Iseni Tunukule Ubowa!

Uulemba Loleni! mu Czech Republic

MUFWILE mwalilyapo ubowa—nalimo ubwa kwipika, ubwa kusalula, ubwa koca nelyo ubwa kusashila. Nakalimo mwalitemwa ifyo bumoneka nga filya abalenga ifikope babutemwa, icilenga no kuti balebulenga na mu malyashi ya bana. Bushe ubowa finshi? Bukula shani? Bunukulwa shani kabili ni bani babunukula? Natumone ifyo bwaba.

Kwena ubowa tabwalubika. Tabwaba na mabula, tabwaba na maluba, tabumoneka nge fimenwa fimbi. E co buleshibikwa bwangu. Ubowa ubwingi bulakula sana no kusaapuka. Lelo bwaba ubwalekanalekana kabili ubwa misango misango. Kwaba fye no bowa ububeeka nga kwafiita. Ubowa cimenwa icabula mabula. Lelo, kwaliba ifimenwa ifingi ifyapalo bowa. Ku ca kumwenako kwaba ne fyapalo bowa ifiba mu menshi. Kwaba na fimbi ifyapalo bowa ifimena ku miti kabili fimoneka ifyapampana.

Bushe Ubowa Finshi?

Pa myaka iingi basayantisiti baishibe ukuti ubowa cimenwa caibela kabili ica kupapusha. Muno nshiku, abasambilila pa fimenwa batila ubowa buimenena fye. Batila ubowa tabwapalako ku cimenwa cimbi pantu ifyo bwaba, ifyo bukula ne fyo bulya fyaliibela. Ubowa ubwingi balalya, kabili bumbi na bo babubomfya ku kundapilako. Bumbi bwena bulakola.

Aba pa kale balishibe ubowa ubwa kulya no bwalekola. Abantu abengi abapiina abekala mu mishi beta ubowa abati “inama ya mu mpanga.”

Ifyo Ubowa Bumena Cipapwa

Bushe ubowa bumena shani? Calisendele nshita pa kuti basayantisiti beshibe ifyo bumena. Lelo, twalishiba ukuti ubowa nga bwakula bulasalanganya utuseke utunono sana utushimoneka, utu tulolululwa ku mwela. Ilyo utu tuseke twaba mu mushili tulaaluka twaba kwati tubushishi utwapala isumbu. Kabili kuli ubu bushishi e kumena ubowa, ubo tunukula.

Pa kuti ubowa bukule bukabila ukutungililwa ku tushishi twalekanalekana utulenga umushili ukufunda. Kanshi, e co bumenena mu mpanga, mu mabala, na mu fyani. Imiti iyalwala na mabula ayauma nelyo iyabola e ipanga umufundo wa bowa, kanshi ubowa bulawamyako impanga. Ilyo ubowa bukulila mu mabula yauma ayalukuta, na mu fimenwa fimbi ifyafwa, na mu tumuti twauma, bulenga umushili uwine ukufunda. Ubowa bumo bukulila mu miti yalelema pa kuti filetungililana. Ubowa nga bwakula amenshi ne fintu fimbi ukufuma mu mushili, buleka fimo fyaya ku miti. Imiti na yo ipeela umufundo ku bowa.

Na kabili pa kuti ubowa bukule bukabila umutonshi ne cikabilila. Uyo e mulandu bumenena ubwingi imfula nga yaloboka. Umo imiceele yawama, ubowa bumbi bukula fye mu bushiku bumo ukufika apo bupela. Ubowa bumo bukula fye mu nshiku 10 nelyo 14 no kufika apo bupela. Bumbi na bo bulekala inshita iitali. Ubushishi ubo ubowa bumenako kuti bwaikala imyaka iingi. Kabili ubowa bumbi kuti bwaikala imyaka 600 nge fyo abapima basanga.

Kwaba ubowa na bumbi ubwaibela ubukwata icena icikali nge icikuuku ca ku mubanga. Uyo e mulandu imbwa shinunshisha icena ca buko ilyo shili amamita 6 ukufuma apabelele ubu bwine ubowa nangu ca kutila ubu bowa buba mu mushili.a

Ni Bani Banukula Ubowa?

Abantu batendeke kale ukunukula ubowa mu fifulo ifingi. Nomba, mu fifulo fimo ifya ku Western Europe na North America, ukunukula ubowa mulimo wa baishibisha fye ukunukula abashitisha ku bamakwebo. Inga ni mu Central na Eastern Europe mwena ukunukula ubowa mulimo uo abantu banasha. Ukunukula ubowa te mulimo fye wa bekala mu mishi. Abengi abekala mu matauni batemwa ukunukula ubowa mu mpanga pa mpela ya milungu. Baya mu kupupwako umwela no kufwaya umunani wa kutobela. Bushe abantu banukula shani ubowa?

