-
Yehova “E Usokolola Inkama”Ulupungu—2012 | June 15
-
-
Yehova “E Usokolola Inkama”
“Cine cine Lesa wenu imwe ni Lesa uwacila tulesa tonse kabili ni Shikulu wa shamfumu kabili e usokolola inkama.”—DAN. 2:47.
KUTI MWAYASUKA SHANI?
Fintu nshi ifya ku ntanshi ifyo Yehova atusokolwela?
Mabuteko nshi 6 aya kubalilapo ayo imitwe ya ciswango yemininako?
Ni mwi umo iciswango ne cimpanshanya ico Nebukadnesari amwene fyapalana?
1, 2. Finshi ifyo Yehova atusokolwela kabili mulandu nshi?
MA BUTEKO nshi ayakalateka icalo conse ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukafumyapo amabuteko ya bantunse? Twalishiba icasuko pantu Yehova Lesa, “usokolola inkama” alitweba. Ukupitila mu fyalembele kasesema Daniele no mutumwa Yohane, Lesa alilenga twaishiba aya amabuteko.
2 Yehova alisokolwele kuli Daniele na Yohane ifimonwa fya fiswango ne fyo fyali no kukonkana ukuteka. Na kabili alyebele Daniele ubupilibulo bwa ciloto ca cimpashanya icikalamba ica cela. Yehova alengele ukuti aya malyashi yalembwe mu Baibolo pa kuti na ifwe twasambililako. (Rom. 15:4) Ico acitile ifi kufwaya ukukosha isubilo lyesu ilya kuti mu kwangufyanya Ubufumu bwakwe buli no konaula ama buteko yonse aya bantunse.—Dan. 2:44.
3. Pa kuti tumfwikishe ubusesemo, cinshi ico tulingile ukubalilapo ukwishiba kabili mulandu nshi?
3 Ifyalembele Daniele na Yohane tafisokolola fye ishamfumu 8 nelyo amabuteko ya bantunse, lelo filalanga ne nshita ilyo aya mabufumu yakalateka. Pa kuti twingomfwikisha aya masesemo tulingile ukwishiba ubupilibulo bwa busesemo bwa kubalilapo ubwalembwa mu Baibolo. Mulandu nshi? Pantu ukufikilishiwa kwa ubu busesemo eko amalembo yonse aya mu Baibolo yalandapo kabili e pashimpwa amasesemo yonse.
UMWANA WA NSOKA NE CISWANGO
4. Bushe umwana wa mwanakashi nani, kabili finshi uyu umwana akacita?
4 Ilyo fye Adamu na Efa bapondweke mu Edeni, Yehova asobele ukuti “umwanakashi” akakwata “umwana.”a (Belengeni Ukutendeka 3:15.) Ulya mwana, ali no kufwanta icisoka, Satana, ku mutwe. Pa numa, Yehova asokolwele ukuti umwana ali no kufyalilwa muli Abrahamu kabili ali no kufuma mu luko lwa Israele mu musumba wa Yudea na kabili ali no kuba intuntunko ya Mfumu Davidi. (Ukute. 22:15-18; 49:10; Amalu. 89:3, 4; Luka 1:30-33) Yesu Kristu e mwana umukalamba muli ubu ubusesemo. (Gal. 3:16) E lyo Abena Kristu basubwa e bana na bambi aba muli ubu busesemo. (Gal. 3:26-29) Yesu na basubwa e bapanga ubuteko ubwa Bufumu bwa kwa Lesa, ubo Lesa akabomfya ukushonaula Satana.—Luka 12:32; Rom. 16:20.
5, 6. (a) Mabufumu yanga ayakwatisha amaka ayo Daniele na Yohane balandilepo? (b) Finshi imitwe ya ciswango iyalondololwa mwi buku lya Ukusokolola iimininako?
5 Ubusesemo bwa kubalilapo ubwalandilwe mu Edeni bwalandile no kuti Satana ali no kukwata “umwana.” Umwana wa kwa Satana ali no kupata nelyo ukuba umulwani wa mwana wa mwanakashi. Bushe umwana wa nsoka ni bani? Bantu bonse abapashanya Satana ukupata Lesa na babomfi bakwe. Ukutula fye na kale, Satana alabomfya uyu mwana mu tubungwe twa mapolitiki na mu mabuteko. (Luka 4:5, 6) Na lyo line, mabuteko fye ayanono ayaimina abantu ba kwa Lesa cibe bena Israele ba ku kale nelyo Abena Kristu basubwa ilelo. Ici cilatwafwa ukumfwikisha ico ifimonwa fya kwa Daniele na Yohane fyalandila fye pa mabuteko 8 ayakwatisha amaka.
6 Ku kupwa kwa myaka ya ba 100 C.E., Yesu uwabuukile ku bafwa alengele umutumwa Yohane ukumona ifimonwa fya kupapusha. (Ukus. 1:1) Mu cimonwa cimo, Yohane amwene Kaseebanya uwaimininweko ne cing’wena icaiminine mu mbali ya bemba umukalamba. (Belengeni Ukusokolola 13:1, 2.) Na kabili Yohane amwene iciswango icakatama cilefuma muli bemba kabili Kaseebanya acipeele amaka ayakalamba. Pa numa, malaika aebele Yohane ukuti imitwe 7 iya ciswango icakashika ce, icimpashanya ca ciswango icalembwa pa Ukusokolola 13:1, cimininako “imfumu 7” nangu ama buteko. (Ukus. 13:1, 14, 15; 17:3, 9, 10) Ilyo Yohane alelemba, ninshi imfumu 5 shaliwa kale, imfumu imo e yaleteka e lyo imbi ninshi “tailaisa.” Bushe mabufumu nshi ayakwatisha amaka ayo Yohane amwene? Natulande pa fyo umutwe umo umo uwa ciswango walondololwa mwi buuku lya Ukusokolola. Twalalanda na pa fyo Daniele alembele ifingatwafwa ukwishiba aya mabufumu nangu ca kuti alembele pali aya mabufumu ninshi yambi tayalabako.
