalanguluka pa lwa kupepa kwa bena Israele no kwa babomfi ba kwa Lesa ilelo?

² Ilyo bacitile nkambi mupepi no lupili lwa Sinai, abena Israele ne “cintobentobe cikalamba” abashile Egupti capamo na bene bacitile ubunte icintu cimo icishili ca lyonse. (Ukufuma 12:38) Tacapalene no kupepa kwa tulesa twa mu Egupti, uto twali nomba natucendwa ku mpumo ikumi, nelyo ifinkunka. Ilyo Yehova alelanga ukubapo kwakwe kuli Mose, ifinjelengwe fya kutiinya fyalicitike: ukupanta, inkuba, no kulila kwa ntandala ukwakosesha uko kwalengele inkambi yonse ukututuma. Mu kukonkapo kwaishile umulilo ne cushi ilyo ulupili lonse lwatutwime cibi. (Ukufuma 19:16-20; AbaHebere 12:18-21) Nga ca kuti umwina Israele uuli onse akabile ubushininkisho bwa kuti icalecitika calicilile pa ca lyonse, ubo bushininkisho bwali no kwisa mu kwangufyanya. Ilyo tapalalepa, Mose alitentemwike ukufuma ku lupili pa numa ya kupokelela kope walenga bubili uwa mafunde ya kwa Lesa. Ukulingana no bulondoloshi bwapuutwamo, “[yalibengeshime] nkanda ya cinso [ca kwa Mose]; na [bantu] batiino kupalamina kuli wene.” Mu cine cine, cali ca kukumanya cishingalabwa, ica maka yacilo buntunse!—Ukufuma 34:30.

³ Kuli lulya luko lwa kwa Lesa ulwa cimpashanya, takwaliko ukutwishika ukukuma ku cifulo cintu ukupepa Yehova kwakwete. Aali e Kalubula wabo. Baliliile imisha ya bumi bwabo bwine kuli wene. Na kabili aali ni Kapeela wabo uwe funde. Lelo bushe balisungilile ukupepa Yehova mu cifulo ca ntanshi? Kabili ni shani pa lwa babomfi ba kwa Lesa aba muno nshiku? Cifulo nshi cintu ukupepa Yehova kwakwata mu bumi bwabo?—Abena Roma 15:4.

Ukupepa Yehova Ukwa kwa Israele

4. Cinshi cali e mitantikile ya nkambi ya bena Israele mu kati ka lwendo lwabo ulwa mu matololo, kabili cinshi cali pa kati na nkati ka nkambi?

⁴ Nga ca kuti wakwete ilinso lya patali ilingaceba mu bena Israele abemike nkambi mu matololo, nga cinshi wali no kumona? Imitantikile ya mahema yashaifulila, lelo ayabamo muyano, aya kwikalamo abantu napamo amamilioni yatatu nelyo ukucilapo, nababikwa mu mabumba ya mikowa itatu itatu ku kapinda ka ku kuso, ku kapinda ka ku kulyo, ku kabanga, na ku masamba. Ukupenengamo mu kupalamisha, na kabili nga wamwenemo ibumba na limbi lwa mupepi na pa kati ka nkambi. Aya mabumba yacepako yane aya mahema yaikelemo indupwa sha mukowa wa kwa Lebi. Pa kati na nkati fye ka nkambi, mu ncende yapaatukanishiwe pa kubomfya insalu nge cibumba, e pali icikuulwa caibela. Ici cali “ihema lya Kulaishanya,” nelyo ica kwikalamo, ico abena Israele ba “mutima wa mano” baali nabakuula ukulingana no kufwaya kwa kwa Yehova.—Impendwa 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Ukufuma 35:10.