Ilingi line abanukula ubowa bacelela lucelocelo, ilyo fye bwamena. Benda panono panono ilyo balefwayafwaya mu fyani, mu mpukutu, nelyo ku fimuti umo ubowa bumena. Balasamwina, kabili bafwala fye ne nsapato shakosa nelyo amacombo. Abanukula ubowa benda umutalalila pa kukanapumfyanya ubwina nama.

Seni mumone! Umo amona ubowa. Ainama alebuceceta ukwabulo kukumyako, pa kuti eshibe nga balalya. Anukulamo ubusapwike pantu eko engeshibila nga cine cine bowa. Ilyo ashininkisha ukuti ubowa asanga balalya, anukwila ku munkumbi, te ku bowa bwine. Ilyo line fye, akuntako iloba no kufumyako ubuliliiwe ku mititi nelyo ubonaike. Ubowa ubusuma abubika mu museke, lelo bulya ubonaike abubwekesha mu mpukutu nelyo mu mushili. Tabanukwila muli pulastiki nelyo mu cipe cakupikilwa pantu kuti bwabola ilyo bashilafika na ku ng’anda.

Ukunukula ubowa kuti na kabili kwalenga abantu ukwangalila pamo. Umubomfi wa Bwina Kristu umo atila: “Intanshi tuya mu kushimikila, nomba nga twapwa ukushimikila tulaipakisha ukwangalila pamo. Limo limo tuya fye bonse mu mpanga ili mupepi mu kunukula ubowa capamo. Ilyo tulefwaya ubowa, tulashimika ifya kukumanya fya mu butumikishi no kuipakisha icine cine.”

Ifya Kwipika Ubowa

Kwabe nshila ishingi isha kwipikilamo ubowa. Bumo busuma icine cine ica kuti buba pa fya kulya ifyo abantu balya lyonse. Ku ca kumwenako abantu abengi batemwa ukusalula ubowa beta ati portobello kwati ni nama balesalula. E lyo limo balabupandaula no kubusalwila pamo no musalu. Ubowa ubwingi babwipikila pamo ne fya kulya fimbi pa kuti finunkile. Nga ca kuti babwanika bwino ku kasuba ubowa buba ca kulya icisuma ku mubili. Imisango imbi iya bowa ilakwata amaprotini, amafitamini ne fintu fimbi ifisuma ku mubili.

Ubowa bulabola bwangu. E co kano mwabulya ubushiku bwine mwabunukula. Abaishibisha ubowa batila, nga tabusungilwe bwino bulakola. Nga tamulefwaya ukubulya lilya line mwabunukula, kuti nakalimo mwabwanika nelyo mwabufubulula. Nga mwacite fyo ninshi kuti mwalya ubowa umwaka onse. Kuti mwaishibilapo na fimbi nga mwabelenga ifitabo filanda pa kunukula ubowa.

Cenjeleni

Nga ca kuti tamwanukulapo ubowa kabili mulefwaya mwishibe ubwa kunukula, intanshi fwailisheni. Sambilileni no kwishiba ubowa ubo balya no bukola ubusangwa uko mwikala. Bwishibeni bwino. Kabili kuti mwafwaya no kulanda na babwishiba bwino. Te kwesha ukunukula ubowa pantu fye bulemoneka ubusuma kabili bulenunkila. Nga tamubwishibe bwino, mwibunukula! Ubowa bumo ubukola kuti bwaonaula ifya kulya fyonse. Nga ca kuti ilyo fye mwabulya mwalaumfwa umuseluselu nelyo umutwe walakalipa, kabiyeni ku cipatala bwangu bwangu.

Nampo nga mwalyeshako ukunukula ubowa nelyo tamwaeshako kwena kuti mwamona ukuti bulamoneka bwino. Nga mwacite fyo cikamucinkulako ukuti ifi filengwa na Lesa ifya kupapusha tafiimenena fye. Filya fine fimbi ifipapwa fya muli lino isonde fyaba, filangisha ukuti kwaliba Kabumba uwa mano kabili uwaba no kutemwa.—Ukutendeka 1:11-13; Amalumbo 104:24

[Futunoti]

[Icikope pe bula 18]

Ubowa ubwitwa Morel

[Icikope pe bula 18]

Ubowa ubwitwa Shiitake

[Icikope pe bula 18]

Ubowa ubwitwa Portobello

[Icikope pe bula 18]

Ubowa ubwitwa Cremini