GEORGIA | 1924-1990
Ukulongana Kwalyafwile Abantu Ukuba ne Citetekelo Cakosa
Ukulongana kwa Bwina Kristu kwalyafwile abengi abalebatishiwa ukukosha icitetekelo. Na kuba, Abena Kristu abengi abalebatishiwa baleipeelesha sana ukuti ukulongana kulebeela mu mayanda yabo kwati ni filya fyalecita abatendeke kale ukupepa. Abantu baletemwa sana nga balongana pamo kabili ici calelenga baleikatana no kutemwana.
Nga ca kuti kuli abalefwaya ukubatishiwa, balepekanya ukulongana pa kuti babatishiwe. Mu August mu 1973, bamunyina bakwatile ukulongana ku Sokhumi mupepi na ku lulamba lwa Bemba Wafiita. Lelo abantu 35 abali no kubatishiwa, tababatishiwe. Bakapokola baliputukishe ukulongana kabili balikete bamunyinefwe bamo na bankashi. Pa bo baikete pali na ba Vladimir Gladyuk.
Ilyo fye ba Vladimir na bamunyinefwe bambi babafumishe, balyebele bonse abali no kubatishiwa ukuti balabatishiwa. Ilyo papitile inshiku shibili ukutula pa bushiku balingile ukubatishiwilwapo, abasambi basukile babatishiwa. Ba Vladimir batile: “Twaleumfwa ukuti Yehova ali na ifwe. Pa numa ya lubatisho, twalipepele pamo kabili twalitashishe Yehova.”
Ukubakaanya Kwalilengele Babila Sana Imbila Nsuma
Inshiku shibili pa numa ya lubatisho, ba Vladimir Gladyuk balibekete na kabili. Lyena pa numa, balibakakile mu cifungo pa myaka 5, ba Itta Sudarenko pa myaka 4, na ba Natela Chargeishvili pa myaka ibili. Nangu ca kuti ici calilengele bakasabankanya ukuba no bulanda, balitwalilile ukubila imbila nsuma mu mucenjelo.
Apo tabalefwaya abalashi ba mu buteko ukwishiba ukuti balebila imbila nsuma, tabalebombela mu ncende baleikala lelo baleya mu kubombela mu matauni na mu mishi imbi. Nomba pa mulandu wa kuti balebakaanya ukubila imbila nsuma, calengele ukuti babile sana imbila nsuma mu ncende ishingi.
Mu buteko bwa Komyunisimu, bakasabankanya abaleikala mu misumba iikalamba baleshimikila fye bwino mu misebo umushali sana abantu e lyo na mu maparka. Ilingi balekumanya abantu abalefuma ku matauni na ku mishi iyalekanalekana abaletandalila balupwa lwabo nelyo abaleyako fye mu kushita ifintu. Nga ca kuti uo balelanda nankwe alanga ukuti natemwa ifyo balanshanya, balemwipusha uko ekala ne fyo bakamonana na kabili.
Ba Babutsa Jejelava bali pa baleenda sana mu masamba ya Georgia. Batile: “Apo nalikwete balupwa abengi mu ncende shalekanalekana, takwali abalentunganya pa fyo naleenda sana. Ilyo papitile imyaka nalimo ibili, naletungulula amasambililo ya Baibolo mu Zugdidi ukucila pali 20 e lyo yambi 5 mu Chkhorotsku. Bonse balibatishiwe.”
Takwali Impapulo sha mu CiGeorgian Isha Kupeela Abantu mu Georgia
Bakasabankanya basangile ukuti impapulo sha kupeela abantu isha mu ciGeorgian shalefwaikwa. Ilyo baleya ku fipempu fya kubwelelamo na ku masambililo ya Baibolo, bakasabankanya basangile ukuti Baibolo e lyo ne mpapulo shilanda pa fya mu Baibolo fyalekabilwa mu lulimi ulo abasambi baishibisha.a
Ba Babutsa balilandile ifyo cayafishe ukutungulula isambililo lya Baibolo ukwabula ulupapulo ululi lonse ulwa mu ciGeorgian. Batile: “Nakwete fye Baibolo e lyo ne mpapulo ifya mu ciRussian, kanshi pa kusambilila na basambi nalepilibula fyonse ifyo twali no kusambililapo mu ciGeorgian.” Balebomfya fye dikishonari pa kubafwa ukupilibula ifipande fya muli magazini mu ciGeorgian. Balipilibwile ne buuku lya kwa Mateo lyonse.
