UBUMI BWABO

Tulafwaisha Ukubombela Yehova Ukuli fye Konse

Abashimika ili lyashi ni ba Markus na ba Janny Hartlief

Ba Markus batile, nshabalile njapo mu kushimikila neka. Naleumfwa umwenso sana ica kuti lyonse nga naya mu kushimikila, mu molu mwaletalala. Icabipishe ca kuti abantu mu cifulo naleshimikila tabatemenwe imbila nsuma. Bamo balekalipa sana ica kuti balefwaya no kunguma. Mu mweshi wa kubalilapo ilyo natendeke bupainiya, nashalike fye akatabo kamo!

IFI fyacitike mu 1949, apapitile nomba ne myaka ukucila 60. Lelo te muli uyu mwaka ilyashi lyandi lyatendeke, lyatendeke kale sana. Batata, ba Hendrik, balepanga insapato kabili bali balimi mwi tauni ilinono ilya Donderen, ilyali ku kapinda ka ku kuso aka Drenthe, mu Netherlands. Uku kwine e ko nafyalilwe mu 1927. Fwe bana twali 7 kabili nine nali uwalenga bune. Twaleikala ku mushi kabili ing’anda yesu yali mu mbali ya musebo uwa lukungu. Abena mupalamano besu abengi bali balimi kabili na ine nalitemenwe ukulima. Mu 1947 ilyo nali ne myaka 19, umwina mupalamano wesu Theunis Beene, e wanshimikile icine. Kwena, Theunis nshamutemenwe ilyo namumwene umuku wa kubalilapo, lelo pa numa ya Nkondo ya Calo iya Bubili, aishileba Inte ya kwa Yehova kabili nalimwene ukuti alyalwike. Aishileba umuntu umusuma ukucila ifyo ali kale. Ici calengele ukuti ndekutikisha nga alenshimikila pali paradaise iikaba pe sonde iyo Lesa alaya. Tapakokwele, nalisumine ukusambilila Baibolo kabili twaishileba ifibusa fya cine cine.a

Natendeke ukushimikila mu May, mu 1948 kabili umweshi wakonkelepo, pa 20 June, nalibatishiwe pa kulongana kwa citungu mu Utrecht. Pa 1 January, mu 1949, natendeke bupainiya bwa nshita yonse kabili bantumine ku Borculo, umushi uwabela ku kabanga ka Netherlands, ukwali icilonganino cimo icinono. Ukufuma uko naleikala ukuya ku Borculo palepele amakilomita 130, e ico napingwilepo ukuya ne ncinga. Nalemona kwati nalaendapo fye ama-awala 6 lelo pa mulandu wa mfula ne cipuupu ca mwela, naendelepo ama-awala 12, nangu ca kutila nalininine ne shitima ilyo kwashele amakilomita 90! Awe nasukile nafika ku Borculo icungulo bushiku. Nafikilile pa ng’anda ya ba Nte kabili e po naleikala ilyo nalebomba bupainiya kuli ilya ncende.

Pa numa ya nkondo, abantu tabakwete ifipe ifingi. Nakwete fye suti imo ne toloshi limo, nomba suti yali iikulu e lyo itoloshi na lyo lyali ilipi! Nga fintu nandilepo pa kubala, umweshi wa kubalilapo mu Borculo, ifintu fyalyafishe, lelo Yehova alingafwile ukukwata amasambililo ya Baibolo. Ilyo papitile imyeshi 9, bantumine ku Amsterdam.

NAKUUKILA KU TAUNI

Nakuliile mu citungu umo balelima sana, nomba naishilekuukila ku Amsterdam, umusumba uukalamba uwa mu Netherlands. Umulimo wa kushimikila wale-enda bwino. Mu mweshi wa kubalilapo, nalishiliile abantu ifitabo ifingi ukucila ifyo nashalike mu myeshi 9 ilyo nali ku Borculo. Natendeke ukutungulula amasambililo ya Baibolo ukucila pali 8. Ilyo bansontele ukuba umubomfi wa cilonganino (abo beta pali ino nshita ukuti kampanya we bumba lya baeluda), bampeele ilyashi lya ku cintubwingi ilya kubalilapo. Nali no mwenso sana, lelo ilyo ubushiku bwa kulanda ilyashi bushilafika, banjebele ukukuukila ku cilonganino cimbi. Ala nalitemenwe icine cine. Lelo ico nshaishibe ca kuti mu myaka yali no kukonkapo, nali no kulanda amalyashi ya ku cintubwingi ukucila pali 5,000!

