Petro na Yohane abo Yesu atumine balifikile kale ku Yerusalemu mu kupekanya Ica Kucilila. Pa numa Yesu na batumwa 10 nabo balimine ukuya ku Yerusalemu. Cali ni mu nshita ya cungulo, ninshi na kasuba kele kalewa e lyo Yesu na batumwa bakwe baletentemuka Ulupili lwa Miolife. Ubu e bwali ubushiku bwa kulekeleshako ubo Yesu ali pa lupili mu nshita ya kasuba mpaka ilyo abuushiwe.

Tapaakokwele Yesu na batumwa bakwe balifikile mu musumba no kuya ku ng’anda uko bali no kuliila umutebeto wa Ca Kucilila. Baile mu muputule wa pa muulu uukalamba. Kabili basangile nabapekanya fyonse ifyalefwaikwa. Yesu alefwaisha ukuba nabo pali ubu bushiku, e co alandiile ukuti: “Nalefuluka nga nshi ukulya na imwe Ica Kucilila ici ilyo nshilacula.”—Luka 22:15.

Kale sana, abaYuda balitendeke ulutambi lwa kupishamo amakapu ya mwangashi ayengi pa Ca Kucilila. Lelo, ilyo Yesu apokelele kapu imo pa yo balepishamo, alipepele kabili aebele abatumwa ati: “Buuleni kapu iyi, pishenimo; pantu ndemweba nati, Nshakanwe umwangashi na kabili mpaka ubufumu bwa kwa Lesa bukese.” (Luka 22:17, 18) Calimoneke fye apabuuta tuutu ukuti ali mupepi no kufwa.

Ilyo bacili balelya Ica Kucilila, Yesu alicitile icintu icapapwishe abasambi bakwe. Aliminine no kufuula ifya kufwala fyakwe ifya ku nse no kufibika pa mbali. Pa numa ya kubula itaulo, abikile amenshi mu musambilo. Nga fintu caleba kale, umwine wa ng’anda alepekanya ukuti amakasa ya beni bakwe yasambwe. Nalimo abalebomba uyu mulimo babomfi bakwe. (Luka 7:44) Lelo, pali iyi nshita umwine wa ng’anda taalipo, e co Yesu abombeele uyu mulimo. Uuli onse pa batumwa bakwe nga alibombele uyu mulimo, lelo tapali nangu umo uwaipeeleshe. Bushe ni co umo na umo aleimona ukuti alicila bambi? Tatwaishiba bwino ifyo baletontonkanya, lelo balyumfwile insoni pantu Yesu alibasambile amakasa.

Ilyo Yesu afikile pali Petro, ena atile: “Ine tamwansambeko amakasa.” Yesu amwaswike ati: “Nga nshikusambile, te kuti ube na ine.” Na o Simone Petro atile kuli ena: “Mwe Shikulu, mwinsamba fye ku makasa, lelo na ku maboko na ku mutwe.” Afwile alipapile sana ilyo Yesu amwebele ati: “Umuntu nga nasamba pa mubili takabila ukusamba na kabili, kano fye ku makasa, lelo aba uwasanguluka umubili onse. Kabili imwe mwalisanguluka, lelo te bonse.”—Yohane 13:8-10.

Yesu alisambile amakasa ya batumwa bakwe bonse 12, na ya kwa Yuda Iskariote wine. Ilyo afwele ifya kufwala fya ku nse, aileikala pe tebulo na kabili, kabili aipwishe ati: “Bushe namwishiba ifyo nacita kuli imwe? Imwe munjita ati, ‘Kasambilisha,’ kabili, ‘Shikulu,’ ico cena mulalungika, pantu e fyo naba. E ico ine nangu nine Shikulu kabili Kasambilisha, nga nsambile amakasa yenu, na imwe mufwile ukulasambana amakasa. Pantu namulanga ifya kucita, ukuti ifyo nacita kuli imwe, e fyo na imwe mulecita. Ndemweba icine cine, nati, Umusha tacila pali Shikulu wakwe, no watumwa tacila pa wamutumine. Apo mwaishiba ifi fintu, mukaba ne nsansa nga muleficita.”—Yohane 13:12-17.

Ala ili lisambililo ilisuma pa kuicefya! Abasambi ba kwa Yesu tabaalingile ukufwaya ififulo fya pa muulu nelyo ukulatontonkanya ukuti balicindeme sana ica kuti bambi baalingile ukulababombela. Baalingile ukulakonka isambililo ilyo Yesu abasambilishe. Ici tacalolele mu kuti baalingile ukulasambana amakasa. Lelo, calepilibula ukuti baalingile ukuba abaicefya, ukulaitemenwa ukubombela bambi no kukanaba na kapaatulula.

Pa Nisani 14 cilya akasuba kawa, Yesu alisambilishe abatumwa bakwe isambililo pa kuicefya lintu abasambile amakasa. Nomba ilyo bapwile ukulya Ica Kucilila, Yesu alandile amashiwi ayo Davidi asobele ukuti: “Cibusa wandi, uo natetekeele, uwalelyako umukate wandi, e wanjalukila.” Lyena Yesu atile: “Umo pali imwe alemfutuka.”—Amalumbo 41:9; Yohane 13:18, 21.

Abatumwa batampile ukuloleshanya, kabili batendeke ukumwipusha abati: “Bushe nine mwe Shikulu?” Na Yuda Iskariote wine alimwipwishe. Petro aebele Yohane, uwaikele mupepi na Yesu pe tebulo, ukwipusha uwali no kumufutuka. Lyena Yohane ashintilile Yesu, no kumwipusha ati: “Mwe Shikulu, nani?”—Mateo 26:22; Yohane 13:25.

Yesu ayaswike ati: “Ni uyo nalapeela akamokolwa ako nalatobela mu mbale.” Awe ilyo amokwele akamokolwa atobela na mu mbale, apeele Yuda, no kutila: “Umwana wa muntu aleya, filya fine calembwa pali ena, lelo we bulanda ku muntu ulya uulefutuka Umwana wa muntu! Cawamapo ulya muntu nga tafyelwe.” (Yohane 13:26; Mateo 26:24) Lyena, Satana aingile muli Yuda. Apo alikwete kale amapange ayabipa, ali-ipeele ku kucita ukufwaya kwa kwa Kaseebanya kabili aishileba umuntu uwalingile “ukonaulwa.”—Yohane 6:64, 70; 12:4; 17:12.

Yesu aebele Yuda ati: “Ico ulecita, cita bwangu.” Abatumwa bamo baaleti apo Yuda e walesunga akabokoshi ka ndalama, Yesu alemweba ati: “‘Kashite ifyo tulekabila pa mutebeto,’ nelyo ukuti apeeleko abapiina ifintu fimo.” (Yohane 13:27-30) Lelo, Yuda alifuminepo aya futuka na Yesu.

Pali bulya bwine bushiku balekwatilapo Ica Kucilila, e po Yesu atendeke umulaalilo wa kwa shikulu. Abuulile umukate, apepa, aumokaula, no kupeela abatumwa bakwe ukuti balye. Yesu atile: “Uyu mukate cimpashanya ca mubili wandi uulepeelwa pa mulandu wenu. Mulecita ici ku kunjibukisha.” (Luka 22:19) Awe bapishishemo umukate kabili abatumwa baliliile.

Lyena Yesu abuulile kapu ya mwangashi, alipepele no kubapeela. Bonse balinwene muli iyi kapu kabili Yesu atile: “Iyi kapu umuli umwangashi e cipangano cipya ica pa mulopa wandi, uuli no kusuumina pa mulandu wenu.”—Luka 22:20.