5. Mifwaile nshi intu ica kwikalamo cabombele mu Israele?

⁵ Pa nkambi imo na imo iya sho baimike 40 mu kati ka bulendo bwabo ubwa mu matololo, Israele alikuulile ica kwikalamo, kabili cabele icifulo ca pa kati ica nkambi yabo. (Impendwa, icipandwa 33) Mu kulingisha, Baibolo ilondolola Yehova ngo waleikala mu kati ka bantu bakwe pa kati na nkati ka nkambi yabo. Ubukata bwakwe bwaiswile mu ca kwikalamo. (Ukufuma 29:43-46; 40:34; Impendwa 5:3; 11:20; 16:3) Icitabo Our Living Bible cilandapo kuti: “Ulu ulufuba lwalesendwa lwali lwa bucindami nga nshi, apantu lwali e cifulo ca kukuutaninapo ica butotelo ica mikowa. Muli fyo cabasungilile abaikatana mu kati ka myaka yafulisha iya kulubanta mu ciswebebe kabili calengele incitilo yaikatana ukucitikako.” Icacila na pali ico, ica kwikalamo cabombele nge ca kucinkulako ca lyonse ukuti ukupepa kwa bena Israele ukwa kwa Kabumba wabo kwali ukwacindama mu bumi bwabo.

6, 7. Cikuulwa nshi ica kupepa icapyene pa ca kwikalamo, kabili ni shani fintu ici cabombeele uluko lwa Israele?

⁶ Pa numa abena Israele babe nabafika mu Calo Calaiwe, ica kwikalamo catwalilile ukuba icifulo ca pa kati ica kupepa kwa kwa Israele. (Yoshua 18:1; 1 Samwele 1:3) Mu kupita kwa nshita, Imfumu Davidi yatubulwileko ulwa kukuulako icikuulwa cibelelela. Ici caishileba litempele, ilyakuulilwe pa numa no mwana wakwe umwaume Solomone. (2 Samwele 7:1-10) Pa kukupawilwa kwa liko ikumbi lyalikile ku kulangilila ukusuminisha kwa kwa Yehova ukwa cikuulwa. “Nimukuulile ŋanda iya kwikalamo,” e fyapepele Solomone, “umwa kuti mwikalemo umuyayaya.” (1 Ishamfumu 8:12, 13; 2 Imilandu 6:2) Itempele lipya ilyakuulilwe nomba lyabele icifulo ca pa kati ica kuipeela kwa luko.

⁷ Imiku itatu mu mwaka, abaume bonse abena Israele baleya ku Yerusalemu ku kusangwa ku kusefya kwa buseko pe tempele pa mulandu we paalo lya kwa Lesa. Mu kulingisha, uku kwikatana cipya cipya kwalipaatwilwe pa mbali nge “nshita sha mitebeto ya kwa Yehova,” ukutonta ukusakamana pa kupepa Lesa. (Ubwina Lebi 23:2, 4) Abanakashi ba bukapepa balesangwako capamo ne filundwa fimbi ifya lupwa.—1 Samwele 1:3-7; Luka 2:41-44.

8. Ni shani fintu Ilumbo 84:1-12 likalilo bunte ku bucindami bwa kupepa Yehova?

⁸ Bakemba wa malumbo abapuutwamo mu kulongoloka balishibishe fintu ukupepa kwali ukwalumbuka mu bumi bwabo. “Ifyo yayemba amekalo yenu, mwe Yehova wa milalo!” e fyaimbile abana ba kwa Kora. Mu cine cine tabalelumbanya fye icikuulwa. Ukucila, basanswile amashiwi yabo mu kulumba Yehova Lesa, ukubilisho kuti: “Umutima wandi no mubili wandi fyawila Lesa wa mweo utupundu.” Umulimo wa bena Lebi walibaletele insansa shikalamba. “[Ba nsansa, NW] abaikala mu ŋanda yenu” e fyo babilishe. “Balamutasha pe!” Na kuba, abena Israele bonse kuti baimba ukuti: “[Ba nsansa, NW] abantu abo ubukose bwabo buli muli imwe, abo bacinkwente ba ku Sione bali mu mitima yabo! . . . Balaya mu bulamba na mu bulamba, asuka onse amoneka kuli Lesa mu Sione.” Nangu cingati ulwendo lwa mwina Israele ulwa kuya ku Yerusalemu pambi lwaleba ulwalepa kabili ulwa kunasha, ubukose bwakwe bwalebukululwa cipya cipya ilyo afikile mu musumba ukalamba. Umutima wakwe waiswilemo ubuseko ilyo atondele ishuko lyakwe ilya kupepa Yehova ati: “Pantu ubushiku bumo mu mansa shenu bwawama ukucile nshiku ikana limo pa nse: ninsalo kuba ku mwinshi wa ŋanda ya kwa Lesa wandi, ukucilo kwikala mu mahema ya babifi. . . . Mwe Yehova wa milalo, [wa nsansa, NW] umuntu uumutetekela!” Inumbwilo sha musango yo shisokolola fintu abo bena Israele bapeele ukupepa Yehova icifulo ca ntanshi.—Ilumbo 84:1-12.

