Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Akatabo ka Imikalile no Mulimo Tubomba
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
NOVEMBER 6-12
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOBO 13-14
“Umuntu nga Afwa Bushe Kuti aba no Mweo na Kabili?”
Fintu Tufwaisha Ukwikala Imyaka Iingi
NANGU cingati aya mashiwi pa lwa fyo ubumi bwaipipa yalembelwe imyaka 3,500 iyapitapo, banono bengayakana ne lelo. Lyonse abantu tabasekelamo ukwikala fye abacaice ishinta iinono kabili lyene ukukota no kufwa. E co ukufuma fye na ku kale balyeshe nshila ishingi isha kutantalishishamo ubumi.
Pa nshita Yobo ali uwa mweo, abena Egupti balelya inshama sha nama ilume pa kuti bengabukulula ubwaice lelo balifililwe. Pa kati ka myaka ya A.D. 500 ukufika kuli 1500 ku Bulaya, icikalamba cimo pa fyo balefwaisha pa kutantalishako ubumi ukupitila mu kupanga golde ku maka ya buntunse cali kupanga umuti wa golde uwa kutantalishako ubumi. Abengi abalefwaya ukuipangila golde ya kutantalishako ubumi basumine ukuti ukupanga golde kuti yalabalenga ukuba na bumunshifwa bwa mweo kabili ukuliila pa mbale sha golde kuti kwabalenga ukutantalishako ubumi. Abena China ba kale abaTao batontonkenye fyo kuti bayalula ifintu ifyasakanishiwa ifya mu mubili ukupitila mu nshila pamo nga ukwetetula, ukulaesha imipeemene isuma, ifya kulya, kabili ifi kuti fyabalenga babe na bumunshifwa bwa mweo.
Juan Ponce de León, kapansa umwina Spain alishibikwa bwino pa mulandu wa fintu aile alefwaya icibi inshila abantunse bengabelamo abaice. Mu citabo ca Hermippus Redivivus, Dokota wa mu mwanda wa myaka uwalenga 18 asosele ukuti banacisungu bakabikwe mu muputule uunono muli shinde kabili lyene ukusenda umwela balepeema mu mabotolo ku kupangilako muti wa kutantalishako ubumi. Lelo shonse ishi nshila tashabombele nakalya.
Bushe Icimuti ico Batema Kuti Capuuka na Kabili?
NGA mwalinganya umuolife ku mukedari uukalamba sana uwa ku Lebanone, umuolife kuti wamoneka uunono sana. Lelo umuolife walikosa ica kuti te kuti ume ilyo kuli icilala. Imiolife imo yalikala nalimo imyaka 1,000. Umuolife walikwata imishila iingi iyilenga ukuti icishiki cipuuke nga bautema. Imishila nga tailauma, icishiki ca muolife cilapuuka.
Yobo taletwishika ukuti nga afwa, akabuuka. (Yobo 14:13-15) Alandile pa cimuti, nalimo ica muolife ukulangilila ifyo acetekele ukuti nga afwa Lesa akamubuusha. Yobo alandile ukuti: “Icimuti cilaba ne subilo. Nga bacitema, cikapuuka na kabili.” Nangu icilala catantalila, imfula nga yaloka, umuolife ulatendeka ukupuuka no kukwata “imisambo nge cimuti iciteku.”—Yobo 14:7-9.
“Mukafuluka”
Amashiwi Yobo asosele yalatusambilisha isambililo ilisuma pali Yehova, ilya kuti: Alitemwa sana bonse abaituula mu maboko yakwe, nge fyacitile Yobo, abafwaya ukuti Lesa abaalule pa kuti babe abantu abatemwikwa nga nshi kuli ena. (Esaya 64:8) Yehova alicindamika bakapepa bakwe aba cishinka. ‘Alafuluka’ ababomfi bakwe aba cishinka abafwa. Uwasoma umo atile ili shiwi lya ciHebere ilyo bapilibula ukuti “mukafuluka,” “e shiwi ilyo umuntu engabomfya pa kulondolola ifyo umo alefwaisha ukucita icintu.” Kanshi, Yehova tebukisha fye bakapepa bakwe abafwa lelo alafuluka no kubabuusha.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 191
Imito
Na kabili imito shaleimininako icintu icishacindama nelyo icintu icishakwata umutengo. Abrahamu aebele Yehova ukuti “ndi lukungu fye kabili imito.” (Ukute. 18:27; moneni na Esa. 44:20; Yobo 30:19.) Na kabili Yobo na o alingenye ifyo ifibusa fyakwe ifyaile mu kumusansamusha ukuti ifyo fyalelanda fyali “nga mapinda ya mito.”—Yobo 13:12.
NOVEMBER 13-19
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOBO 15-17
“Mwilapashanya Elifasi Ilyo Mulekoselesha Abanenu”
Kaaneni Ukutontonkanya Kwalubana!
Pa miku yonse itatu iyo alandile, Elifasi atile Lesa alafwaisha ifyacilamo ica kuti takwaba ico ababomfi bakwe bacita icimutemuna. Elifasi aebele Yobo ukuti: “Mona, ku babomfi bakwe tatetekelako; na bamalaika bakwe atungo kulufyanya.” (Yobo 4:18) Pa numa Elifasi alandile pali Lesa ukuti: “Mona, tatetekela aba mushilo bakwe bene, imyulu na yo tayasanguluka mu menso yakwe.” (Yobo 15:15) Na kabili aipwishe kuti: “Bushe ca kucankilwa ku Wa maka yonse, ukuti walilungama?” (Yobo 22:3) Bildadi alisuminishe ifyo Elifasi alandile, pantu nao atile: “No mweshi wine taubalika, ne ntanda tashicelebuka, mu menso yakwe [Lesa].”—Yobo 25:5.
Tufwile ukucenjela sana ukukanasongwa no kutontonkanya kwa musango uyo. Kuti kwatulenga ukutontonkanya ukuti Lesa alafwaisha ifyacilamo kuli ifwe. Ukutontonkanya kwa musango uyu kulonaula bucibusa bwesu na Yehova. Na kabili, nga ca kuti twanakila ku kutontonkanya kwa musango uyu, tukacita shani lintu twasalapulwa? Ukucila ukupokelela ukusalapulwa mu kunakilila, umutima wesu kuti nalimo wa ‘bubukila Yehova,’ kabili kuti twamupaata. (Amapinda 19:3) Ifyo bucibusa bwesu na Lesa bwingonaulwa nga twacite fyo!
Muleba Abaiceefya Kabili Aba Cikuuku Nga Yesu
16 Ifyo twingalanga ukuti tuli ba cikuuku mu fyo tulanda. Nga tuli ne cikuuku kuli bambi ‘tukalasansamusha abali no bulanda.’ (1 Tes. 5:14) Mashiwi nshi twingalanda pa kukoselesha abali no bulanda? Kuti twabasansamusha nga twabeba ukuti twalibabikako amano kabili tulabasakamana. Kuti twabatasha pa mibele yabo iisuma na pa fisuma ifyo bacita. Kuti twabeba ukuti apo Yehova alibapalamika ku Mwana wakwe, alabamona ukuti balicindama. (Yoh. 6:44) Kuti twababeba no kuti Yehova alasakamana sana ababomfi bakwe abali no “bulanda” nelyo “abasakamikwa imitima.” (Amalu. 34:18) Nga tulelanda amashiwi ya cikuuku kuti twasansamusha abali no bulanda.—Amapi. 16:24.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Yobo
7:9, 10; 10:21; 16:22—Bushe aya mashiwi Yobo asosele yalanga ukuti tasumine mu kubuuka? Ilyo alandile aya mashiwi Yobo alelosha ku myaka yali ku ntanshi pali ilya ine nshita ali pa calo. Ninshi kanshi ni mwi aloseshe? Nalimo alelosha mu kuti nga afwile, tapali nangu umo pa bantu aleikala na bo pali ilya nshita uwali no kumumona muli ilya ine nshita. Ukulingana ne fyo baletontonkanya, tali na kubwelela ku ng’anda yakwe nelyo ukumonwa na kabili mpaka fye inshita Lesa umwine abika yafika. E lyo limbi Yobo aloseshe na mu kuti tapali nangu umo uwingaifumya mu nshishi. Pali Yobo 14:13-15, palalanga bwino sana ukuti Yobo alisumine mu kubuuka.