Ifi e fyo Yesu atampile icibukisho ca mfwa yakwe ico abasambi baalingile ukulakwata cila mwaka pa Nisani 14. Icibukisho calenga abasambi baleibukisha ifyo Yesu na Wishi baacita pa kuti abantu ba cishinka balubuke ku lubembu ne mfwa. E ico, calicilapo na pa Ca Kucilila ico abaYuda balesefya, pantu cena cilalubula bonse abatetekela.

Yesu alandile ukuti umulopa wakwe wali no ‘kusuumina pa mulandu wa bengi pa kuti bakabelelwe uluse pa membu.’ Pa bengi abali no kubelelwa uluse, paali na batumwa bakwe aba cishinka e lyo na bambi abakaba nga bena. Aba e bakaba nankwe mu Bufumu bwa ku muulu.—Mateo 26:28, 29.

Ilyo Yesu aali na batumwa bakwe ubushiku bwa kulekeleshako, alibasambilishe isambililo ilisuma sana pa kuicefya ilyo abasambile amakasa. Cinshi twingalandila ukuti ili isambililo lyalilingile? Pantu abatumwa baali no bwafya. Kwena balitemenwe ukubombela Lesa, lelo balitwalilile ukufwaya ukwishiba uwali umukalamba pali bena. (Marko 9:33, 34; 10:35-37) Ubu bwafya bwalimoneke na kabili cilya cungulo bushiku.

Abatumwa baimishe ‘ifikansa pa kati kabo ifya kuti nani pali bena ali umukalamba.’ (Luka 22:24) Ukwabula no kutwishika, Yesu alisakamene ilyo amwene abatumwa bakwe batendeka ukukansana na kabili. Finshi acitilepo?

Mu nshita ya kubebaula pa fyo bacitile, Yesu alibatekanishishe kabili alanshenye nabo cikuku cikuku. Atile: “Ishamfumu sha bena fyalo shilatitikisha abantu, na bakateka babo balabalumbanya ati e bafwilisha abantu. Te fyo cifwile ukuba kuli imwe. . . . Pantu nani umukalamba, uwikele alelya pe tebulo nelyo uulemubombela?” Lyena, pa kubebukishako ifyo ali ica kumwenako kuli bena, Yesu abebele ukuti: “Lelo ine ndi mu kati kenu ngo ulemubombela.”—Luka 22: 25-27.

Ca cine ukuti abatumwa tabali abapwililika, lelo balitwalilile ukuba na Yesu mu fya kumwesha fyonse. E ico abebele ati: “Ndepangana na imwe icipangano, ifyo na Tata apangana na ine icipangano ca bufumu.” (Luka 22:29) Aba baume bali aba cishinka kuli Yesu. E ico, abebele ukuti icipangano apangene nabo cikalenga bakabe mu Bufumu no kulateka pamo nankwe.

Nangu ca kuti abatumwa balikwete ili shuko ilisuma nga nshi, baali fye bantunse abashapwililika. Yesu abebele ukuti: “Satana alefwaisha ukumwela nga filya bela ingano,” ishisalangana nga baleshela. (Luka 22:31) Na kabili, abasokele ukuti: “Bonse mulembutuka buno bushiku, pantu calilembwa ati, ‘Nkepaya kacema, ne mpaanga sha mu mukuni shikasalangana.’”—Mateo 26:31; Sekaria 13:7.

Petro alikaaninine fye ndai, kabili atile: “Nangu aba bambi bonse bamubutuke, ine nshamubutuke nakalya!” (Mateo 26:33) Yesu aebele Petro ukuti ali no kumukaana ilyo mukolwe ashilalila imiku ibili. Lelo, amwebele no kuti: “Ninkupepelako ukuti icitetekelo cobe cinenuka; na iwe ilyo ukalapila, ukakoseleshe bamunonko.” (Luka 22:32) Na lyo line, Petro akoselepo fye ati: “Nangu ndi no kufwila pamo na imwe, nshamukaane nakalya.” (Mateo 26:35) Abatumwa bambi nabo basosele cimo cine.

Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “Ndi na imwe inshita iinono. Mukamfwaya; lelo ifyo naebele abaYuda nati, ‘Uko ndeya te kuti mwiseko,’ e fyo nde-eba na imwe.” Lyena abebele ukuti: “Ndemupeela ifunde ilipya, ilya kuti muletemwana; ifyo namutemenwe, e fyo na imwe muletemwana. Nga muletemwana, e lyo bonse bakeshiba ukuti muli basambi bandi.”—Yohane 13:33-35.

Ilyo baumfwile ukuti Yesu ali no kuba fye nabo pa nshita iinono, Petro amwipwishe ukuti: “Mwe Shikulu, muleya kwi?” Yesu ayaswike ati: “Uko ndeya te kuti unkonke ino nshita, lelo ukankonka limbi.” Petro alipelenganishiwe e lyo atile kuli ena: “Mwe Shikulu, cinshi ico nshingamukonkela nomba? Nkapeela umweo wandi pa mulandu wenu.”—Yohane 13: 36, 37.

Yesu nomba atendeke ukulanda pa nshita abatumine mu kubila imbila nsuma ku Galili ukwabula icikwama nelyo icola ca fya kulya. (Mateo 10:5, 9, 10) Kabili abepwishe ati: “Bushe pali ico mwabulishe?” Na bo batile: “Awe iyo!” Nomba cinshi balingile ukucita mu nshiku shakonkelepo? Yesu abebele ati: “Uukwete icikwama asende, no ukwete icola ca fya kulya na o wine asende; no ushikwete ulupanga ashitishe ica kufwala cakwe no kushitamo lumo. Pantu ndemweba nati, icalembwa cifwile ukufikilishiwa pali ine icatila, ‘Bamupendele pamo na bampulamafunde.’ Pantu ifyalandilwe pali ine filefikilishiwa.”—Luka 22: 35-37.

Yesu alelanda pa nshita ilyo baali no kumupoopela pa cimuti pamo ne fipondo, nelyo bampulamafunde. Lyena abasambi bakwe baali no kubacusha icine cine. Balemona kwati bali-ipekenye, e ico batile: “Mwe Shikulu, moneni! pano pali impanga shibili.” Na o atile kuli bena: “Ishi shine nashilinga.” (Luka 22:38) Filya bakwete impanga shibili fyalengele Yesu abasambilishe isambililo na limbi ilyacindama.

Ilyo baali mu muputule wa pa muulu pa numa ya mulaalilo, Yesu akoseleshe abatumwa bakwe ati: “Mwisakamikwa. Tetekeleni Lesa, tetekeleni na ine.”—Yohane 13:36; 14:1.

Yesu aebele abatumwa bakwe aba cishinka ico bashaliingile ukusakamikwa ilyo abebele ukuti aleya. Atile: “Mu ng’anda ya kwa Tata mwaba apa kwikala apengi. . . . Nga naya no kumupekanishisha apa kwikala, nkesa na kabili, no kumupokelela ku mwandi, ukuti uko nkaba e ko na imwe mukabe.” Na lyo line, abatumwa tabailwike ukuti alelanda pa kuya ku muulu. E ico Toma atile kuli ena: “Mwe Shikulu, tatwishibe uko muleya. Kuti twaishiba shani inshila?”—Yohane 14:2-5.