9. Cinshi cacitike ku luko lwa kwa Israele lintu lwafililwe ukusungilila ukupepa Yehova mu cifulo ca ntanshi?

⁹ Ku ca bulanda, abena Israele balifililwe ukusungilila ukupepa kwa cine mu cifulo ca ntanshi. Basuminishe ukuipeelesha kuli tulesa twa bufi ukucefya ukupimpa kwabo kuli Yehova. Nge ca kufumamo, Yehova alibashile mu balwani babo, ukubasuminisha ukusendwa muli bunkole ku Babiloni. Lintu babweshiwe ku calo ca ku mwabo pa numa ya myaka 70, Yehova apayanishishe Israele ukukonkomesha kwa kubimbula ubuseko ukwa bakasesema Hagai, Sekaria, na Malaki. Shimapepo Esra na Kateka Nehemia balikumbilemo abantu ba kwa Lesa ku kukuula cipya cipya itempele no kubwesha ukupepa kwa cine mulya. Lelo ilyo imyanda ya myaka yalepita, ukupepa kwa cine na kabili kwakwete icifulo cabotelela mu luko.

Ukupimpila Ukupepa kwa Cine Ukwa mu Mwanda wa Myaka uwa Kubalilapo

10, 11. Cifulo nshi cintu ukupepa Yehova kwakwete mu bumi bwa bantu ba busumino lintu Yesu aali pe sonde?

¹⁰ Pa nshita yalingwa iya kwa Yehova, Mesia alimoneke. Abantu ba busumino balelolesha kuli Yehova kwi pusukilo. (Luka 2:25; 3:15) Ubulondoloshi bwalembwa ubwe Landwe lya kwa Luka mu kulungatika bulondolola Ana wa myaka ya bukulu 84 pamo nga mukamfwilwa ‘uushalefuma pe tempele; ubushiku na ’kasuba alepyungila Lesa, ukuleko kulya kabili ukupepa.’—Luka 2:37.

¹¹ “Ica kulya candi,” e fyasosele Yesu, “kucito kufwaya kwa wantumine, no kupwisho mulimo wakwe.” (Yohane 4:34) Ibukisha fintu Yesu ayankwileko lintu alolenkene na bakakaabula ba ndalama mwi tempele. Alipenwine amatebulo yabo capamo ne fipuna fya baleshishe nkunda. Marko ashimiko kuti: “[Yesu] talekele muntu apite ne cipe mwi tempele. Kabili alasambilisha, no kutila kuli bene, Bushe tacalembwa, aciti, Iŋanda yandi iketwe ŋanda ya kupepelamo ku nko shonse? Na imwe mwaisangule ninga ya fipondo.” (Marko 11:15-17) Ee, Yesu tasuminishe fye no uli onse ukucilinganya mu mansa she tempele lintu basendele ifipe ukutwala ku lubali lumbi ulwa musumba. Incitilo sha kwa Yesu shakoseshe ukupanda amano kwakwe ukwa ku numa ukwapeelwe ukwa kuti: “Lelo mubale mufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe.” (Mateo 6:33) Yesu atushilile ica kumwenako cawamisha mu kupeela Yehova ukuipeelesha kwakwe ukwapaatulwa. Mu cine cine abeleshe cintu aleshimikila.—1 Petro 2:21.

