‘Londolola Itempele’

1-3. (a) Cinshi twingalandila ukuti icimonwa Esekiele amwene ice tempele lya lulumbi calimusansamwishe? (Moneni icikope pa ntendekelo.) (b) Finshi twalasambililapo muli cino cipandwa?

ELENGANYENI Esekiele ninshi ali ne myaka 50. Pali iyi nshita ninshi naikala muli bunkole imyaka 25, kabili ninshi palipita imyaka iingi ukutula apo baonawilile itempele mu Yerusalemu. Nga ca kuti Esekiele aletontonkanyapo pa kuyaba shimapepo mu Yerusalemu, afwile pali iyi nshita aletontonkanya ukuti nomba te kuti ficitike. Pali no kupita imyaka 56 pa kuti abantu ba kwa Lesa bafume muli bunkole, kanshi Esekiele alishibe ukuti nalimo ali no kufwa pa nshita abantu ba kwa Yehova bali no kubwelelamo ku calo cabo, na lintu bali no kukuula cipya cipya itempele. (Yer. 25:11) Bushe ifi aletontonkanya fyalemulenga aba no bulanda?

² Yehova alilangulukileko Esekiele ifi amulangile icimonwa icalandile pa fintu ifingi pali iyi inshita, pantu calisansamwishe sana ulya mwaume uwali ne citetekelo, kabili calilengele aba sana ne subilo. Muli ici cimonwa kasesema balimutwele ku calo afumine, kabili bamutwele pa lupili ulutali sana. Ilyo ali pali ulu ulupili, amonene no “mwaume uwalemoneka kwati apangilwa no mukuba.” Uyu malaika amulangile bwino bwino itempele lya lulumbi. (Belengeni Esekiele 40:1-4.) Ifyo balemulanga fyalemoneka kwati fya cine cine. Ifyo Esekiele amwene fifwile fyalikoseshe icitetekelo cakwe, kabili fyalimupapwishe. Nangu ca kuti itempele amwene lyalikwete ifingi ifyo aishibe, lyalipusaninine fye ne tempele aishibe ilyali mu Yerusalemu.

³ Ici icimonwa ca kupapusha, e co balandapo sana mu fipandwa 9 ifya kulekeleshako ifye buuku lya kwa Esekiele. Nomba natulande pa fyo tulingile ukubikako amano ilyo tulesambilila pali ici cimonwa no kwishiba umo calola. Lyena twalamona nga ca kuti itempele Esekiele amwene, lyali litempele ilikalamba ilya ku mupashi, lilya line Paulo alandilepo sana ilyo papitile imyaka iingi ukutula apo Esekiele amwenene icimonwa. Na mu kulekelesha twalamona ifyo cilya cimonwa cakumine Esekiele na bankole banankwe.

Tulingile Ukubomfya Inshila Imbi pa Kulondolola Itempele

4. Bushe kale twalelondolola shani icimonwa ce tempele, lelo nomba tulingile ukulacilondolola shani?

⁴ Kale mu mpapulo shesu twalelanda ukuti Esekiele amwene itempele ilikalamba ilya ku mupashi ilya kwa Yehova, lilya line umupashi walengele umutumwa Paulo ukulandapo muli kalata alembeele AbaHebere.a Ifi twalelanda mu mpapulo shesu fyalengele tulelanda ukuti ifingi ifyali mwi tempele ilyo Esekiele amwene mu cimonwa, fyaleimininako fimo. Pa kulanda ifi twalebomfya ifyo umutumwa Paulo alondolwele itenti lya mushilo. Na lyo line, pa numa ya kupepelapo, ukusambililapo sana e lyo no kutontonkanyapo sana, twamwene ukuti tulingile ukubomfya inshila iya-anguka pa kulondolola itempele ilyo Esekiele amwene mu cimonwa.

5, 6. (a) Bushe umutumwa Paulo alangile shani ukuti ali-icefya ilyo alelondolola itenti lya mushilo? (b) Finshi Paulo alandile ilyo alelanda pali fimo ifyali mwi tenti lya mushilo, kabili kuti twabomfya shani ifyo alandile pa kumfwikisha icimonwa Esekiele amwene ice itempele?