Yesu amwaswike ati: “Nine nshila ne cine no mweo.” Kanshi umuntu kuti aingila fye mu ng’anda ya kwa Wishi iya ku muulu, nga ca kuti asumina muli ena, no kulakonka ifyo alesambilisha ne fyo alecita. Yesu atile: “Takuli uwisa kuli Tata kano aishila muli ine.”—Yohane 14:6.

Filipi alekutikisha, kabili atile: “Mwe Shikulu, tulangeni Shinwe, pa kuti tupeme.” Nalimo Filipi alefwaya ukumona Lesa, nga filya Mose, Eliya, na Esaya bamumwene mu cimonwa. Na lyo line, abatumwa balikwete ishuko ilyacilile na pa kumona ifimonwa. Yesu atile kuli ena: “Bushe naba pamo na imwe inshita yalepa ifi, kabili Filipi tawanjishiba na nomba? Uwamona ine, ninshi amona na Tata.” Yesu alepashanya sana Wishi muli fyonse ifyo alecita, kanshi filya balemumona cali kwati balemona Wishi, nangu ca kuti Wishi mukalamba pa Mwana. Yesu atile: “Ifyo nsosa kuli imwe, nshilanda ifyandi ne mwine.” (Yohane 14:8-10) Abatumwa balimwene ukuti Yesu alefwaya ukuti balecindika Wishi pali filya alesambilisha bwino.

Abatumwa bakwe balemonako uko Yesu alecita ifipesha amano, kabili baleba nankwe ilyo alebila imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa. Nomba abebele ukuti: “Uuntetekela, na o akacita imilimo iyo ine ncita; kabili akacita imilimo iyacila pali iyi.” (Yohane 14:12) Yesu talelanda ukuti baali no kucita ifipesha amano ifikalamba ukucila pa fyo acitile. Lelo, baali no kubomba umulimo wa kubila imbila nsuma pa nshita ntali, mu fifulo ifingi e lyo na ku bantu abengi ukucila na pabo Yesu ashimikiile.

Nangu ca kuti Yesu alebwelelamo ku muulu, taali no kulekelesha abatumwa bakwe, pantu abalaile ati: “Nga mwalombela icintu conse mwi shina lyandi, nkacicita.” Kabili atile: “Nkalomba Tata na o akamupeela kaafwa na umbi uukaba na imwe umuyayaya, umupashi wa cine.” (Yohane 14:14, 16, 17) Kanshi abalaile ukuti bakapokelela umupashi wa mushilo, kaafwa na umbi. Ne ci calicitike pa bushiku bwa Pentekoste.

Yesu alandile ati: “Kwashala fye inshita iinono, na ba muli ici calo tabakamone na kabili, lelo imwe mukamona, pantu ine naba uwa mweo, na imwe mukaba aba mweo.” (Yohane 14:19) Yesu taali fye no kumoneka ku batumwa bakwe nga abuushiwa. Lelo ali no kubabuusha nga bafwa no kuba nabo ku muulu nge fibumbwa fya ku mupashi.

Lyena, Yesu abebele icishinka ca kuti: “Uwasumina amafunde yandi no kuyakonka, e wantemwa. Kabili uwantemwa, Tata akamutemwa, na ine nkamutemwa no kuisokolola apabuuta kuli ena.” E lyo Yuda, uo baleita abati Tadeo, aipwishe ati: “Mwe Shikulu, cinshi calenga ukuti mufwaye ukuilanga apabuuta kuli ifwe, no kukanailanga ku ba muli ici calo?” Na o Yesu ayaswike ati: “Umuntu nga antemwa, akomfwila amashiwi yandi, na Tata akamutemwa . . . Uushantemwa, tomfwila amashiwi yandi.” (Yohane 14:21-24) Aba mu calo bena tabailwike ukuti Yesu e nshila, icine e lyo no mweo nga filya abatumwa bakwe baishibe.

Apo Yesu aali no kubwelelamo ku muulu, bushe abasambi bakwe bali no kwibukisha shani fyonse ifyo abasambilishe? Yesu abebele ukuti: “Kaafwa, umupashi wa mushilo, uo Tata akatumina mwi shina lyandi, akamusambilisha fyonse no kumwibukisha fyonse ifyo namwebele.” Abatumwa balimwene ukuti umupashi wa mushilo waleyafwa abantu ukucita ifya maka, kanshi balishininkishe ukuti cine cine ukabaafwa. Yesu atile: “Namushila umutende, namupeela umutende wandi. . . . Mwisakamikwa kabili mwitiina.” (Yohane 14:26, 27) E ico abasambi tabaalingile ukusakamikwa, pantu balikwete uwa kubatungulula, kabili Lesa ali no kubacingilila.

Abatumwa baali no kumona ubushininkisho bwa kuti Lesa alebacingilila. Yesu atile: “Kateka wa ici calo aleisa. Kabili takwete amaka pali ine.” (Yohane 14:30) Satana aliingiile muli Yuda no kukwata amaka pali ena. Lelo alifililwe kuli Yesu pantu taletontonkanya pa fyabipa ifyo Satana engamutunka ukucita pa kuti abembukile Lesa. Na kabili, Satana takwete amaka ya kulenga Yesu ukukanabuuka. Mulandu nshi? Yesu atile: “Filya fine na Tata ampeela ifunde, e fyo na ine ndecita.” Kanshi Yesu alishibe ukuti Wishi aali no kumubuusha.—Yohane 14:31.

Ilyo Yesu afumine fye mu kukoselesha abatumwa bakwe aba cishinka, alandile nabo ifyali ku mutima. Ilyo cali nalimo pa kati ka bushiku, Yesu atendeke ukubashimikila icilangililo ica kubakoselesha. Atile:

“Nine mwangashi wine wine, na Tata e mulimi.” (Yohane 15:1) Ifyo Yesu alandilepo muli ici cilangililo fyalilingene sana ne fyo Yehova aebele uluko lwa bena Israele akale sana, ulo baleita ukuti umwangashi wa kwa Yehova. (Yeremia 2:21; Hosea 10:1, 2) Na lyo line, Yehova alikeene lulya luko. (Mateo 23:37, 38) E ico Yesu abebele icintu icapuseneko ne fyo baishibe. Abebele ukuti, aali e mwangashi uo Wishi atendeke ukulima mu 29 C.E. lintu asubilwe no mupashi wa mushilo. Lelo Yesu alandile no kuti umwangashi ulemininako ifintu na fimbi. Atile:

“Umusambo onse uwaba muli ine uushitwala ifisabo, [Tata] alaufumyamo, na onse uutwala ifisabo alautungwila bwino bwino, pa kuti utwalishe. . . . Filya fine umusambo te kuti utwale ifisabo uwine weka, kano uli ku mwangashi, na imwe te kuti mutwale, kano mwaikala muli ine. Nine mwangashi, imwe muli misambo.”—Yohane 15:2-5.

Yesu alaile abasambi bakwe aba cishinka ukuti nga aya ku muulu, aali no kubatumina kaafwa, e kutila umupashi wa mushilo. Ilyo papitile inshiku 51, abatumwa na bantu bambi bapokelele umupashi wa mushilo kabili baishileba imisambo ya mwangashi. Iyi “imisambo” yalingile ukutwalilila ukwikatana na Yesu. Mulandu nshi?