12. Ni shani fintu abasambi ba kwa Yesu balangishe icifulo ca ntanshi bapeele ku kupepa Yehova?

¹² Yesu na kabili aimikile abasambi bakwe icipasho ca kukonka mu nshila afikilishishemo ukutumwa kwakwe ku kulubula abaYuda bapopomenwa, lelo aba busumino, ukufuma ku fisendo fya fibelesho fya butotelo bwa bufi. (Luka 4:18) Mu kumfwila ikambisho lya kwa Yesu ilya kupanga abasambi no kubabatisha, Abena Kristu ba mu kubangilila mu kushipa babilishe ukufwaya kwa kwa Yehova mu kulundana na Shikulwibo wabuushiwa. Yehova alitemwinwe ne cifulo ca ntanshi bapeele ku kupepa Kwakwe. Muli fyo, malaika wine uwa kwa Lesa mu cipesha amano akakwile abatumwa Petro na Yohane ukufuma mu cifungo no kubakambisha ukuti: “Keminineni mwi tempele, no kulanda ku bantu imilandu yonse ya Mweo uyu.” Pa kuba nabakoseleshiwa, balyumfwilile. Cila bushiku, monse mwi tempele lya mu Yerusalemu na ku ŋanda ne ŋanda “tabalekele ukusambilisha no kubila . . . ukuti Yesu e Kristu.”—Imilimo 1:8; 4:29, 30; 5:20, 42; Mateo 28:19, 20.

13, 14. (a) Ukutula ku Bena Kristu ba mu nshita sha mu kubangilila, cinshi cintu Satana aesha ukucita ku babomfi ba kwa Lesa? (b) Cinshi cintu ababomfi ba busumino aba kwa Lesa batwalilila ukucita?

¹³ Ilyo ukukaanya ku kushimikila kwabo kwakulile, Lesa atungulwile ababomfi bakwe aba busumino ukulemba ukupanda mano kwalingana ne nshita. “Amasakamika yenu yonse bikeni pali [Yehova], pa kuti asakamana imwe,” e fyalembele Petro mu kwipipa pa numa ya 60 C.E. “Tekanyeni, loleni. Icibambe cenu, Kaseebanya wine, endauka nge nkalamo iilelila, ukufwaya untu engalya. Mukaanyeni; iminineni abakosa ndi mu citetekelo, pa kwishibo kuti bamunyinenwe ba pano isonde batuulo mutuulo uyo wine wa kucula.” Abena Kristu ba mu kubangilila ukwabulo kutwishika balisangile ukwebekeshiwa muli ayo mashiwi. Balishibe ukuti pa numa ya kucula pa kashita kanono, Lesa aali no kubalengo kupwililila. (1 Petro 5:7-10) Mu kati ka isho nshiku sha ku mpela isha micitile ya fintu iya ciYuda, Abena Kristu ba cine balisumbwile ukupepa kwabamo kutemwa ukwa kwa Yehova ku fifulo fipya ifyasansuka.—Abena Kolose 1:23.

¹⁴ Nga fintu fye umutumwa Paulo aali nasobela, ubusangu, ukununuka ukufuma ku kupepa kwa cine, bwalicitike. (Imilimo 20:29, 30; 2 Abena Tesalonika 2:3) Ubushininkisho ukufuma ku makumi ya myaka aya kulekeleshako aya mwanda wa myaka uwa kubalilapo yalonganike imiina ya bucine bwa ici. (1 Yohane 2:18, 19) Satana mu kutunguluka alimbile Abena Kristu ba kabepesho mu kati ka ba cine cine, ukucilenga ukuba icayafya ukulekanya aya “mankumba” ukufuma ku Bena Kristu bapala ingano. Nangu ni fyo, mu kupita kwa myanda ya myaka, abantu bamo babikile ukupepa Lesa pa ntanshi, limo ukubika fye no bumi bwabo mu busanso. Lelo Lesa talonganike cipya cipya ababomfi bakwe ku kusumbula ukupepa kwa cine ukufikila amakumi ya myaka aya kwisalila aya “nshita ya bena fyalo.”—Mateo 13:24-30, 36-43; Luka 21:24.

