Ol Yangfala Oli Askem . . .
?From Wanem i No Stret Blong Gat Wan Boefren Long Fasin Haed?
Jessicaa i stap long wan taem long laef blong hem we hem i mas mekem wan jus. Trabol blong Jessica i stat taem Jeremy, wan boe long klas blong hem, i stat blong soemaot se hem i laekem Jessica. Jessica i talem se: “Hem i naes tumas mo ol fren blong mi oli talem se bambae mi no mitim wan narafala boe we i gud moa bitim hem. Sam narafala gel i traem finis blong frenem hem, be hem i no intres long olgeta. Hem i laekem mi nomo.”
I no longtaem, Jeremy i askem Jessica sipos tufala i save fren. Jessica i talem se: “Mi eksplenem long hem we mi mi wan Witnes blong Jeova mo mi no save fren olsem wetem wan boe we i stap long narafala skul. Nao Jeremy i gat wan tingting. Hem i askem long mi se: ‘?From wanem yumitu no save haedem long papa mama blong yu we yumitu stap fren?’ ”
?SIPOS wan boe we yu yu laekem hem i talem samting ya long yu, bambae yu ansa olsem wanem?b Maet yu sapraes blong save se fastaem, Jessica i agri long plan we Jeremy i tingbaot. Jessica i talem se: “Mi bin sua se sipos mi frenem hem bambae mi save givhan long hem blong lavem Jeova.” ?Wanem i hapen? Bambae yumi faenemaot. Be fastaem, bambae yumi tokbaot olsem wanem wan yangfala olsem Jessica we i gat gudfala Kristin fasin, i no luksave se hem i stap foldaon long trap ya blong gat wan boefren long fasin haed.
?From Wanem Oli Haedem?
Long taem blong yumi ol yangfala oli gat boefren no gelfren taem oli pikinini nomo. Susan we i stap long Briten i talem se: “Mi mi luk sam boe mo gel we oli stap fren taem oli gat 10 no 11 yia nomo.” ?From wanem oli stap hareap olsem? Plante taem tufala samting nomo i naf blong pulum olgeta, hemia: ol filing we tufala i gat long tufala, mo ol fren blong olgeta oli stap pulum tufala. Lois we i stap long Ostrelia, i talem se: “I gat plante jenis i stap hapen insaed long bodi blong yu, mo tu, ol narafala yangfala long skul oli gat boefren no gelfren finis.”
?From wanem sam yangfala oli haedem se oli gat boefren no gelfren? Jeffrey we i blong Briten, i talem se: “Maet oli fraet se papa mama blong olgeta bambae oli no glad.” David we i stap long Saot Afrika i gat tingting we i sem mak. Hem i talem se: “Oli save se bambae papa mama blong olgeta i no glad, taswe oli no talemaot long tufala.” Wan gel Ostrelia, nem blong hem Jane, i talem wan narafala samting. Hem i se: “Sam yangfala oli haedem se oli gat boefren no gelfren from oli wantem se olgeta nomo oli mas bos long laef blong olgeta. Sipos oli harem se mama papa blong olgeta i no stap mekem long olgeta olsem we oli bigman finis, oli mekem samting we olgeta nomo oli wantem, be oli no talem long papa mama blong olgeta. I isi nomo blong haedem samting ya.”
Yes i tru, Baebol i talem se yu mas obei long papa mama blong yu. (Efesas 6:1) Mo yu save se sipos papa mama blong yu i no wantem we yu frenem wan boe, tufala i mas gat gudfala risen blong talem olsem. Olsem nao, sipos papa mama blong yu tufala i Witnes blong Jeova, bambae tufala i wantem we yu frenem wan Witnes blong Jeova—mo tufala i wantem we yu wet go kasem we yu yu naf blong mared.c Be yu no mas sapraes sipos samtaem yu gat tingting olsemia:
◼ Mi harem olsem se mi stap mestem wan samting from we ol narafala oli gat boefren no gelfren blong olgeta, mi nomo mi nogat.
◼ Mi laekem wan boe we i stap go long wan defren jos.
◼ Mi wantem frenem wan narafala Kristin, be mi yang tumas blong mared.
Ating yu save finis wanem we papa mama blong yu bambae tufala i talem long saed blong ol tingting ya. Mo long hat blong yu, yu save se toktok blong papa mama blong yu i stret. Be maet yu gat sem filing yet olsem Manami we i blong Japan, hem i se: “From we tingting ya blong gat boefren i fulap tumas raonabaot long mi, samtaem mi no moa sua sipos desisen blong mi blong no gat boefren i gud no nogat. Long tingting blong ol yangfala tede, i narakaen sipos yu no gat wan boefren.” Sam yangfala we oli harem olsem, oli stat blong frenem wan boe mo oli haedem long papa mo mama blong olgeta.?Olsem wanem oli haedem?