NOVEMBER 20-26
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOBO 18-19
“Mwilalekelesha Bakapepa Banenu”
Ifyo Tusambilila Kuli Filya Yesu Aponeshe Ifilamba
9 Na imwe kuti mulesansamusha abaleloosha. Yesu taponeshe fye ifilamba ilyo ali na Marita na Maria, lelo alikutike ilyo balelanda kabili alibakoseleshe. Na ifwe bene kuti tulecita cimo cine ku baleloosha. Ba Dan baeluda abekala ku Australia batile: “Ilyo abena mwandi bafwile, nalefwaisha sana aba kunkoselesha. Aba bwananyina abengi balentandalila cila bushiku kabili balekutika ilyo ndelanda. Baleleka fye nalanda fyonse ifili ku mutima kabili tabaleumfwa insoni nga natendeka ukulila. Balengafwako ukubombako ne milimo imo nga ca kuti nafilwa ukubomba, pamo nga ukusamfya motoka, ukuya mu kushita ifintu, e lyo no kunjipikilako ifya kulya. Kabili balepepela sana pamo na ine. Bali fibusa fya cine kabili ‘bamunyinane abafyalwa ilyo kuli ubucushi.’”—Amapi. 17:17.
Ifyo Twingacita nga ca Kuti Lupwa Wesu Aleka Ukubombela Yehova
16 Muletwalilila ukukoselesha abo lupwa wabo atamfiwa. Ino nshita e lyo balefwaisha sana ukubatemwa no kubakoselesha. (Heb. 10:24, 25) Inshita shimo abo lupwa wabo atamfiwa balamona ukuti aba mu cilonganino balaleka ukulanda nabo, kwati limbi nabo balitamfiwa. Tatufwile ukuleka balemona kwati nabo balitamfiwa! Abacaice abo abafyashi babo batamfiwa balakabila ukubakoselesha sana e lyo no kubatasha pa fyo batwalilila ukuba aba cishinka. Ba Maria abo abena mwabo batamfiwe kabili basha no lupwa, batile: “Bamunyinefwe na bankashi baleisa ku ng’anda, balenjipikilako ifya kulya, kabili twaleba nabo pamo ilyo tulesambilila na bana. Nabo baleumfwa ububi pa fyacitike kabili balelilila pamo na ine. Balenandilako ilyo abantu bambi balelanda ifya bufi pa fyacitike. Ala balenkoselesha icine cine!”—Rom. 12:13, 15.
Bushe Uletinamina?
20 Ibumba lya baeluda lilingile ukwishiba ukuti ukufuuta kuti kwalenga ukukanshika ku wali kale kangalila nelyo umubomfi utumikila, nangu cingati mu kuitemenwa aleka ishuko. Nga ca kuti tatamfiwe, lelo baeluda bamona ukuti munyina ali uwapopomenwa, bafwile ukupayanya ukwafwilisha kwa ku mupashi ukwabamo kutemwa. (1 Abena Tesalonika 5:14) Balingile ukumwaafwa ukwishiba ukuti acili alekabilwa mu cilonganino. Nangu cingati ukufunda kwalekabilwa, te kuti pambi pabe inshita yalepesha ifyo pa ntanshi umwaume waicefya kabili uwa kutasha talapokelela amashuko yalundwapo aya mulimo na kabili mu cilonganino.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Amaka ya Cebo Cabamo Icikuuku
Nangu cibe fyo, lintu Yobo umwine wine akabile ukukoselesha, Elifasi ne fibusa fyakwe tabafumishe amashiwi ya cikuuku. Bapeele Yobo umulandu pa kucula kwakwe, ukutubulula ukuti afwile alikwete ifilubo fya mu bumfisolo. (Yobo 4:8) The Interpreter’s Bible ilandapo kuti: “Cintu Yobo alekabila cili cililishi ca mutima wa buntunse. Cintu alepokelela cili kukonkana kwa milandile ya ‘cine’ umupwilapo kabili imilandile yabamo kuyemfya iya fya butotelo iyabwekeshiwabwekeshiwapo kabili iya kutendusha umupwilapo.” Yobo aali uwakalifiwa icibi pa kumfwa imilandile ya kwa Elifasi ne fibusa fyakwe ica kuti aliseshiwe ukukuuta ukuti: “Mukafisha lilali pa kulengo mutima wandi ubulanda, no kumfwanta ku fyebo?”—Yobo 19:2.
Tatulingile ukwesha ukulenga umubomfi munensu uwa kwa Lesa ukukuuta mu kumanama pa mulandu wa milandile yesu iyabulo kutontonkanya, iya fyebo fyabulamo icikuuku. (Linganyako Amalango 24:15.) Ipinda lya Baibolo lisoko kuti: “Cintu usosa kuti cabakilila ubumi nelyo ukubonaula; e co ufwile ukupokelela ifya kufumamo fya fyebo fyobe.”—Amapinda 18:21, TEV.
w20 10 ibu. 17 amapara. 10-11
Ifyo Twingafwa Abasambi ba Baibolo pa kuti Balunduluke no Kubatishiwa—Ulubali 2
10 Bakasabankanya balingile ukulalanga ukuti balibika sana amano ku basambi. Mufwile ukulabamona ukuti nomba line fye bali no kuba bamunyinefwe nelyo bankashi. (Belengeni 1 Abena Tesalonika 2:7, 8.) Kuti cabakosela ukusha ifibusa fyabo abashipepa Yehova no kwaluka pa kuti balebombela Yehova. Tulingile ukubafwa ukusanga ifibusa ifisuma mu cilonganino. Mulekwatako inshita ya kuba pamo na basambi benu no kubapanga ifibusa, ukucila ukulaba fye nabo pa nshita mulebasambilisha. Nga mwabatuminako foni, meseji, nelyo mwabatandalilako, bakamona ukuti mwalibabikako amano.
11 Nga filya fine balanda ukuti: “Umwana wa mu mushi mwana wa bonse,” kuti twatila “umusambi wa Baibolo musambi wa bonse mu cilonganino.” Ici e cilenga bakasabankanya ababomba bwino balelenga abasambi babo baishibanako na bambi mu cilonganino abengalenga baba ne mibele iisuma. Ukucita ifi kuti kwalenga abasambi balaipakisha ukuba pamo na bantu ba kwa Lesa, abengabafwa ukuba ifibusa ifisuma ifya kwa Yehova kabili abengalabakoselesha nga baba na mafya. Tufwaya abasambi bonse baleumfwa ukuti balicindama mu cilonganino, kabili baba mu lupwa lwesu ulwa ku mupashi. Na kabili tufwaya batemwana na bamunyinefwe na bankashi. Umusambi nga atemwana na ba bwananyina, cikamwangukila ukuleka ukubishanya na bantu abashingalenga atemwa Yehova. (Amapi. 13:20) Nga ca kuti ifibusa akwete fyatendeka ukumutaluka, cikamwangukila ukusanga ifibusa fya cine mu cilonganino ca kwa Yehova.—Marko 10:29, 30; 1 Pet. 4:4.
NOVEMBER 27–DECEMBER 3
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOBO 20-21
“Icuma te Kuti Cilenge Umuntu aba Umulungami”
Bushe ‘Mwalicindama Kuli Lesa’?
12 Muli ici cilangililo, Yesu alondolwele ubupusano bwaba pa kuba uwacindama kuli Lesa no kufwaya fye ukuitutilila ifyuma, nelyo ukufwaya fye ukuinonsha fwe bene. Kanshi ico Yesu atufundile ca kuti tatufwile ukubika amano yesu yonse ku kutuulika ifyuma nelyo ku kuipakisha ifyo nakalimo twakwata kale. Lelo tulingile ukubika sana amano ku kubomfya ifyuma fyesu ukukosha bucibusa bwesu na Yehova. Nga tulecite fyo, tukacindama kuli Lesa. Mulandu nshi? Tukacindama pantu Lesa akatupaala nga nshi. Baibolo itila: “Ipaalo lya kwa Yehova lyene lilacindamika, kabili talundako ukulungulula.”—Amapinda 10:22.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ukucimfya Satana ne Milimo Yakwe
19 Ca buseko ukwishiba ukuti umubomfi wa kwa Lesa Yobo aali no kubomba ne “fya kusakamika” ifyo Satana apishishe muli Elifasi na Sofari. (Yobo 4:13-18; 20:2, 3) Muli fyo Yobo ‘alifiitilwe,’ icafuminemo ukuyobeka kwakwe mu fyebo fya “kasuswi” pa lwa “fya kutentula” ifyalecululusha umuntontonkanya wakwe. (Yobo 6:2-4; 30:15, 16) Elihu akutike mu mutalalila kuli Yobo kabili mu kufumaluka alimwafwile ukumona imimwene ya fintu iya kwa Yehova iyabesha iya mano. Mu kupalako ilelo, baeluda balangulukilako balalangisha ukuti balasakamana abacululushiwa pa kukanatuulika ‘ukutitikisha’ kwalundwapo pa ba musango yo. Ukucila, ukupala Elihu, mu kutekanya balakutika kuli bene kabili lyene ukubomfya amafuta ya kutontolola aya Cebo ca kwa Lesa. (Yobo 33:1-3, 7; Yakobo 5:13-15) Muli fyo uuli onse uyo inkuntu shakwe shapumfyanishiwa ku filaso, ifya cine cine nelyo ifya kwelenganya fye, nelyo ‘uwalengwo munsokwe ku filoto na ku fimonwa’ nga fintu cali kuli Yobo, kuti pambi asanga ukusansamusha kwa mu Malembo ukwa kutontolola mu kati na nkati ka cilonganino.—Yobo 7:14; Yakobo 4:7.
