Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
MARCH 1-7
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMPENDWA 7-8
“Ifyo Twingasambilila ku Bena Israele Ilyo Bali mu Nkambi”
it-1-E ibu. 497 para. 3
Icilonganino
Mu Israele abaleimininako abantu ilingi line e balebalandilako. (Esra 10:14) Ilyo bapangile icikuulwa ca mushilo “intungulushi sha mikowa” e shaleimininako aba mu mukowa wa shiko. (Impe. 7:1-11) Na kabili mu nshiku sha kwa Nehemia bashimapepo, abena Lebi e lyo na “abakalamba ba bantu” balifwatikepo icifwati ca “cipangano ca cishinka.” (Nehe. 9:38–10:27) Ilyo abena Israele bale-enda mu matololo balikwete “intungulushi sha lukuta, na baleitwa ku kukumana, abaume ba lulumbi” 250 abaimiine Mose na Aarone, apali Kora, Datani, Abiramu na One. (Impe. 16:1-3) Pa kuti Mose alebomba bwino umulimo Lesa amupeele, alisalile abaume abakalamba 70 bacilolo ba mu Israele ukumwafwako ‘ukusenda abantu’ pa kuti umulimo wangukeko. (Impe. 11:16, 17, 24, 25) Na kabili Baibolo pa Ubwina Lebi 4:15 yalilanda pa “bakalamba ba lukuta” kabili cimoneka kwati abaleimininako abantu bali baume abakalamba, intungulushi, abapingushi e lyo na bacilolo.—Impe. 1:4, 16; Yosh. 23:2; 24:1.
it-2-E ibu. 796 para. 1
Rubene
Mu nkambi ya bena Israele, abena Rubene baleikala pa kati ka mukowa wa kwa Simeone no wa kwa Gadi kabili bapangile inkambi ku kapinda ka ku kulyo aka cikuulwa ca mushilo. Nga bale-enda umukowa wa kwa Rubene e waleba pa ntanshi e lyo pakonka umukowa wa kwa Isakari no wa kwa Sebuluni. (Impe. 2:10-16; 10:14-20) Ifi fine e fyo ishi imikowa shakonkene ilyo shatwele umutuulo pa bushiku bapeele icikuulwa ca mushilo kuli Yehova.—Impe. 7:1, 2, 10-47.
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Impendwa
8:25, 26. Pa kuti imilimo ya bena Lebi ibombwe bwino, yalepeelwa ku baume bafikapo. Pa kulangulukilako abakoloci, abena Lebi abakoloci balebeba ukuleka umulimo wa cinkumbawile. Na lyo line, abakoloci abene baleitemenwa ukwafwa abena Lebi bambi. Nangu line ileelo takwaba ukuleka umulimo wa kushimika Ubufumu, ili funde litusambilisha isambililo lyacindama ilya kuti nga ca kuti pa mulandu wa bukote Umwina Kristu afilwa ukubomba imilimo imo imo, kuti abombako umulimo ulingene na maka yakwe.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 835
Amabeli, Inama Ishalebalilapo Ukufyalwa
Pa mulandu wa kuti amabeli ayaume mu bena Israele e yali no kuba imitwe ya ndupwa ishalekanalekana, yaleimininako uluko lonse. Yehova aleita uluko lonse ukuti ‘ibeli’ lyakwe, pantu e lwali uluko abalilepo ukukwata pa mulandu wa cipangano apangene na Abrahamu. (Ukufu. 4:22) Apo Yehova alipuswishe amabeli yonse, atile “umwana mwaume onse uwabalilapo ukufyalwa mu bana ba kwa Israele, ne nama yonse iilume iyabalilapo ukufyalwa,” yali no kuba yakwe. (Ukufu. 13:2) Kanshi amabeli yonse ayaume baleyapeela kuli Lesa.
MARCH 8-14
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMPENDWA 9-10
“Bushe Yehova Atungulula Shani Abantu Bakwe?”
it-1-E ibu. 398 para. 3
Inkambi
Ifyo abena Israele bale-enda ukufuma pa nkambi imo no kuyapanga inkambi pa ncende imbi fyalelangilila fye ukuti Yehova alibateyenye bwino. Baibolo mu Impendwa icipandwa 33 yalilanda pa nkambi nalimo 40 isho abena Israele bapangile. Nga ca kuti ikumbi lili pa muulu wa cikuulwa ca mushilo, abena Israele tabalekuuka. Nomba inkumbi nga lyafuma pa cikuulwa ca mushilo abena Israele nabo baleima no kuya. “Nga Yehova atila mwi-ima, baleba mu nkambi, lelo nga Yehova atila imeni, baleima no kuya.” (Impe. 9:15-23) Pa kupasa inkambi na pa kuilonganya balelisha amapenga yabili aya silfere ayo bapangile ukubomfya sando. (Impe. 10:2, 5, 6) Pa kupasa inkambi balelisha amapenga mu musango waibela. Umuku wa kubalilapo ifi fyacitike ni “mu mwaka wa bubili, mu mweshi wa bubili, pa bushiku bwalenga 20” e kutila mu mwaka wa 1512 ninshi Yesu talaisa pe sonde. Ilyo bale-enda icipao ca cipangano e caleba pa ntanshi, lyena palekonka imikowa itatu, umukowa wa kwa Yuda e waleba pa ntanshi e lyo pakonka umukowa wa kwa Isakari no wa kwa Sebuluni. Lyena palekonka abena Gershone na bena Merari kabili e balesenda ifya kupangila icikuulwa ca mushilo. Abalebakonka pa numa mikowa itatu, umukowa wa kwa Rubene e waleba pa ntanshi, e lyo pakonka uwa kwa Simeone na Gadi. Lyena palekonka abena Kohati abalesenda ifipe fya mu muputule wa mushilo, kabili abalebakonkapo mikowa itatu, umukowa wa kwa Efraimu e waleba pa ntanshi, e lyo pakonka umukowa wa kwa Manase no wa kwa Benjamini. Na mu kulekelesha imikowa itatu e yaleshalikisha, umukowa wa kwa Dani e waleba pa ntanshi e lyo pakonka umukowa wa kwa Ashere no wa kwa Naftali. Kanshi imikowa itatu iyaletangila e lyo ne mikowa itatu iyaleshalila e yakwatishe amaka.—Impe. 10:11-28.