Ukupepa Yehova Kwasumbulwa Ilelo

15. Ukutula 1919, ni shani fintu amasesemo ya kwa Esaya 2:2-4 na Mika 4:1-4 yafikilishiwa?

¹⁵ Mu 1919, Yehova apeele amaka ku bashalapo basubwa ku kutendeka kampeini wabamo kushipa uwa kucitilo bunte bwa mu kusaalala kwa calo uyo wasumbula ukupepa kwa kwa Lesa wa cine ukubika kwene apasansuka. Mu kuba no kukonkomokelako kwa “mpaanga shimbi” isha mu mampalanya ukufuma mu 1935 ukuya ku ntanshi, cinkupiti wa bantu abo lwa ku mupashi banina ku “lupili lwa ŋanda ya kwa Yehova” alikulilako nga nshi. Mu kati ka mwaka wa mulimo uwa 1993, Inte sha kwa Yehova 4,709,889 balimulumbenye pa kulaalikako bambi ukuilunda mu kupepa kwakwe ukwasumbulwa. Fintu ici caba icapusanako ku mibele ya ku mupashi iyabotelela iya “tupili” twa fyakaniko fya buteko bwa calo ubwa butotelo bwa bufi, iimonwa mu Kristendomu!—Yohane 10:16; Esaya 2:2-4; Mika 4:1-4.

16. Cinshi cintu ababomfi ba kwa Lesa bonse balekabila ukucita mu cilolwa ca fyasobelwa pali Esaya 2:10-22?

¹⁶ Abaikatilila ku butotelo bwa bufi bamona amacalici yabo ne fimayanda fikalamba ne ntungulushi fye shabo isha butotelo nga “basumbuka,” ukubapeela amalumbo ya lulumbi no mucinshi. Lelo mona cintu Esaya asobele: “Amenso ya kusansabala kwa bantuuntu fye yakacendwa, no kutumpuka kwa bantungwa kukafwama, kabili Yehova eka akasansuka, muli ubo bushiku.” Ni lilali ici cikacitika? Mu kati ka bucushi bukalamba ubusungamine lintu “imilungu ya fye yonse iine ikongoloka.” Mu cilolwa ca kusungamina kwa ilya nshita ya kutiinya, ababomfi ba kwa Lesa bonse balekabila ukubebeta mu kusakamanishisha icifulo cintu ukupepa Yehova kwakwata mu bumi bwabo.—Esaya 2:10-22.

17. Ni shani fintu ababomfi ba kwa Yehova ilelo balangisha icifulo ca ntanshi ico bapeela ku kupepa Yehova?

¹⁷ Pamo nga bumunyina bwa pa kati ka nko, Inte sha kwa Yehova baishibikilwa ku kupimpa kwabo mu kushimikila Ubufumu. Ukupepa kwabo takwaba fye cibelesho ca butotelo, ico bacita fye pe awala limo nelyo ukucilapo mu mulungu umo. Iyo, kwaba ni nshila yabo yonse iya bumi. (Ilumbo 145:2) Mu cine cine, umwaka wapwa ukucila pa Nte 620,000 baliteulwile imibombele yabo pa kuti bengakanako mu butumikishi bwa Bwina Kristu ubwa nshita yonse. Abashala mu cituntulu tabalekelesha ukupepa Yehova. Kwalikwata icifulo cacindama nga nshi ponse pabili mu kulanshanya kwa cila bushiku na mu kushimikila kwabo ukwa ku cintubwingi, nelyo cingati ukukakililwako kwabo ukwa ndupwa kufwaya ukuti babombeshe ku ncito sha ku calo.

18, 19. Lumbulako ifya kumwenako ifya kukoselesha uko pambi wapokelela ukufuma mu kubelenga amalyashi ya bumi aya Nte.