IMITWE YA KUBALILAPO IBILI BUTEKO BWA EGUPTI NO BWA ASIRIA
7. Cinshi umutwe wa kubalilapo wimininako kabili mulandu nshi?
7 Umutwe wa kubalilapo uwa ciswango wimininako Egupti. Mulandu nshi? Pantu Egupti e calo cakwatishe amaka icabalilepo ukupata abantu ba kwa Lesa. Intuntuko sha kwa Abrahamu umo umwana wa mu busesemo uwa mwanakashi ali no kufyalilwa, balifulile nga nshi mu Egupti. Abena Egupti batampile ukucusha abena Israele. Satana alefwaya ukulofya abantu ba kwa Lesa ninshi no mwana wa mu busesemo talaisa. Acitile shani? Alengele Farao ukufwaya ukulofya abana baume bonse aba bena Israele. Yehova tasuminishe ifyo Farao alefwaya ukucita kabili alilubwile abena Israele mu busha mu Egupti. (Ukufu. 1:15-20; 14:13) Pa numa, Yehova alengele abena Israele ukwikala bwino mu Calo ca Bulayo.
8. Bushe umutwe walenga bubili wimininako cinshi, kabili finshi balepanga ukucita?
8 Umutwe wa bubili uwa ciswango wimininako ubufumu bwa Asiria. Ubu bufumu bwa maka nabo bwalefwaya ukulofya abantu ba kwa Lesa. Ca cine, Yehova alibomfeshe abena Asiria ukukanda ubufumu bwa mikowa 10 pa mulandu wa kuti balepepa utulubi kabili balimupondokele. Lelo abena Asiria balefwaya ukonaula Yerusalemu pantu Satana alefwaya ukulofya umutande wa bufumu umwali no kufyalilwa Yesu. Filya abena Asiria balefwaya ukucita te fyo Yehova alefwaya, e co alipuswishe abantu bakwe aba cishinka ilyo aonawile abena Asiria.—2 Isha. 19:32-35; Esa. 10:5, 6, 12-15.
UMUTWE WALENGA BUTATU BUTEKO BWA BABILONI
9, 10. (a) Finshi Yehova asuminishe abena Babiloni ukucita? (b) Pa kuti ubusesemo bufikilishiwe, finshi fyali no kucitika?
9 Umutwe walenga butatu uwa ciswango uo Yohane amwene wimininako ubufumu bwa Babiloni. Yehova alisuminishe abena Babiloni ukonaula Yerusalemu no kusenda abantu bakwe muli bunkole. Ilyo ifi tafilacitika, Yehova alisokele abena Israele bacipondoka ukuti bali no kukandwa. (2 Isha. 20:16-18) Alilandile ukuti imfumu sha bantunse ishaleikala pa “cipuna ca bufumu ica kwa Yehova” mu Yerusalemu shali no kufumishiwapo. (1 Imila. 29:23) Na lyo line, Yehova alilaile ukuti intuntuko ya Mfumu Davidi uwakwete “insambu” sha kuteka, e wali no kwisaba imfumu.—Esek. 21:25-27.
10 Ubusesemo na bumbi bwalilandile ukuti abaYuda bakalapepela mwi tempele mu Yerusalemu ilyo Mesia walaiwa nelyo Uwasubwa, ali no kwisa. (Dan. 9:24-27) Ubusesemo ubwalembelwe kale ilyo abena Israele bashilabasenda ubusha mu Babiloni, bwalandile ukuti Mesia ali no kufyalilwa mu Betelehemu. (Mika 5:2) Pa kuti aya masesemo yafikilishiwe, abaYuda bali no kulubulwa mu busha no kubwelela ku calo cabo no kutendeka ukukuula itempele na kabili. Lelo ifunde lya bena Babiloni talyalesuminisha ukulubula abasha. Nomba cali no kuba shani pa kuti abaYuda balubulwe? Yehova alyebele ba kasesema ifyo cali no kuba.—Amose 3:7.
11. Ubuteko bwa bena Babiloni bwimininwako na finshi? (Moneni futunoti.)
11 Kasesema Daniele ali pa basendelwe ubusha ku Babiloni. (Dan. 1:1-6) Yehova alimubomfeshe ukusokolola ifyo amabufumu ayakwatishe amaka yali no kukonkana ukuteka. Pa kusokolola ishi nkaama Yehova na kabili abomfeshe ifintu fyapusanapusana. Ku ca kumwenako, alengele Imfumu ya bena Babiloni Nebukadnesari ukulota iciloto ca cimpashanya icikalamba icapangilwe ne fyela ifyapusanapusana. (Belengeni Daniele 2:1, 19, 31-38.) Yehova asokolwele muli Daniele ukuti umutwe wa golde waleimininako Ubuteko bwa bena Babiloni.b Ubufumu bwakwatishe amaka ubwakonkele pa buteko bwa Babiloni bwaleimininwako ne cifuba na maboko ifya silfere. Buteko nshi ubu bwine kabili bwali no kuteka shani abantu ba kwa Lesa?
UMUTWE WALENGA BUNE BUTEKO BWA MADAI NA PERSIA
12, 13. (a) Finshi Yehova asokolwele pa lwa kucimfiwa kwa buteko bwa Babiloni? (b) Cinshi twingalandila ukuti ubuteko bwa Madai na Persia e mutwe walenga 4 uwa ciswango?