Mu May 1950, bantumine ukuya mu kubombela ku Haarlem. Ilyo nali kulya, banjebele ukuti nkabe kangalila wa muputule. Nalisakamene ica kuti pa nshiku shitatu nshalelaala no kulaala. Naebele munyinefwe Robert Winkler, uwalebomba pa musambo ukuti ndemona ukuti nshifikilepo ukubomba uyu mulimo. Lelo anjebele ati: “Saina fye ifipepala. Ukasambilila ifya kubomba.” Tapakokwele, balinsambilishe pa mweshi umo ifya kubomba umulimo wa kwenda kabili e fyo natendeke no kubomba. Ilyo natandalile icilonganino cimo, naishibene na Janny Taatgen, painiya uwasansamuka, uwatemenwe sana Yehova kabili uwali uwaipeelesha. Mu 1955, twalyupene. Lelo lekeni Janny na o alondolole ifyo atendeke bupainiya ne fyo twabombele pamo ilyo twaupene.

IFYO TWABOMBA UKUTULA APO TWAUPANINA

Ba Janny: Bamayo baishileba ba Nte mu 1945 ninshi ndi ne myaka 11. Balishibe ukuti calicindeme ukusambilisha fwe bana babo batatu Baibolo. Lelo batata tabalefwaya ukuti tulesambilila Baibolo, e ico bamayo baletusambilisha batata nga tabalipo.

Ukulongana nabalilepo ukusangwako, kulongana kwa citungu ukwali ku Hague mu 1950. Ilyo papitile umulungu umo, naile mu kulongana pa Ng’anda ya Bufumu iya mu Assen (Drenthe). Batata balikalipe sana ica kuti balintamfishe pa ng’anda. Bamayo banjebele ati: “Nawishiba ukwa kuyaikala.” Nalishibe ukuti balelanda pali bamunyinefwe na bankashi. E ico, naile mu kwikala na ba Nte abaleikala mupepi, lelo na ko kwine batata baleisa mu kuncusha, e ico nakuukile ku cilonganino ca Deventer (Overijssel) apali amakilomita 95. Lelo apo nali umwaice, aba buteko balikalipile batata pa kuntamfya pa ng’anda. Ici calengele ukuti bambweshe pa ng’anda. Nangula ca kuti batata tabatalile abasambilila icine, mu kuya kwa nshita balinsuminishe ukulalongana no kulashimikila.

Ilyo nabwelele fye pa ng’anda, bamayo balilwele sana, kanshi nine nalebomba imilimo yonse. Nangu cali ifi, nalitwalilile ukubombesha mu fya kwa Lesa kabili mu 1951 nalibatishiwe ninshi ndi ne myaka 17. Mu 1952, ilyo bamayo bapolele, nalibombeleko bupainiya bwa kwafwilisha pa myeshi ibili, nalebomba na bankashi batatu bapainiya. Twaleikala mu bwato kabili twaleshimikila mu matauni yabili ayaba mu citungu ca Drenthe. Natendeke bupainiya bwa nshita yonse mu 1953. Ilyo papitile umwaka umo, kangalila wa muputule umulumendo, atandalile icilonganino cesu. Uyu ni munyinefwe Markus. Mu 1955 twalyupene pantu twalimwene ukuti nga twaupana kuti twabombela bwino Yehova.—Luk. Mil. 4:9-12.

Ba Markus: Pa numa ya bwinga, batutumine ukuya mu kubomba bupainiya ku Veendam (Groningen). Twaleikala mu muputule uunono, mu bwipi wali amamita yabili, e lyo mu butali amamita yatatu. Nangu ca kuti umuputule wali uunono, Janny aliuyemfeshe, kabili walemoneka bwino. Lyonse ubushiku twalesesha itebulo no tupuna tubili pa kuti tubikepo ubusanshi.

Ilyo papitile imyeshi 6, batwebele ukuya mu kutandalila ifilonganino mu Belgium. Mu 1955, mu Belgium mwali fye bakasabankanya 4,000. Pali ino nshita balicila 24,000! Mu Flanders, ku kapinda ka ku kuso aka Belgium, abantu balanda ululimi ulo balandako na ku Netherlands. Na lyo line, ifyo bashimbula amashiwi fyalipusana, kanshi ubu e bwafya twakwete.