Bushe Muleluka Ukuti Lesa Alemutungulula?
Kuti twalanga shani ukuti tulatasha pa fyo Lesa atutungulula? Umutumwa Paulo atile: “Umfwileni abalemutungulula no kubanakila.” (Heb. 13:17) Te lyonse canguka ukucita ifyo. Tutile muli bena Israele mu nshita ya kwa Mose. Pa numa ya kwenda pa nshita ntali, mwamona fye intumba yaiminina, yaleka ukwenda. Ni lilali ikatendeka ukwenda na kabili? Bushe palapita ubushiku bumo, umulungu umo, nelyo imyeshi iingi? Napamo kuti mwayipusha amuti, ‘Bushe nongolole ifipe fyandi fyonse?’ Nalimo pa kubala, mwalalongolola fye ifyo mulefwaya ukubomfya. Lelo cilya papita inshiku shinono, nga tamulesanga bwangu ifyo mulefwaya, kuti mwatampa ukulongolola fyonse. Nomba lilya line muli mu kupwisha ukulongolola, mwamona fye uko intumba yatendeka ukwenda, kabili mufwile ukutendeka ukulonga ifipe cipya cipya! Kwena te kuti canguke ukucite co. Abena Israele bena “ilyo line fye . . . baleima no kuya.”—Impe. 9:17-22.
Inga ifwe tucita shani ilyo Lesa atweba ifya kucita? Bushe tulesha ukukonka “ilyo line fye”? Nelyo bushe tutwalilila ukucita ifintu filya fine tucita lyonse? Bushe tulacita ifipya ifyo batweba, ifyakuma ukutungulula amasambililo ya Baibolo, ukushimikila ku balanda indimi sha ku fyalo fimbi, ukulakwata amapepo ya lupwa lyonse, ukubombela pamo na baba mu Makomiti ya Kumfwaninamo ne Fipatala, ne misango tushifwile ukukwata pa kulongana kukalamba? Na kabili tulanga ukuti tulatasha pa fyo Lesa aletutungulula nga ca kuti tulepokelela ukufunda. Nga tulepingula ifya kucita pa fintu ifyacindama, tatushintilila pa mano yesu lelo tufwaya Yehova no kuteyanya kwakwe ukututungulula. Kabili nga filya fine umwana afwaya abafyashi bakwe ukumucingilila ilyo kuli icimwela icikalamba, na ifwe ilyo twakwata amafya ayakalamba tufwaya ukuteyanya kwa kwa Yehova kwatucingilila.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 199 para. 3
Ukulongana
Ico Ukulongana Kwacindamina. Ifunde Lesa apeele abena Israele pa Ca Kucilila lilanga ico cacindamine ukulalongana lyonse pa kuti balekosha bucibusa bwabo na Lesa. Umwaume onse nga ali uwasanguluka nelyo nga tali pa lwendo nomba tasefeshe Ica Kucilila aali no kwipaiwa. (Impe. 9:9-14) Ilyo Imfumu Hisekia yaitile abaYuda na bena Israele ku Yerusalemu ku kusefya Ica Kucilila, yabebele ati: “Mwe bana ba kwa Israele, bweleni kuli Yehova . . . mwitalamika imikoshi yenu nge fyo ifikolwe fyenu fyacitile. Nakileni Yehova no kwisa umwa mushilo mwakwe umo asangulula umuyayaya no kubombela Yehova Lesa wenu, pa kuti ubukali bwakwe bufume pali imwe . . . Yehova Lesa wenu wa mutembo kabili wa luse, takafumye icinso kuli imwe nga mwabwelela kuli ena.” (2 Imila. 30:6-9) Nga ca kuti umuntu ku mufulo fye akaana ukusangwa ku Ca Kucilila, cali kwati kukaana Lesa. Nangu ca kuti Abena Kristu tabasefya Ica Kucilila, Paulo abakoseleshe ukukanaleka ukulongana pamo na bantu ba kwa Lesa. Abebele ati: “Tutontonkanye pa banensu ku kucincishanya ku kutemwa kabili ku kubomba imilimo iisuma, twilapuswa ku kulongana, filya waba umusango wa bamo, lelo tulekoseleshanya, maka maka apo mulemona ubushiku bulya bulepalama.”—Heb. 10:24, 25.
MARCH 15-21
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMPENDWA 11-12
“Cinshi Tushilingile Ukulailishanishisha?”
Mwiba Bakoomfwa wa Cilafi
20 Icinabwingi ca Bena Kristu tabawila muli bucisenene. Lelo, tulingile ukucenjela ukuti tatukonkele inshila ingatutwala ku kuilishanya ico cingalenga Lesa aleka ukutusenamina. Paulo atweba ukuti: “Kabili twiesha Shikulu, filya bamo [mu bena Israele] bamweseshe, no konaulwa ku nsoka. Kabili mwiilishanya, filya bamo ba muli bene bailishenye, no konaulwa baonawilwe ku monaushi.” (1 Abena Korinti 10:9, 10) Abena Israele bailishenye pali Mose na Aarone—na pali Lesa umwine—ukuilishanya pali mana balepeelwa mu cipesha mano. (Impendwa 16:41; 21:5) Bushe ukuilishanya kwabo takwakalifye sana Yehova ukucila ifyo ubulalelale bwabo bwamukalifye? Ilyashi lya mu Baibolo lilanga ukuti abaleilishanya abengi balipaiwe ku nsoka. (Impendwa 21:6) Pa nshita imo ilyo ifi fishilacitika, bacipondoka baleilishanya nalimo 14,700 balyonawilwe. (Impendwa 16:49) E co twilaesha ukutekanya kwa kwa Yehova ukupitila mu kusaalula ifyo apayanya.
