?Samting We Baebol i Talem Long Saed Blong Ol Man Jiu We Oli Wok Slef Long Babilon, i Stret?

Samwe long 2,600 yia bifo, oli fosem ol man Jiu blong oli go long Babilon, mo oli mas stap olsem prisena longwe blong 70 yia. Long Baebol, God i talemaot fasin blong laef blong olgeta long Babilon, i se: “I gud yufala i wokem ol haos . . . stap gud long hem . . . wokem ol garen . . . yufala i mared blong . . . gat plante pikinini . . . yufala i mas wok strong, blong givhan long ol taon ya we mi mi mekem yufala i kam wok slef long olgeta.” (Jeremaea 29:1, 4-7) ?Laef blong ol man Jiu i sem mak long ol tok ya?

Ol man blong mekem risej, oli stadi long bitim 100 ston blong Babilon bifo mo ol ples raonabaot. Ol ston ya oli soemaot se plante man Jiu longwe oli holemtaet kalja mo skul blong olgeta, be long semtaem oli respektem rul blong Babilon. Ol ston ya, oli blong ol yia 572 kasem 477 Bifo Kraes, mo oli soemaot ol kontrak blong rentem haos, ol bisnes projek, ol promes blong pem narafala, mo ol nara samting long saed blong mane. Wan buk i talem se: “Ol ston ya oli soemaot se oli laef olsem ol narafala man long rurol eria: oli wokem garen mo bildim haos, pem takis, mo mekem sam wok blong king.”

Mo tu, ol ston ya oli soemaot se plante man Jiu oli bin laef long ples ya Al Yahudu, o Judahtown. Nem blong sam famle oli stap long ol ston ya, i stat long olfala bubu, bubu, papa, mo boe, mo oli raetem sam long olfala Hibru lanwis. Bifo we oli faenem ol ston ya, oli save smol nomo long laef blong ol man Jiu we oli wok slef long Babilon. Dokta Filip Vukosavovic, wan daerekta blong Antiquities Authority long Isrel, i talem se: “Ol ston ya oli givhan long yumi blong save ol man ya, nem blong olgeta, weples mo wanem taem oli laef, mo wanem oli mekem.”

Ol man Jiu ya oli fri blong muv i go long weples oli wantem. Vukosavovic i talem se oli “no stap nomo long Al-Yahudu, be long plante narafala taon tu.” Sam oli lanem ol defren wok, we biaen i givhan long olgeta taem oli bildim bakegen Jerusalem. (Nehemaea 3:8, 31, 32) Ol ston ya oli pruvum tu se plante man Jiu oli jus blong stap nomo long Babilon afta we oli kamfri. Hemia i soemaot se oli stap gud long Babilon, olsem Tok blong God i bin talem.