Ba Janny: Umulimo wa kwenda ukabila ukuipeelesha icine cine. Pa kuya mu kutandalila ifilonganino twalebomfya incinga kabili twaleikala mu mayanda ya bamunyinefwe. Apo tatwakwete ing’anda, twaleima pali Cibili ulucelo pa kuya ku cilonganino cimbi. Lelo twalemona ukuti umulimo twalebomba wali lipaalo ukufuma kuli Yehova.

Ba Markus: Ilyo twatendeke ukutandalila ifilonganino mu Belgium, tatwaishibemo bamunyinefwe nangu bamo, lelo aba bwananyina baali aba cikuuku sana kabili bakapekape. (Heb. 13:2) Pa myaka yonse iyo twabombele mu Belgium, twalitandalile ifilonganino fyonse ifilanda iciDutch imiku iingi. Ici calilenga ukuti tupaalwe nga nshi. Ku ca kumwenako, twalishibe bamunyinefwe mupepi na bonse mu citungu twalebombela umo balelanda iciDutch, kabili twalibatemenwe icine cine. Abana abengi abaali fye abaice ilya nshita, ino nshita bakalamba. Twalimona uko balunduluka no kuipeela kuli Yehova kabili balibika sana amano ku mulimo wa Bufumu. Twaliba ne nsansa sana pantu abengi pali aba balabombela Yehova mu mulimo wa nshita yonse. (3 Yoh. 4) Ici calilenga ukuti tutwalilile ukubomba umulimo wesu no mweo onse.—Rom. 1:12.

UBWAFYA UBUKALAMBA NA MAPAALO TWAKWETE

Ba Markus: Ukutula fye pa bushiku twaupene, twalefwaisha ukuya kwi Sukulu lya Gileadi. Cila bushiku twalesambilila iciNgeleshi pe awala limo no kucilapo. Lelo tacayangwike ukuisambilisha iciNgeleshi ukubomfya fye ifitabo, e ico twapingwilepo ukuya ku England ilyo twali pa kutuusha pa kuti tukalelanda iciNgeleshi ilyo tuleshimikila abantu. Mu 1963 twapokelele amakalata yabili ayafumine ku maofeshi yakalamba ku Brooklyn. Imo yali yandi imbi yali ya kwa Janny. Kalata napokelele yali ya kunjita ukuya kwi sukulu lya Gileadi pa myeshi 10. Ili sukulu lyali lya kukansha maka maka bamunyina no kubasambilisha ifya kutungulula icilonganino. E ico pa bana be sukulu 100 abo baitile, 82 bali ni bamunyina.

Ba Janny: Muli kalata yandi, banjebele ukuti mfwile ukutontonkanyapo sana no kupepelapo nga kuti nashala mu Belgium ba Markus nga baya ku Gileadi. Ukulanda fye icishinka, calinkalipe. Camoneke kwati Yehova talefwaya ukuti inje ku sukulu lya Gileadi. Nangu cibe ifyo, naibukishe ico ili sukulu lyabelako, e kutila, ukwafwa abasangwako ukulabomba bwino umulimo wa kushimikila imbila nsuma isonde lyonse. E ico nalisumine ukushala, kabili bantumine ukuyabomba bupainiya bwaibela mu musumba wa Ghent pamo na ba Anna na ba Maria Colpaert ababombele bupainiya bwaibela pa myaka iingi.

Ba Markus: Apo nshaishibishe iciNgeleshi, banjebele ukuya ku Brooklyn ninshi kwashala imyeshi 5 ukuti isukulu litendeke. Nalebombela mu dipartimenti umo balonga ifitabo no kufituma e lyo na mu Dipartimenti Yangalila Umulimo wa Kushimikila. Ukubombela pa maofeshi yakalamba no kwafwako ukulonga impapulo sha kutuma ku Asia, ku fyalo fya ku Bulaya, na ku South America kwalengele injishibe bwino bumunyina bwa mwi sonde lyonse. Ndebukisha sana munyinefwe A. H. Macmillan uwali kangalila wa muputule mu nshita ya kwa munyinefwe Russell. Pali ilya nshita munyinefwe Macmillan alikotele kabili taleumfwikisha, lelo talepuswa ku kulongana. Ifi munyinefwe ashalepuswa ku kulongana fyalimfikile sana pa mutima kabili nasambilileko ukuti tufwile ukulabika amano ku kulongana.—Heb. 10:24, 25.