Ba Nte abashipa balebomfya tumashini utunono pa mayanda yabo pa kupanga impapulo
Abatendeke fye ukulongana balitemenwe sana ifipande ifyapilibwilwe mu lulimi lwabo ica kuti baliipeeleshe ukulaikopolwela ifyapilibwilwe pa kuti balebelengamo. Apo amaBaibolo ya mu ciGeorgian yalyafishe ukuyasanga, abasambi ba Baibolo abene batendeke ukukopolola Icebo ca kwa Lesa.
“Nalekopolola Cila Bushiku”
Bamunyinefwe e lyo na balesambilila Baibolo balelekanina ukubelenga impapulo ishapilibwilwe mu ciGeorgian. Abalesenda impapulo bali no kulabelengamo fye pa nshiku ishinono nelyo pa milungu iinono. Ilyo aba bwananyina bakwete Baibolo imo fye iya Amalembo ya ciGriki iya mu ciGeorgian, ulupwa lumo lwalikopolwele iyi Baibolo yonse.
Ba Raul Karchava bali fye ne myaka 13 ilyo bawishi babebele ukukopolola Amalembo ya ciGriki. Batile: “Batata balishitile akabokoshi ka mabuuku ya kulembamo ayengi na mapensulo ayengi na mapeni pa kuti bankoseleshe ukukopolola iyi Baibolo. Nangu ca kuti uyu mulimo walinkuliile, nalisumine ukuubomba. Nalekopolola cila bushiku kabili naleleka fye nga ca kuti ndefwaya ukololako amaboko.”
Ulupungu lwa kwa Kalinda na katabo ka Ukubebeta Amalembo Cila Bushiku ifyo balembele fye ku minwe mu ciGeorgian
Balupwa lwa ba Raul balitemenwe sana ilyo baishibe ukuti bamunyina nabasumina ukusha ibuuku pa milungu na imbi pa kuti ba Raul bapwishe ukubomba uyu mulimo wa kukopolola uwayafishe nga nshi. Pa myeshi fye ibili, ba Raul balipwishishe ukukopolola Amalembo ya ciGriki yonse ayali 27.
Nangu ca kuti abalekopolola impapulo balebombesha, kwali abantu na bambi abengi abalefwaya ukusambilila icine kabili abantu balebatishiwa cila mwaka. Pa kuti abantu bakwate impapulo, aba bwananyina balishipile no kuibika mu kapoosa mweo lintu batendeke ukupanga impapulo mu mayanda yabo no kulapeela abantu.
Umulimo wa kubila imbila nsuma ku masamba ya Georgia waleilako fye pa ntanshi. Inga ku kabanga ka ici calo kwena cali shani? Bushe mu musumba ukalamba uwa Tbilisi mwalimo abakwafwa abantu abalefwaya ukusambilila icine pamo nga ba Vaso Kveniashvili abo tulandilepo kale?
Icine Cafika mu Musumba Ukalamba
Muli ba 1970, abalashi ba mu buteko bwa Soviet Union batendeke ukutamfya ba Nte mu mayanda pa kuti baleke ukubombela Lesa. Ifi fine e fyacitike na kuli ba Oleksii na ba Lydia Kurdas abaupene kabili abafumine ku Ukraine no kukukila ku Tbilisi. Balibakakile mu cifungo pa myaka iingi pa mulandu wa kubombela Lesa.
