?Yu Yu Save?
Wan Sinagog Long Taem Blong Ol Fas Kristin: Oli droem pija ya blong soemaot sam samting insaed long sinagog long taon ya Gamla, hemia ten kilometa long not is blong Lugun blong Galili. Hemia i givhan long yumi blong save se long taem blong ol fas Kristin, sinagog i olsem wanem
?Sinagog i stat olsem wanem?
TOK ya “sinagog” i kamaot long wan Grik tok we i minim “asembli” o “joen wanples.” Tok ya i stret nomo, from we ol man Jiu long taem bifo, oli stap joen wanples long ol sinagog blong kasem tijing mo mekem wosip. Hibru haf blong Baebol i no tokbaot ol sinagog tumas, be Grik haf i soemaot klia se ol sinagog oli stap finis long taem blong ol fas Kristin.
Bighaf blong ol man blong stadi oli bilif se ol man Jiu oli stat blong yusum ol sinagog long taem ya we oli kalabus long Babilon. Wan buk (Encyclopaedia Judaica) i eksplenem se: “Taem ol man Jiu oli kalabus, oli no gat haos tempol blong olgeta. Long trabol taem olsem, oli nidim we narafala i leftemap tingting blong olgeta, taswe sam samtaem, olsem long Sabat dei, oli joen wanples blong ridim tok blong God.” Taem oli kam fri, i luk olsem se oli gohed blong joen wanples blong prea mo ridim tok blong God. Mo evri ples we oli go long hem, oli stanemap wan sinagog.
Long taem blong ol fas Kristin, ol grup blong ol man Jiu we oli stap long ol ples raonabaot long Mediterenian Si, Medel Is, mo Isrel, oli joen wanples long ol sinagog blong mekem wosip mo sam narafala samting. Lee Levine we i tij long Hibru Yunivesiti blong Jerusalem, i talem se: “Oli yusum ol sinagog blong stadi, mekem kakae we i joen wetem wosip, mekem kot, sakem mane blong halpem ol man, mo mekem ol miting blong politik mo ol narafala miting tu.” Hem i gohed, i se: “Be oli yusum sinagog moa blong mekem wosip.” Taswe yumi kasem save from wanem Jisas i go oltaem long sinagog. (Mak 1:21; 6:2; Luk 4:16) Long ples ya, hem i tijim ol man, i givim advaes, mo i leftemap tingting blong olgeta. Afta we Kristin kongregesen i stanap, aposol Pol tu i prij plante long ol sinagog. Ol man we oli wantem kasem save moa long God oli go oltaem long sinagog. Taswe, taem Pol i go long wan taon, hem i go prij fastaem long sinagog.—Wok 17:1, 2; 18:4.