Ba Janny: Twalelanshanya na ba Markus imiku iingu mu mulungu. Ala twalefulukana icine cine! Na lyo line, ba Markus balitemenwe sana ifyo balesambilila ku Gileadi kabili na ine naleipakisha ukushimikila. Pa nshita ba Markus babwelele ukufuma ku United States, naletungulula amasambililo ya Baibolo 17! Ukukaanaba pamo pa myeshi 15 bwali bwafya ubukalamba, lelo nalimwene ukuti Yehova alitupaalile pa fyo twaipeeleshe. Ubushiku ba Markus balebwela, indeke yalicelelwe ama-awala ayengi, kanshi ilyo bafikile, twalililile ninshi natukumbatana. Ukutula ilya nshita, tapaba uwatala asha umunankwe.

TULAITEMENWA UKUBOMBA IMILIMO YONSE IYO BATUPEELA

Ba Markus: Ilyo nafumine ku Gileadi mu December 1964, batwebele ukubombela pa Bethel. Ico tushaishibe ca kuti pa Bethel te po twali no kulabombela lyonse. Ilyo papitile fye imyeshi itatu, batutumine mu kubomba bukangalila bwa citungu ku Flanders. Ilyo ba Aalzen na ba Wiegersma babatumine muli bumishonari ku Belgium, baishileba bakangalila wa citungu, kabili ifwe twabwelelemo ku Bethel uko naile mu kubombela ku Dipartimenti Yangalila Umulimo wa Kushimikila. Ukufuma mu 1968 ukufika mu 1980, twaleti twabombelako pa Bethel, twabombako na mu mulimo wa kwenda. Pa kulekelesha, ukufuma mu 1980 ukufika mu 2005 naishileba kangalila wa citungu na kabili.

Nangu ca kutila ilingi baletupeela imilimo iyalekanalekana, lyonse twaleibukisha ukuti twaipeele kuli Yehova ukuti tulemubombela no mweo wesu onse. Twaletemwa ukubomba umulimo onse uo batupeela, twalicetekele ukuti umulimo onse uo batupeela wa kutwala pa ntanshi umulimo wa Bufumu.

Ba Janny: Nalitemenwe sana ilyo naile na ba Markus ku Brooklyn mu 1977 na lintu twaile ku Patterson mu 1997 ilyo baile mu kusambilila amasambililo na yambi aya bamunyinefwe ababa muli Komiti ya Musambo.

YEHOVA ALISHIBA IFYO TUKABILA

Ba Markus: Mu 1982, Janny balimulepwile kabili alipolele bwino bwino. Pa numa ya myaka itatu, bamunyinefwe aba mu cilonganino ca mu Louvain batwebele ukuti tuleikala mu ng’anda iyali pa muulu wa Ng’anda ya Bufumu. Pa myaka 30 ukutula apo twaupanine, iyi e ng’anda iya kubalilapo iyo twakwetepo. Lyonse pali Cibili nga tuleikisha ifipe pa kukuukila ku cilonganino cimbi, naleikila no kunina amatabo ayali 54 imiku iingi! Mu 2002, twalitemenwe ilyo batupeele ing’anda iishali ya kunina amatabo. Ilyo nali ne myaka 78, batutumine ukubomba bupainiya bwaibela mwi tauni lya Lokeren. Twaliba ne nsansa ukuti balitupeela uyu mulimo no kuti tucili tulaya mu kushimikila cila bushiku.

Ba Janny: Twalibomba mu mulimo wa nshita yonse ukucila pa myaka 120! Twali-imwena na menso ukuti filya Yehova alaya ukuti ‘takatushe nakalya’ no kuti nga tulemubombela ne cishinka ‘tatwakabulwe nangu cimo,’ fya cine.—Heb. 13:5; Amala. 2:7.

Ba Markus: Ilyo twali abaice, twali-ipeele kuli Yehova. Tatwaleifwaila ifikalamba. Tulaitemenwa ukubomba imilimo yonse iyo batupeela pantu twalishiba ukuti, icacindama te ncende tulebombelako nelyo umulimo tulebomba, lelo ni untu tulebombela.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 28]

Pa muulu: Ba Markus (ku kulyo) baleshimikila mupepi na ku Amsterdam mu 1950

[Icikope pe bula 28]

Pe samba: Ba Janny (ku kulyo) mu 1952 ninshi balebomba bupainiya bwa kwafwilisha

[Icikope pe bula 29]

Ku kulyo: Ubushiku twaupene mu 1955

[Amashiwi pe bula 31]

“Twalishiba ukuti, icacindama te ncende tulebombelako nelyo umulimo tulebomba, lelo ni untu tulebombela”