⁵ Caliba bwino ifi nomba tatulanda ukuti fyonse ifyali mwi tempele lyali mu cimonwa ico Esekiele amwene fyali busesemo ubwaleimininako fimo. Cinshi twalandila ifi? Natulande pa ca kumwenako icisuma sana. Ilyo Paulo alelanda pe tenti lya mushilo na pe tempele lya ku mupashi, alilandile sana pa fyali mwi tenti lya mushilo pamo nga, icifutumwino ca golde, inkupiko ya pa cipao, ne nongo ya golde umwali mana. Bushe alilandile ukuti ifi fyaleimininako ifintu fimo? Ukwabula no kutwishika umupashi wa mushilo tawamwebele ukucita ifi. Lelo umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ino te nshita ya kuti nondolole fyonse pali ifi fintu.” (Heb. 9:4, 5) Paulo ali-itemenwe ukukonka ifyo umupashi wa mushilo wamwebele no kutwalilila ukulolela Yehova.—Heb. 9:8.

⁶ Kuti cawama twacita ifi fine na pa kulondolola itempele Esekiele amwene mu cimonwa. Ili itempele nalyo lyalikwata ifintu ifingi. Nga tulekabila ubulondoloshi na bumbi, kuti cawama twalolela Yehova asokolwelapo na fimbi. (Belengeni Mika 7:7.) Bushe tufwile ukulanda ukuti umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova tawalenga twaishibilapo na fimbi pali ici cimonwa? Awe nakalya!

Bushe Itempele Esekiele Amwene Litempele Ilikalamba Ilya ku Mupashi?

7, 8. (a) Finshi nomba fyalwike pa fyo twaishibe? (b) Bushe itempele Esekiele amwene mu cimonwa lyapusana shani ne tempele lya ku mupashi ilyo Paulo alondolwele?

⁷ Nga fintu tulandilepo kale, pa myaka iingi, twalelanda mu mpapulo shesu ukuti, itempele Esekiele amwene litempele ilikalamba ilya ku mupashi ilya kwa Yehova, lilya line umupashi wa mushilo walengele Paulo alandepo muli kalata alembeele AbaHebere. Lelo ukusambililapo na fimbi kwalenga twishibe ukuti, itempele Esekiele amwene te tempele ilikalamba ilya ku mupashi. Cinshi twalandila ifi?

⁸ Ica kubalilapo, itempele Esekiele amwene, lyalipusana ne fyo Paulo alondolwele. Tontonkanyeni pali ici, umutumwa Paulo alilondolwele ukuti itenti lya mushilo ilyaliko mu nshiku sha kwa Mose, lyali cinshingwa ca fintu ifikalamba ifyo lyaleimininako. Itenti lya mushilo nalyo lyalikwete umuputule uo baleita ukuti “Umuputule wa Mushilo Nga Nshi,” nga filya fine fyali itempele lya kwa Solomone ne lya kwa Serubabele. Paulo aitile ulya muputule ukuti “incende ya mushilo iyapangwa ne minwe ya bantu,” kabili aulondolwele ukuti, yali ni “ncende ya mushilo iya cine cine.” Lelo uyu muputule tawali ni ncende ya mushilo iya cine cine. Ni ncende nshi iya mushilo iyali iya cine cine? Paulo alandile ukuti: Ni “mu muulu.” (Heb. 9:3, 24) Bushe Esekiele amwene mu muulu? Awe iyo. Mu cimonwa Esekiele amwene tamwaba ifilanga ukuti alemona ifya ku muulu.—Linganyeniko Daniele 7:9, 10, 13, 14.

9, 10. Finshi fyapusana pa kutuula amalambo, pe tempele Esekiele amwene mu cimonwa na pe tempele ilikalamba ilya ku mupashi ilyo Paulo alondolwele?