12 Ukucila pa myaka 100 ninshi Daniele talafyalwa, Yehova asokolwelele muli kasesema Esaya icalo cakwatishe amaka icali no kucimfya Babiloni. Yehova talandile fye pa fyo umusumba wa Babiloni wali no kucimfiwa lelo alilandile ne shina lya muntu uwali no ku-ucimfya. Iyi ntungulushi ali ni Sailasi, uwa ku Persia. (Esa. 44:28–45:2) Na kabili Daniele amwene ifimonwa fibili ifyalelanda pa buteko bwa bena Madai na Persia. Mu cimonwa cimo, ubufumu bwaleimininwako ne nama iyaba nga bere iyatundamine lubali lumo kabili yaebelwe ukulya “iminofu iingi.” (Dan. 7:5) Mu cimonwa cimbi, Daniele amwene amabuteko yabili ayaumene akapi ayaimininweko na sukusuku uwa nsengo shibili.—Dan. 8:3, 20.
13 Yehova abomfeshe ubuteko bwa bena Madai na Persia ukufikilisha ubusesemo ilyo bacimfishe Babiloni no kubwesesha abena Israele ku calo cabo. (2 Imila. 36:22, 23) Nangu cibe ifyo, kwashele fye panono, ubu ubufumu nga bwalilofeshe abantu ba kwa Lesa. Ibuuku lya kwa Estere lilanda pali Hamani, cilolo mukalamba uwa bena Persia uwalefwaya ukulofya abantu ba kwa Lesa. Alefwaisha ukulofya abaYuda bonse abaleikala mu Persia ica kuti alitantike no bushiku ilyo ali no kubalofya. Na kabili, Yehova alicingilile abantu bakwe ku bantu ba kwa Satana abakwete ulupato. (Este. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Kanshi ubuteko bwa Madai na Persia e mutwe uwalenga 4 uwa ciswango icalumbulwa mu Ukusokolola.
UMUTWE WALENGA 5 BUTEKO BWA GRISI
14, 15. Fyebo nshi Yehova asokolwele pa Buteko bwa Grisi?
14 Umutwe walenga 5 uwa ciswango uwalandwapo mwi buuku lya Ukusokolola wimininako ubuteko bwa Grisi. Nga fintu Daniele asokolwele ilyo alelondolola ubupilibulo bwa ciloto ca kwa Nebukadnesari, atile ifumo na matanta ifya mukuba ifya cimpashanya fimininako ubuteko bwa Grisi. Na kabili, Daniele alimwene ifimonwa fibili ifyalelondolola bwino ifyo ubu buteko bwali no kuba e lyo ne fyo kateka walumbuka na o ali no kuba.
15 Mu cimonwa cimo, Daniele amwene icinama icaba nge mbwili na mapindo yane, caleimininako ubuteko bwa Grisi ubwali no kucimfya amabuteko yambi mukwangufyanya. (Dan. 7:6) Mu cimonwa na cimbi, Daniele alondolwele ifyo sawe uwakwete ulusengo lumo ulukalamba aipeye mu kwangufyanya sukusuku uwakwete insengo shibili. Sukusuku aleimininako ubuteko bwa Madai na Persia. Yehova aebele Daniele ukuti sawe aleimininako ubuteko bwa Grisi kabili ulusengo ulukalamba lwaleiminako imfumu imo iya mu Grisi. Daniele na kabili alandile ukuti ulusengo ulukalamba lwali no kukontoka e lyo apo lwakontweke pali no kumenena insengo shimbi 4 ishinono. Nangu ca kuti ubu ubusesemo bwalembelwe imyaka iingi ilyo ubuteko bwa Grisi bushilatendeka ukuteeka, fyonse ifyo Yehova alandile fyalicitike. Alekisanda Mukalamba, imfumu iyalumbwike iya bena Grisi yaimiine abena Madai na Persia. Ulu ulusengo ulwaleimininako Alekisanda Mukalamba lwalikontweke ninshi ali fye ne myaka 32 ilyo ubuteko bwakwe bwali sana na maka. Lyena bamushika bakwe 4 balyakene ubufumu.—Belengeni Daniele 8:20-22.
16. Finshi Antiochus 4 acitile?
16 Pa numa ya kucimfya ubuteko bwa bena Persia, ubuteko bwa Grisi e bwatendeke ukuteka abantu ba kwa Lesa. Pali iyi nshita, ninshi abaYuda balibwelelamo kale ku Calo ca Bulayo kabili ninshi balikuula ne tempele cipya cipya mu Yerusalemu. Bali bacili bantu ba kwa Lesa abasalwa kabili itempele ilyo bakuulile lyali licili cifulo ico balepepelapo Lesa wa cine. Nangu cali ifi, mu myaka ya ba 100 B.C.E., ubuteko bwa Grisi nelyo umutwe walenga 5 uwa ciswango walisanshile abantu ba kwa Lesa. Antiochus 4, umo pa bapyene pa bufumu bwa kwa Alexander ubwa-akanishiwe, alibikile icipailo ca cisenshi pe tempele mu Yerusalemu kabili bonse abalekonka imipepele ya baYuda balebepaya. Ala ulu lwali lupato ulwakwete abana bamo aba kwa Satana! Tapapitile ne nshita, ubuteko bwa Grisi balibufumishepo. Nomba buteko nshi bwali no kuba umutwe walenga 6 uwa ciswango?
ROMA E UMUTWE WALENGA 6 ‘UWA KUTIINYA KABILI UWA KUSAKAMIKA’
17. Finshi umutwe walenga 6 wafikilishe sana ifyalembwa pa Ukutendeka 3:15?
17 Ubuteko bwa Roma e bwakwatishe amaka ilyo Yohane amwene icimonwa ca ciswango. (Ukus. 17:10) Uyu umutwe uwalenga 6 e wafikilishe sana ubusesemo bwalembwa pa Ukutendeka 3:15. Satana abomfeshe abakalamba aba mu buteko bwa bena Roma ukusuma umwana “ku citende.” Bamusumine shani? Bapeele Yesu umulandu wa bufi kabili balimwipeye. (Mat. 27:26) Lelo icilonda calipolele pantu Yehova alibushishe Yesu ku bafwa.
