Ifyo Baibolo Isambilisha

Bushe Ifyo Basayantisti Basanga Filomfwana ne Fyalembwa mu Baibolo?

“Ico ntemwa sana muli sayansi kusanga fimo ifipya ifyo nshaishibe, no kwiluka ukuti, ‘Kanshi e fyo Lesa acipangile!’”—HENRY SCHAEFER, PROFESA MULI CHEMISTRY.

SAYANSI ilatwafwa sana ukwishiba ifyo isonde lyapangwa bwino kabili mu nshila ya kupapusha ica kuti abantu abengi nga baishiba ifi, balacindika Lesa ukuti alikwatisha amano na maka. Kanshi abantu bamona ukuti sayansi ilabafwa ukwishiba bwino ifyo isonde lyapangwa e lyo ne fyo Lesa atontonkanya.

Ifi abantu batontonkanya e filanda na Baibolo. Abena Roma 1:20 itila: “Imibele [ya kwa Lesa], ukutula fye apo abumbile umuntu, bailukila ku fyo abumba, muli ifi e mo belukila amaka yakwe aya pe pamo na buLesa bwakwe.” E fyo na Amalumbo 19:1, 2 ilanda ukuti: “Imyulu ilebila ubukata bwa kwa Lesa; no lwelele lulesosa umulimo wa minwe yakwe. Akasuba na kasuba kakonkanyapo ukusosa, kabili ubushiku no bushiku bulanga ukwishiba.” Nangu ca kutila isonde lyapangwa mu cipesha amano, finono fye twingasambililako pa fyo Kabumba wesu aba.

Te Fyonse Sayansi Itweba

Te fyonse ifyo twingasambilila pali Lesa muli sayansi. Ku ca kumwenako, uwasambilila sayansi kuti alondolola tonse utupanga keke, lelo bushe ifyo alalondolola kuti fyamulenga ukwishiba umulandu bapangile keke na bo bapangile? Pa kuti asuke amepusho ya musango yu, ayo abengi bengamona ukuti yantu yacindama nga nshi, kano aipusha uwapangile keke.

Sayantisti wa ku Austria, Erwin Schrödinger, uo bapeelapo ne cilambu pa kwishiba sana ifya sayansi alembele ukuti, sayansi ilalanda “pa fintu ifingi ifya cine lelo tailanda . . . Pa fintu ifyacindama sana ifyo tufwaisha ukwishiba.” Atile, pali ifi pasanshiwa no kufwaisha ukwishiba “Lesa na pa fya kwikala umuyayaya.” Ku ca kumwenako, ni Lesa fye e wingasuka amepusho pamo nga: Mulandu nshi kwabela umuulu ne sonde? Mulandu nshi mwi sonde mwabela ifya mweo ifingi, ukubikako na bantu? Nga cine cine Lesa wa maka yonse, mulandu nshi asuminishisha ububifi na macushi? Bushe kwaliba isubilo ku bafwa?

Bushe Lesa alyasuka aya mepusho? Ee, alyasuka muli Baibolo. (2 Timote 3:16) Nalimo kuti mwatontonkanya ukutila ‘Kuti nashininkisha shani ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa?’ Ifyo Baibolo ilanda pe sonde fifwile ukumfwana ne fyo sayansi ilanda, pantu ifyo Lesa abumba fifwile ukumfwana ne fyo Baibolo ilanda. Bushe ifyalanda Baibolo filomfwana ne fyo sayansi ilanda? Natulande pa fya kumwenako fimo.