Yesu alondolwele ati: “Uwaikala muli ine, na ine naikala muli ena, ena e utwalisha; pantu ukwabula ine te kuti mucite nangu cimo.” Iyi “imisambo,” e kutila abasambi bakwe aba cishinka, bali no kutwala ifisabo ifingi, ukupashanya imibele ya kwa Yesu, ukuba abacincila mu kubila pa Bufumu bwa kwa Lesa e lyo no kupanga abasambi na bambi. Cali no kuba shani ku muntu ushatemenwe Yesu kabili ushaletwala ifisabo? Yesu atile: ‘Umuntu nga tekele muli ine, . . . balamupoosa.’ Lelo Yesu alandile no kuti: “Nga mwaikala muli ine, na mashiwi yandi yaikala muli imwe, lombeni conse ico mulefwaya kabili cikacitika.”—Yohane 15:5-7.

Lyena Yesu alandile pa cintu ico alandilepo kale imiku ibili, e kutila ukukonka amafunde. (Yohane 14:15, 21) Alandile pa cintu icacindama ico abasambi balingile ukucita pa kulanga ukuti balakonka amafunde. Atile: “Nga mwakonka amafunde yandi, mukekala mu kutemwa kwandi, ifyo na ine nkonka amafunde ya kwa Tata no kwikala mu kutemwa kwakwe.” Na lyo line, tabaalingile fye ukutemwa Yehova Lesa no Mwana wakwe, lelo baalingile ukucita icintu na cimbi. Yesu atile: “Ili e funde lyandi, ukuti muletemwana ifyo na ine namutemwa. Takuli uwaba no kutemwa ukwacila pali uku, ukwa kuti umuntu atuulile abanankwe umweo wakwe. Muli banandi nga mulecita ifyo mweba.”—Yohane 15:10-14.

Mu ma-awala fye ayanono, Yesu ali no kufwila bonse abamutetekela pa kubalanga ifyo abatemwa. Ifyo ali no kucita fyalingile ukulenga abasambi bakwe nabo ukutemwana ukufuma pa nshi ya mutima. Ukutemwa kwa musango uyu e ko bali no kubeshibilako ukuti basambi bakwe, pantu alibebelepo kale ukuti: “Nga muletemwana, e lyo bonse bakeshiba ukuti muli basambi bandi.”—Yohane 13:35.

Abatumwa balingile ukwishiba ico Yesu abetiile ukuti “abanandi.” Yesu alibebele ico abetile ati abanankwe, ilyo atile: “Nakulamwita ati abanandi, pantu fyonse ifyo naumfwa kuli Tata nalimwishibisha.” Ala cisuma sana ukuba ifibusa fya pa mutima ifya kwa Yesu e lyo no kwishiba ifyo Wishi amwebele! Na lyo line, pa kuti bengaba ifibusa fyakwe, balingile ‘ukutwalilila ukutwala ifisabo.’ Yesu atile nga balatwala ifisabo, ninshi ‘conse ico balomba Wishi mwi shina lyakwe, ali no kubapeela.’—Yohane 15:15, 16.

Ukutemwana kwali no kwafwa iyi “imisambo,” e kutila abasambi ba kwa Yesu, ukushipikisha amafya ayali no kwisa. Nangu ca kuti Yesu alibebele ukuti aba mu calo baali no kubapata, alibakoseleshe no kuti: “Aba muli ici calo nga bamupata, mwishibe ukuti babalilepo ukupata ine ilyo bashilamupata. Nga mwali muli ici calo, aba muli ici calo nga balimutemwa pantu ninshi muli babo. Nomba apo tamuli ba muli ici calo, . . . e co aba muli ici calo bamupatila.”—Yohane 15:18, 19.

Yesu alibalondolwelele na kabili ico aba mu calo bali no kubapatila. Atile: “Bakacita fyonse ifi kuli imwe pa mulandu we shina lyandi, pantu tabaishiba Uwantumine.” Yesu alandile ukuti ifipesha amano ifyo alecita e fyalelenga abantu bamo bamupate. Atile: “Nga nshacitile muli bena imilimo iyo umuntu umbi ashacitile, nga tabali na lubembu; nomba balimona imilimo yandi kabili balimpata, bapatila kumo na Tata.” Na kuba, ulupato bakwete lwalifikilishe ubusesemo.—Yohane 15:21, 24, 25; Amalumbo 35:19; 69:4.

Yesu na kabili alibalaile ukuti akabatumina kaafwa, umupashi wa mushilo. Abasambi ba kwa Yesu bonse kuti bakwata umupashi wa mushilo kabili uyu wine umupashi kuti walenga baletwala ifisabo e lyo no ‘kulalandilako,’ Yesu.—Yohane 15:27.

Ilyo Yesu na batumwa baali mu kufuma mu muputule wa pa mulu umo bakwatile Ica Kucilila, Yesu abebele ukuti: “Nalanda ifi fintu kuli imwe pa kuti mwilufya icitetekelo cenu.” Cinshi abebeele aya amashiwi? Atile: “Abantu bakamutamfya mu masunagoge. Kabili inshita ileisa ilyo onse uwamwipaya akatila alebombela Lesa.”—Yohane 16:1, 2.

Ifi fyebo nalimo fyalilengele abatumwa ukuba no bulanda. Nangu ca kuti mu kubalilapo Yesu alyebele abatumwa ukuti baali no kubapata, tabebele mu kulungatika ukuti bali no kubepaya. Cinshi ashabebeele? Atile: “Nshamwebele ifi fintu pa kubala, pantu nali na imwe.” (Yohane 16:4) Pali iyi inshita, Yesu alyebeele limo abatumwa ilyo ashilafwa pa kuti bakatwalilile aba citetekelo.

Yesu alandile no kuti: “Ndeya ku wantumine, kabili takuli nangu umo pali imwe uulenjipusha, ati, ‘Muleya kwi?’” Pali ubu bwine ubushiku, abatumwa balefwaya ukwishiba uko Yesu aali no kuya. (Yohane 13:36; 14:5; 16:5) Abatumwa tabaumfwile bwino ilyo Yesu abebele ukuti baali no kulabacusha, e co bali no bulanda sana. Ici calengele bafilwe ukumwipusha pa bukata ali no kupokelela na pa fyo cali no kuba kuli bakapepa ba cine. Apo Yesu alimwene ukuti bali no bulanda, abebele ukuti: “Pantu nalanda ifi fintu kuli imwe, imitima yenu ili no bulanda nga nshi.”—Yohane 16:6.

Lyena Yesu alibalondolwelele ukuti: “Ndeya pa kuti cikamuwamine. Pantu nga nshiile, kaafwa takese kuli imwe nakalya; lelo nga naya, nkamutuma kuli imwe.” (Yohane 16:7) Yesu nga afwa, aya na ku mulu, e lyo aali no kutumina abasambi bakwe umupashi wa mushilo. Uyu umupashi wa mushilo e wafwa na babomfi ba kwa Lesa bonse.

Umupashi wa mushilo “ukashinina aba mu calo pa lubembu na pa bulungami e lyo na pa bupingushi.” (Yohane 16:8) Kanshi bonse abashatetekela Umwana wa kwa Lesa bakashininwa. Yesu nga aya ku muulu, cali no kwishibikwa ukuti mulungami kabili ici cali no kulenga abantu ukwishiba ico Satana, “kateka wa pano calo,” alingiile ukonaulwa.—Yohane 16:11.

Yesu atwalilile ukubeba ukuti: “Ncili ne fingi ifya kumweba, lelo te kuti mufyumfwe pali nomba.” Yesu nga abatumina umupashi wa mushilo, wali no kubatungulula ku kwishiba “icine conse,” kabili bali no kwikalilila mu cine.—Yohane 16:12, 13.