⁹ Na cimbi icilanga ukuti paliba sana ubupusano pa cimonwa Esekiele amwene na pa fyo Paulo alondolwele, malambo ayo baletuula. Esekiele alyumfwile ifintu ifingi ifyo baebele abantu, intungulushi na bashimapepo pa fyo balingile ukulacita pa kutuula amalambo. Balingile ukulatuula amalambo pa membu shabo. Balingile no kulatuula amalambo ya mutende ayo nalimo bali no kulaliila mu miputule ya kuliilamo iyali pe tempele. (Esek. 43:18, 19; 44:11, 15, 27; 45:15-20, 22-25) Bushe pe tempele ilikalamba ilya ku mupashi balatuulilapo amalambo ya musango uyu?

¹⁰ Icasuko cintu ca-anguka. Paulo alondolwele ukuti: “Ilyo Kristu aishile pamo nga shimapepo mukalamba uwa fintu ifisuma ifyacitika kale, apitile mwi tenti ilikalamba pali ili kabili ilyapwililika nga nshi ilishapangwa ne minwe ya bantu, e kutila, ilishili lya pano isonde. Taingile muli iyi ncende ya mushilo no mulopa wa mbushi no wa bana ba ng’ombe abalume, lelo aingile no mulopa wakwe, kabili aingililemo fye umuku wa limo, no kutulubula umuyayaya.” (Heb. 9:11, 12) Kanshi pe tempele ilikalamba ilya ku mupashi, lilambo fye limo ilyo batuulapo. Ili lilambo lya cilubula, kabili uwatuulile ili ilambo ni Shimapepo Mukalamba umwine, Yesu Kristu. Cailanga fye apabuuta tuutu ukuti itempele ilyo Esekiele amwene mu cimonwa apo baletuulila amalambo ayengi sana, aya mbushi na ya ng’ombe ishilume, talyali litempele ilikalamba ilya ku mupashi.

11. Mulandu nshi inshiku sha kwa Esekiele shishabelele ni nshita ya kwa Lesa iisuma iya kuti asokolele icine pe tempele ilikalamba ilya ku mupashi?

¹¹ Nomba natulande pa calenga bubili ico tulandiile ukuti Esekiele nalimo tamwene itempele ilikalamba ilya ku mupashi: Iyi tayali ni nshita ya kuti Lesa alenge ici icine cishibikwe. Ibukisheni ukuti abo Lesa alefwaya ukuti beshibe ici icimonwa Esekiele amwene, baYuda abali bankole mu Babiloni. Aba abaYuda balekonka Amafunde ya kwa Mose. Ilyo bali no kufuma muli bunkole bali no kubwelelamo ku Yerusalemu no kuyakuula cipya cipya itempele ne ciipailo ca liko pa kuti balekonka aya Amafunde ayalanda pa kupepa kwasanguluka. Lyena bali no kutwalilila ukutuula amalambo pali ici cine ciipailo, kabili ifi fine e fyo baishile mu kucita pa myaka nalimo 600. Elenganyeni ifyo abaYuda bali no kumfwa nga ca kuti icimonwa Esekiele amwene calelanda pe tempele lya ku mupashi apo shimapepo mukalamba ali no kutuula ubumi bwakwe nge lambo, e lyo pa numa balesha ukutuula amalambo yambi pali ili itempele. Bali no kumfwikisha shani ici cimonwa? Bushe ifi tafyali no kulenga baleka ukufwaisha ukukonka amafunde ya kwa Mose? Nga fintu Yehova acita lyonse, alenga icine caishibikwa pa nshita ilya ine cilingile ukwishibikilwapo kabili ilyo amona ukuti nomba nacilinga ukuti abantu bakwe beshibe ici icine.

12-14. Bushe itempele Esekiele amwene mu cimonwa lya-ampana shani ne tempele lya ku mupashi ilyo Paulo alondolwele? (Moneni akabokoshi akaleti “Amatempele Ayapusana, Amasambililo Ayapusana.”)