18. (a) Luko nshi ulupya ulo Yehova asalile kabili mulandu nshi? (b) Bushe umwana wa nsoka atwalilile shani ukupata umwana wa mwanakashi?
18 Intungulushi sha mapepo isha mu Israele shaumene akapi no buteko bwa bena Roma pa kuti bepaye Yesu kabili abengi aba muli ulu uluko, balikeene Yesu. E co Yehova akanine abena Israele. (Mat. 23:38; Imil. 2:22, 23) E calengele ukuti asale uluko ulupya “Israele wa kwa Lesa.” (Gal. 3:26-29; 6:16) Ulu uluko lwali cilonganino ca Bena Krisitu abasubwa, icapangilwe na baYuda e lyo na Bena fyalo. (Efes. 2:11-18) Ilyo Yesu afwile no kubushiwa, umwana wa nsoka atwalilile ukupata umwana wa mwanakashi. Pa miku iingi, ubuteko bwa bena Roma bwalefwaya ukwipaya Abena Kristu basubwa, e kutila abana bambi aba mu busesemo.c
19. (a) Bushe Daniele alondolwele shani ubuteko bwakwatishe amaka ubwalenga 6? (b) Finshi tukasambilila mu cipande cikakonkapo?
19 Mu ciloto ico Daniele alondolwelele Nebukadnesari, ubuteko bwa bena Roma bwaimininwako na molu ya cela. (Dan. 2:33) Na kabili Daniele amwene icimonwa icalondolwele bwino ubuteko bwa bena Roma e lyo no buteko ubwali no kufuma mu Roma kabili ubwali no kukwata sana amaka. (Belengeni Daniele 7:7, 8.) Pa myaka iingi, abalwani ba buteko bwa bena Roma balemona kwati ubu buteko bwali ‘ubwa kutiinya kabili ubwa kusakamika kabili ubwa maka ayakalamba.’ Lelo ubusesemo bwalandile ukuti “insengo 10” shali no kumena muli ubu buteko kabili lumo pali ishi nsengo lwali no kulumbuka. Bushe ishi nsengo 10 ni bani kabili finshi twingeshibilako ulusengo ulunono? Ni mwi umo ulusengo ulunono lwapalana ne cimpashanya icikalamba ico Nebukadnesari amwene? Icipande cili pe bula 14 cikalondolola.
-
-
Yehova Asokolola “Ifili No Kucitika Bwangu Bwangu”Ulupungu—2012 | June 15
-
-
Yehova Asokolola “Ifili No Kucitika Bwangu Bwangu”
“Ifyasokololwa muli lino ibuuku fintu ifyo Lesa asokolwelele Yesu Kristu pa kutila Yesu alange abasha bakwe ifili no kucitika bwangu bwangu.”—UKUS. 1:1.
KUTI MWAYASUKA SHANI?
Mu cimpashanya icikalamba, finshi fimininwako no Buteko Bwakwatisha Amaka ubwa Anglo America?
Bushe Yohane alondolola shani ukumfwana kwaba pa buteko bwa Anglo America na United Nations?
Finshi Daniele na Yohane balanda pa fyo ukuteka kwa bantunse kukapwa?
1, 2. (a) Cinshi ubusesemo bwa kwa Daniele no bwa kwa Yohane butwafwa ukucita? (b) Finshi imitwe 6 iya kubalilapo iya ciswango imininako?
IFYO Daniele na Yohane baseseme fyalilinganako muli fimo kabili filenga twaumfwikisha ifilecitika pali ino nshita e lyo ne fikacitika ku ntanshi. Finshi twingasambilila nga twalinganya iciswango ico Yohane amwene ku ciswango ca kutiinya icakwete insengo 10 ico Daniele amwene kabili ne fyo Daniele alondolwele ubupilibulo bwa cimpashanya icikalamba? Kabili finshi tulingile ukucita nga twaumfwikisha aya masesemo?
2 Natulande pa cimpashanya ico Yohane amwene mu cimonwa. (Ukus., icipa. 13) Nga fintu twasambilile mu cipande cafumineko, imitwe ya kubalilapo 6 iya ciswango imininako amabuteko ya Egupti, Asiria, Babiloni, Madai na Persia, Grisi e lyo na Roma. Aya yonse amabufumu yalipatile umwana wa mwanakashi. (Ukute. 3:15) Ubuteko bwa bena Roma, e kutila umutwe walenga 6 uwa ciswango watwalilile ukuba na maka pa myaka iingi ukutula apo Yohane alembeele icimonwa cakwe. Pa numa, umutwe walenga 7 wali no kupyana ubuteko bwa bena Roma. Buteko nshi ubwakwatishe amaka ubwali no kupyana Roma kabili finshi bwali no kucita ku mwana wa mwanakashi?
ICALO CA BRITAIN NA AMERICA FYATENDEKA UKUTEKA
3. Finshi iciswango ca kutiinya ica nsengo 10 cimininako kabili finshi insengo 10 nasho shimininako?
3 Kuti twaishiba umutwe walenga 7 uwa ciswango ica mu Ukusokolola icipandwa 13 nga twalinganya icimonwa ca kwa Yohane ku ciswango ica kutiinya ica nsengo 10 ico Daniele amwene.a (Belengeni Daniele 7:7, 8, 23, 24.) Iciswango icamwene Daniele caiminineko icalo cakwatishe amaka ica bena Roma. (Moneni charti pa mabula 12-13.) Mu myaka ya ba 400 C.E., ubuteko bwa bena Roma bwatendeke ukunenuka. Insengo 10 ishamenene mu mutwe wa ciswango shimininako amabuteko ayafumine mu buteko bwa Roma.