Abatumwa balipapile ilyo Yesu akonkenyepo ukubeba ukuti: “Kwashala inshita iinono, tamwakamone na kabili, lelo mu nshita iinono kabili, mukamona.” Batendeke ukuyipusha pantu balefwaya ukwishiba umwalolele ifyo abebele. Apo Yesu alishibe ukuti balefwaya ukwishiba umo aloseshe, abebele ati: “Ndemweba icine cine, nati, mukaloosha no kulila, lelo aba muli ici calo bakasekelela; mukaba no bulanda, lelo ubulanda bwenu bukaaluka insansa.” (Yohane 16:16, 20) Ilyo Yesu bamwipeye pa bushiku bwakonkelepo, mu cungulo, bashimapepo balitemenwe, lelo abasambi bakwe bali no bulanda. Lyena ilyo Yesu abuushiwe, ubulanda bwa basambi bakwe bwayalwike insansa. Kabili abasambi bakwe batwalilile ukuba ne nsansa ilyo Yesu abatumiine umupashi wa mushilo.

Yesu apashenye ifyali no kucitikila abatumwa bakwe ku fyo umwanakashi acucutika pa kupaapa. Atile: “Ilyo umwanakashi alepaapa, alaba no bulanda, pantu inshita yakwe naifika; lelo ilyo umwana afyalwa, tebukisha ubucushi na kabili pa mulandu wa kusekelela ukuti umuntu nafyalwa pano calo.” Lyena Yesu akoseleshe abasambi bakwe ati: “E ico na imwe, muli no bulanda nga nshi; lelo nkamumona na kabili ne mitima yenu ikasekelela, kabili tapali uukamupoka ukusekelela kwenu.”—Yohane 16:21, 22.

Ukufika pali iyi nshita, abatumwa tabatalile abapepa kuli Lesa ukupitila mwi shina lya kwa Yesu. Nomba Yesu abebele ati: “Muli bulya bushiku mukalombela mwi shina lyandi.” Cinshi baali no kulapepela mwi shina lyakwe? Te pa mulandu wa kuti Wishi taleasuka bwangu amapepo yabo, pantu na kuba Yesu atile: “Tata umwine alimutemwa, ico mwalintemwa, . . . nge ntumi ya kwa Tata.”—Yohane 16:26, 27.

Ifyo Yesu aebele abatumwa fyalibakoseshe ica kuti balandile abati: “Muli ici twasumina ukuti mwafumine kuli Lesa.” Icitetekelo cabo cali no kweshiwa. Na kuba, Yesu alibebele ifyali no kubacitikila, atile: “Moneni! Inshita ileisa, kabili naisa, ilyo mukasalangana umo umo ku ng’anda ku mwakwe, kabili mukansha neka.” Lelo alibakoseleshe no kubeba ati: “Nalanda ifi fintu kuli imwe, pa kuti mube no mutende muli ine. Pano calo mulacula, lelo shipeni! Ine nincimfya icalo.” (Yohane 16:30-33) Yesu taali no kubasha iyo, lelo alishibe ukuti nabo bene kuti bacimfya icalo nga fintu acicimfishe. Nangu ca kuti Satana na bantu ba muli ici calo baali no kubatunka ukucita ifyabipa, baali no kulacita ifyo Lesa afwaya.

Apo alitemenwe sana abatumwa bakwe, Yesu alibebele ukutila inshita ya kuti afwe naipalama. E ico aloleshe mu muulu no kupepa kuli Wishi ati: “Cindamikeni umwana wenu, ukuti umwana na o amucindamike, pantu mwamupeela amaka pa bantunse bonse, ukuti bonse abo mwamupeela, abapeele umweo wa muyayaya.”—Yohane 17:1, 2.

Yesu alishibe ukuti ukupeela Lesa ubukata e cacindama sana kabili alitukoseleshe sana ilyo alandile pa mweo wa muyayaya. Apo balimupeela “amaka pa bantunse bonse,” Yesu kuti alenga abantu bonse banonkelamo mu cilubula. Na lyo line, te bonse abakapaalwa. Mulandu nshi? Pantu Yesu akapaala fye abantu abacita ifyo afwaya, nga fintu alandile ati: “Nomba pa kuti babe no mweo wa muyayaya, kano baishiba imwe mwe Lesa wa cine mweka, na Yesu Kristu uo mwatumine.”—Yohane 17:3.

Pa kuti umuntu abe no mweo wa muyayaya, afwile ukwishiba bwino Wishi no Mwana kabili afwile ukuba cibusa wabo uwa pa mutima. Afwile ukulacita ifyo Lesa na Yesu bafwaya. Na kabili afwile ukulapashanya sana imibele ya kwa Yehova na Yesu muli fyonse ifyo alecita. Alingile no kwishiba ukuti icacindama sana kucindika Lesa ukucila ukuba no mweo wa muyayaya. Lyena Yesu atwalilile ukulanda ati:

“Ine nalimucindamika pano isonde, pantu nimpwisha umulimo uo mwampeele ukubomba. E ico nomba, mwe Tata, ncindamikeni, lekeni mbe pamo na imwe pa kuti nkwate ubukata ubo nakwete lintu nali pamo na imwe ilyo icalo cishilabako.” (Yohane 17:4, 5) Yesu apepele ukuti Lesa akamupeele ubukata ku muulu nga amubuusha.

Na lyo line, Yesu alilandile na pa milimo imbi iyo abombele ilyo apepele ukuti: “Nalenga ishina lyenu ukwishibikwa ku bantu abo mwampeele ukufuma mu ba muli ici calo. Bali benu, na imwe mwabapeele kuli ine, kabili nabomfwila icebo cenu.” (Yohane 17:6) Ilyo Yesu alebila imbila nsuma, talelumbula fye ishina lya kwa Lesa, Yehova, lelo alyafwile na batumwa bakwe ukwishiba umwalolele ishina lya kwa Lesa, e kutila ukwishiba imibele ya kwa Lesa e lyo ne fyo aaba.

Abatumwa balishibe bwino Yehova kabili balishibe no mulimo wacindama uo Yesu alebomba e lyo ne fyo alesambilisha. Yesu atile: “Amashiwi ayo mwampeele, nalibapeela, kabili baliyatetekela kabili nabeshiba icine cine ukuti nafumine kuli imwe, kabili nabasumina no kuti ni mwe mwantumine.”—Yohane 17:8.

Lyena Yesu alandile pa fyo abasambi bakwe bapuseneko ku bantu ba mu calo. Atile: “Ndebalombelako; nshilelombela aba muli ici calo, lelo abo mwampeele; pantu benu. . . . Mwe Tata wa mushilo, bacingilileni pa mulandu we shina lyenu ilyo mwampeela, pa kuti babe umo ifyo na ifwe twaba umo. . . . Nimbacingilila, kabili tapali nangu umo uwaonaika, kano fye uuli no konaulwa,” e kutila Yuda Iskariote, uwali no kufutuka Yesu.—Yohane 17:9-12.

Yesu akonkenyepo ukupepa ati: “Nshilemulomba ukuti mubafumye muli ici calo, lelo ukuti mulebacingilila ku mubifi. Te ba muli ici calo, ifyo na ine nshili wa muli ici calo.” (Yohane 17:14-16) Abatumwa na basambi bambi aba kwa Yesu baleikala muli ici calo, ico Satana ateka, lelo tabaalingile ukuba aba muli ici calo nelyo ukulacita ifyabipa. Mu nshila nshi?