Bushe Lesa Alilaya Ukuti Akamulenga Ukuba Abakankaala?
‘Lesa afwaya ukuti mube abakankaala, mukwate imyotoka, no bukwebo ubukalamba. Ico mulingile ukucita fye kusumina muli ena, no kumupeela indalama shonse isho mukwete.’
INYUNSHIPEPALA imo iya mu calo ca Brazil yalandile ukuti aya e mashiwi bashimapepo bamo aba muli ici calo beba abantu. Kabili abantu abengi balisumina ukuti aya mashiwi ya cine. Magazini beta ati Time, yatile: “llyo baipwishe Abena Kristu mu calo ca United States, basangile ukuti pa bantu 100, abantu 61 balisumine ukuti Lesa afwaya abantu ukuba abakankaala. E lyo abantu 31 . . . basumine ukuti nga uletuula indalama kuli Lesa, kuti akupeela ishingi nga nshi.”
Ifisumino fya musango yu filefulilako fye maka maka mu fyalo fyabela ku kapinda ka ku kuso na ka ku kulyo kwa America umwaba ne calo ca Brazil. Kabili abantu abengi balitemwa ukuya ku macalici ayafunda ukuti Lesa kuti abapaala baba abakankaala. Lelo bushe cishinka ukuti Lesa alilaya abantu abamubombela ukuti akabapeela ifyuma? Bushe ababomfi bonse aba kwa Lesa aba kale bali bakankaala?
Cishinka ukuti mu Malembo ya ciHebere tulabelengamo ukutila abantu abo Lesa alepaala baleba abakankaala. Ku ca kumwenako, pa Amalango 8:18, tubelengapo ukuti: “Muleibukisha Yehova Lesa wenu, pantu e umupeela amaka ya kunonka icuma.” Ici calengele abena Israele ukucetekela ukuti nga baleumfwila Lesa, ali no kulenga uluko lwabo ukuba ulukankaala.
Nomba bushe Lesa alepaala na babomfi bakwe umo umo? Umuntu wa busumino Yobo, ali mukankaala icine cine, kabili ilyo Satana aonawile ifyuma fyonse ifyo Yobo akwete, Yehova alimubweseshe “imiku ibili” fyonse ifyo akwete pa kubala. (Yobo 1:3; 42:10) Na Abrahamu na o ali mukankaala. Pa Ukutendeka 13:2 patila Abrahamu “ali ne fitekwa ifingi na silfere na golde.” Ilyo abashilika ba shamfumu shine isha ku Kabanga baikete Loti umwana wa kwa munyina, Abrahamu “aimishe abantu bakwe abasambilishiwa ubulwi, e kutila ababomfi bakwe 318 abafyalilwe mu ng’anda yakwe.” (Ukutendeka 14:14) Pa kuti Abrahamu akwate abaume 318 “abasambilishiwa ubulwi” ninshi ulupwa lwakwe lufwile lwalikulile sana. Ifi Abrahamu alesunga ulupwa ulukalamba, afwile ali mukankaala icine cine kabili alikwete ifitekwa ifingi.
Ca cine, ababomfi ba kwa Lesa aba cishinka abengi abaliko kale pamo nga Abrahamu, Isaki, Yakobo, Davidi, Solomone e lyo na bambi bali bakankaala. Lelo bushe ici calola mu kuti Lesa alalenga umuntu onse uumubombela ukuba umukankaala? Kabili bushe umuntu nga mupiina ninshi ena tapaalwa kuli Lesa? Icipande cikonkelepo cala-asuka ifi fipusho.
Bushe Umuntu Nga Mupiina Ninshi Lesa Tamupaala?
LESA aebele abena Israele ukuti: “Takuli nangu umo pali imwe uukaba umupiina.” Ico abebele ifi mulandu wa kuti kwali amafunde ayalelanda pa kusakamana abapiina no kusuulako ku nkongole. (Amalango 15:1-4, 7-10) E ico takwali umwina Israele nangu umo uwali no kuba umupiina, pantu Yehova alibalaile ukuti akabapaala. Lelo pa kuti abapaale, balekabila ukumfwila Amafunde, nomba abena Israele balifililwe ukumfwila Amafunde.
Nomba ici tacalolele mu kuti abashakwete ifyuma ninshi Lesa talebapaala, nelyo ukutila abakwete ifyuma ninshi Lesa alebapaala. Ababomfi ba kwa Lesa abengi bali bapiina. Kasesema Amose ali mupiina, aleteka impaanga kabili limo alebomba mu mabala. (Amose 1:1; 7:14) Ilyo mu Israele mwaponene icipowe mu nshiku sha kwa Eliya kasesema, Eliya alesakamanwa na mukamfwilwa umupiina, uwakwete fye utumikate no tumafuta utunono lelo utushalepwa. Eliya na mukamfwilwa tabasangwike abakankaala; Yehova alebapekanishisha fye ifyo balekabila.—1 Ishamfumu 17:8-16.
Ificitika ukwabula ukwenekela kuti fyalenga abantu ukuba abapiina. Amasanso no kulwala kuti fyalenga umuntu ukukanalabomba incito pa kashita kamo nelyo ukulekelela fye. Kabili imfwa kuti yalenga bamo ukushala abana ba nshiwa nangu bamukamfwilwa. Nangu ni aya yene macushi yabipisha ifi nga yacitikila umuntu, tacipilibula ukuti ninshi Lesa talemupaala. Ilyashi lya kwa Naomi na Ruti ililangilila ukuti Yehova alasakamana abapiina cikuuku cikuuku lilatusansamusha nga nshi. Nangu ca kutila Naomi na Ruti bashele abapiina ilyo abena mwabo bafwile, Yehova Lesa alibapaalile kabili alebapeela ifyo balekabila.—Ruti 1:1-6; 2:2-12; 4:13-17.
Kanshi umuntu nga mupiina, te kutila ninshi Lesa tamupaala. Abantu aba cishinka kuli Yehova Lesa balicetekela amashiwi ayo Imfumu Davidi yasosele ukuti: “Nali umulumendo, nomba ninkota, lelo nshatalamona uwalungama nalekeleshiwa, nelyo abana bakwe balelombelesha ifya kulya.”—Amalumbo 37:25.
Bushe Caliba fye Bwino Ukutemwisha Indalama?
BUSHE MUMONA SHANI INDALAMA?
Nga mulefwaya ukwishiba nga ca kuti mwalitemwa indalama, mulingile ukuyipusha amepusho yakonkapo.
◻ Bushe ndafwaisha ukucita ifingandetela ifyuma bwangu?
◻ Bushe nalikwata akaso ka ndalama?
◻ Bushe abantu abo mfwaya baba ifibusa fyandi ni balya abalanda fye pa ndalama na pa fintu bakwata?
◻ Bushe ndabepa ubufi nelyo ukucita ifintu fimbi ifyabipa pa kuti fye nkwate indalama?
◻ Bushe indalama shilalenga ndeumfwa ukuti nalicindama?
◻ Bushe lyonse ntontonkanya fye pa ndalama?
◻ Bushe ukufwaisha indalama kulalenga ubumi bwandi ukukanaba bwino nelyo shilalenga nalafilwa ukusakamana ulupwa lwandi?
Nga ca kuti pali ifi ifipusho pali ico mwacasuka ati ee, ninshi mulingile ukubombesha pa kuti mukaane itunko lya kutemwisha ifyuma. Mwilapanga ifibusa na bantu abatemwa indalama, lelo mulepanga ifibusa na bantu abakwata imibele iisuma.
Mulingile ukubika sana amano ku bumi bwenu, kuli balupwa e lyo na ku fibusa, ukucila ukubika fye amano ku kufwaya indalama. Nga mulecita ifi, cikailanga fye apabuuta tuutu ukuti tamwatemwa indalama.
w16 07 amabu. 7-8 amapara. 1-2
Mulefwaya Ubufumu, Mwilafwaya Ifyuma
1 IFYO fwe bantu tukabila finono fye, lelo ifyo tufwaya fyena fingi. Cimoneka kwati abantu abengi tabaishiba ubupusano bwaba pa fintu ifyo tukabila e lyo na pa fintu ifyo tufwaya. Bupusano nshi bwabapo? Ifyo tukabila fintu ifyo tulingile ukukwata mu bumi, pamo nga ifya kulya, ifya kufwala, e lyo no mwa kwikala. Ifyo tufwaya, fintu ifyo twingatemwa ukukwata lelo nangu tatufikwete kuti twaikala fye bwino.