‘Mwilang’winta’
7 Ala mwandini imitima ya bena Israele yalyalwike! Ilyo babalubwile mu Egupti no kubapususha pali bemba wa Kashika balitashishe Yehova no kwimba inyimbo isha kumulumbanya. (Ukufuma 15:1-21) Nomba, imikalile ya mu matololo iyo bashabeleshe ne fyo baletiina abena Kanaani, fyalengele ukuti balabe ifisuma ifyo Lesa abacitile no kutendeka ukuilishanya. Mu nshita ya kuti batashe Lesa pa fyo abalubwile mu busha, balemupeela imilandu ya bufi pa fyo abene balemona ukuti balepusulwa. Kanshi ico baleng’wintila ni co imitima yabo tayaletasha pa fisuma ifyo Yehova alebacitila. E mulandu wine Yehova asosele ukuti: “Kufika lilali ulukuta ulu ulubi lukaleka ukuilishanya uko baleilishanya pali ine?”—Impendwa 14:27; 21:5, NW.
it-2-E ibu. 719 para. 4
Ukuumana
Ukuilishanya. Umuntu nga aleilishanya alafuupula bambi no kulenga basakamikwa. Tapakokwele ukutula apo abena Israele bafumine mu Egupti, na apo batendekele ukuilishanishisha pali Yehova, balefwailisha ifilubo mu babomfi bakwe Mose na Aarone no kuilishanya ukuti tabalebatungulula bwino. (Ukufu. 16:2, 7) Mu kupita kwa nshita ifyo baleilishanya fyalengele Mose alombe Lesa ukuti amwipaye. (Impe. 11:13-15) Umuntu nga aleilishanya kuti ailetela amafya ayakalamba sana. Yehova amwene ukuti filya abena Israele baleilishanya pali Mose, ni ena baleilishanyapo ukuti talebatungulula bwino. (Impe. 14:26-30) Abengi balifwile pa mulandu wa kufwailisha ifilubo.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E ibu. 309
Mana
Ubulondoloshi. Mana “yali iyabuuta nge mbuto sha koriandere” kabili ‘yalemoneka’ nge finyamuti ifitwa bedola, ifimoneka kwati ni margiriti. Mana yaleumfwika mu kanwa ngo “mukate wapaapaatala uwa buci” nelyo “imikate yalowa iya mafuta.” Kabili baleipela ukubomfya impelo nangu ukuitwa mwi bende, kabili baleipika mu mpoto sha kwipikilamo atemwa ukupangamo imikate yabulungana.—Ukufu. 16:23, 31; Impe. 11:7, 8.
MARCH 22-28
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMPENDWA 13-14
“Icitetekelo Cilalenga Twaba Abashipa”
w06 10/1 amabu. 16-17 amapara. 5-6
Ukuba Abashipa pa Mulandu wa Citetekelo na Katiina Kuli Lesa
5 Lelo inengu shibili, Yoshua na Kalebu, balefwaya sana ukwingila mu Calo ca Bulayo. Bena batile, abena Kaanani “cilyo cesu.” Nacifuma “pali bene icintelelwe cabo, kabili Yehova ali na ifwe: mwibatiina.” (Impendwa 14:9) Bushe Yoshua na Kalebu pa kulande fi, tabaishibe ico balecita? Mukwai balishibe! Yoshua na Kalebu pamo na bena Israele bonse balimwene ifyo Yehova aseebenye abena Egupti ba maka ne milungu yabo ku Finkunka 10 ifyo aletele pali bena. Balimweneko na lilya Yehova alengele Farao no mulalo wakwe onse ukunwena muli Bemba Wakashika. (Amalumbo 136:15) Kanshi, shilya nengu 10 na bantu abaumfwilile ifyo shalandile tabakwete umulandu wa kubepesha ukuti e cilengele babe no mwenso. Pa kubalanga ifyo afulilwe, Yehova atile: “Bushe aba bantu . . . bakafisha lilali pa kukanatetekela ine ne fiishibilo fyonse ifyo nacitile mu kati kabo?”—Impendwa 14:11.
6 Yehova alilandile icalengele balya bantu ukutiina abena Kaanani, atile ni co tabakwete citetekelo. Kanshi icitetekelo no kushipa fyalyampana sana. Fyalyampana sana ica kuti nangu fye mutumwa Yohane ilyo alelanda pa bulwi bwa Bena Kristu ababa mu cilonganino ca kwa Lesa atile: “Ukucimfya ukwacimfya icalo ni uku, icitetekelo cesu.” (1 Yohane 5:4) Muno nshiku, Inte sha kwa Yehova ukucila 6,000,000, abanono na bakalamba, abakosa na balwalilila, bonse balabombesha umulimo wa kubila imbila nsuma ya Bufumu mu calo conse pantu balikwata icitetekelo nga cilya cakweteko Yoshua na Kalebu. Takwaba umulwani nangu umo uwingalesha aba bantu bashipa kabili abakosa abaya fye ku ntanshi nga bashilika.—Abena Roma 8:31.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 740
Icalo ico Lesa Apeele Abena Israele
ICALO ico Lesa apeele abena Israele cali calo icisuma. Ilyo Mose atumine inengu ukuya mukulengula Icalo ca Bulayo, shabwelele ne fisabo fya muli cilya calo, mikunyu, imipomegranate ne cisansangu cimo ica myangashi kabili fyali ifikalamba ica kuti abaume babili bafisendele pa mutembo. Nangu ca kuti bali no mwenso pa mulandu wa kuti tabali ne citetekelo, batile: Muli cilya calo mwali “umukaka no buci.”—Impe. 13:23, 27.
w15 9/15 amabu. 17-18 amapara. 8-12
“Iminineni Ndi mu Citetekelo”
8 Bushe na ino nshita nalicetekela ukuti ifyo Lesa atulaya fikafikilishiwa? Natulangilile, Lesa alitulaya ukuti akonaula icalo ca kwa Satana. Lelo bushe tulabelelekwa ne fya kuleseshamo icitendwe ifingi ifyaba muli cino calo ca kwa Satana? Nga tulabelelekwa kuli ifi fintu, kuti twatendeka ukutwishika nga ca kuti impela ili mupepi. (Habakuki 2:3) Tontonkanyeni na pali ici. Yehova alitulaya ukuti akulatwelela imembu ukubomfya icilubula ca Mwana wakwe. Lelo nga twatwalilila fye ukutontonkanya pa membu twacitile kale, kuti twalamona kwati Yehova tatwelela imembu twacitile. (Imilimo 3:19) Ici kuti calenga twaleka ukubombela Lesa ne nsansa no kuleka ukubila imbila nsuma.