Baalingile ukuba aba mushilo, e kutila ukuipeelesha ukubomba umulimo wa kwa Lesa, ilyo balekonka icine icalembwa mu Malembo ya ciHebere e lyo no kukonka ifyo Yesu alesambilisha. Yesu apepele no kuti: “Balengeni ukuba aba mushilo ku cine; icebo cenu e cine.” (Yohane 17:17) Mu kuya kwa nshita, abatumwa ba kwa Yesu balilembeleko Baibolo iyaba “cine” icingalenga abantu ukuba aba mushilo.

Na lyo line, kwali no kuba na bambi abaali no kusambilila “icine.” E ico Yesu talelombelako fye ‘aba beka [abasambi bakwe pali ilya nshita], lelo na bakamutetekela [Yesu] pa kumfwa amashiwi yabo.’ Finshi Yesu alombeele abasambi bakwe bonse? Abapepeleko ati: “Bonse babe umo, ifyo imwe Tata mwaba muli ine, na ine naba muli imwe, ukuti na bo babe muli ifwe.” (Yohane 17:20, 21) Yesu na Wishi te muntu umo. Baaba umo pantu balabombela pamo. Yesu apepele ukuti abasambi bakwe nabo balebombela pamo.

Ilyo Yesu ashilapepelako abasambi bakwe, alyebele Petro na batumwa bambi ukuti aali no kuya mu kubapekanishisha apa kwikala ku muulu. (Yohane 14:2, 3) E ico Yesu na kabili mwi pepo alandile pa kubapekanishisha icifulo ku muulu. Atile: “Mwe Tata, ndefwaya ukuti abo mwampeela tukabe na bo uko nkaba, pa kuti bakamone ubukata ubo mwampeela, pantu mwantemenwe ilyo icalo tacilabako.” (Yohane 17:24) Kanshi Yesu alilengele abatumwa baishiba ukuti ilyo Adamu na Efa bashilakwata abana, Lesa alitemenwe sana Umwana wakwe uwafyalwa eka, uwaishileba Yesu Kristu.

Pa kusondwelela ipepo lyakwe, Yesu alibwekeshepo ukulanda pe shina lya kwa Wishi e lyo na pa fyo Lesa atemenwe abatumwa na bantu bambi abali no kupokelela “icine.” Atile: “Nalenga beshibe ishina lyenu kabili nkalenga likeshibikwe, pa kuti babe no kutemwa uko mwantemenweko, na ine mbe muli bena.”—Yohane 17:26.

Ilyo Yesu apwishishe fye ukupepa na batumwa bakwe, ‘baimbile inyimbo sha malumbo e lyo baya ku Lupili lwa Miolife.’ (Marko 14:26) Balolele ku kabanga e lyo baya kwi bala lya Getsemane, uko Yesu atemenwe ukuya.

Ilyo bafikile kuli ici cifulo ukwali imiti ya miolife, Yesu alishile abatumwa bakwe 8. Nalimo abashile mupepi na pa kwingilila mwi bala lya Getsemane, e lyo abeba ati: “Mwikale pano ilyo nalaya palya mu kupepa.” Lyena asendele abatumwa batatu, Petro, Yakobo na Yohane, e lyo ena aya akatalamukila mwi bala. Alyumfwile ubulanda nga nshi ica kuti aebele aba abatumwa batatu ati: “Naumfwa ubulanda nga nshi, ni cikanga fye mfwe. Ikaleni pano no kulola pamo na ine.”—Mateo 26:36-38.

Yesu aile akatalamukila ukufuma apo baali, kabili ‘awile pa nshi alapepa.’ Finshi alandilepo mwi pepo pali iyi nshita iyali iyayafya nga nshi? Apepele ati: “Tata, imwe kuti mwacita fyonse; fumyeni pali ine iyi kapu. Lelo te co ndefwaya, kano ico imwe mulefwaya.” (Marko 14:35, 36) Ni mwi aloseshe pa kulanda aya mashiwi? Bushe alefwaya ukukaana ukufikilisha umulimo wa kuba Kalubula? Iyo!

Ilyo Yesu aali ku muulu, alemona uko abantu balebacusha sana no kubepaya ku bena Roma. Nomba apo pali iyi inshita aali muntunse uwaleumfwa uluse no bukali, Yesu talefwaya ukuti ifi fimucitikile. Icalengele sana abe no bulanda ni co alishibe ukuti baali no kumwipaya nge cipondo, kabili ici cali no kuseebanya ishina lya kwa Wishi. Mu ma-awala fye ayanono, Yesu baali no kumupoopela pa cimuti kwati nalimo muntu uwalepontela Lesa.

Ilyo apepele pa nshita yalepa, Yesu aile apaali abatumwa bakwe batatu kabili asangile nabalaala. Aebele Petro ati: “Bushe kuti mwafilwa ukulola pamo na ine iawala fye limo? Loleni kabili akupepeni, pa kuti mwi-ingila mu matunko.” Yesu alimwene ukuti bwali bushiku sana kabili alishibe ukuti abatumwa balinakile. Akonkenyepo ukubeba ati: “Umutima wena ulefwaisha, lelo umubili naunaka.”—Mateo 26:40, 41.

Lyena Yesu alifuminepo umuku walenga bubili kabili apepele ukuti Lesa afumye “iyi kapu” pali ena. Ilyo abwelelemo ukwali abatumwa batatu, asangile na kabili nabalaala, mu nshita ya kuti balepepa pa kuti beingila mu kweshiwa. Ilyo Yesu alandile nabo, “tabaishibe ne ca kumwasuka.” (Marko 14:40) Yesu alifuminepo umuku walenga butatu, kabili alifukeme, atendeka ukupepa.

Yesu alisakamikwe sana pa fyo aali no kufwa kwati cipondo ne fyo imfwa yakwe yali no kuseebanya ishina lya kwa Wishi. Na lyo line, Yehova alekutika amapepo ayo Umwana wakwe alepepa, kabili pa nshita imo Lesa atumine malaika ku kumukoselesha. Yesu talekele ukupepa kuli Wishi, lelo atwalilile fye “ukupepa no mukoosha.” Yesu alyumfwile ubulanda nga nshi pantu aletontonkanya pa fyali no kumucitikila. Yesu nga taafwile, abantu bonse e lyo na Yesu umwine nga tabakwete isubilo lya kwikala umuyayaya. Na kuba, “ilibe lyakwe lyalefuma no kutona kwati mulopa uuleponena pa nshi.”—Luka 22:44.

Ilyo Yesu abwelelemo ku batumwa bakwe umuku walenga butatu, asangile na kabili nabalaala. Abebele ati: “Pa nshita ya musango uyu, namulaala kabili muletuusha! Moneni! Inshita naipalama iya kuti Umwana wa muntu bamufutuke no kumupeela mu minwe ya babembu. Imeni, tuleyeni. Moneni! Uulemfutuka apalama.”—Mateo 26:45, 46.

Ilyo cali nalimo pa kati ka bushiku, bashimapepo balisumiine ukupeela Yuda indalama sha silfere 30 pa kuti afutuke Yesu. E ico Yuda atungulwile ibumba lya ntungulushi sha bashimapepo na baFarise ukwali Yesu. Aile capamo na bashilika ba bena Roma abakwete ifyanso e lyo no mukalamba wa bashilika.