“Tufala i Talem Long Mifala Blong Haedem”
Toktok ya “gat boefren long fasin haed” i givim tingting ya se yu mas giaman. Samfala oli haedem fasin fren blong olgeta taem oli yusum telefon no Intenet blong fren tugeta. Taem tufala i stap wetem ol narafala man i luk olsem se tufala i no fren, be ol mesej we tufala i sanem long kompiuta no mobael telefon, mo ol storian blong tufala long telefon i soemaot se tufala i stap fren.
Caleb, we i stap long Naejeria, i talemaot wan narafala trik we plante yangfala oli yusum blong haedem fasin fren blong olgeta. Hem i talem se: “Sam boe mo gel we oli fren long fasin haed, oli stap yusum ol spesel tok no nem we olgeta nomo oli save mining blong olgeta, taem oli stap wetem ol fren blong olgeta. Taem oli mekem olsem, ol narafala oli no kasem save long samting we oli stap tokbaot.” Wan narafala rod, hemia se tufala i mekem wan plan blong joen wetem ol fren blong mekem wan samting tugeta, be biaen tufala i seraot long grup ya. James we i stap long Briten, i talem se: “Wan taem, sam fren i singaot mi blong mifala i joen wan ples, be biaen mi luksave we plan ya i blong givhan nomo long wan boe mo gel long grup ya blong tufala i fren. Tufala i talem long mifala blong haedem.”
Olsem James i talem, plante taem ol fren oli givhan long wan boe mo gel blong haedem fasin fren blong tufala. Carol blong Skotlan i talem se: “Oltaem i gat wan fren blong tufala we i save se tufala i stap fren, be hem i haedem from we hem i ting se hem i ‘no mas ripotem’ tufala.”
Plante taem tufala i giaman stret. Beth blong Kanada i talem se: “Plante taem, tu yangfala we tufala i haedem fasin fren blong tufala, tufala i giaman long papa mama blong tufala long saed blong ples we tufala i stap go long hem.” Misaki blong Japan i talem se hem tu i bin mekem olsem. Hem i talem se: “Mi mi talem ol giaman eskius. Mi lukaotgud se mi giaman nomo long saed blong mi mo boefren blong mi be i no long saed blong ol narafala samting. Olsem nao, bambae papa mama blong mi tufala i trastem mi yet.”
Ol Nogud Samting We i Kamaot Taem Yu Frenem Wan Boe Long Fasin Haed
Sipos yu stap tingbaot blong gat wan boefren long fasin haed—no sipos yu stap mekem olsem finis—i gud yu tingbaot ol poen ya:
◼ ?Wanem bambae i kamaot from giaman fasin ya? ?Yu yu gat tingting se i no longtaem bambae yu mared wetem boe ya? Evan we i stap long Yunaeted Stet i talem se: “Taem yu fren wetem narafala be yu no gat tingting blong mared wetem hem, i olsem we yu putum wan pija long niuspepa blong salem wan samting, be yu no rili wantem salem.” Ol Proveb 13:12 i talem se: “Taem man i putum tingting blong hem i stap strong long wan samting, be samting ya i no kamtru, tingting blong hem i save foldaon.” Sipos yu yu gat boefren bifo we yu gat naf yia blong mared, samting ya i save spolem hem mo yu tu. ?Olsem wanem? ?Yu yu wantem mekem tingting blong narafala ya we yu laekem hem, i foldaon?
◼ ?Wanem tingting blong Jeova long saed blong samting we mi stap mekem? Baebol i talem se: “Olgeta samting oli stap long klia ples nomo, stret long fes blong hem. Mo long fes blong hem nomo, yumi evriwan i mas talemaot ol fasin blong laef blong yumi.” (Hibrus 4:13) Taswe sipos yu stap haedem fasin fren we yu yu gat wetem wan boe—no yu haedem blong wan fren blong yu—be Jeova i save finis long samting ya. Mo sipos yu stap giaman, hemia i nogud tumas. Jeova God i no laekem nating fasin blong giaman. Yes, Baebol i talem stret se “fasin blong giaman” i wan samting we Jeova i no laekem nating.—Ol Proveb 6:16-19.