9 Bushe na ino nshita ndabombesha mu mulimo wa kwa Yehova? Nga tulebombesha mu mulimo wa kwa Yehova, tukalatontonkanya sana pa fyo Lesa atulaya. Inga ca kuti twatendeka ukubika fye amano ku kucita ifyo tulefwaya? Ku ca kumwenako, kuti caba shani nga ca kuti twatendeka ukubomba incito iya kufola ulupiya ulwingi lelo iishilenga twakwata inshita ya kubombela Yehova? Incito ya musango uyu kuti yalenga icitetekelo cesu ukunaka kabili kuti ‘twaba abanang’ani’ ica kuti twaleka ukubombela Yehova na maka yesu yonse.—AbaHebere 6:10-12.
10 Bushe cilankosela ukweleela? Bushe umuntu nga amukalifya, mulamufulilwa sana nelyo ukuleka ukumusosha? Ifi nga e fyo tucita, ninshi twabika sana amano ku fyo tufwaya fye, tatutontonkanya pa banensu. Tulanga ukuti twalitetekela Yehova nga ca kuti tuleleela abantu banensu. Mulandu nshi twalandila ifi? Nga ca kuti umuntu atulufyanya, alaba ne nkongole kuli ifwe. E lyo nga twabembukila Yehova, na ifwe tulaba ne nkongole kuli ena. (Luka 11:4) Nga twaelela uutulufyenye Yehova akatupaala. Na kuba, ukupaalwa na Yehova kwalicindamapo ukucila ukubwesesha ububi pa bubi. Abasambi ba kwa Yesu balisambilile ukuti balekabila ukuba ne citetekelo pa kuti baleelela bambi. Ilyo Yesu abebele ukuti balingile ukulaelela na balebabembukila imiku iingi, abasambi bapaapete Yesu abati: “Tulundileniko icitetekelo.”—Luka 17:1-5.
11 Bushe ndakalipa nga banungika? Mu nshita ya kulafwaya ifilubo mu muntu uwa cilatulungika, tulingile fye ukusambililako ku fyo atufunda. (Amapinda 19:20) E ico twilakalipa nga batufunda pa kuti tulesambilila ukulatontonkanya nga Yehova!
12 Bushe ndailishanya pa batungulula mu cilonganino? Ilyo inengu 10 shaletele ilyashi ilibi ku bena Israele, bonse abaumfwilile inengu batendeke ukuilishanya pali Mose na Aarone. Lyena Yehova aebele Mose ati: “Kufika lilali bashakantetekele?” (Impendwa 14:2-4, 11) Yehova alishibe ukuti abena Israele tabamucetekele pantu baleilishanya pali Mose na Aarone, abaume abo asontele. E fyo caba na ino nshita, nga ca kuti lyonse tuleilishanya pa baume abo Yehova asonta ukulatungulula abantu bakwe, ninshi icitetekelo cesu muli Lesa nacinaka.
MARCH 29–APRIL 4
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMPENDWA 15-16
“Mwilaba ne Cilumba Kabili Mwilacilamo Ukuicetekela”
Bushe Yehova Alimwishiba?
12 Na lyo line, ilyo uluko lwa bena Israele lwaleya ku Calo ca Bulayo, Kora atendeke ukumona kwati ifyo Lesa aletungulula abantu tafyali bwino. Abaume bambi 250 abakalamba bakonkele ifyo Kora alelanda kabili nabo bafwaile ukwalula ifintu. Kora na bantu bambi bafwile balicetekele sana ukuti Yehova alitwalilile ukuba cibusa wabo. Baebele Mose ukuti: “Imwe nomba capwa, pantu abantu bonse muli ulu lukuta ba mushilo na Yehova ali mu kati kabo.” (Impe. 16:1-3) Ifyo bacitile fyalangile ukuti bali-icetekele icine cine kabili bali ne cilumba sana! Mose abebele ati: “Yehova akalenga twishibe umuntu wakwe.” (Belengeni Impendwa 16:5.) Ku kupwa kwa bushiku bwakonkelepo, Kora na bonse abamukonkele muli bucipondoka balifwile.—Impe. 16:31-35.
Bushe Yehova Alimwishiba?
11 Mose na Kora balipusene sana mu fyo balemona ubutungulushi bwa kwa Yehova ne fyo Lesa alebeba ukucita. Ifyo bacitile fyalikumine ifyo Yehova alebamona. Kora ali mwina Lebi uwa mu bana ba kwa Kohati. Alikwete ishuko napamo ilya kumonako uko uluko lwa bena Israele lwaleabuka Bemba Wakashika. Afwile alyonawileko abena Israele bacintomfwa pa Lupili lwa Sinai abo Yehova apingwile ukufwa, kabili afwile alisendeleko ne cipao ca cipangano. (Ukufu. 32:26-29; Impe. 3:30, 31) Afwile ali uwa cishinka kuli Yehova pa myaka iingi kabili na bena Israele abengi balimucetekele.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Shininkisheni Ukutangishako Ifintu Fyacindama Intanshi!
Yehova amwene umulandu ngo wakakala nga nshi. Baibolo itwebo kuti: “Lelo Yehova atile kuli Mose, Ukufwa akalengwe ukufwa uyo muntu.” (Impendwa 15:35) Mulandu nshi Yehova akalipile nga nshi pa fyacitile ulya muntu?
Abantu balikwete nshiku 6 isha kutebe nkuni ne sha kufwaya ifya kulya, ifya kufwala, no kusakamana amayanda. Ubushiku bwalenga 7 bwali no kubomfiwa ku fya ku mupashi balekabila. Ilintu tacalubene ukutebe nkuni, calilubene ukuteba mu nshita yali no kubomfiwa ku kupepa Yehova. Nangu cingati Abena Kristu tabatungululwa ne Funde lya kwa Mose, bushe ici icacitike tacitusambilisha ukutangishako ifyalinga ilelo?—Abena Filipi 1:10.
‘Balimwene’ Ifyo Babalaile
5 Enoke ali ne citetekelo muli Lesa nangu ca kuti aleikala na bantu abashalepepa Yehova kabili abalelanda ifyabipa pali Lesa. Yehova aebele Enoke ukusobela ifyali no kucitikila aba bantu, atile Yehova akesa “ne minshipendwa ya ba mushilo bakwe ku kupingula bonse, no kushinina bonse abashipepa pa micitile yabo yonse iyabipa iyo bacitile mu nshila yabipa, na pa fya bunani fyonse ifyo ababembu abashipepa balandile pali ena.” (Yuda 14, 15) Apo Enoke ali ne citetekelo, afwile ale-elenganya ifyo icalo cali no kuwama nga ca kuti Yehova aonaula abalecita ifyabipa.—Belengeni AbaHebere 11:5, 6.
