Ronemaot Smok We i Givim Ded
BIGFALA namba blong man we oli ded i mekem plante man oli wari. Tri man oli ded long haos blong olgeta long evri minit blong evri dei. ?Oli ded from wanem? Smok blong biomass we faea i bonem.
?Wanem ya biomass? Hemia ol samting olsem sitsit blong anamol we i drae, wud we i drae, ol smosmol han blong tri, gras, no ol las kakae blong garen we oli drae finis. Niuspepa blong Nepal, The Kathmandu Post, i talem se wan long evri tri man long wol, hemia bitim tu taosen milian man, oli yusum biomass olsem faeawud blong kuk mo blong mekem haos i wom long koltaem. Plante puaman oli no gat narafala faeawud blong yusum.
Samting we i nogud tumas se, taem man i bonem ol samting ya, smok blong hem i nogud, i olsem posen stret. ?Ale, man i save mekem wanem? Grup ya, Intermediate Technology Development Group (ITDG), we i stap givhan blong mekem laef blong man long plante kantri i kamgud moa, i talem se: “I no hadwok tumas blong winim problem blong rabis smok ya: Yu save mekem se smok i no kam fulap long haos no kijin. Sipos no, yu save karemaot smok ya.”
Faswan advaes se, i moagud blong kuk long open ples nomo. ?Be olsem wanem sipos man i no save mekem olsem from wan risen? ITDG i talem se hem i mas mekem rod blong moa win i save pas long kijin blong ronemaot smok. Hem i save mekem tufala samting ya: Faswan, katem sam hol long ol wol klosap long ruf (kavremap ol hol ya wetem kijin waea blong blokem ol smosmol anamol oli no kam insaed). Seken samting: Putum sam moa windo long kijin no haos (mo putum ol doa long ol windo ya blong yu save satemgud long naet). Tufala rod ya i save letem win i pas moa blong ronemaot smok. Sipos faea i blong mekem haos i wom long koltaem, i nogud blong katem ol hol long wol, be i gat wan narafala isi rod we i save givhan.
ITDG i talem wan gudfala rod we plante man oli yusum, hemia blong wokem wan smol ruf antap long faea, mo joenem wan jimni long hem. Ol smosmol ruf oli no sas sipos oli wokem long kapa, no maet long brikis mo red graon. Ruf ya i hang antap long faea mo wan bigfala paep i joen long hem blong karem smok i goaot tru long ruf blong haos no kijin. Ol man we oli gat save long bisnes ya, oli talem se taem ol man oli katem ol hol long ol wol blong haos no kijin klosap long ruf, mo oli gat wan smol ruf mo jimni antap long faea, samting ya i karemaot 80 pesen blong ol rabis smok. Ol man we oli mekem wan smol ruf olsem antap long faea blong olgeta, oli talem se helt blong olgeta i moagud, ples i klin moa, oli save wok strong moa, mo oli haremgud blong stap long haos. Hemia i pruvum se wan isi samting nomo i save mekem laef i kamgud moa.
[Tok blong pija long pej 14]
Wan kijin long Kenya we i gat wan smol ruf mo jimni antap long faea, ol hol long wol blong haos klosap long ruf, mo plante windo
[Credit Line]
Dr. Nigel Bruce/www.itdg.org