Blong talem stret, taem yu talemaot long klia ples se yutufala i boefren mo gelfren, samting ya i save protektem yu bigwan, be taem yutufala i haedem, hemia i wan bigfala denja. Taswe yumi no sapraes taem sam yangfala we oli haedem fasin fren blong olgeta oli foldaon long trap ya blong mekem i nogud long saed blong seks. Jane, we i blong Ostrelia, i talem stori blong wan fren blong hem we i stap frenem wan boe long skul long fasin haed, mo i stap mekem ol fasin tu fes. Jane i talem se: “Taem papa blong hem i faenemaot se hem i gat boefren, gel ya i gat bel finis.”
Tru ya, sipos yu yu gat boefren long fasin haed, i waes blong toktok wetem papa mama blong yu, no wan Kristin we i bigman finis long saed blong spirit. Mo sipos wan fren blong yu i gat boefren long fasin haed, yu no mas givhan long hem blong haedem samting ya. Sipos yu givhan long hem, i olsem we yu joen long nogud fasin blong hem. (1 Timoti 5:22) Traem tingbaot. ?Sipos fren ya i kasem trabol wetem boe ya, bambae yu harem olsem wanem? Bambae yu tu yu gat fol insaed long bisnes ya. Tingbaot sipos wan fren blong yu i gat sik blong suga mo yu faenemaot se hem i stap kakae ol swit samting long fasin haed, be hem i askem long yu blong yu no talemaot. ?Bambae yu mekem wanem? ?Wanem nao i moa impoten—blong yu haedem fasin blong hem no blong yu mekem wan samting we maet i sevem laef blong hem?
I sem mak sipos yu save se wan yangfala i gat boefren long fasin haed. !Yu no mas wari se maet hem i no moa wantem blong fren wetem yu! Sipos hem i wan trufala fren, afta we sam taem i pas, bambae hem i luksave se samting we yu mekem i blokem hem blong i no kasem trabol.—Ol Proveb 27:6.
“Mi Save Wanem We Mi Mas Mekem”
Tingbaot Jessica we yumi bin stori long saed blong hem finis. Taem hem i harem stori blong wan narafala Kristin we i stap fesem semfala trabol olsem hem, hem i jenisim tingting blong hem long saed blong boefren ya we hem i gat long fasin haed. Jessica i talem se: “Taem mi harem olsem wanem narafala sista ya i finisim fasin fren blong hem wetem wan boe, mi save wanem we mi mas mekem.” ?Olsem wanem? ?I isi long hem blong finisim fasin fren ya? !Nogat! Jessica i talem se: “Hemia faswan boe we mi rili laekem. Blong plante wik, mi krae evri dei.”
Jessica i save wan narafala samting tu—hem i lavem Jeova mo nating se hem i lusum rod blong smoltaem, hem i rili wantem mekem samting we i stret. Sloslo hem i no moa harem nogud. Hem i talem se: “Naoia, fasin fren blong mi wetem Jeova i gud moa i bitim ol narafala taem bifo. !Mi mi gat bigfala tangkiu long Jeova from we hem i stap givhan long yumi long stret taem we yumi nidim!”
[Ol futnot]
a Mifala i jenisim sam nem long stori ya.
b Long haf ya yumi stap tokbaot ol gel we oli gat boefren long fasin haed, be semfala advaes i stret long ol boe we oli gat gelfren long fasin haed.
c Lukluk “Ol Yangfala Oli Askem . . . ?Wetaem Mi Save Gat Wan Boefren No Gelfren?” long Wekap! blong Jenuware-Maj 2007.
SAM SAMTING BLONG TINGBAOT
◼ Lukluk bakegen long trifala poen ya we oli raetem long blak raeting long pej 11. ?Weswan long olgeta ya i laenap wetem filing we yu yu gat samtaem?
◼ ?Olsem wanem yu save winim trabol ya be yu no foldaon long trap ya blong gat boefren long fasin haed?
[Bokis blong pija long pej 14]
?Long Fasin Haed No Long Kwaet Fasin?
Samtaem man mo woman i haedem se tufala i stap fren, be i no blong giaman long narafala. Maet wan yangfala man mo woman we tufala i gat naf yia blong mared, tufala i wantem save tufala moa, be blong smoltaem tufala i wantem mekem long kwaet fasin. Olsem yangfala man ya Thomas i talem, maet “tufala i no wantem se ol narafala oli askem ol kwestin olsem, ‘?Wetaem bambae yutufala i mared?’ ”
Taem ol narafala oli askem ol kwestin olsem, yumi save harem se oli stap fosem yumi mo samting ya i save spolem yumi. (Sing blong Solomon 2:7, NW ) Taswe, i stret nomo we sam yangfala man mo woman we oli jes stat blong fren, oli jusum blong mekem long kwaet fasin—long sem taem bambae tufala i lukaotgud blong no stap tufala nomo long ol ples we i no gat narafala man i stap. (Ol Proveb 10:19) Anna we i gat 20 yia blong hem, i talem se: “Hemia i givim taem long tufala blong tingting gud sipos tufala i rili wantem gohed long fasin fren blong tufala. Ale, taem tufala i sua long desisen blong tufala, naoia tufala i save talemaot long narafala.”