2 Ifyo abantu bafwaya filapusanapusana ukulingana na uko bekala. Mu fyalo ifipiina abantu abengi bafwaya fye ukukwata indalama isha kushitamo foni, honda nelyo incende apa kukuula ing’anda. Mu fyalo ifikankaala mwena abantu balafwaya ukukwata ifya kufwala ifingi, ing’anda iikalamba nelyo ukukwata motoka iya mutengo sana. Te mulandu ne calo twikalako, nga tatucenjele kuti twatemwisha ifyuma. Kuti twalafwailapo ifintu na fimbi ifingi nampo nga ifyo fintu tulefikabila nelyo iyo, e lyo nampo nga kuti twakumanisha ukufishita nelyo iyo.
Takuli Uwingabombela Bashikulu Wakwe Babili
Shifwe wesu Yehova, alilaya ukuti akulatwafwa ukukwata ifyo tukabila nga twabika Ubufumu no bulungami bwakwe intanshi. (Mat. 6:33) Kanshi Abena Kristu ba cine lyonse bafwile ukusalapo ifya kucita. Nangu ifintu fyafye shani, Yehova alitulaya ukuti ‘akafwaya ne nshila apa kuti tukafumine,’ inshila iishakalenge ukuti tukafilwe ukukonka ifyo Baibolo yalanda. (Belengeni 1 Abena Korinti 10:13.) Nga ca kuti ‘twatekanya pa kulolela’ Yehova, nga ‘twamutetekela’ ilyo tulepepa ukuti atupe amano no kututungulula na lintu tulekonka amafunde yakwe ne fyo atweba, lyena akatwafwa. (Amalu. 37:5,7) Akatupaala ilyo tule-esha na maka ukubombela fye ena eka, apo e Shikulwifwe uwa cine. Nga twamubika pa ntanshi, ‘akapaala’ conse ico tulecita.—Linganyeniko Ukutendeka 39:3.
DECEMBER 4-10
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOBO 22-24
“Bushe Umuntu Mulimo Nshi Akwata Kuli Lesa?”
Kaaneni Ukutontonkanya Kwalubana!
Icayampana sana ku kulando kuti Lesa alafwaisha ifyacilamo, kutontonkanya ukuti alamona abantu kwati tabali nangu cimo. Ico Elifasi alandile icalenga butatu casanshishemo ilipusho lya kuti: “Bushe umuntu engabo wa mulimo kuli Lesa, Bushe uwashilimuka engabo wa mulimo kuli wene?” (Yobo 22:2, NW) Elifasi alepilibula ukuti umuntu taba nangu cimo kuli Lesa. Mu kupalako, Bildadi na o apashishe ukuti: “[Umuntunse umwina kufwa, NW] kuti alungama shani kuli Lesa? kuti asanguluka shani uwafyalwa ku mwanakashi?” (Yobo 25:4) Ukulingana no ko kutontonkanya, ni shani Yobo, umwina kufwa, engaaba uwalungama pa menso ya kwa Lesa?
Pa mulandu wa fyo bapitamo, abantu bamo lelo, balacushiwa na matontonkanyo yalubana. Ifintu pamo nge fyo bakushiwe, ukutitikishiwa na mafya ya mu bumi, nelyo ukuba ifinakabupalu ku lupato lwa mishobo ne fikulilo kuti fyalenga balatontonkanya ukuti tabacindama. E lyo Satana ne fibanda fyakwe na fyo filatemwa ukucululusha abantu. Nga kuti fyalenga umuntu ukuyumfwa ukuti ifili fyonse ifyo acita te fisuma sana kuli Lesa Wa maka yonse, kanshi uyu muntu kuti apopomenwa. Mu kuya kwa nshita uyo muntu kuti asensenunwa nangu fye ukufutukako kuli Lesa wa mweo.—AbaHebere 2:1; 3:12.
Ukukota no kulwala filalenga twafilwa ukucita ifyo tulekabila ukucita. Inshita tupoosa mu mulimo wa Bufumu kuti yamoneka inono nga twailinganya ku fyo twalecita ilyo twali abaice, na maka ayengi, no bumi busuma. Fintu cacindama ukwishiba ukuti Satana ne fibanda fyakwe fifwaya ukuti tuleyumfwa ukuti ifyo tucita tafyafikapo sana ukulingana na fintu Lesa afwaya! Tufwile ukukaana ukutontonkanya kwa musango uyo.
Isambililo pa fya Kubombela pa Mpika
Ifibusa fyakwe fitatu mu kulundapo fyasungulwile umutima wa kwa Yobo pa kulumbulula imfundo sha mu mutwe wabo ukucila ukulumbulula amano ya bulesa. Elifashi afikile fye no kwalepa ukusoso kuti ‘Lesa tatetekela babomfi bakwe’ no kuti kuli Yehova nampo nga Yobo aali umulungami nelyo iyo tacali icakatama. (Yobo 4:18; 22:2, 3) Ayo mashiwi ya kufuupula kabili ya bufi icine cine! E mulandu wine kanshi Yehova pa numa ashimawilile Elifashi ne fibusa fyakwe pa mulandu wa miponto. “Tamwasoseele ine iciyene,” e fintu asosele. (Yobo 42:7) Lelo ukutunga kwacilapo ukonaula kwali takulaisa.
w03 4/15 amabu. 14-15 amapara. 10-12
Abacaice Abalenga Umutima wa kwa Yehova Ukusamwa
10 Nga fintu casokololwa mu bulondoloshi bwa Baibolo, Satana atwishike bucishinka bwa kwa Yobo no bwa bantu bambi bonse ababombela Lesa,—ukusanshako na iwe. Na kuba, ilyo alelanda pa bantu mu cinkumbawile, Satana aebele Yehova ati: “Conse ico umuntu [te Yobo eka lelo uuli onse] akwata kuti apeelela pa mweo wakwe.” (Yobo 2:4) Bushe wamona umulimo obe muli yu mulandu wakakala. Nga fintu calangwa pa Amapinda 27:11, Yehova alesosa ukuti kuli ico wingamupeela—apa kwasukila uulemuseebanya, Satana. Citontonkanye—Mulopwe wa Kubumbwa konse alekweba ukwasukako muli uyu mulandu wakulisha. Mwandi naukwata ishuko lyaibela! Bushe kuti wafishapo ico Yehova alekulomba? Yobo acitile co. (Yobo 2:9, 10) E fyacitile na Yesu pamo ne mintapendwa ya bantu bambi, ukusanshako na bacaice abengi. (Abena Filipi 2:8; Ukusokolola 6:9) Na iwe kuti wacita cimo cine. Lelo, ico ufwile ukwishiba ca kuti takwaba ukuba pa kati muli uyu mulandu. Ku fyo ucita, ukalanga ukuti wafwilisha Satana ukuseebanya Lesa nelyo wafwilisha Yehova ukwasuka Satana. Ni cili kwi ukusala ukucita?
Yehova Asakamana Iwe!
11 Bushe ifyo usala filakuma Yehova? Bushe Lesa takwata icasuko cakumanina ica kwasuka Satana apo abantu abengi baba aba busumino kuli wene? Ca cine, Kaseebanya atungile ati takwaba uubombela Yehova pa mulandu wa kutemwa, no ko kutunganya kwalishininkishiwa ukuti kwa bufi. Na lyo line, Yehova afwaya iwe ukuba ku lubali lwakwe muli uyu mulandu wa bumulopwe pantu asakamana iwe. Yesu atile: “Tata uwaba mu muulu tafwaya ukuti umo uwa pali aba abanono alobe.”—Mateo 18:14.
12 Ukwabulo kutwishika Yehova alyangwa ku fyo ukasala. Icacilanapo ca kuti ifyo usala filamukuma. Baibolo ilanga ukuti imicitile isuma nelyo iyabipa iya bantunse ilakuma Yehova. Ku ca kumwenako, ilyo abena Israele balepondoka libili libili, ‘bashikitishe’ Yehova. (Amalumbo 78:40, 41) Ilyo Ilyeshi lya mu nshiku sha kwa Noa lishilaisa, lintu ‘ububi bwa bantu bwafulile,’ Yehova ‘alilungulwike ku mutima wakwe.’ (Ukutendeka 6:5, 6) Tontonkanya pa fyo ici cilepilibula. Nga wasala ukucita icabipa, kuti walenga Kalenga obe ukulunguluka. Ici tacilepilibula ukuti Lesa alinaka nelyo alakuntukilwa. Lelo, ni pa mulandu wa kuti alikutemwa kabili asakamana iwe. Lelo, nga wacite cisuma, ulenga umutima wa kwa Yehova ukusamwa. Alatemwa te pa mulandu fye wa kutila kuti ayasuka Satana na kabili, lelo na pa mulandu wa kuti nomba kuti aba Kalambula obe. Kabili ico e co afwaya ukuba! (AbaHebere 11:6) Mwandi wakwata Wiso wa kutemwa, Yehova Lesa!
