Pamtri We i Givim Oel Wan Nambawan Tri

Man blong Wekap! long Solomon Aelan i raetem stori ya

GUADALKANAL—nem blong aelan ya i mekem plante man oli tingbaot ol faet we oli bin kamaot long ples ya long taem blong Seken Bigfala Faet Blong Wol. Be, tede, eni man we i gobak long ples ya we faet i bin stap long hem long Solomon Aelan, bambae i faenem we ples ya i jenis olgeta. I no moa gat ol ami blong soldia, be i gat wan bigfala plantesin blong ol pamtri.

Graon ya we ol naesfala pamtri oli gru long hem, bifo hem i fulap long ol bom mo plante narafala tul blong faet. Be tede, i no moa gat tul blong faet, graon ya i ples blong ol pamtri we oli givim oel. ?Plantesin blong ol pamtri ya i stat olsem wanem? ?Mo from wanem yumi save talem se naesfala tri ya i nambawan?

Wan Longfala Stori

Faswan taem we man i faenem wan pamtri we i givim oel, hemia long medel blong ol yia 15 handred, taem Alvise Cadamosto, wan man Venis, i go long wes kos blong Afrika. Ale, samwe long 500 yia bifo long taem blong yumi, sam slef blong Afrika we man i tekem olgeta oli gokros long solwota blong Atlantik blong wok long narafala kantri, oli karem sam frut blong pamtri ya i go wetem olgeta. Olsem nao, oel blong pamtri i kam wan oel we plante milyan man raon long wol oli yusum. Man i save kasem plante moa oel long wan hektea blong pamtri i winim ol narafala tri mo flaoa. Antap long samting ya, pamtri i givim frut blong hem evri manis blong yia, go kasem 25 mo 30 yia.

Long en blong ol yia 1970, ol man long sam kantri blong Is oli faenem wan samting we i givhan bigwan long bisnes blong salem oel blong pamtri. Bifo ol man oli ting se win nomo i stap karem paoda blong flaoa blong wan pamtri i go long flaoa blong narafala pamtri, blong i mekem frut. Taswe, taem weta i nogud, ol man oli ting se hemia risen from wanem ol pamtri oli no karem fulap frut. Be i no longtaem, oli faenemaot se ol flaoa blong pamtri oli stap mekem frut from ol bebet we oli stap karem paoda blong flaoa blong wan pamtri i go long flaoa blong narafala pamtri. From samting ya, ol man oli karem fulap bebet long Wes Afrika i kam long ol plantesin blong pamtri long Is, blong oli maredem ol flaoa blong pamtri blong oli save karem frut. Rod ya i wokgud.

Ol red frut blong pamtri oli save givim tu kaen oel. Man i yusum tufala oel ya blong wokem plante defren samting. Ating yu yusum sam long ol samting ya finis. Be bifo we yumi tokbaot ol samting ya, bambae yumi luk olsem wanem oli karemaot oel long frut blong pamtri.

Wok Blong Karemaot Oel

Mifala i kam klosap long haos blong graenem frut blong pamtri i kam oel. Man we bambae i soem rod long mifala, i talem halo long mifala nao hem i tekem mifala i go insaed long haos ya. Raonabaot long mifala i gat ol bigfala mesin oli stap wok. Man ya i eksplenem long mifala se, bifo we oli tekemaot oel blong pamtri, oli mas putum ol frut blong pamtri insaed long wan bigfala oven we i stap mekem stim blong hot wota. Long evri bandel blong frut blong pamtri i gat klosap 200 frut long hem (saes blong wan frut i olsem saes blong nangae). Ol frut ya oli fasfas gud tugeta long bandel. Stim blong hot wota i klinimgud ol frut mo i kilim ol jem, mo tu stim ya i mekem ol frut oli seraot long bandel blong olgeta.

Afta long samting ya, wan narafala mesin i mas seraotem ol frut long bandel blong olgeta. Nao ol frut ya oli go long wan bigfala mesin we i tantanem olgeta blong seraotem sid long kakae blong frut ya. Kakae blong frut ya, we i gat plante smosmol rop long hem, oli putum long wan narafala bigfala mesin bakegen we i skwisimaot oel blong hem. Biaen oli mekem oel ya i kam klingud, ale hem i rere blong salem.

Be i gat wan narafala kaen oel i stap. Oel ya i kamaot long sid blong frut. Fastaem oli mas brekem sid blong tekemaot nat we i stap long medel blong hem. Afta long samting ya, oli skwisim ol nat blong tekemaot wan nambawan oel we oli kolem ‘nat-oel blong pamtri.’

Oli yusum makas blong ol nat blong mekem wan kakae we i fidim ol buluk. Long sem fasin, afta we oli tekemaot ol frut long branj blong olgeta, oli sakem ol branj ya i gobak long graon blong plantesin. Long rod ya, graon i stap wetwet oltaem. Mo tu, oli bonem kakae mo sel blong frut blong mekem bensin blong ol mesin. !Wan gudfala rod blong sevem mane!

Aeskrim Mo Krim Blong Fes

Faswan oel we ol man oli yusum plante long wol, hemia oel blong soya, sekenwan, hemia oel blong pamtri. The World Book Encyclopedia i talem se: “Long ol yia 1700, ol man Engglan oli yusum oel blong pamtri olsem wan meresin mo olsem krim blong han.” Be tede, yu save faenem oel ya long aeskrim mo bata. Man i yusum hem olsem wan gris blong kukum ol kek mo narafala samting olsem, mo blong fraenem kakae tu. Mo tu, oli yusum oel blong pamtri long plante narafala samting olsem sop mo kosmetik.

Oli yusum nat-oel blong pamtri long wan bata we nem blong hem ‘margarine,’ long joklet mo long ol defren kaen loli. Be i no long hemia nomo. Afta we oli kukum oel ya bakegen, oli yusum sam haf blong tufala oel ya blong mekem meresin, sop blong han mo sop blong wasem klos, kandel, mo ol bom tu.

Yes, pamtri ya we i givim oel, i mekem ples blong hem long Solomon Aelan. Bisnes we oli mekem wetem oel ya i halpem ful aelan, from we 13 pesen blong olgeta samting we aelan ya i stap salem i go long ol narafala kantri, oli kamaot long oel blong pamtri.

Taem yumi luk wan pikinini we i stap kakae aeskrim blong hem mo mama blong pikinini ya we i putum wan krim long fes blong hem, yumi save smael from we aeskrim ya mo krim blong fes blong mama ya oli kamaot long ol red frut blong oel blong pamtri. Yes, yumi mas gat tangkiu from we pamtri i wan tri we i save mekem plante samting.

[Bokis blong pija long pej 27]

Wok Long Han Nomo Blong Hivimap Tu Tan Evri Dei

Taem ol man blong wok oli go blong pikimap ol bandel frut long ol pamtri yumi save harem noes blong ol bandel ya oli folfoldaon long graon. Be, ol pamtri ya oli longfala tumas, ?olsem wanem oli save kasem ol frut blong hem?

Ol man oli yusum wan huknaef we oli fasem long wan longfala stik. Oli katem ol frut we oli stap antap long pamtri, we samtaem oli hae olsem ten mita. Klosap evridei, ol wokman oli katem 80 go kasem 100 bandel frut. Oli karem ol frut ya i go kasem rod, nao wan trak i pikimap olgeta. Hevi blong wan bandel frut i save bitim 25 kilo. !I wan bigfala wok blong leftemap ol bandel ya! Blong kasem wan tan blong oel blong pamtri, ol man oli mas pikimap fo tan mo haf blong ol frut.