¹² Nomba bushe itempele ilyo Esekiele amwene mu cimonwa e lyo ne fyo Paulo alondolwele itempele lya ku mupashi, fya-ampana shani? Muleibukisha ukuti ifyo Paulo alandile pa kulondolola itempele lya ku mupashi tafyashintilile pe tempele ilyo Esekiele amwene mu cimonwa, lelo fyashintilile pe tenti lya mushilo ilyaliko mu nshiku sha kwa Mose. Ca cine ukuti Paulo alilandile pa fintu ifyalekanalekana ifyali na mwi tempele ilyo Solomone akuulile e lyo ne lyo Serubabele akuulile, kabili nalimo ifyali na mwi tempele ilyo Esekiele amwene mu cimonwa. Kanshi ifyo Esekiele abikileko amano ilyo alelemba pe tempele amwene mu cimonwa fyalipusana ne fyo Paulo abikileko amano ilyo alelondolola itempele lya ku mupashi.b Nangu ca kuti ifyo balembelepo te fimo fine, lelo filomfwana. Fyumfwana shani?

¹³ Kuti twatila ifi e fyo aya amalyashi yabili aya mu Baibo yomfwana: Kuli Paulo tusambililako ifyo Yehova acita pa kuti abantu balemupepa mu nshila iyasanguluka, e lyo kuli Esekiele kwena tusambililako amafunde Yehova abikako ayo abantu bafwile ukulakonka pa kuti balemupepa mu nshila iyasanguluka. Pa kuti tusambilile ifyo Yehova acita pa kuti kube ukupepa kwasanguluka, Paulo alilondolwele ifyo ifyaba mwi tempele lya ku mupashi fimininako pamo nga, shimapepo mukalamba, amalambo, iciipailo, e lyo no Muputule wa Mushilo Nga Nshi. Nomba pa kukomaila pa mafunde ayo Yehova abikako pa kuti abantu balemupepa mu nshila iyasanguluka, icimonwa ce tempele ilyo Esekiele amwene cilanda sana pa fintu ifingi ifyali mwi tempele ifyo tusambililako amasambililo ayengi pa mafunde Yehova abikako pa kuti tulemupepa mu nshila iyasanguluka.

¹⁴ Bushe ifi fyalwike fitukumine shani? Ukwabula no kutwishika tacilepilibula ukuti finono fye ifyo ifwe twingasambililako ku cimonwa Esekiele amwene. Pa kuti tumone ifyo twingasambililako kuli ici cimonwa, natubale tumone ifyo ici cimonwa cali no kwafwa abaYuda abali ne cishinka mu nshiku sha kwa Esekiele e lyo na mu nshiku shakonkelepo.

Ni Mwi Ici Cimonwa Calolele Kuli Bankole AbaYuda?

15. (a) Cinshi icimonwa Esekiele amwene calelandapo sana? (b) Bupusano nshi bwaba pa fyaba muli Esekiele icipandwa 8 ne fyaba mu cipandwa 40 ukufika ku 48?

¹⁵ Pa kuti twishibe ifyo Baibo ya-asuka ici cipusho, natwasuke amepusho na yambi ayalalenga tumfwikishe ifyo ici cimonwa calelandapo. Ica kubalilapo, finshi ici cimonwa calelandapo? Kuti twatila fye ifyo ici cimonwa calelandapo sana fya kuti ukupepa ukwasanguluka kwali no kubako na kabili! Esekiele afwile alishibe bwino ifi icimonwa calelandapo. Pali iyi nshita ninshi alilemba kale ifyaba muli Esekiele icipandwa 8, umo Yehova alondolwele ifyo itempele mu Yerusalemu lyaonaike. Esekiele afwile alitemenwe sana ukulemba ifyo itempele amwene lyapusene sana ne tempele aishibe ilyali mu Yerusalemu, ifyaba nomba mu cipandwa 40 ukufika ku cipandwa 48. Muli ifi fipandwa tabalanda pa fyo ukupepa ukwasanguluka kwaishileba ukwakowela, lelo balanda pa fyo ukupepa kwasanguluka kufwile ukuba, e kutila ifyo balingile ukulapepa Yehova ukulingana na Mafunde ya kwa Mose.