4, 5. (a) Finshi ifyo ulusengo ulunono lwacitile? (b) Cinshi twingeshibilako umutwe wa ciswango uwalenga 7?
4 Amabufumu nangu insengo 4 ishamenene mu mutwe wa ciswango ca kutiinya shalilumbwike sana. Insengo shitatu balishinukwile ku “lusengo lumbi ulunono.” Ifi fyacitike ilyo icalo ca Britain, icaleshishanya ifyanso kale no buteko bwa bena Roma calumbwike nga nshi. Mpaka fye na mu myaka ya ba 1600, icalo ca Britain tacakwete sana amaka. Ifitungu fimbi fitatu ifyali mu buteko bwa kale ubwa bena Roma e kutila Spain, Netherlands na France fyalikwetepo amaka sana ukucila pali Britain. Icalo ca Britain catampile ukucimfya ubuteko bumo bumo no kubapoka amaka. Pa kati ka ba 1700, Britain e yali no kukwatisha amaka ukucila ifyalo ifingi. Lelo yali tailaba umutwe walenga 7 uwa ciswango.
5 Nangu ca kuti Britain yalikwatishe amaka, ifyalo fya ku North America na fyo fyalifuminemo mu buteko bwa bena Roma. Icalo ca America catampile ukukwata sana amaka pantu abashilika ba calo ca Britain baleafwilisha abena America. Ilyo Ubushiku bwa kwa Shikulu bwaletendeka mu 1914, icalo ca Britain calikwete sana amaka ya kuteka ukucila ifyalo fyonse ifyabalilepo, e lyo icalo ca America na co e calepanga sana ifya kupangapanga ukucila ifyalo fyonse.b Ilyo kwali nkondo ya calo conse iya kubalilapo, icalo ca America ne ca Britain fyalyumene akapi fyatampa no kubombela pamo. Lyena umutwe wa ciswango uwalenga 7 walimoneke kabili waleitwa ukuti Anglo America. Finshi uyu umutwe wacitile ku mwana wa mwanakashi?
6. Finshi umutwe uwalenga 7 wacita ku bantu ba kwa Lesa?
6 Ilyo fye ubushiku bwa kwa Shikulu bwatendeke, umutwe walenga 7 walisanshile abantu ba kwa Lesa, bamunyina ba kwa Yesu abashalapo. (Mat. 25:40) Yesu atile, ilyo akalateka mu muulu, abashalapo bakaba abacincila ukubomba umulimo wa kwa Lesa. (Mat. 24:45-47; Gal. 3:26-29) Ubuteko ubwakwatishe amaka ubwa Anglo America bwatampile ukucusha abantu ba mushilo. (Ukus. 13:3, 7) Ilyo kwali inkondo ya calo iya kubalilapo, ubu ubuteko bwalicushishe abantu ba kwa Lesa, bwalibindile impapulo shabo shimo kabili bakakile abeminishi ba musha wa cishinka mu cifungo. Kanshi umutwe wa ciswango uwalenga 7 walibalile walesha umulimo wa kushimikila pa nshita imo. Yehova alimwenene libela ifyali no kucitika, e co alifisokolwele kuli Yohane. Lesa alyebele Yohane no kuti abana bambi aba mwanakashi bali no kutampa ukubomba sana umulimo wa kwa Lesa na kabili. (Ukus. 11:3, 7-11) Ilyashi lya muno nshiku ilya bantu ba kwa Yehova lilanda ukuti ifi fyonse fyalicitike.
UBUTEKO BWA ANGLO AMERICA NA MAKASA YA CELA NE BUMBA
7. Kumfwana nshi ukwaba pa mutwe wa ciswango uwalenga 7 ne cimpashanya icikalamba?
7 Kupalana nshi kwabapo pa mutwe wa ciswango uwalenga 7 ne cimpashanya icikalamba? Amabuteko ya Britain na America yafumine mu buteko bwa bena Roma. Inga amakasa ya cimpashanya yena? Ubusesemo butila, amakasa yalitobenkanamo icela ne bumba. (Belengeni Daniele 2:41-43.) Ubu ubulondoloshi bulomfwana ne nshita ilyo ubuteko ubwa Anglo America, umutwe walenga 7 wali no kutendeka ukuteka. Nga filya fine icela ne bumba te kuti fikatane nangu ukukosa nga bafitobenkanya, e fyo no buteko bwakwatisha amaka ubwa Anglo America bwaba, tabwakosa ukucila ubuteko bwa bena Roma umo bwafumine. Cinshi twalandila ukuti tabwakosa?
8, 9. (a) Bushe ubuteko ubwalenga 7 bwalangile shani ukuti bwalikwata amaka kwati cela? (b) Finshi ibumba lyaba ku makasa ya cimpashanya limininako?
8 Limo limo umutwe wa ciswango uwalenga 7 ulalanga ukuti e calo cakwatisha amaka no kukosa kwati cela pa fyalo fyonse. Ku ca kumwenako, walilangile ukuti e wakwatisha amaka ilyo wacimfishe mu Nkondo ya Calo Iya Kubalilapo e lyo na mu Nkondo ya Calo Iyalenga Bubili.c Pa numa ya nkondo ya calo conse iyalenga bubili, umutwe walenga 7 limo walelanga sana amaka. Lelo ukutula fye ilyo cali icalo ca maka, icela calitobenkana ne bumba.