Ba Larisa Kessaeva (Gudadze) muli ba 1970
Ulupwa lwa ba Kurdas lwalesambilishako icine ba Zaur na ba Eteri Kessaev abatemenwe sana ifya mapepo. Abana babo abanakashi ba Larisa, abali ne myaka 15 pali ilya inshita, balishimike ifyacitike ilyo bamonene na ba Oleksii na ba Lydia pa muku wa kubalilapo, batile: “Twalyeseshe ukubashinina ukuti icalici ca baKatolika uko twaleya e kwali fye ukupepa kwa cine. Pa numa ya kulanshanya nabo pa miku iingi, tatwakwete na fimbi ifyo twali no kubeba nomba bena balitwalilile ukulanshanya na ifwe ukubomfya Amalembo.”
Ba Larisa balandile no kuti: “Lyonse ilyo twaleya ku calici, nalebelenga Amafunde Ikumi ayalembelwe pa cibumba pa kati ka fimpashanya fibili; ica kwa Yesu ne ca kwa Maria. Nomba pali bulya bushiku, ilyo ba Oleksii batubelengele Ukufuma 20:4, 5, nalipapile sana. Nalifililwe no kulala pantu naletontonkanya ukuti, ‘Bushe ca cine ukuti ukupepa ifimpashanya kutoba amafunde ya kwa Lesa?’”
Apo ba Larisa balefwaya ukwishiba icasuko, baliile ku calici ilyo bwacele ulucelo no kuyabelenga pe funde litiila, “Wilabasa icimpashanya . . . Wilafikontamina.” Uyu wali e muku wa kubalilapo ukwishiba umwalola ili ifunde. Mu kuya kwa nshita, ba Larisa na bafyashi babo balibatishiwe kabili bali pali ba Nte ba kubalilapo abali mu Tbilisi.
Balilambwilwe pa fyo Batwalilile Ukufwaya Umulinganya
Ilyo papitile imyaka mupepi na 20 ukutula apo ba Vaso Kveniashvili baumfwilepo icine pa muku wa kubalilapo, balimonene no muntu uwaleya mu kulongana kwa Nte sha kwa Yehova mu Tbilisi. Ba Vaso balitemenwe pa kumonana na ba Nte na kabili pantu palipitile inshita iikalamba ukutula apo balanshenyepo nabo.
Ba Vaso Kveniashvili baishileba ba Nte nalimo pa numa ya myaka 24 ukutula apo baumfwililepo icine
Pa kubalilapo, ba Nte bamonene na ba Vaso balesengauka ukulongana nabo pantu baishibikwe ukuti balecita sana ifyabipa kabili balipo abapuupu. Bamo baletiina no kuti nalimo bali ni bashushushu ba calo ca Soviet Union. Ici calengele belabasuminisha ukulongana na Bena Kristu pa myaka 4.
Ilyo baishibe ukuti ba Vaso te bashushushu, balibasuminishe ukutendeka ukulalongana kabili balibatishiwe. Ici calyafwile sana ba Vaso ukupalama kuli “Lesa wa mulinganya” uo batendeke ukufwaya ukwishiba ilyo bali fye abaice. (Esa. 30:18) Balitwalilile ukubombela Yehova ne cishinka ukufika fye na lintu bafwile mu 2014.
Ilyo umwaka wa 1990 walefika, umulimo wa kubila imbila nsuma walishibikwe sana ku kabanga na ku masamba ya Georgia. Bakasabankanya nalimo 900 baletungulula amasambililo ya Baibolo 942. Balipangile umufula uwali no kwafwa na bambi ukubombesha no kulunduluka mu myaka yali no kukonkapo.
a Kwali fye amaBaibolo ayanono ilyo kwali ubuteko bwa Komyunisimu nangu ca kuti amabuuku yamo aya mu Baibolo yalipilibwilwe mu ciGeorgian mu myaka ya ba 400 C.E.—Moneni akabokoshi akaleti “Baibolo ya mu CiGeorgian.”