¹⁸ Amalyashi ya bumi aya Nte ayasabankanishiwa mu Ulupungu lwa kwa Kalinda yatulenga ukumona inshila bamunyina balekanalekana na bankashi basungilamo ukupepa Yehova mu cifulo ca ntanshi mu bumi bwabo. Nkashi wacaice umo uwapeele ubumi bwakwe kuli Yehova pa mushinku wa myaka mutanda aimike umulimo wa bumishonari ngo buyo bwakwe. Imwe bamunyina bacaice na bankashi, buyo nshi mwingasala ubo bukamwaafwa ukusungilila ukupepa Yehova mu cifulo ca ntanshi mu bumi bwenu?—Mona icipande “Ukusupila Ubuyo Bwaimikwe pa Mushinku wa Myaka Mutanda,” mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa March 1, 1992, amabula 26-30.

¹⁹ Nkashi wa cikalamba uwafwilwa apayanya ica kumwenako na cimbi icishaiwamina ica kubika ukupepa Yehova mu cifulo ca kuko icalinga. Alefumya ukukoselesha kukalamba ku kushipikisha kuli abo ayafwilishe ukusambilila icine. Baali e “lupwa” lwakwe. (Marko 3:31-35) Nga ca kuti waisanga we mwine mu mibele yapalako, bushe kuti wapokelela ubwafwilisho no kwaafwa kwa bacaice mu cilonganino? (Twapaapaata mona fintu Nkashi Winifred Remmie ailumbulwile umwine mu cipande “Nalyankwileko mu Nshita ya Kulobolola,” icasabankanishiwe mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa July 1, 1992, amabula 21-3.) Imwe mwe bakabomba ba nshita yonse, langisheni ukuti ukupepa Yehova mu cituntulu kulesa intanshi mu bumi bwenu pa kubomba kuntu mwapeelwa mu kuicefya, ukunakila mu kuitemenwa ku butungulushi bwa teokratiki. (Twapaapaata mona ica kumwenako ca kwa Munyina Roy Ryan, nga fintu cashimikwa mu cipande “Ukukakatila mu Kupalamisha ku Kuteyanya kwa kwa Lesa,” mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa December 1, 1991, amabula 24-7.) Ibukisha ukuti lintu twapeela ukupepa Yehova icifulo ca ntanshi, tulakwata ukwebekesha kwa kuti akatusakamana. Tatukabila ukusakamikwa uko ifikabilwa fya mu bumi fikafuma. Ifya kukumanya fya Bankashi Olive na Sonia Springate filalangilila ici.—Mona icipande “Twalifwaya Ubufumu Intanshi,” mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa February 1, 1994, amabula 20-5.

20. Fipusho nshi ifyalinga ifyo tulingile ukuipusha fwe bene nomba?

²⁰ Ngo muntu umo umo, lyene, bushe te kuti tuipushe ifipusho fimo ifya kuibebeta? Cifulo nshi cintu ukupepa Yehova kwakwata mu bumi bwandi? Bushe ndeikalila ku kuipeela kwandi ku kucita ukufwaya kwa kwa Lesa ukufika apo ningapesha? Ni mu mbali nshi isha bumi ningawamyako? Ukulanguluka kwabamo itontonkanyo kukatupeela ishuko lya mu nshita ilya kubelebesha pa fyo tubomfya ubukumu bwesu mu kumfwana ne co twasala ukubika pa ntanshi mu bumi—ukupepa Shikulu Mulopwe Yehova, Shifwe wakwato kutemwa.—Lukala Milandu 12:13; 2 Abena Korinti 13:5.

Mu Kupitulukamo

◻ Ukukuma ku kupepa, cinshi cintu Yehova afwaya?

◻ Ni kuli cinshi kuntu ica kwikalamo cabombele nge ca kucinkulako?

◻ Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., ni bani baali ifya kumwenako fyapulamo ifya kupimpila ukupepa kwa cine, kabili mu nshila nshi?

◻ Ukutula 1919, ni shani fintu ukupepa Yehova kwasumbulwa?