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Cindikeni Kabumba Wenu pa Kuba na Mabuyo ya ku Mupashi
Tontonkanyeni pa fyo Yehova apwishishishe ukubumba ububumbo bonse. Amashiwi ya kuti “kwali ne cungulo, kwali no lucelo,” yalanga ukuti Yehova alyakenye inshita alebumbamo ifintu. (Ukutendeka 1:5, 8, 13, 19, 23, 31) Ilyo iciputulwa ca nshita cimo cimo ica kubumbamo ifintu caletendeka, alishibe bwino ifyo ali no kubumba, nelyo ifyo ali no kupwishishisha, pali ubo bushiku. Kabili Lesa alipwishishishe umulimo wakwe uwa kubumba ifintu. (Ukusokolola 4:11) Yobo icikolwe atile: “Ne co umutima [wa kwa Yehova] wafwaya, e co acita.” (Yobo 23:13) Mwandini Yehova afwile alyumfwile bwino ukumona “conse ico acitile” no kusosa ati “naciwamisha”!—Ukutendeka 1:31.
Pa kuti amabuyo yesu yakafikilishiwe, na ifwe tufwile ukupampamina pa kuyafishapo. Cinshi cingatwafwa ukuba no yu mupampamina? Ilyo pano isonde pali fye kabili apashaba kantu, Yehova alemwena libela ifyo isonde lyali no kuba, e kutila icintu icayembesha mwi ulu, icimuletela ubukata no mucinshi. Na ifwe bene kuti twalundulula umupampamina wa kufwaisha ukufishapo ubuyo bwesu nga tuletontonkanya sana pa fikatumbukamo e lyo ne fyo cikawama nga twacite fyo. Ici e cacitikile Tony uwali ne myaka 19. Ifyo amwene ilyo atandalile amaofesi ya Nte sha kwa Yehova ku Western Europe fyamufikile pa mutima. Ukutula lilya, aleipusha ukuti, ‘Bushe cumfwika shani ukwikala no kubombela palya?’ Tony talekele ukutontonkanya ukuti akasuka ayapo, kabili atwalilile ukukonkelela ubuyo bwakwe. Pa numa ya myaka iingi balimwitile ukuya mu kubombela kulya. Ala mwandini alitemenwe icibi!
w21 07 amabu. 18-19 amapara. 17-20
Twalilileni Ukutemwa Umulimo wa Kubila Imbila Nsuma
17 Yesu talekele ukutemwa umulimo wa kubila imbila nsuma kabili alitwalilile ukubomba uyu mulimo nangu ca kuti abantu bamo tabalefwaya ukukutika. Cinshi calengele? Alishibe ukuti abantu abengi balekabila ukwishiba icine kabili alefwaya ukubafwa. Na kabili alishibe ukuti bamo abalekaana, mu kupita kwa nshita bali no kukutika ku mbila nsuma. Tontonkanyeni pa fyacitike mu lupwa lwakwe. Mu myaka yonse itatu ne myeshi 6 iyo Yesu abilile imbila nsuma, bandume nankwe bonse tabali abasambi bakwe. (Yoh. 7:5) Na lyo line, ilyo abuushiwe balishileba Abena Kristu.—Imil. 1:14.
18 Pa bantu abo tubilako imbila nsuma tatwaishiba abakaba ababomfi ba kwa Yehova. Palapita inshita iitali pa kuti abantu bamo bakutike ku mbila nsuma tubila. Na balya abashifwaya ukukutika ku mbila nsuma, nga bamona imibele yesu iisuma ne fyo twatemwa umulimo tubomba, mu kupita kwa nshita balesa ‘mu kucindika Lesa.’—1 Pet. 2:12.
19 Nangu ca kuti tulabyala no kutapilila imbuto sha Bufumu, tufwile ukulaibukisha ukuti Lesa e umesha. (Belengeni 1 Abena Korinti 3:6, 7.) Munyinefwe Getahun uubombela ku Ethiopia atile: “Pa myaka ukucila pali 20 nine nali fye Nte ku ncende njikala. Lelo pali ino nshita kwaba bakasabankanya 14. Abali 13 pali aba balibatishiwa, ukubikako fye na abena mwandi na bana bandi batatu. Kabili abantu nalimo 32 e basangwa mu kulongana.” Ba Getahun balitemwa filya batwalilile ukubila imbila nsuma, ilyo balelolela ukuti Yehova akulile abantu ababa ne mitima iisuma ku cilonganino cakwe!—Yoh. 6:44.
20 Yehova amona ukuti ubumi bwa bantu bonse bwalicindama. Alitupeela ishuko lya kubombela pamo no Mwana wakwe, umulimo wa kulonganika abantu ukufuma mu nko shonse ilyo impela ya ici calo ishilaisa. (Hag. 2:7) Umulimo wa kubila imbila nsuma kuti twaupashanya ku mulimo wa kupususha abantu abali mu busanso. Kabili twaba nga abantu abo batumine ukuya mu kupususha abantu abali mu busanso pa mukoti. Nangu ca kuti abo bengasanga abatuntulu kuti baba fye abanono, umulimo uo bonse abo batuma ukuya mu kubapususha babomba walicindama. Ifi fine e fyo no mulimo wa kubila imbila nsuma waba. Tatwaishiba abantu abakapusuka ilyo impela ya cino calo ca kwa Satana ikesa. Nomba Yehova kuti abomfya uuli onse pali ifwe ukubafwa ukupusuka. Ba Andreas abekala ku Bolivia batile: “Nalishiba ukuti pa kuti umuntu asambilile icine no kubatishiwa, bamunyinefwe na bankashi balabombela pamo ukumwafwa.” Natutwalilile ukutemwa umulimo wa kubila imbila nsuma nga fintu ba Andreas bacita. Nga twacita ifi Yehova akatupaala, kabili tukalasekelela nga nshi ilyo tulebomba umulimo wa kubila imbila nsuma.
w21 05 amabu. 18-19 amapara. 17-20
Twalilileni Ukutemwa Umulimo wa Kubila Imbila Nsuma
17 Yesu talekele ukutemwa umulimo wa kubila imbila nsuma kabili alitwalilile ukubomba uyu mulimo nangu ca kuti abantu bamo tabalefwaya ukukutika. Cinshi calengele? Alishibe ukuti abantu abengi balekabila ukwishiba icine kabili alefwaya ukubafwa. Na kabili alishibe ukuti bamo abalekaana, mu kupita kwa nshita bali no kukutika ku mbila nsuma. Tontonkanyeni pa fyacitike mu lupwa lwakwe. Mu myaka yonse itatu ne myeshi 6 iyo Yesu abilile imbila nsuma, bandume nankwe bonse tabali abasambi bakwe. (Yoh. 7:5) Na lyo line, ilyo abuushiwe balishileba Abena Kristu.—Imil. 1:14.
18 Pa bantu abo tubilako imbila nsuma tatwaishiba abakaba ababomfi ba kwa Yehova. Palapita inshita iitali pa kuti abantu bamo bakutike ku mbila nsuma tubila. Na balya abashifwaya ukukutika ku mbila nsuma, nga bamona imibele yesu iisuma ne fyo twatemwa umulimo tubomba, mu kupita kwa nshita balesa ‘mu kucindika Lesa.’—1 Pet. 2:12.
19 Nangu ca kuti tulabyala no kutapilila imbuto sha Bufumu, tufwile ukulaibukisha ukuti Lesa e umesha. (Belengeni 1 Abena Korinti 3:6, 7.) Munyinefwe Getahun uubombela ku Ethiopia atile: “Pa myaka ukucila pali 20 nine nali fye Nte ku ncende njikala. Lelo pali ino nshita kwaba bakasabankanya 14. Abali 13 pali aba balibatishiwa, ukubikako fye na abena mwandi na bana bandi batatu. Kabili abantu nalimo 32 e basangwa mu kulongana.” Ba Getahun balitemwa filya batwalilile ukubila imbila nsuma, ilyo balelolela ukuti Yehova akulile abantu ababa ne mitima iisuma ku cilonganino cakwe!—Yoh. 6:44.