6 Noa alipuswike ilyo Ilyeshi lyaishile pantu ali ne citetekelo. (Heb. 11:7) Lyena pa numa ya Lyeshi, icitetekelo calengele ukuti Noa apeele Lesa amalambo ya nama. (Ukute. 8:20) Nga filya Abele acetekele, Noa na o alicetekele ukuti abantunse bakalubulwa ku lubembu ne mfwa. Pa numa ya Lyeshi abantu batendeke ukucita ifyabipa, kabili Nimrode alipondekele Yehova, lelo Noa ena atwalilile fye ukuba ne citetekelo icakosa. (Ukute. 10:8-12) Afwile aletemwa sana nga atontonkanya ukuti abantunse bali no kulubulwa ku lubembu ne mfwa. Na ifwe bene kuti twaelenganya ifyo ifintu fikawama ku ntanshi, na kuba ni nomba line fye fili no kucitika!—Rom. 6:23.
APRIL 5-11
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMPENDWA 17-19
“Nine . . . Impanga Yobe”
Bushe Mulacita Ifingalenga Yehova Ukuba Icakanino Cenu?
9 Tontonkanyeni pa bena Lebi abo basha-akenyeko impanga. Apo babikile sana amano ku kupepa kwa cine, bacetekele ukuti Yehova akulabapeela ifyo balekabila pantu abebele ukutila: “Nine icakaniko cobe.” (Impe. 18:20) Nangu ca kutila tatubombela pe tempele lya cine cine nga bashimapepo na bena Lebi, kuti twabapashanya muli filya bacetekele ukuti Yehova akulabapeela ifyo balekabila. Ilyo tulepalama sana ku mpela ya ici calo, e lyo tufwile ukucetekela sana ukuti Lesa akalatupeela ifyo tukabila.—Ukus. 13:17.
Yehova E Cakaniko Candi
4 Bushe Yehova ali shani icakaniko ca bena Lebi ilyo abapeele umulimo? Yehova atile akaba icakaniko cabo pantu mu nshita ya kupeelwa impanga, bena bapeelwe umulimo uwacindama sana. “Bushimapepo bwa kwa Yehova,” e bwali ubupyani bwabo. (Yosh. 18:7) Amashiwi yaba pa Impendwa 18:20 yalanga ukuti balekwata ifikabilwa mu bumi. (Belengeni Impendwa 18:19, 21, 24.) Abena Lebi balepeelwa “ica pe kumi ica muli Israele ukuba icabo pa milimo yabo.” Bali no kulapokelela ica pe kumi pali fyonse ifyo abena Israele balesombola e lyo na pa fitekwa fyabo. Pa numa ya kupokelela, abena Lebi nabo balepeela ica pe kumi ukufuma pa “fisuma nga nshi” ifyo balepokelela ku kwafwa bashimapepo. (Impe. 18:25-29) Bashimapepo bonse balepeelwa “imisangulo yonse iya mushilo” iyo abena Israele baleleta kuli Lesa pa cifulo ca kupepelapo. Ici calengele bashimapepo ukucetekela ukuti Yehova akalabapeela ifyo bakabila.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
g02 7/8 ibu. 14 para. 2
Umucele Cintu Cawamisha
Umucele waishileba cishibilo ca kushikatala no kubelelela. E ico, mu Baibolo, icipingo cishaletelulwa caleitwa ati “cipingo ca mucele,” abalepangana icipingo ilingi line baleliila pamo ica kulya, kabili ilyo balelya balebikapo no mucele, ku kwikasha icipingo. (Impendwa 18:19) Mwi Funde lya kwa Mose, kwaleba ukusansa umucele pa malambo yalepeelwa pa ciipailo, ukwabula ukutwishika ici calepilibula ukulubuka ku kubola.
w18 ibu. 18 amapara. 4-6
Cinshi Tulingile Ukulapeelela Uwakwata Fyonse?
4 Icilenga tulepeela Yehova ifyo twakwata ni co twalimutemwa kabili tulatasha pa fyo atupeela. Cilatupesha amano nga twatontonkanya pali fyonse ifyo Yehova atucitila. Ilyo Imfumu Davidi yalelanda pa fyalekabilwa pa kukuula itempele, yalandile ukuti fyonse ifyo twakwata fyafuma kuli Yehova no kuti fyonse ifyo tumupeela fintu atupeela kale.—Belengeni 1 Imilandu 29:11-14.
5 Ukupeela nako lubali lwa kupepa Yehova. Mu cimonwa, umutumwa Yohane aumfwile ababomfi ba kwa Yehova balelanda abati: “Mwalilinga, mwe Yehova, mwe Lesa wesu, ukupokelela ubukata no mucinshi na maka, pantu ni mwe mwabumbile ifintu fyonse, kabili ni pa mulandu wa kufwaya kwenu fyabeleleko no kubumbwa.” (Ukus. 4:11) Ukwabula no kutwishika tufwile ukulapeela Yehova ifintu ifisuma nga nshi pantu alilinga ukupokelela ubukata no mucinshi. Ukupitila muli Mose, Yehova aebele abena Israele ukulamonekela ku cinso cakwe imiku itatu mu mwaka ku mitebeto. Pa nshita ya mitebeto, abena Israele tabalingile “ukumoneka ku cinso ca kwa Yehova minwe nkutwa.” (Amala. 16:16) Na muno nshiku mwine, ukuitemenwa ukupeela pa kulanga ukuti tulatasha kabili tulatungilila umulimo uo icilonganino ca kwa Yehova ica pano isonde cibomba, lubali ulukalamba ulwa kupepa kwesu.