9 Ukutula fye na kale, ababomfi ba kwa Yehova balafwaya sana ukwishiba umwalola ubupilibulo bwa makasa ya cimpashanya. Daniele 2:41 ilondolola ukuti icela icatobenkana ne bumba “bufumu” fye bumo. Kanshi ibumba limininako “abana ba bantu” nelyo amabumba ya bantu ayatungululwa no buteko bwakwatisha amaka ubwa Anglo America kabili abantu balenga ubu ubuteko ukukanalingana amaka no buteko bwa bena Roma ubwali ubwakosa nge cela. (Dan. 2:43) Mu buteko bwa Anglo America, abantu balafwaisha ukukwata insambu ukupitila mu tubungwe utulandilako abantu, utubungwe utulandilako ababomfi no tubungwe utulwishishako abantu pa kuti bakwate ubuntungwa. Abantu yaweyawe balasuusha ukuti ubuteko bwa Anglo America tabwakosa nge cela. Na kabili, abantu balakana ifyo ubuteko bwa Anglo America bulefwaya ukucita kabili nga kwaba ukusala intungulushi, abantu abengi tabasumina ifyalanda abalebatungulula pa ucimfishe ukuti e o abantu bonse balefwaya kabili cilalenga intungulushi shalumbuka ukukwata ubwafya bwa kupeela abantu amafunde ya kukonka. Daniele asobele ati: “Ubufumu bukaba ubwakosa lubali na lubali ubwanaka.”—Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3.
10, 11. (a) Finshi fikacitika ku “makasa” ya cimpashanya? (b) Finshi twingalanda pa mpendwa ya fikondo?
10 Muli ino myaka ya ba 2000, ubuteko bwa Britain na America bwalitwalilila ukumfwana sana no kubombela pamo mu ficitika mu calo. Amasesemo ayalanda pa cimpashanya icikalamba na pa ciswango yalangilila ukuti takuli ubuteko nangu bumo ubukapyana Ubuteko bwakwatisha Amaka ubwa Anglo America. Ubu bufumu ubwa kulekeleshako kuti bwacepako amaka pa buteko ubwaimininwako na molu ya cela, lelo tabwakayonaule ubwine.
11 Bushe impendwa ya fikondo fya cimpashanya yalikwata ubupilibulo? Tontonkanyeni pali ifi: Mu fimonwa fimbi, Daniele alilumbula impendwa ya fintu pamo nga, impendwa ya nsengo mu mitwe ya fiswango ifyalekanalekana. Impendwa yalikwata ubupilibulo. Nomba ilyo Daniele alelondolola ifyaba icimpashanya, talandile impendwa ya fikondo. E co kanshi, impendwa ya fikondo taimoneka ukukwata ubupilibulo lelo twalishiba ukuti icimpashanya calikwete amaboko, ifisansa, iminwe, amolu e lyo na makasa. Daniele alilanda mu kulungatika ukuti ifikondo fyapangwa ne cela ne bumba. Nga fintu alondolwele, kuti twasondwelela ukuti ubuteko bwa Anglo America e bukakwatisha amaka pa fyalo fyonse ilyo “ilibwe” ilimininako Ubufumu bwa kwa Lesa likafwanta amakasa ya cimpashanya.—Dan. 2:45.
ANGLO AMERICA NE CISWANGO ICA NSENGO SHIBILI
12, 13. Bushe iciswango ica nsengo shibili cimininako cinshi, kabili finshi cicita?
12 Nangu ca kuti ubuteko bwa Anglo America bwapangwa ne cela ne bumba, icimonwa ico Yesu alengele Yohane ukumona cilangilila ukuti ubu buteko bukatwalilila ukucita sana ifikalamba mu nshiku sha kulekelesha. Mu nshila nshi? Yohane amwene icimonwa ca ciswango ica nsengo shibili cilelanda kwati cing’wena. Bushe ici iciswango icakatama cimininako cinshi? Apo cakwata insengo shibili ninshi cimininako ifyalo fibili ifya maka. Yohane na kabili amwene ubuteko bwa Anglo America nomba pali iyi nshita bwalebomba umulimo uwaibela.—Belengeni Ukusokolola 13:11-15.
13 Ici ciswango cilafwilisha sana ificita icimpashanya ca ciswango. Yohane alembele ati icimpashanya ca ciswango cali no kwisa, lelo cali no kuya kabili cali no kubwela na kabili. E fyacitike ku kabungwe ako Britain na America baleafwilisha, balefwaya ukuti kaleikatanya ifyalo no kwimininako amabufumu ya pa calo conse.d Aka akabungwe akamoneke pa numa ya Nkondo ya Calo Iya Kubalilapo ni League of Nations. Kalifuminepo ilyo inkondo yalenga bubili yatendeke. Ilyo kwali iyi nkondo, abantu ba kwa Lesa balandile ukuti ukulingana no busesemo ubwa mu Ukusokolola, icimpashanya ca ciswango cili no kwisa na kabili. Ca cine, calishile nomba caleitwa ukuti United Nations.—Ukus. 17:8.
14. Ni mwi Yohane aloseshe ilyo alandile ukuti icimpashanya ca ciswango ni “mfumu iyalenga 8”?
14 Yohane alondolola icimpashanya ca ciswango ukuti ni “mfumu yalenga 8.” Ni mwi aloseshe? Talondolola ukuti icimpashanya mutwe walenga 8 uwa ciswango pantu cimpashanya fye ica ciswango. Amaka cakwata yafuma ku fyalo ifyaba muli aka kabungwe, maka maka ku buteko bwakwatisha maka ubwa Anglo America. (Ukus. 17:10, 11) Lelo balacipeela amaka ya kubomba imilimo imo nge mfumu, iingacita fimo ifingalenga ifintu mu calo ukwaluka.
ICIMPASHANYA CA CISWANGO CAONAULA CILENDE
15, 16. Bushe cilende emininako cinshi, kabili bushe abantu bacili balemutungilila?
15 Nga fintu Yohane alandile, cilende wa mampalanya anina pa cimpashanya ca ciswango icakashika ce, kabili e ucitungulula. Uyu cilende ni “Babiloni Mukalamba.” (Ukus. 17:1-6) Cilende emininako ukupepa kwa bufi, maka maka abatila Bena Kristu. Utubungwe twa kupepa kwa bufi tulapepelako icimpashanya ca ciswango kabili tulacitungulula.