20 Yehova amona ukuti ubumi bwa bantu bonse bwalicindama. Alitupeela ishuko lya kubombela pamo no Mwana wakwe, umulimo wa kulonganika abantu ukufuma mu nko shonse ilyo impela ya ici calo ishilaisa. (Hag. 2:7) Umulimo wa kubila imbila nsuma kuti twaupashanya ku mulimo wa kupususha abantu abali mu busanso. Kabili twaba nga abantu abo batumine ukuya mu kupususha abantu abali mu busanso pa mukoti. Nangu ca kuti abo bengasanga abatuntulu kuti baba fye abanono, umulimo uo bonse abo batuma ukuya mu kubapususha babomba walicindama. Ifi fine e fyo no mulimo wa kubila imbila nsuma waba. Tatwaishiba abantu abakapusuka ilyo impela ya cino calo ca kwa Satana ikesa. Nomba Yehova kuti abomfya uuli onse pali ifwe ukubafwa ukupusuka. Ba Andreas abekala ku Bolivia batile: “Nalishiba ukuti pa kuti umuntu asambilile icine no kubatishiwa, bamunyinefwe na bankashi balabombela pamo ukumwafwa.” Natutwalilile ukutemwa umulimo wa kubila imbila nsuma nga fintu ba Andreas bacita. Nga twacita ifi Yehova akatupaala, kabili tukalasekelela nga nshi ilyo tulebomba umulimo wa kubila imbila nsuma.
DECEMBER 11-17
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOBO 25-27
“Tatukabila Ukuba Abapwililika pa Kuti Tube Aba Kaele Kuli Lesa”
it-1-E ibu. 1210 para. 4
Bucishinka
Yobo. Yobo aliko nalimo mu nshiku sha kwa Mose ninshi Yosefe alifwa, bamulondolola ukuti ali “aali uwa kaele [Heb., tam] kabili umulungami, aletiina Lesa kabili aletaluka ku fyabipa.” (Yobo 1:1) Icipusho Satana aipwishe pali Yobo ilyo aile ku muulu lintu bamalaika na Lesa balongene, cilanga ukuti bukaele bwa bantu nabo bwaba pa mulandu uukalamba uo Satana aimishe pali Yehova Lesa. Satana aleti icalengele Yobo alepepa Lesa ni co alefwaya ifintu filemuwamina te mu kuti alitemenwe Lesa. E ico Lesa lisuminishe Satana ukupooka ifyuma fyonse ifya kwa Yobo na bana bakwe, na lyo line Yobo talekele ukuba uwa kaele. (Yobo 1:6–2:3) Pa numa atile bukaitemwe e bwalengele Yobo aleshipikisha amafya akwene ne mfwa yaba nakwe, pantu ena ali fye bwino. (Yobo 2:4, 5) E ico Satana alilwalike Yobo, ubulwele ububi kabili umwina mwakwe alimufuupwile. Ifibusa fyakwe na fyo fyalemusuusha no ku mubepesha ilyo fyalandile ifya bufi pa mafunde ya kwa Lesa na pa fyo afwaya. (Yobo 2:6-13; 22:1, 5-11) Ifyo Yobo alandile filanga ukuti alitwalilile ukuba uwa kaele. Atile: “Te kuti mone imwe ukuti mwalilungama iyo! Nshakaleke ukuba uwa kaele mpaka ne mfwa yandi! Ubulungami bwandi nabwikatisha, kabili nshabulekeko. Umutima wandi tawakanseebanye inshiku shandi shonse.” (Yobo 27:5, 6) Ifi Yobo atwalilile uwa kaele cilangilila ukuti Umulwani wa kwa Lesa wa bufi.
Twalilileni Ukuba aba Kaele!
3 Bushe ababomfi ba kwa Lesa balanga shani ukuti ba kaele? Bacita ifi nga batemwa Yehova no mutima wabo onse, kabili ici cilenga balecita ifilenga alesekelela. Natulande pa fyo Baibolo yalanda pe shiwi lya kuti “kaele.” Mu Baibolo ishiwi lya ciHebere ilyo bapilibula kuti “kaele” lipilibula ukuti: icituntulu nelyo icisuma. Ku ca kumwenako, abena Israele baletuula inama kuli Yehova, kabili Amafunde yalandile ukuti inama sha kutuula shalingile ukuba ishisuma. (Lebi 22:21, 22) Abantu ba kwa Lesa tabalebasuminisha ukutuula inama iyalemana, iishakwata ukutwi, nelyo ilinso; kabili tabalebasuminisha ukutuula inama iyalwala. Yehova alefwaya balemutuula inama iituntulu kabili iisuma. (Mal. 1:6-9) Natumone ico Yehova alefwaila balemutuula inama ishituntulu kabili ishisuma. Nga twashita cimo, nampo nga cisabo, citabo nelyo icibombelo, tatufwaya ukushita icatulika, nelyo icibulishe tumo. Tufwaya ukushita icituntulu kabili icisuma. Na Yehova afwaya ukuti tumutemwe no mweo onse kabili tuleba aba cishinka kuli ena muli fyonse.
4 Bushe tulingile ukulatontonkanya ukuti tufwile fye ukuba abapwililika pa kuti tube aba kaele nelyo aba cishinka? Nalimo kuti twalatontonkanya ukuti na kuba, tatwapwililika kabili ilingi line tulalufyanya. Mulandu nshi tushilingile ukulamwena ukuti tufwile fye ukuba abapwililika pa kuti tube aba kaele? Ica kubalilapo, Yehova tabika fye amano ku fyo tulufyanya. Icebo cakwe citweba ukuti: “Imembu nga e sho mulolekesha, mwe Jah, mwe Yehova, nani uwingeminina?” (Amalu. 130:3) Alishiba ukuti tatwapwililika, tulalufyanya, kabili alatwelela nga nshi. (Amalu. 86:5) Ica bubili, Yehova alishiba ifyo twingacita ne fyo tushingacita kabili tatwenekela ukucita ifyo tushingaba na maka ya kucita. (Belengeni Amalumbo 103:12-14.) Nomba finshi twingacita pa kuti tube aba kaele nelyo aba cishinka kuli Yehova?
5 Pa kuti fwe babomfi ba kwa Yehova tube aba kaele, tulingile ukuba no kutemwa. Tufwile ukutemwa Shifwe wa ku muulu no mweo onse, kabili tulingile ukulamubombela no mutima onse. Nga ca kuti twatemwa Lesa no mweo onse, tukaba aba kaele na lintu tuleeshiwa. (1 Imila. 28:9; Mat. 22:37) Tontonkanyeni pali ba Nte batatu abo tulandilepo pa kutendeka. Cinshi calengele bacite ifyo bacitile? Bushe umukashana tafwaya ukusansamukila pamo na bana besukulu banankwe? Bushe umulumendo alefwaya ukuti bamusaalule pali ilya ng’anda? Bushe munyinefwe alefwaya ukuti bamutamfye incito? Awe. Bonse balishiba ukuti balingile ukukonka amafunde ya kwa Yehova, kabili babika amano ku kucita ifingalenga Shibo wa ku muulu alesekelela. Apo balimutemwa e o batontonkanyapo ilyo bashilasalapo ifya kucita. Ifi bacita filanga ukuti ba kaele.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Lesa Aliteyanya Ifintu Ukulingana ne fyo Alanda mu Citabo Cakwe
3 Ifyo Lesa abumba e filanga ukuti takwaba uwingalingana nankwe ukuteyanya ifintu. Baibolo itila: “Ni ku mano Yehova ashimpiile isonde. Ni ku mucetekanya apampamikiile imyulu.” (Amapi. 3:19) Uto twaishiba pali Lesa “tunono fye utwa micitile yakwe, kabili tumfwa fye ukutepelesha kwakwe.” (Yobo 26:14) Na lyo line utu twine utunono uto twaishiba pa mapulaneti, pa ntanda, na pa fipinda bushiku twalenga twasumina ukuti ifyabubwa ifya mu muulu fyaliteyanishiwa bwino. (Amalu. 8:3, 4) Mu fipinda bushiku mwaba amamilioni ya ntanda, ishi ntanda shonse tashipunkana pa kwenda. Ala ca kupapa ifyo amapulaneti yashinguluka akasuba mu mulwelele ukwabula ukupunkana! Ukwabula no kutwishika ifyo Yehova ateyanya ifintu mu muulu, filenga twamona ukuti Yehova ‘uwapangile imyulu ne sonde ku mucetekanya’ e o tulingile ukulalumbanya, ukupepa no kubako aba cishinka.—Amalu. 136:1, 5-9.
DECEMBER 18-24
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOBO 28-29
“Bushe Mwalipanga Ishina Ilisuma nga Yobo?”