Be i no stret blong haedem fasin fren blong yutufala long olgeta we oli gat raet blong save, olsem papa mama blong yutufala. Sipos yu no save toktok klia long saed blong fasin fren blong yutufala, i gud yu tingbaot from wanem i olsem. ?Fasin fren blong yu i olsem fasin fren blong Jessica, we yumi bin tokbaot antap? ?Long hat blong yu, yu save se ol tok blong papa mama blong yu bambae i stret taem tufala i talem from wanem tufala i no glad we yu fren wetem narafala ya?
[Bokis blong pija long pej 15]
ADVAES WE I GO LONG OL PAPA MAMA
Afta we yu ridim haf ya, maet yu tingbaot se, ‘?Bambae boe no gel blong mi i haedem long mi we hem i gat wan boefren no gelfren?’ Sam yangfala oli talemaot long Wekap! from wanem oli wantem blong gat boefren no gelfren long fasin haed. Ridim toktok blong olgeta mo tingbaot ol kwestin we oli kam biaen.
◼ “Famle blong sam yangfala i no mekem olgeta oli haremgud long filing blong olgeta, taswe oli harem se oli mas gat wan boefren.”—Wendy.
?Papa no mama, olsem wanem yu save sua se pikinini blong yu i stap kasem wanem we hem i nidim long saed blong ol filing blong hem? ?Yu save mekem sam samting blong lukaotgud long hem long saed ya? ?Sipos yes, yu save mekem wanem samting?
◼ “Taem mi mi gat 14 yia, wan studen blong wan narafala kantri i askem long mi blong fren wetem hem. Mi mi agri. Mi tingbaot se bambae mi haremgud sipos wan boe i putum han blong hem i goraon long mi.”—Diane.
?Sipos Diane i gel blong yu, olsem wanem yu save givhan long hem?
◼ “Ol mobael fon oli mekem i isi nomo blong gat wan boefren long fasin haed. !Papa mama i no save nating wanem we yu stap mekem!” —Annette.
?Wanem ol rul we yu save putum long pikinini blong yu long saed blong mobael fon?
◼ “I moa isi long wan yangfala blong gat boefren long fasin haed taem papa mama blong hem i no save gud wanem we hem i stap mekem mo hu ol fren blong hem.”—Thomas.
?I gat sam samting we yu save mekem blong yu save joen moa long laef blong yangfala blong yu, be yu letem hem i fri yet blong mekem sam samting we i stret blong mekem?
◼ “Plante taem papa mama i no stap long haos taem pikinini i stap. No tufala i trastem pikinini tumas, tufala i letem hem i go wokbaot tumas wetem ol narafala.”—Nicholas.
Tingbaot besfren blong pikinini blong yu. ?Yu yu save wanem samting tufala i stap mekem taem tufala i stap wanples?
◼ “Taem papa mama i mekem i strong tumas long yangfala, samting ya i save pusum yangfala blong gat wan boefren no gelfren long fasin haed.”—Paul.
?Olsem wanem yu save gohed blong holem ol loa mo rul blong Baebol, mo long semtaem soemaot we yu “no stap mekem i strong tumas long narafala”?—Filipae 4:5, NW.
◼ “Taem mi mi yangfala, mi ting nating long mi wan mo mi wantem tumas se narafala i toktok long mi. Mi stat blong sanem sam leta tru long kompuita long wan boe we i stap long kongregesen klosap long mifala, mo mi laekem hem tumas. Hem i mekem mi mi harem se mi spesel.”—Linda.
?Wanem sam narafala samting we oli moagud we famle blong Linda i save mekem blong givhan long hem blong haremgud?
I gud we yu yusum haf ya mo bokis ya blong storian wetem boe no gel blong yu. Beswan rod blong mekem se pikinini i no haedem samting long yu, hemia blong storian wetem hem long ol toktok we i kamaot long hat blong yutufala mo i klia. I nidim taem mo longfala tingting blong luksave wanem we ol yangfala oli nidim, be bambae traehad blong yu i karem gudfala frut.—Ol Proveb 20:5.