16. Bushe icimonwa ce tempele ico Esekiele amwene calengele shani abaYuda bashininkisha ukuti ifyo Esaya asobele ninshi kuli imyaka iingi fyali no kucitika?

¹⁶ Pa kuti ukupepa kwa kwa Yehova kube nge fyo kwali pa kubala, kufwile kwaba pa muulu. Ilyo kwali kucili imyaka ukucila pali 100, Yehova alengele kasesema Esaya ukulemba ati: “Mu nshiku sha ku mpela, ulupili apaba ing’anda ya kwa Yehova lukapampamikwa pa muulu wa mpili, kabili bakalwimya ukucila utupili.” (Esa. 2:2) Esaya alimwenene limo ukuti ukupepa ukwasanguluka ukwa kwa Yehova kwali no kubako na kabili, kabili kwali no kuba pa muulu kwati kuli pa muulu wa lupili ulutali ukucila impili shonse. Nomba ni pa ncende nshi Esekiele ali muli ici cimonwa ico Lesa amulangile? Ali “pa lupili ulutali sana,” alelolesha pa ng’anda ya kwa Yehova. (Esek. 40:2) Kanshi icimonwa Esekiele amwene calilengele abaYuda bashininkisha ukuti ukupepa ukwasanguluka kwali no kubako na kabili.

17. Landeni pa fyaba mwi buuku lya kwa Esekiele ifipandwa 40 ukufika ku 48.

¹⁷ Natulandeko panono pa fyo Esekiele amwene ne fyo aumfwile ifyaba muli Esekiele ifipandwa 40 ukufika ku 48. Alimwene uko malaika alepima impongolo, ilinga, imansa, ne ncende ya mushilo iye tempele. (Esek. 40–42) Lyena kwali ifisuma ifyacitike, Yehova alishile no bukata pe tempele! Yehova alifundile abantu bakwe bacipondoka, bashimapepo, ne ntungulushi. (Esek. 43:1-12; 44:10-31; 45:9-12) Esekiele amwene umumana uwafumine mu ncende ya mushilo, wayaponena muli Bemba Yafwa. Monse umo uyu mumana walepita walelenga ifintu fyaba no mweo kabili fyapaalwa. (Esek. 47:1-12) Kabili amwene impanga ya-akanikana ukulingana ne fyo yalingile ukwakanikana, amwene no kupepa kwasanguluka kwaba apo kufwile ukuba, mupepi na pa kati ka mpanga. (Esek. 45:1-8; 47:13–48:35) Finshi ifi amwene fyalepilibula? Ukwabula no kutwishika Yehova alefwaya abantu bakwe bacetekele ukuti ukupepa kwasanguluka kwali no kubako na kabili, kabili kwali no kuba pa muulu. Filya Yehova ali no kuba pa ng’anda yakwe e fyo ali no kulenga yapaalwa, fyali no kulenga amapaalo yalakonkoloka ukufuma pe tempele kabili abantu bali no kupola no kuba no bumi lwa ku mupashi, kabili mu calo mwali no kuba umutende.

18. Bushe filya fine itempele Esekiele amwene mu cimonwa lyali e fyo ne tempele bali no kukuula cipya cipya lyali no kuba? Londololeni.