Baibolo E Yabalilepo Ukulanda pa fya Sayansi

Ilyo Baibolo yalelembwa, abantu abengi tabasumine ukuti amafunde ya mu bubumbo e yaletungulula ifintu, basumine ukuti balesa balekanalekana baleikala mu calo kabili e bakwete amaka pa kasuba, umweshi, imiceele, pa bufyashi, e lyo na pa fintu fimbi. Lelo ifi te fyo bakasesema ba kwa Lesa abaHebere basumine. Kwena balishibe ukuti Yehova Lesa kuti abomfya amaka yakwe ukutungulula ifya mwi sonde, balishibe no kuti inshita imo alicitilepo ifi. (Yoshua 10:12-14; 2 Ishamfumu 20:9-11) Na lyo line, Profesa wa nsamushi uwa pa University of Oxford, John Lennox uwa ku England atile, “takwali umulandu wa kuti bakasesema baleke ukusumina muli [balesa ba kwelenganya fye] . . . , pantu ukufuma fye na kale tabatalile abasuminamo. Icalengele ukuti besumina muli aba balesa ca kuti basumine muli Lesa wa Cine Umo, uwabumbile umuulu ne sonde.”

Bushe ukusumina muli Lesa wa cine kwabacingilile shani ku kucetekela imipashi? Lesa wa cine alisokolwele kuli bena ukuti e utungulula ifya mu muulu na pe sonde ukubomfya amafunde yakwe ne fipope. Ku ca kumwenako, imyaka ukucila pali 3,500 ku numa, Yehova Lesa aipwishe umubomfi wakwe Yobo ukuti: “Bushe walishiba ifipope imyulu ikonka?” (Yobo 38:33) Mu mwaka wa 600 B.C.E., kasesema Yeremia alembele pa “fipope fya muulu ne sonde.”—Yeremia 33:25.

Kanshi, abantu bonse abaliko kale kabili abasumine mu fyo bakasesema balembele muli Baibolo balishibe ukuti umuulu ne sonde fyaletungululwa na mafunde ya kwa Lesa, tafyaletungululwa na balesa ba bufi, nelyo aba kwelenganya fye. E mulandu wine, abantu abaletiina Lesa tabalefukamina ifintu ifyo Lesa apanga pamo nga akasuba, umweshi, nelyo intanda, kabili tabalefitiina. (Amalango 4:15-19) Lelo balemona ifyo Lesa abumba ukuti fya kusambililako pa mano, amaka, e lyo ne mibele imbi iyo Lesa akwata.—Amalumbo 8:3-9; Amapinda 3:19, 20.

Nga filya na basayantisti abengi basumina, abaHebere ba ku kale na bo balishibe ukuti umuulu ne sonde fyalikwete intendekelo. Pa Ukutendeka 1:1 patila: “Pa kutendeka Lesa apangile umuulu e lyo ne sonde.” Na kabili imyaka 3,500 iyapita, Lesa aebele umubomfi wakwe Yobo ukuti ‘akobeka isonde apashaba akantu,’ nelyo ukuti lyaba fye mu lwelele. (Yobo 26:7) Na kabili, imyaka ukucila 2,500 iyapita, kasesema Esaya alembele ukuti isonde lyalibulungana.—Esaya 40:22.a

Ca cine, ifyo Baibolo ilanda filomfwana ne fyo sayansi ilanda pe sonde. Na kuba, Baibolo na sayansi kuti fyatwafwa ukusambilila pali Lesa, kanshi tufwile ukusambilila fyonse fibili. Nga twasuulapo cimo ninshi twaisalila ishuko lya kwishiba Lesa.—Amalumbo 119:105; Esaya 40:26.

[Futunoti]

BUSHE MWALITONTONKANYAPO?

● Finshi ububumbo butusambilisha pali Lesa?—Abena Roma 1:20.

● Cine nshi pali Lesa ico basayantisti bashingalondolola?—2 Timote 3:16.

● Mulandu nshi bakasesema ba kwa Lesa wa cine aba ku kale bashasuminine mu kuti ifyabumbwa fyaletungululwa na balesa?—Yeremia 33:25.

[Amashiwi pe bula 25]

Ifya mu muulu ne fya pe sonde fitungululwa na mafunde—“ifipope fya mu muulu ne sonde.”—YEREMIA 33:25