16 Nangu cibe fyo, mu Bushiku bwa kwa Shikulu, Babiloni Mukalamba alimona uko amenshi, e kutila abantu abamutungilila baleka ukumutungilila nge fyo balecita kale. (Ukus. 16:12; 17:15) Ku ca kumwenako, ilyo icimpashanya ca ciswango camoneke pa kubalilapo fye, amacalici ya batila Bena Kristu, abatungilila sana Babiloni Mukalamba balifulile sana ku Bulaya na ku America. Pali ino nshita, abantu abengi balileka ukutungilila sana amacalici ne ntungulushi shabo. Na kuba abantu abengi batontonkanya ukuti ifilonganino fya mapepo e filenga nangu ukusangwilako ku fimfulunganya. Abantu abengi no tubungwe twa basambilila sana ku Bulaya na ku America tabalefwaya ukuti ifilonganino fya mapepo filetungulula abantu.
17. Cinshi cikacitika ku kupepa kwa bufi, kabili mulandu nshi?
17 Ukupepa kwa bufi takwakafumininepo fye. Cilende akatwalilila ukukwata amaka ya kusonga ishamfumu ukucita ifyo afwaya mpaka Lesa akalenge imitima ya shamfumu ukucita ifyo Lesa afwaya. (Belengeni Ukusokolola 17:16, 17.) Nomba line Yehova ali no kulenga aba mapolitiki abatungululwa na Satana kabili abemininwako na United Nations ukwimina ukupepa kwa bufi. Bakamupoka amaka ya kusonga amabuteko kabili bakonaula ifyuma fyakwe. Kale, calemoneka kwati ifya musango yu te kuti ficitike. Pali ino nshita, cilende uwanina pa ciswango icakashika cee, ali mupepi no kuwa. Nangu cibe fyo, amaka ya kwa cilende tayakalepwa panono panono. Akawa mu kupumikisha kabili ukuwa kwakwe kukaba ukukalamba.—Ukus. 18:7, 8, 15-19.
IFISWANGO FYAONAULWA
18. (a) Finshi ifyo iciswango cikacita kabili finshi fikafumamo? (b) Mabufumu nshi yakonaulwa ayo ilembo lya kwa Daniele 2:44 lyalandapo? (Moneni akabokoshi pe bula 17.)
18 Ukupepa kwa bufi nga kwaonaulwa, aba mapolitiki abatungululwa na Satana bakasansa Ubufumu bwa kwa Lesa. Apo iciswango te kuti cisanse Ubufumu bwa kwa Lesa mu muulu, ishamfumu sha pe sonde shikasansa abantu bonse abatungilila Ubufumu bwa kwa Lesa pano isonde. Ici cikalenga Lesa akalete inkondo yakwe. (Ukus. 16:13-16; 17:12-14) Daniele alilondolola cimo icikacitika muli iyi inkondo ya kulekeleshako. (Belengeni Daniele 2:44.) Iciswango icalondololwa pa Ukusokolola 13:1, ne cimpashanya ca ciko e lyo ne ciswango ca nsengo shibili fyonse fikonaulwa.
19. Finshi tulingile ukucetekela ukuti e fyo Yehova akacita kabili ino ni nshita ya kucita finshi?
19 Tuleikala mu nshita ilyo umutwe walenga 7 uleteka. Takwakabe imitwe na imbi iikamoneka mu ciswango ilyo tacilaonaulwa. Ubuteko bwa Anglo America e bukalateka ilyo ukupepa kwa bufi kukonaulwa. Ifingi fyo Daniele na Yohane baseseme fyalifikilishiwa. Kanshi tulingile ukucetekela ukuti ukupepa kwa bufi kuli no kupwa e lyo ne nkondo ya Armagedone ili mupepi no kwisa. Lesa alisokolwela kabela ifili no kucitika. Kanshi tulebika amano ku mashiwi ya busesemo aya kutusoka. (2 Pet. 1:19) Ino e nshita ilyo tulingile ukulaumfwila Yehova no kulatungilila Ubufumu bwakwe.—Ukus. 14:6, 7.
[Amafutunoti]
a Muli Baibolo, impendwa 10 ilingi line imininako ifintu ifyakumanina, kanshi muli ili ilyashi iyi impendwa ileimininako amabufumu ayafumine mu buteko bwa bena Roma.
b Nangu ca kuti ifyalo ifyapanga Anglo America e ko fyali ukutula muli ba 1700, Yohane alondolwele ukuti fyali no kutampa ukuteka ilyo ubushiku bwa kwa Shikulu bwali no kutendeka. Na kuba icimonwa ica mwi buuku lya Ukusokolola, califikilishiwa mu “bushiku bwa kwa Shikulu.” (Ukus. 1:10) Umutwe walenga 7, e kutila Britain na America bakwatishe amaka no kutampa ukuteka ilyo inkondo ya kubalilapo yatendeke kabili e lintu batampile ukubombela pamo.
c Daniele alimwenene libela ifyo ubu bufumu bwali no kucimfya mu nkondo ilyo atile: “Ikonaula mu cipesha amano.” (Dan. 8:24) Ku ca kumwenako, ubuteko bwa bena America bwalyonawile sana abalwani ba Anglo America ilyo bwaponeshe iminshinga ibili iya atomiki.
d Moneni icitabo ca Ukusokolola—Akalume ka Kuko Kakalamba Nakapalama!, amabula 240, 241 na 253.
[Akabokoshi pe bula 17]
NI BANI BABA MULI “AYA MABUFUMU YONSE”?