6 Na ifwe bene tulamwenamo nga tulepeela. Tulanonkelamo nga tulepeela ukucila ukulapokelela fye. (Belengeni Amapinda 29:21.) Tutile umwana apeela abafyashi bakwe ubupe pa ndalama ishinono isho abafyashi bakwe bamupeele, abafyashi bakwe kuti batasha sana! Umwana umwaume nelyo umwanakashi uubomba bupainiya kabili uucili ekala pa bafyashi, nalimo kuti apeelako abafyashi bakwe indalama isho bengashitamo tumo utwakubomfya pa ng’anda. Nalimo abafyashi te kuti benekele umwana wabo ukucita ifi, lelo nalimo kuti bapoka ubu ubupe pantu e nshila umwana engalangilamo ukuti alatasha pali fyonse ifyo bamucitila. Na Yehova wine alishiba ukuti cilawama nga tulemupeela ifyuma fyesu.
APRIL 12-18
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMPENDWA 20-21
“Muleba Abafuuka Nangu Ifintu Nafyafya”
Beni Abafuuka pa Kuti Mulesekesha Yehova
19 Tukalataluka ifingalenga twalufyanya. Natulande pali Mose na kabili. Pa myaka iingi ali uwafuuka kabili alesekesha Yehova. Lyena ilyo imyaka 40 iyo bali pa bulendo ubwayafya mu matololo yali mu kupwa, Mose alifililwe ukutwalilila ukuba uwafuuka. Nkashi yakwe nalimo uwa mupuswishe mu Egupti e lyo afwile fye kabili bamushiikile mu Kadeshe. Pali iyi nshita abena Israele balibwekeshepo ukuilishanya ukuti tabalekwata ifyo balekabila. Uyu muku wena “batendeke ukuumanya Mose” pantu tabakwete amenshi. Nangu ca kuti Yehova alibacitiile ifipesha amano ifingi ukubomfya Mose kabili nangu ca kuti Mose alitungulwile bwino abena Israele pa myaka iingi, baliilishenye. Tabailishenye fye pa mulandu wa kuti tabakwete amenshi, lelo baliilishenye na pali Mose kwati e walengele babe ne cilaka.—Impe. 20:1-5, 9-11.
Beni Abafuuka pa Kuti Mulesekesha Yehova
20 Mose tatwalilile ukuba uwafuuka pa mulandu wa kuti alikalipe nga nshi. Mu cifulo ca kuti alande ku cilibwe nga fintu Yehova amwebele, akalipile abantu kabili abebele ati alabacitila icipesha amano. Lyena Mose aumine mu cilibwe imiku ibili kabili amenshi ayengi yalifumfumwike mu cilibwe. Mose alilufyenye pa mulandu wa kuti ali ne cilumba kabili alikalipe. (Amalu. 106:32, 33) Apo alifililwe ukuba uwafuuka pali iyi nshita, Yehova tamusuminishe ukwingila mu Calo ca Bulayo.—Impe. 20:12.
21 Finshi tulesambilila ku fyacitikile Mose? Ica kubalilapo, tulingile ukulaibikilishako pa kuti tutwalilile ukuba abafuuka. Nga ca kuti twafilwa ukuba abafuuka nangu fye ni pa nshita iinono, kuti twaba ne cilumba kabili ifyo twingalanda nelyo ifyo twingacita kuti fyabipa. Ica bubili, nga natusakamikwa kuti catukosela ukuba abafuuka. Kanshi tufwile ukulaibikilishako ukuba abafuuka na lintu tusakamikwe.
Lesa Apingula mu Bulungami
Ica kubalilapo ico twalandila ifi ca kuti, Lesa taebele Mose ukuti alande ku bantu, kabili tamwebele ukuti ebe abantu ukuti ni bacipondoka. Ica bubili ca kuti, Mose na Aarone tabacindike Lesa. Lesa abebele ukuti: ‘Tamuncindike.’ (Icikomo 12) Filya Mose aebele abantu ukuti “tumufumishe amenshi,” cali kwati ena na Aarone e bali no kupeela abantu amenshi mu cisungusho, te Lesa iyo. Ica butatu ca kuti ifyo Lesa abapingwile tafyapusene na filya apingwile abantu bambi ku numa. Filya fine Lesa tasuminishe abena Israele abapondweke kale ukwingila mu calo ca Kanaani, e fyo ashasuminishe na Mose na Aarone ukwingilamo. (Impendwa 14:22, 23) Icalenga bune ca kuti Mose na Aarone bali ni ntungulushi sha bena Israele. Abapeelwa imilimo iingi e bakalubulula sana kuli Lesa.—Luka 12:48.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Bushe Mumona Abanaka nge fyo Yehova Abamona?
12 Yehova afwaya nga alikandile Aarone lilya line fye pa fyo alufyenye. Lelo alishibe ukuti Aarone tali umuntu umubifi, no kuti imembu acitile tashabipiishe. Cimoneka kwati icalengele ukuti Aarone acite fyonse ifi mupatikisha fye wa bantu. Lelo ilyo Yehova alemweba pa fyo alelufyanya, alesumina kabili talekaana ifyo Yehova alepingula. (Ukufu. 32:26; Impe. 12:11; 20:23-27) Yehova tabikile amano ku fyo Aarone alelufyanya lelo alimwene ukuti ali ne citetekelo cakosa, kabili nga alufyanya alelapila. Pa numa ya myaka iingi abantu baleibukisha Aarone na bana bakwe ukuti baletiina Yehova.—Amalu. 115:10-12; 135:19, 20.
Ifyo Wingacita pa Kuti Ulelama Ubukali
Panga ifya kucita pa kuti ukaleke icipyu. Mu nshita ya kulanda ukuti, “E fyo naba fye ifi fine,” kuti waipimina inshita ukuti muli iyi myeshi walalwisha ukucefyako ubukali, nalimo kuti waipeela imyeshi 6. Muli iyi myeshi, ufwile ukulalemba ifyo ulecita. Nga wapuuka mu bukali, lemba (1) icacilenga, (2) ifyo wacicita, na (3) ifyo wacilinga ukucita no mulandu ukucita ifyo kwingawamina. Lyena umuku ukakonkapo uo bakakukalifya ukacite ifyo walemba ukuti e nshila iisuma iyo ufwile ukucitilamo ifintu. Eshako ukucita ifi: Ulelemba nomo ulecita bwino! Ku ca kumwenako, ulelemba ifyo umfwa bwino nga wailama.—Ilembo ilingakwafwa: Abena Kolose 3:8.