¹⁸ Ica bubili, bushe filya fine Esekiele amwene itempele mu cimonwa e fyo lyali no kuba? Awe. Esekiele na bankole banankwe abo alondolwelele icimonwa, ilyo line bafwile balishibe ukuti ifyo amwene mu cimonwa fyalikwete umo fyalolele. Cinshi twalandile fi? Ibukisheni ukuti Esekiele amwene ili itempele pa “lupili ulutali sana.” Nangu ca kuti ifi fyaleumfwana ne fyo Esaya aseseme, itempele lya cine cine talyali pa lupili ulutali sana. Itempele lya kwa Solomone lyali pa Lupili lwa Moria mu Yerusalemu, kabili apa pene e po lyali no kuba ilyo bali no kulikuula cipya cipya. Nomba bushe lulya lwali “lupili ulutali sana”? Awe mukwai. Na kuba ulupili lwa Moria balilushinguluka ku mpili shimbi isho lwalingana nasho ubutali nelyo ishalucila. Na kabili itempele Esekiele amwene lyali ilikalamba. Lyalikwete incende iikulu sana iyacingililwe ne linga, iyi ncende yali iikulu sana ica kuti te kuti ikumane pa Lupili lwa Moria. Te kuti ikumane na mu musumba wa Yerusalemu uwaliko mu nshiku sha kwa Solomone! Na cimbi ca kuti bale-enekela ukuti umumana wali no kufuma mu ncende ya mushilo iye tempele no kuyapoosa muli Bemba Yafwa, umo yali no kulenga amenshi yawama. Ica kulekelesha ca kuti, filya mu Calo ca Bulayo mwali impili, tafyali no kulenga imipaka ya mpanga bapeele imikowa yaba iyaololoka nga fintu balondolola mu cimonwa. Kanshi filya Esekiele amwene mu cimonwa fyalikwete umo fyalolele.

19-21. Bushe Yehova alefwaya abantu bomfwe shani nga babeba icimonwa Esekiele amwene, kabili cinshi alefwaila bomfwile ifyo?

¹⁹ Icalenga butatu, bushe abantu ba kwa Esekiele bali no kumfwa shani nga abalondolwela icimonwa? Abantu nga batontonkanya pa mafunde Lesa abikileko pa kupepa kwasanguluka bali no kumfwa insoni. Yehova aebele Esekiele ‘ukulondolwela aba mu ng’anda ya kwa Israele itempele.’ Esekiele ali no kulondolola bwino bwino itempele ica kuti abena Israele bali no “kusambilila pulani ya ili tempele.” Cinshi abantu bali no kutontonkanishisha sana pali ili itempele? Nga fintu tusambilile te pa mulandu wa kuti balingile ukulikuula, lelo ni “pa kuti bomfwe insoni pa filubo fyabo,” nga fintu Yehova alandile.—Belengeni Esekiele 43:10-12.

²⁰ Mulandu nshi ici cimonwa cakumiine sana kampingu ya bantu abali no mutima uusuma no kubalenga baumfwa insoni? Moneni ifyo Esekiele bamwebele ati: “We mwana wa muntu, ubikeko sana amano, ulolekeshe, kabili umfwikishe ifyo ndekweba pa mafunde ye tempele lya kwa Yehova.” (Esek. 44:5) Pa miku iingi Esekiele aleumfwa ifyo balelanda pa mafunde. (Esek. 43:11, 12; 44:24; 46:14) Ilingi line Esekiele balemwibukishako na pa fipimo fya kwa Yehova, ukubikako fye ne fyo umukono walingile ukulepa e lyo ne fyo amasekelo yalungama yalingile ukuba. (Esek. 40:5; 45:10-12; linganyeniko Amapinda 16:11.) E mulandu wine mu lulimi balembelemo Baibo, Esekiele abomfeshe amashiwi pamo nga “ukupima,” “ukupiminako” na yaba nga aya ukucila pa miku 50 muli ici cimonwa cimo fye!

²¹ Finshi Yehova alefwaya abantu bakwe beshibe ilyo alelanda pa fipimo, ifya kupiminako na pa mafunde? Cimoneka kwati Yehova alefwaya bomfwikishe, ilyo alebebukishako icishinka icacindama ica kuti, Yehova eka e ubikako amafunde pa fyo ukupepa ukwasanguluka kufwile ukuba. Bonse abalekele ukukonka aya amafunde balingile ukumfwa insoni! Bushe abaYuda basambilile shani amasambililo ya musango uyu kuli ici cimonwa? Mu cipandwa cikonkelepo tukasambilila pa fya kumwenako fimo, ifi ifya kumwenako fikalenga tukeshibe bwino bwino ifyo ici cimonwa catukuma muno nshiku.