Ubusesemo pali Daniele 2:44 butila Ubufumu bwa kwa Lesa “bukashonaula no kupwisha aya mabufumu yonse.” Ubu busesemo bulanda pa mabufumu ayaimininwako ne filundwa fyalekanalekana ifya cimpashanya.
Inga amabufumu yambi aya bantunse? Ubusesemo ubwalinganako ubwaba mu Ukusokolola bulalondolola bwino sana. Bulondolola ukuti “ishamfumu sha ba pano isonde shonse,” shikalonganikwa ku kulwa na Yehova pa “bushiku bukalamba ubwa kwa Lesa Wa Maka Yonse.” (Ukus. 16:14; 19:19-21) Kanshi te mabufumu fye ayaba mu cimpashanya ayakonaulwa pa Armagedone lelo na mabuteko yonse aya bantunse.
-
-
Imfumu 8 ShasokololwaUlupungu—2012 | June 15
-
-
Imfumu 8 Shasokololwa
Amasesemo ayaba mwi buuku lya kwa Daniele na mu Ukusokolola tayalanda fye pa mfumu 8 nelyo pa mabufumu ya bantunse lelo yalatweba na lintu yakalateka. Kuti twaishiba umwalola aya masesemo nga twaumfwikisha ubusesemo bwa kubalilapo ubwalembwa mu Baibolo.
Ukutula fye na kale, Satana alibika abana bakwe mu mabuteko ayengi nelyo amabufumu. (Luka 4:5, 6) Na lyo line, mabufumu fye aya bantunse ayanono ayaiminapo abena Israele nelyo icilonganino ca Bena Kristu basubwa. Icimonwa ca kwa Daniele ne ca kwa Yohane filanda ukuti amabuteko fye 8 e yakwatishe amaka.
[Ifikope pe bula 12]
(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni mu citabo)
AMASESEMO AYABA AMASESEMO AYABA
MWI BUUKU LYA MWI BUUKU LYA
KWA DANIELE UKUSOKOLOLA
1. Egupti
2. Asiria
3. Babiloni
4. Madai
na Persia
5. Grisi
6. Roma
7. Britain na
Americaa
8. League of Nations
na United Nationsb
ABANTU BA KWA LESA
2000 B.C.E.
Abramu
1500
Uluko lwa bena Israele
1000
Daniele 500
B.C.E./C.E.
Yohane
Israele wa kwa Lesa 500
1000
1500
2000 C.E.
[Futunoti]
[Ifikope]
Icimpashanya Icikalamba (Dan. 2:31-45)
Ifiswango 4 fyafuma muli Bemba (Dan. 7:3-8, 17, 25)
Sukusuku na Sawe (Dan.,icipa. 8)
Iciswango ica mitwe 7 (Ukus. 13:1-10, 16-18)
Iciswango icakwata insengo shibili e citungilila icimpashanya ca ciswango (Ukus. 13:11-15)
[Abatusuminishe]
Photo credits: Egupti na Roma: Photograph taken by courtesy of the British Museum; Medo-Persia: Musée du Louvre, Paris
-
-
Amepusho Ukufuma ku BabelengaUlupungu—2012 | June 15
-
-
Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Ni lilali Anglo America yaishileba ubuteko bwa calo ubwakwatisha amaka ubwalenga 7 mu busesemo bwa mu Baibolo?
▪ Icimpashanya icikalamba ica cela ico Imfumu Nebukadnesari yamwene tacimininako amabuteko yonse aya maka. (Dan. 2:31-45) Icimpashanya cimininako amabuteko ayalecusha abantu ba kwa Lesa mu nshita ya kwa Daniele e lyo na ku ntanshi.
Ukulingana ne fyo Daniele alondolwele icimpashanya ca cela, ubuteko ubwakwatisha amaka ubwa Anglo America tabwali no kucimfya ubuteko bwa Roma lelo bwali no kufuma mu buteko bwa Roma. Mu cimpashanya, Daniele atile icela catendekele ku molu ukushinta ku makasa na ku fikondo. (Ku makasa ne fikondo kwali icela icatobenkana ne bumba.)a Ubu bulondoloshi bulangilila ukuti ubuteko bwakwatisha amaka ubwa Anglo America bwali no kufuma ku molu aya cela. Ilyashi lya kale nalyo litila ukuti ubu bulondoloshi bwa cine. Ku kupwa kwa ba 1700 e lyo Britain yafumine mu buteko bwa Roma no kutendeka ukukwata amaka. Pa numa, America yaishileba ubuteko bwa maka. Nangu cibe ifyo, ubuteko bwakwatisha amaka ubwalenga 7 mu busesemo bwali tabulabako. Mulandu nshi twalandila ifi? Pantu Britain na America ninshi tabalaumana akapi. Lelo batendeke ukubombela pamo ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Kubalilapo.
Pali ilya nshita “abana ba bufumu” bali abacincila maka maka mu United States umwabela amaofeshi yabo ayakalamba ayaba mu Brooklyn mu New York. (Mat. 13:36-43) Aba mwi bumba lya basubwa bali abacincila mu kushimikila mu fyalo ifyaletekwa no Buteko bwa Britain. Ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Kubalilapo, icalo ca Britain na America balyumene akapi ukulwisha abalwani babo. Na kabili icalo ca Britain na America, babombele pamo ku kulwisha abana bambi aba “mwanakashi” uwa kwa Lesa. Batendeke ukubinda impapulo e lyo no kubika mu fifungo abaletungulula umulimo wa kushimikila.—Ukus. 12:17.
Ukulingana ne fyo ubusesemo bwa mu Baibolo bulanda, kuti twatila ubuteko bwakwatisha amaka ubwalenga 7 tabwaliko ku kupwa kwa ba 1700 ilyo Britain yatendeke fye ukukwata amaka. Lelo bwaishilebako ilyo ubushiku bwa kwa Shikulu bwatendeke.b
-