Beni no Luse ku Balekabila
19 Amalyashi ya mu Baibolo twasambilila yalekomaila na pa cishinka ca kuti abantu abalekabila fimo ifyo bashingacita bafwile ukubelelwa uluse. Pa kuti umutande wa lupwa lwa kwa Abrahamu lutwalilile, alakebila ukwaafwa kwa kwa Betuele. Pa kuti icitumbi cakwe citwalwe ku Kanaani, Yakobo alekabila ukwaafwa kwa kwa Yosefe. Kabili pa kukwata impyani, Naomi alekabila ukwaafwa kwa kwa Ruti. Bonse Abrahamu, Yakobo, na Naomi tabali na kukumanisha filya balekabila ukwabula ukwaafwa. Na lelo line, abalekabila e bafwile ukubelelwa sana uluse. (Amapinda 19:17) Tufwile ukupashanya icikolwe Yobo, awaleangwa “umulanda uwakuuta, ne nshiwa iishali no wa kuyafwa” pamo na “uleloba.” Yobo kabili ‘alengele umutima wa kwa mukamfwilwa ukwaula akapundu’ kabili ali “amenso ku mpofu, na makasa ku usunkuta.”—Yobo 29:12-15.
it-1-E ibu. 655 para. 10
Ifya Kufwala
Kwaliba umwingi umo bapashanya ifya kufwala ku fintu. Ifya kufwala fimo filalenga umuntu aishibikwa ukuti aliba mu kabungwe kamo nelyo alatungililapo ibumba limo. Na mu Baibo ifya kufwala bafipashanya ku filenga mwaishibilako umuntu, kabili ifyo umuntu acita ne mibele yakwe e fiba nge ca kufwala nga filya Yesu alandile mu cilangililo ca ca kufwala ca pa bwinga. (Mat. 22:11, 12) Pa Ukusokolola 16:14, 15, Shikulu Yesu Kristu alisokele ukuti nga twafilwa ukuba abalola kuti batufuula icishibilo ca kuba inte ya cishinka iya kwa Lesa wa cine. Ici kuti cabipa sana nga ca kuti cacitika ninshi “inkondo ya bushiku bukalamba ubwa kwa Lesa Wa Maka Yonse” yatendeka.
Bushe Ishina Lyenu Lyalola Mwi?
Tatuisalila amashina batwinika ilyo twafyalwa. Lelo, ifyo tucita e fyo batwishibilako. (Amapinda 20:11) E ico kuti mwaipusha amuti, ‘Nga ca kutila Yesu nelyo abatumwa bali no kumpeela ishina, lishina nshi benganjinika? Lishina nshi lingawama ukumpeela pa mulandu wa mibele nakwata nelyo ifyo abantu banjishiba?’
Tulingile ukutontonkanya sana pali ici cipusho. Mulandu nshi? Imfumu ya mano Solomone yalembele ati: “Cawama ukusala ishina ilisuma ukucila ifyuma ifingi.” (Amapinda 22:1) Ca cine, nga ca kuti twalipanga ishina lisuma pa cipanda twikala, ninshi twalicita bwino sana. Ne cacilapo ukucindama ca kuti, nga twapanga ishina lisuma kuli Lesa, tukakwata icuma ca muyayaya. Tukakwata shani ico cuma? Lesa alilaya ati akalemba amashina ya bantu abamutiina mwi “buuku lya kwibukisha,” kabili akabapeela isubilo lya kwikala umuyayaya.—Malaki 3:16; Ukusokolola 3:5; 20:12-15.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
g00 7/8 ibu. 11 para. 3
Ukumwentula Kuti Kwamuletelo Busuma!
Bushe cine cine ukumwentula kulawamyako ifintu? Bushe muleibukisha lintu ukumwentula kwa muntu umo kwamulengele ukupepemuka nelyo ukwangukilwa? Atemwa fintu mwayumfwile abasakamikwa nelyo abasuulwa ilyo umo ashamumwentwilile? Cine cine, ukumwentula kulawamyako ifintu. Kulafwa bonse babili uwamwentula na untu bamwentwila. Umuntu walumbulwa mu Baibolo Yobo alandile ku balwani bakwe ukutila: ‘Nabamwentamwentele ilyo tabali na citetekelo, no kubalika kwa cinso candi kwakoseleshe abafwilama.’ (Yobo 29:24) “Ukubalika” kwa cinso ca kwa Yobo napamo kwalelangilila icimwemwe nelyo ukusansamuka.
DECEMBER 25-31
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOBO 30-31
“Ifyo Yobo Atwalilile Ukuba Uwasanguluka”
Talusheni Amenso Yenu ku Kulolesha Ifya Fye!
8 Na Bena Kristu ba cine bene kuti bakwata ulunkumbwa lwa menso nangu ulwa mubili. E mulandu wine Icebo ca kwa Lesa citukoselesesha ukulailama pa kuti tulesala bwino ifya kulolesha no kufwaya. (1 Kor. 9:25, 27; belengeni 1 Yohane 2:15-17.) Umuntu umulungami Yobo alishibe bwino ukuti ukulolesha icintu kulalenga sana twatendeka ukucifwaya. Atile: “Nimpingana icipangano na menso yandi. Nga kanshi kuti napoosa shani amano kuli nacisungu?” (Yobo 31:1) Yobo alikeene ukwikata mu mwanakashi mu nshila yalubana e lyo kabili taletontonkanya na pa kucita ico. Yesu akomailepo ukuti amantontonkanyo yalingile ukuba ayasanguluka ilyo atile: “Onse uwatwalilila ukulolekesha umwanakashi no kumukumbwa, ninshi nacita kale ubucende nankwe mu mutima wakwe.”—Mat. 5:28.
Muletontonkanya pa fyo Cikaba Pa “Mpela”
Kanshi ilyo mushilacita ica musango yo, ipusheni amuti, ‘Bushe cikaba shani nga nacita ifi?’ Ukutontonkanya pa fingacitika pa “mpela” kuti kwamucingilila ukukanacita icintu icingamuletela amafya. Ubulwele bwa AIDS e lyo na malwele yambi ayapitila mu bulalelale, amafumo ya kupula, ukuponya amafumo, ukonaula bucibusa, e lyo no kulacula na kampingu e fiponena abasuula amafunde ya kwa Lesa. Ifikacitikila abacita ifyabipa fyalilondololwa bwino no mutumwa Paulo. Atile “tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa.”—1 Abena Korinti 6:9, 10.
w10 11/15 amabu. 5-6 amapara. 15-16
Mwe Bacaice—Muletungululwa ne Cebo ca kwa Lesa
15 Ni lilali mwingeshiwa sana, ilyo muli na bantu bambi nelyo ilyo muli mweka? Kwena ilyo muli ku sukulu nelyo ku ncito, mulabikako sana amano pa kuti muicingilile kuli fyonse ifingonaula bucibusa bwenu na Lesa. Lelo lilya muletuusha, kabili tamubikile na mano ku kuicingilila e lyo kwingesa ifingonaula imibele yenu iisuma.
16 Mulandu nshi mulingile ukulaumfwila Yehova na lintu muli mweka? Ibukisheni ici: Kuti mwalenga Yehova ukufulwa nelyo ukulenga umutima wakwe ukusekelela. (Ukute. 6: 5, 6; Amapi. 27: 11) Ifyo mucita filakuma Yehova pantu “asakamana imwe.” (1 Pet. 5:7) Afwaya mulemumfwila pa kuti cilemuwamina. (Esa. 48:17, 18) Ilyo ababomfi ba kwa Yehova bamo mu Israele bakeene ukumumfwila, balemulungulusha. (Amalu. 78:40, 41) Lelo, Yehova alitemenwe sana kasesema Daniele, na kuba malaika amwitile ukuti “uwatemwikwa nga nshi.” (Dan. 10:11) Mulandu nshi? Daniele lyonse aleba uwa cishinka kuli Lesa ilyo ali na bantu na lintu ali eka.—Belengeni Daniele 6:10.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Ukwishiba Ifya Kukutika Kuli Bambi mu Kutemwa
Pa miku 10 iyo Yobo alandile, ifibusa fyakwe balyumfwile ifyo asosele. Nangu cibe ifyo, Yobo atile: “Iye kanshi nga kwali uwa kuumfwa kuli ine!” (Yobo 31:35, NW) Mulandu nshi Yobo alandile ifyo? Ni co ifibusa fyakwe balekutika fye, lelo tabalemusansamusha. Tabamusakamene nangu fye kufwaya ukwishiba ifyo aleyumfwa. Aba bantu tabalemulangulukilako ilyo balekutika. Lelo umutumwa Petro atufunda ukuti: “Ica kulekelesha, bonse mube aba mutima umo, abalangulukilana, abatemwa aba bwananyina, aba nkumbu, aba mitima ya kuiceefya.” (1 Petro 3:8) Bushe kuti twalangulukilako shani bambi? Inshila imo yaba kubika amano ku fyo bambi baleyumfwa no kubeshiba bwino. Inshila imbi iya kulangishishamo ukuti tulesakamana bambi, kulanda amashiwi ya cililishi pamo nga, “ico cifwile cali mukalifye icine cine” nelyo “mufwile mwayumfwile ukuti tabaufwile umo mwaloseshe.” Inshila na imbi, kubika ifyo umuntu alelanda mu mashiwi yesu, ico cikalanga ukuti na tumfwikisha ifyo alesosa. Ukukutika mu kutemwa ta kupilibula fye ukubikako amano ku filelandwa epela, lelo cipilibula no kwishiba ifyo umuntu aleyumfwa.
g16 4 amabu. 8-9
Finshi Baibolo Yalandapo pa Baume Nelyo Abanakashi Abalaalana Beka Beka?