Cimoneka kwati ilyo Yesu atamfishe Yuda pa Ca Kucilila, Yuda aile ku ntungulushi sha bashimapepo. (Yohane 13:27) Lyena bashimapepo baitile abalelonda itempele e lyo na bashilika. Nalimo Yuda abalile abatwala ku muputule uko Yesu na batumwa bakwe basefeshe Ica Kucilila. Aba abantu balyabwike Umupokapoka wa Kidrone kabili balolele kwi bala. Basendele ifyanso, imyenge ne fya kusanika pa kuti bafwaye ukwali Yesu.

Ilyo Yuda abatungulwile ku Lupili lwa Miolife, alishibe uko bali no kusanga Yesu pantu ilyo Yesu na batumwa baleya ku Betani na ku Yerusalemu, balitemenwe ukwikalako panono mwi bala lya Getsemane. Lelo pali iyi inshita, bwali bushiku kabili imiti ya mwi bala nalimo yalelenga Yesu ukukanamoneka. Bushe abashilika nalimo abashatalile abamonapo Yesu baali no kumwishiba shani? Pa kuti bamwishibe, Yuda ali no kubapeela icishibilo. Abebele ati: “Uo ndetomona, ninshi e o; mumwikate no kumulonda bwino pa kumusenda.”—Marko 14:44.

Ilyo bafikile mwi bala, Yuda alimwene Yesu na batumwa bakwe kabili alungeme Yesu no kumweba ati: “Mwapoleni, mwe Kasambilisha!” kabili alimutomwene. Na o Yesu amwebele ati: “Mune, cinshi ulefwaya kuno?” (Mateo 26:49, 50) Lyena Yesu amwipwishe ati: “Yuda, bushe ulefutuka Umwana wa muntu pa kumutomona?” (Luka 22:48) Lelo Yesu talefwaya ukulanda na Yuda na kabili.

Yesu aile ku bantu abasanike imyenge ne fya kusanika kabili abepwishe ati: “Nani mulefwaya?” Bamwaswike abati: “Yesu umwina Nasarete.” Na o abebele ati: “Nine.” (Yohane 18:4, 5) Ilyo Yesu abebele ifi, aba abaume baliwile pa nshi.

Apo bwali bushiku, Yesu atemwa nga alifulumwike, lelo abepwishe na kabili uo balefwaya. Ilyo bamwebele na kabili ukuti ni “Yesu umwina Nasarete,” abebele na kabili ati: “Nimweba nati, nine. E ico nga nine mulefwaya, lekeni aba baleya.” Na pali iyi yine inshita yayafya, Yesu alibukishe ifyo aebele abasambi bakwe ukuti takwakabe nangu umo uo akalufyapo. (Yohane 6:39; 17:12) Yesu alitwalilile ukucingilila abatumwa bakwe aba cishinka kabili tapaali nangu umo uo alufishepo “kano fye uuli no konaulwa,” e kutila Yuda. (Yohane 18:7-9) E ico abebele ukuti baleke abasambi bakwe aba cishinka baleya.

Ilyo abashilika baimine no kuya ukwali Yesu, abatumwa balilwike ifyali no kucitikila Yesu. E ico baipwishe Yesu abati: “Mwe Shikulu, bushe tubakome ku lupanga?” (Luka 22:49) Ilyo Yesu ashilayasuka, Petro abuulilepo ulupanga lumo pali shibili isho abatumwa bakwete, kabili aputwile ukutwi kwa ku kulyo ukwa kwa Maliki, umusha wa kwa shimapepo mukalamba.

Yesu aikete ukutwi kwa kwa Maliki no kumundapa amundapa. Lyena abasambilishe isambililo ilisuma, ilyo aebele Petro ati: “Bwesesha ulupanga umo lwikala, pantu bonse ababomfya ulupanga bakafwa ku lupanga.” Yesu takeene ukumwikata, pantu atile: “Nga kanshi Amalembo kuti yafikilishiwa shani ayatila cili no kube fi?” (Mateo 26:52, 54) Alandile no kuti: “Bushe nshifwile ukunwena muli kapu Tata ampeela?” (Yohane 18:11) Yesu alisumiine ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa ukufika fye na ku mfwa.

Yesu aebele abaishile mu kumwikata ati: “Bushe mwishile ne mpanga ne nkonto ku kunjikata kwati ndi cipondo? Cila bushiku naleikala mwi tempele ndesambilisha, lelo tamwanjikete. Lelo fyonse ifi fyacitika pa kuti amalembo bakasesema balembele yafikilishiwe.”—Mateo 26:55, 56.

Ibumba lya bashilika no mukalamba wa bashilika na balelonda itempele abo abaYuda batumine, baikete Yesu no kumukaka. Ilyo abatumwa bamwene ifyacitike, balibutwike. Na lyo line, “umulumendo umo,” nalimo umusambi Marko, aile pamo ne bumba pa kuti akonke Yesu. (Marko 14:51) Uyu umulumendo balimwishibe, kabili abantu bafwaile ukumwikata, lelo ashiile ica kufwala cakwe no kufulumuka afulumuka.

Yesu bamukakile kwati cipondo e lyo bamutwala kuli Anasi. Anasi e wali shimapepo mukalamba ilyo Yesu apapwishe bakasambilisha pe tempele ninshi ali umwaice. (Luka 2:42, 47) Abana ba kwa Anasi bamo baalipo bashimapepo bakalamba, lelo pali iyi inshita, Kayafa, shifyala wa kwa Anasi, e wali shimapepo mukalamba.

Ilyo Yesu aali ku ng’anda ya kwa Anasi, Kayafa alikwete inshita ya kulonganya aba mu cilye ca Sanhedrini. Muli ici cilye umwali bashicilye 71, mwali shimapepo mukalamba e lyo na bambi abalipo kale bashimapepo bakalamba.

Anasi aipwishe Yesu “pa basambi bakwe na pa fyo alesambilisha.” Yesu amwaswike ati: “Nalandile ku ba pano calo apabuuta. Nalesambilisha lyonse mu masunagoge na mwi tempele, umo abaYuda bonse balongana; kabili nshalandile nangu cimo mu bumfisolo. Cinshi ico mulenjipushisha? Ipusheni abaleumfwa ifyo nalebeba.”—Yohane 18:19-21.

Umubomfi uwalelonda pe tempele aumine Yesu ulupi pa menso kabili alimukalipiile ati: “Bushe ifyo e fya kwasuka shimapepo mukalamba?” Lelo apo Yesu alishibe ukuti tacitile icabipa nangu cimo, amwaswike ati: “Nga nalufyanya ukulanda, nshinina ico nalufyanya; lelo nga ninungika, cinshi ico wangumina?” (Yohane 18:22, 23) Lyena Anasi alekele basenda Yesu no kumutwala kuli Kayafa.

Pali iyi inshita, bonse abaali mu cilye ca Sanhedrini, e kutila shimapepo mukalamba, abakalamba ba bantu na bakalemba, balilongene. Bakumaniine pa ng’anda ya kwa Kayafa. Nangu ca kuti ifunde talyasuminishe ukulubulwisha umuntu pa bushiku bwa Ca Kucilila, aba mu cilye balikumene pa kuti balubulwishe Yesu.

Aba bantu bali aba lufyengo icine cine. Ilyo Yesu abuushishe Lasaro, aba mu cilye ca Sanhedrini balefwaya ukwipaya Yesu. (Yohane 11:47-53) Pali iyi nshita ninshi papitile fye inshiku ishinono ukutula apo bashimapepo bafwaile ukwikata Yesu no kumwipaya. (Mateo 26:3, 4) Kanshi na lintu bashilamulubulwisha, cali fye kwati Yesu nabamupingula kale ukuti afwe.