Uletekanya. Nga kwaba icintu ica kukalifya nelyo umuntu akukalifya, wilalanda fye conse icaisa ku mukoshi. Uletekanya. Erik uwa myaka 15 atile: “Nga natekanya, cilalenga natontonkanya ilyo nshilacita nelyo ukulanda icingalenga naumfwa ububi pa numa.”—Ilembo ilingakwafwa: Amapinda 21:23.
Esha ukwishiba icacilenga. Inshita shimo kuti wakalipa pa mulandu wa kuti icikukalifye e co uletontonkanyapo fye. Esha ukutontonkanya na pa fyo abacikukalifya baleumfwa. Jessica atile: “Nangu fye ni lintu abantu baacita ifyabipa nelyo balanda amashiwi ya musaalula, ilingi line ntontonkanya pa cilengele umuntu acite ifyo, kabili ici cilangwafwa ukwishiba ico bacicitile fyo.”—Ilembo ilingakwafwa: Amapinda 19:11.
Nga cayafya, fumapo fye. Baibolo itila: “Ilyo ukuumana takulaima, fumapo.” (Amapinda 17:14) Nga fintu ilembo lilandile, limo cilawama ukufumapo fye nga ca kuti ifintu fyabipa. Lyena, mu nshita ya kuti uletontonkanya fye pa fyacicitika ifingalenga wafulilwako, fwayako fimbi ifya kucita. Umukashana we shina lya kuti Danielle, atile “Ukutukusha umubili kulangafwa ukukanaba na masakamika kabili kulangafwa ukukanapuuka mu bukali.”
Ulesulako fye. Baibolo itila: “Nga ca kuti mwakalipa, mwileka ubukali bwenu bumulenge ukubembuka. Landileni mu mutima wenu, . . . no kuba tondolo.” (Amalumbo 4:4) Kwena tacabipa ukukalipa. Nomba, cinshi ufwile ukucita nga wakalipa? Richard atile: “Nga uleleka bambi ukukukalifya ninshi e batendeka ukulakutungulula. Kanshi ufwile fye ukusuulako!” Nga wacita ifi, ninshi ukalalama ubukali mu nshita ya kuti ubukali e bo bulekutungulula
APRIL 19-25
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMPENDWA 22-24
“Yehova Ayalula Icitiipu Ukuba Ipaalo”
Ukubila “Imbila Nsuma Pali Yesu”
5 Mu nshiku shesu, nga fintu cali na mu nshiku sha batumwa, ukucusha abantu ba kwa Lesa takwalenga ukuti baleke ukushimikila. Libili libili, ukupatikisha Abena Kristu ukuya ku cifulo cimbi, nampo nga ni ku cifungo nangu ni ku calo cimbi kulenga fye ukuti ku cifulo konse uko baya abantu bapokelele ubukombe bwa Bufumu. Ica kumwenako fye, ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Bubili, Inte sha kwa Yehova balishimikile sana mu cifungo ca baNazi umo balebomba imilimo ya lucu. UmuYuda umo uwali pamo na baNte muli ici cifungo atile: “Ukushipa kwa Nte sha kwa Yehova abali abafungwa kwanengele ukuti nshininkishe ukuti balikwata icitetekelo pa mulandu wa fyo basambilila mu Malembo, ne ci calengele ukuti mbe Inte ya kwa Yehova.”
it-2-E ibu. 291
Ubushilu
Ubushilu bwa Kulwisha Yehova. Kasesema Balaamu alefwaya ukutiipa abena Israele pa kuti imfumu ya bena Moabu Balaki imupe indalama, lelo Yehova alimucincintiile. Umutumwa Petro alembele pali Balaamu ukuti, “Impunda iishilanda, yalandile kwati muntu no kweba uyu kasesema ukuti aleke ifya bushilu ifyo alefwaya ukucita.” Ishiwi lya ciGriki pa·ra·phro·niʹa, ilyo umutumwa Petro abomfeshe pa kulanda pa bushilu bwa kwa Balaamu lilosha na mu kuti “ukufulungana.”—2 Pet. 2:15, 16; Impe. 22:26-31.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Impendwa
22:20-22—Mulandu nshi ubukali bwa kwa Yehova bwaishile pali Balaamu? Yehova alyebele kasesema Balaamu ukuti tafwile kulapisha abena Israele. (Impendwa 22:12) Lelo, uyu kasesema aile na baume ba kwa Balaki ne pange lya kufwaya ukulapisha abena Israele. Balaamu alefwaya ukutemune mfumu ya bena Moabu no kupoka icilambu kuli yene. (2 Petro 2:15, 16; Yuda 11) Nangu ni lintu Balaamu apatikishiwe ukupaala abena Israele, afwaile inshila imbi iya kuti imfumu imutemenwemo. Apandile mfumu amano ukuti ibomfye abanakashi, abalepepa Baali, ukubeleleka abaume abena Israele. (Impendwa 31:15, 16) Kanshi, ubufunushi bwa kwa kasesema Balaamu e bwalengele ukuti ubukali bwa kwa Lesa bwise pali wene.
APRIL 26–MAY 2
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | IMPENDWA 25-26
“Umuntu Umo Kuti Ayalula Ifintu”
“Fulumuka Ubulalelale”
UMULONDO aya pa ncende apo engasanga isabi ilyo alefwaya ukwipaya. Alasala bwino ifya kulya fye sabi e lyo abika ku ndobo kabili alaipoosa mu menshi. Alalolela, isabi nga lyamina ica kulya icili ku ndobo, umulondo alatinta intambo pa kuti isabi iliketwe alifumishe ku nse.
2 Ifi fine e fyo ciba na ku bantu. Ku ca kumwenako, ilyo abena Israele bali mupepi no kwingila mu Calo ca Bulayo, bapangile inkambi mu Ciswebebe ca Moabu. Imfumu ya bena Moabu yalaile ukupeela umwaume uo baleita ati Balaamu indalama ishingi nga nshi nga ca kuti atiipa abena Israele. Balaamu asukile aishiba ifya kucita ifyali no kulenga abena Israele abene bailetele icitiipu. E ico asalile ubulyo bwa mampalanya ubwalinga. Atumine abanakashi abena Moabu ku nkambi ya bena Israele ku kubeleleka abaume.—Impendwa 22:1-7; 31:15, 16; Ukusokolola 2:14.