Inte sha kwa Yehova basumina ukuti ifyo Baibolo ilanda e fyo bafwile ukulakonka kabili e fingalenga fye umuntu ukulaikala bwino. (Esaya 48:17) Ici calola mu kuti Inte sha kwa Yehova tabafwaya ukulacita ubulalelale kabili tabafwaya ukulaalana na baume banabo nelyo abanakashi banabo. (1 Abena Korinti 6:18) Ifi e fyo Inte sha kwa Yehova bafwaya ukulaikala kabili balikwata insambu sha kulaikala ifi.
Inte sha kwa Yehova na kabili ‘balabombesha ukuba aba mutende ku bantu bonse.’ (AbaHebere 12:14) Nangu ca kuti tabasuminisha abaume nelyo abanakashi ukulalaalana beka beka, Inte sha kwa Yehova tabapatikisha abantu ukulacita ifyo bamona ukuti fisuma, nelyo ukupata abaume nelyo abanakashi abalaalana beka beka. Inte sha kwa Yehova balesha na maka ukulacitila bambi ifyo na bena bengafwaya ukulabacitila.—Mateo 7:12.
Bushe Baibolo Ilasuminisha Abantu Ukupata Abaume Nelyo Abanakashi Abalaalana Beka Beka?
Abantu bamo batila Baibolo ilasuminisha abantu ukupata abaume nelyo abanakashi abalaalana beka beka, kabili batila abantu abakonka ifyo Baibolo ilanda balapata aba bantu. Batila, ‘Baibolo bailembele ilyo abantu balemona kwati ifyo baishibe fye e fyalungama.’ Balanda no kuti, ‘Pali ino nshita tufwile ukutemwa abantu ba mitundu yonse, abafuma mu fyalo fyalekanalekana kabili tatulingile ukupata abantu pa mulandu fye wa kuti balalaala na baume banabo nelyo abanakashi banabo.’ Aba bantu bamona kwati ukupata ukulaalana kwa baume beka beka nelyo abanakashi beka beka, cimo cine no kupata abantu pa mulandu fye wa nkanda. Bushe ifi balanda fya cine? Awe. Mulandu nshi?
Pantu paliba ubupusano pa kupata ukulaalana kwa baume beka beka nelyo abanakashi beka beka no kupata abantu abalaala na baume banabo nelyo abanakashi banabo. Baibolo itila Abena Kristu balingile ukucindika abantu bonse. (1 Petro 2:17) Nomba ici tacipilibula ukuti bafwile ukutemwa fye fyonse ifyo abantu bacita.
Natulande pa ca kumwenako: Tutile mumona ukuti ukupeepa fwaka kwalibipa, nomba kwaliba uo mubomba nankwe uupeepa. Bushe abantu kuti balatila mumona kwati ifyo mwaishiba fye e fyalungama pantu ifyo mumona ukupeepa fwaka fyalipusana ne fyo uo mubomba nankwe amona ukupeepa fwaka? Bushe kuti batila mwalimupata pa mulandu fye wa kuti alapeepa fwaka e lyo imwe tamupeepa? Nga ca kuti alafwaya mulemona kwati ukupeepa fwaka kwaliba fye bwino, bushe te kuti tutile e umona ukuti ifyo aishiba e fyalungama?
Inte sha kwa Yehova balacita ifyo Baibolo ilanda. Tabafwaya abantu ukulacita ifyo Baibolo yalanda ukuti fyalibipa. Na lyo line, tabapumya nelyo ukucusha abacita ifyo bena bamona ukuti fyalibipa.
Bushe Ifyo Baibolo Yalanda Fyalibipa?
Bushe abafwaya ukulaala na baume banabo nelyo abanakashi banabo e fyo bafyelwe fye? Nga ca kuti e fyo bafyelwe fye, bushe kuti caba bwino ukulanda ukuti calibipa ukucita ifyo umubili wabo ufwaya?
Baibolo tayalondolola icilenga abantu balefwaya ukulaala na baume banabo nelyo abanakashi banabo, lelo itila ifyo abantu bamo bacita filabafya sana ukuleka. Na lyo line, Baibolo itila nga tulefwaya ukuba ifibusa fya kwa Lesa, tatufwile ukulalaala na baume banensu nelyo abanakashi banensu.—2 Abena Korinti 10:4, 5.
Abantu bamo kuti batila ifyo Baibolo yalanda tafyawama. Nomba icilenga balelanda ifi, ni co batontonkanya ukuti umuntu afwile ukucita fyonse ifyo alefwaya kabili talingile fye no kuilama nga alefwaya maka maka ukulaala no mwaume munankwe nelyo umwanakashi munankwe. Na lyo line, Baibolo itila abantu kuti bacita ifyalungama nangu ca kuti umubili wabo ulefwaya bacite ifyabipa. Abantu tabaaba nge nama pantu bena kuti bacita ifyo umubili ulefwaya nangu ukukanaficita.—Abena Kolose 3:5.
Natulande pa ca kumwenako: Abantu bamo abasambilila sana balanda ukuti imibele imo pamo nga ubukali, tufyalwa fye nayo. Baibolo tayalandapo ukuti abantu bafyalwa fye abakali, lelo yalilanda ukuti bamo ‘balafulwa bwangu’ kabili balikwata “icipyu.” (Amapinda 22:24; 29:22) Na lyo line, yalilanda no ukuti: “Leka ubukali kabili taluka ku cipyu.”—Amalumbo 37:8; Abena Efese 4:31.
Bantu abanono abengalanda ukuti ifyo Baibolo yalanda pa kuba ne cipyu fyalibipa. Na kuba, nangu fye bantu abasumina ukuti abantu bamo bafyalwa fye ne cipyu, balabombesha pa kuti baafwe abantu ukuleka ukuba ne cipyu.
Inte sha kwa Yehova tabafwaya ukucita ifili fyonse ifyo Baibolo yalanda ukuti fyalibipa. Tabamona fye ukuti calibipa ku baume nelyo abanakashi ukulaalana beka beka, lelo bamona no kuti calibipa na ku baume na banakashi abashaupana ukulalaala pamo. Baibolo itila: “Onse uwa muli imwe eshibe ifya kusunga umubili wakwe mu mushilo kabili mu mucinshi, te mu nsuuna yalubana.”—1 Abena Tesalonika 4:4, 5.
“Imwe Bamo e fyo Mwali”
Abantu abalefwaya ukuba Abena Kristu mu nshiku sha batumwa balecita ifintu ifingi ifyabipa, lelo balyalwike. Ku ca kumwenako, Baibolo yalilanda pa bantu ‘aba bulalelale, abapepa utulubi, abacende, abaume abasuminisha abaume banabo ukulaala na bo, na abaume abalaala na baume banabo,’ e lyo yalanda ukuti: “Imwe bamo e fyo mwali.”—1 Abena Korinti 6:9-11.
Bushe ifi Baibolo itila “imwe bamo e fyo mwali,” ilosha mu kuti abaume nelyo abanakashi abalelaalana beka beka balilekele ukumfwa insuna ya kucita ifyo? Kwena ifyo te fyo cali pantu Baibolo ilanda no kuti: “Muletungululwa no mupashi, nga mwacita ifyo ninshi tamwakalekonka ififwaya imitima yenu.”—Abena Galatia 5:16.
Tufwile ukwishiba ukuti Baibolo tailanda ukuti Abena Kristu te kuti bafwaye ukucita ifyabipa. Lelo itila, umuntu umwine kuti asalapo ukukanacita ifyo alefwaya ukucita. Abena Kristu baleshiba ifya kucita nga batendeka ukufwaya ukucita ifyabipa, kanshi tabatontonkanya sana pa fyabipa ica kuti baficita.—Yakobo 1:14, 15.
Baibolo ilanda ukuti ukufwaya ukucita ifyabipa kwalipusana no kucita ifyabipa. (Abena Roma 7:16-25) Umuntu ufwaya ukulaala na baume banankwe nelyo abanakashi banankwe kuti ailama kwati fye ni filya engailama nga afwaya ukukalipa, ukucita ubucende, nelyo ukuba no bufunushi.—1 Abena Korinti 9:27; 2 Petro 2:14, 15.
Apo Inte sha kwa Yehova basumina ukuti ifyo Baibolo ilanda efyawamisha ukucita, tabapatikisha bambi ukucita ifyo bena bacita nelyo ukufwaya ukwalula amafunde ayatungilila abantu abacita ifyo bena bashicitako. Imbila iyo Inte sha kwa Yehova babila ni mbila iisuma, kabili balebako bonse abalefwaya ukumfwa.—Imilimo 20:20.