Intungulushi sha bashimapepo na bantu bambi aba mu cilye ca Sanhedrini balefwaya ne nte sha bufi pa kuti bashinine Yesu ifya bufi. Balisangile inte sha bufi ishingi, lelo ishi inte shalelanda ifyapusana. Lyena kwaishile inte sha bufi shibili ishasosele ukuti: “Twamumfwile aletila, ‘Nkabongolola ili tempele ilyakuulilwe ku minwe na mu nshiku shitatu nkakuula limbi ilishakakuulwe ku minwe.’” (Marko 14:58) Na lyo line, ishi inte tashalelanda fimo fiine.

Kayafa aipwishe Yesu ati: “Bushe tauleasuka nangu cimo pa fyo aba balekushinina?” (Marko 14:60) Yesu talandile nangu cimo pa fyo ishi inte shibili ishalelanda ifyapusana shamubepeeshe. E ico Kayafa, Shimapepo Mukalamba, abomfeshe umucenjelo umbi.

Kayafa alishibe ukuti abaYuda balefulwa nga ca kuti umo alelanda ukuti Mwana wa kwa Lesa. Inshita imo ilyo Yesu atile Lesa ni Wishi, abaYuda bafwaile ukumwipaya pantu baleti “aleilinganya na Lesa.” (Yohane 5:17, 18; 10:31-39) Apo Kayafa alishibe fyonse ifi, abomfeshe umucenjelo no kweba Yesu ati: “Ndekweba nati ulape Lesa wa mweo ukuti utwebe nga ni we Kristu Umwana wa kwa Lesa!” (Mateo 26:63) Yesu alilandilepo ukuti Mwana wa kwa Lesa. (Yohane 3:18; 5:25; 11:4) Nga tasumiine, nga cali kwati akaana ukuti Mwana wa kwa Lesa no kuti ni Kristu. E ico Yesu ayaswike ati: “Nine; kabili mukamona Umwana wa muntu naikala ku kwa kulyo kwa Wa Maka Yonse kabili aleisa pa makumbi ya mu muulu.”—Marko 14:62.

Ilyo Yesu alandile ifi, Kayafa alepwile ifya kufwal fyakwe no kusosa ati: “Aponta! Bushe tulekabila inte na shimbi? Moneni! Nomba mwayumfwila ifyo aleponta. Muletipo shani?” Aba mu cilye ca Sanhedrini balimufyengele ilyo bamupingwile ukuti: “Afwile ukufwa.”—Mateo 26:65, 66.

Lyena batampile ukupumya Yesu no kumuma ififunshi. Bambi balemuma amapi pa menso no kumufwisa amate. Pa numa ya kumufimba pa menso no kumuma amapi, balemutumfya abati: “Sesema. Nani uwakuuma?” (Luka 22:64) Ala calibipile sana ifyo bacushishe Umwana wa kwa Lesa apabula umulandu!

Ilyo Yesu bamwikete mwi bala lya Getsemane, abatumwa balifulumwike pantu balyumfwile umwenso. Lelo Petro “no musambi umbi,” nalimo umutumwa Yohane, balimukonkele. (Yohane 18:15; 19:35; 21:24) Balefwaya ukumonako uko Yesu balemutwala ku ng’anda ya kwa Anasi. Ilyo Anasi alandile ukuti batwale Yesu kuli Kayafa, Shimapepo Mukalamba, Petro, e lyo na Yohane balimukonkele akatalamukila. Bafwile baletiina ukuti nalimo kuti babepaya kabili balisakamikwe pa fyali no kucitikila Shikulu wabo.

Yohane alishibikwe kuli shimapepo mukalamba, kanshi balimusuminishe ukwingila mu lubansa lwa ng’anda ya kwa Kayafa, lelo Petro aiminine pa mwinshi. E ico Yohane, alifumine no kulanda no mwanakashi uwalebombela pa mwinshi, lyena Petro balimwingishe.

Apo bwali bushiku kabili kwalitalele, abali mu lubansa baleonta umulilo wa malasha. Petro aile mu kontako umulilo pa kuti akangabukeko no ‘kumona ifyali no kucitika’ pa numa ya kulubulwisha Yesu. (Mateo 26:58) Nomba apo Petro aikele mupepi no mulilo, umulinshi wa pa mwinshi uwamusuminishe ukwingila, alimulolekeshe no kumwipusha ati: “Bushe na iwe tauli musambi wa uyu muntu?” (Yohane 18:17) Te mulinshi eka uwaishibe ukuti Petro ali pamo na Yesu.—Mateo 26:69, 71-73; Marko 14:70.

Petro alifulilwe sana kabili talefwaya ukuti bamwishibe. Ici e calengele eingila, ashale fye pa mwinshi. Petro alikeene ukuti taali na Yesu, e ico atile: “Ine nshimwishibe kabili nshishibe ifyo ulelandapo.” (Marko 14:67, 68) Atendeke no “kuitiipwila no kulapa,” pa kulanga abantu ukuti ifyo aleelanda fya cine na pa kuti abalange ukuti aalingile ukukandwa nga ca kuti alebepa.—Mateo 26:74.

Pali iyi inshita, Yesu balemulubulwisha nalimo mu muputule wabelele pa muulu mu ng’anda ya kwa Kayafa. Petro na bambi abashele pa nse bafwile balemona uko inte ishingi shaleingila no kufuma umo balelubulwishisha Yesu.

Apo imilandile ya kwa Petro yaleumfwika ukuti aali mwina Galili, abantu balishibe ukuti ifyo alelanda fya bufi. Na kuba, umo pa baali mwi bumba aali ni lupwa lwa kwa Maliki, uo Petro aputwile ukutwi. E ico aipwishe Petro ati: “Bushe nshacikumona nankwe mwi bala iwe?” Ilyo Petro akeene Yesu umuku walenga butatu, mukolwe alililile, nga fintu Yesu amwebele.—Yohane 13:38; 18:26, 27.

Pali iyi inshita, Yesu afwile aali pa lukungu lwa ng’anda ya pa muulu. Yesu alipilibwike no kulolesha Petro kabili Petro alyumfwile ububi nga nshi pantu aibukishe ifyo Yesu amwebele ninshi tapalapita na maawala ayengi ilyo baali mu muputule wa pa muulu. Elenganyeni ifyo Petro aumfwile ilyo atontonkenye pa fyo acitile. Petro aile pa nse kabili alililile nga nshi.—Luka 22:61, 62.

Cinshi ica musango uyu cacitikiile? Cinshi calengele Petro, uwali uwakosa sana mu kubombela Lesa kabili uwali uwa cishinka akaane Shikulu wakwe? Abantu balibepeshe Yesu ubufi kabili balemumona kwati cipondo. Mu nshita ya kuti acingilile umuntu wa kaele, Petro alyalukiile Shikulu wakwe uwali na “mashiwi ya mweo wa muyayaya.”—Yohane 6:68.

Ifyo Petro acitile fitusambilisha ukuti no muntu fye uwaba ne citetekelo kabili uwaipelesha ukubombela Lesa, limo kuti afilwa ukucita icalungama nga ca kuti atunkwa ukucita icabipa nelyo nga ifyabipa fyamucitikila. Kanshi bonse tufwile ukusambililako ku fyacitikiile Petro.