“Fulumuka Ubulalelale”
4 Cinshi calengele ukuti abena Israele abengi nga nshi bekatwe mu citeyo ca kwa Balaamu? Ni co baletontonkanya pa kucita ifya kuisekesha, kabili balilabile fyonse ifyo Yehova abacitiile. Lesa alicitiile abena Israele ifintu ifingi ifyali no kulenga batwalilila aba cishinka kuli ena. Lesa alibalubwile mu busha mu Egupti, alibapeele ifya kulya ilyo bali mu matololo, kabili alibacingilile mpaka bafika ku mupaka wa Calo ca Bulayo. (AbaHebere 3:12) Nangu ca kuti alibacitiile ifintu ifingi, balibelelekwe ukucita ubulalelale. Umutumwa Paulo alembele ati: “Kabili twilacita bulalelale, filya bamo pali aba bacitile, ica kuti . . . balifwile.”—1 Abena Korinti 10:8.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 359 amapara. 1-2
Umupaka
Cimoneka kwati balecita ifintu fibili pa kwakanya imikowa impanga: balependula kabili balemona no bwingi bwa bantu abali mu mukowa. Balependula pa kuti beshibe uko cila mukowa wali no kupokela impanga, ku ca kumwenako impanga ya bupyani kuti yabela ku kuso nelyo ku kulyo, ku kabanga nelyo ku masamba ukubikako fye na ku lulamba lwa bemba nelyo ku mpili. Apo balependula pa kuti beshibe ifyo Yehova alefwaya bakanye impanga, abantu tabaleba na bufuba nelyo ukuumanina pa mpanga babapeela. (Amapi. 16:33) Ifi Yehova acitile fyalelenga cila luko lwakwata impanga iyalinga nga filya fine Yakobo asobele ilyo alefwa ifyaba pa Ukutendeka 49:1-33.
Pa numa ya kupendula no kwishiba uko cila mukowa walingile ukupokela impanga, icalekonkapo kwishiba ubukulu bwa mpanga bali no kubapeela. Pa kwishiba ubukulu bwa mpanga cila mukowa yalingile ukupoka balelolesha pa bukulu bwa mukowa. Yehova atile: “Mukaakane ici calo umo mubelele ukulingana ne ndupwa shenu kabili ukulingana ne fyo mukapendula. Ulupwa ulukalamba e lo mukapeele impanga iikalamba, lelo ulunono mukalupeele impanga iinono. Uko icipendwilo cikaponena, e kukaba impanga ya ulo lupwa.” (Impe. 33:54) Nga bapendula, tabaleyalula uko balepeelela impanga lelo ubukulu bwa mpanga bwena baleyalula ukulingana no bukulu bwa mukowa. E calengele ukuti impanga iyo bapeele umukowa wa kwa Yuda bakanyeko umukowa wa kwa Simeone pantu yali iikalamba sana.—Yosh. 19:9.
Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Mulandu nshi Baibolo pali 1 Abena Korinti 10:8 isosela ati abena Israele 23,000 bawile mu kasuba kamo pa mulandu wa kucito bulalelale, ilyo pa Impendwa 25:9 pena yatila bali 24,000?
Kwaba imilandu iingi iilenga ukuti ishi mpendwa ishaba mu fikomo fibili shipusane. Umulandu umo uwa-anguka kuti waba wa kuti impendwa yaba pa kati ka 23,000 na 24,000, ne ci kuti calenga umuntu ukuilanda fye mu cipendo cakumanina, e kutila 23,000 nelyo 24,000.
Moneni umulandu na umbi. Umutumwa Paulo alandile pa fyacitikile abena Israele pa Shitimu ukuti kusoka ku Bena Kristu aba mu Korinti wa pa kale, umusumba uwaishibikilwe kuli bucisenene. Alembele ati: “Kabili twilacita bulalelale, filya bamo aba muli abo bacitile, na mu kasuba kamo aba muli bene bawile amakana amakumi yabili na yatatu (23,000).” Ukufumyako abaipaiwe na Yehova pa mulandu wa kucito bulalelale, Paulo atile impendwa yali 23,000.—1 Abena Korinti 10:8.
Lelo, mu Impendwa icipandwa 25, Baibolo itweba ati “Israele aliilundila kuli Baali-peore: no bukali bwa kwa Yehova bwaimiine Israele.” Lyene Yehova aebele Mose ukwipaya “bakasomo bonse ba aba bantu.” Mose na o aebele abapingushi ukucita ifyo Yehova amwebele. Mu kulekeleshako, ilyo Finehasi aipeye umwina Israele uwaletele umwanakashi umwina Midiani mu nkambi, ‘caliputwike icikuko.’ Icalembwa calekelesha na ya mashiwi: “Kabili abafwa ku cikuko bali amakana amakumi yabili na yane [24,000].”—Impendwa 25:1-9.
Kanshi impendwa yaba mwi buuku lya Impendwa isanshamo “bakasomo bonse ba aba bantu” abo abapingushi baipeye lyene na bo Yehova umwine akandile. Ukwabula no kutwishika bakasomo ba bantu abaipaiwe na bapingushi bali 1,000, ne mpendwa ninshi yaba 24,000. Nampo nga aba bakasomo, nelyo bacumyalutwe, bacitile ubucende, ukusefyako imitebeto, nelyo basuminishe fye abacitile ifyo, bali no mulandu wa ‘kuilunda kuli Baali-peore.’
Icitabo cimo icilanda pali Baibolo calondolola ukuti ishiwi “aliilundila” lyalola mu “kutemwa sana umuntu.” Abena Israele bali-ipeele kuli Yehova, lelo ilyo ‘bailundile kuli Baali-peore,’ baipaatwile kuli bucibusa bwabo na Lesa. Ilyo papitile imyaka 700, ukupitila muli Hosea, Yehova atile ku bena Israele: “Bene baishile ku Baali-peore, e lyo baipaatwilile kuli Baali wa Nsoni, no kube ca makankamike nge co batemenwe.” (Hosea 9:10) Calilingile ukuti bonse abacitile ifyo bakandwe na Lesa. E mulandu wine Mose acinkwilile abana ba kwa Israele ukuti: “Amenso yenu yamona ico Yehova acitile mu Bete-peore; pantu abaume bonse abaile ku numa ya kwa Baali-peore, Yehova Lesa wenu alibafitile ukubafumya mu kati ka imwe.”—Amalango 4:3.