Japta 21
“Oli No Blong Wol”
1. (a) ?Long sava ya bifo ded blong hem, Jisas i prea olsem wanem long saed blong ol disaepol blong hem? (b) ?From wanem hemia wan bigfala samting we ol Kristin “oli no man blong wol”?
LONG sava ya we ol man oli holem Jisas blong nilim hem long pos, Jisas i prea strong long Papa blong hem blong givhan long ol disaepol blong hem. Hem i save se biaen Setan i traem olgeta bigwan, taswe hem i talem long Papa blong hem: “Mi mi no askem long yu blong yu tekemaot olgeta ya long wol. Mi wantem blong yu blokem prapa man nogud ya Setan ya i no kam spolem olgeta, yu holem olgeta oli sef. Olsem we mi mi no man blong wol ya, olgeta ya tu oli no man blong wol ya.” (Jon 17:15, 16, NTB) ?From wanem hemia wan bigfala samting we ol Kristin oli no man blong wol? From we Setan i bos long wol ya. Ol man blong wol ya oli stap aninit long hem. (Jon 14:30; 1 Jon 5:19) Olsem nao, olgeta Kristin oli mas kasem save olsem wanem “oli no blong wol ya,” hemia wan bigfala samting. ?Oraet nao, olsem wanem Jisas i “no man blong wol ya”?
2. ?Olsem wanem Jisas “i no man blong wol”?
2 Jisas i no go haed samples, olsem we hem i no wantem stap wetem ol narafala man. Nogat. I tru we hem i “no man blong wol ya,” be hemia i no min se hem i no laekem ol narafala man. Hem i laekem olgeta, mo hem i go long olgeta taon blong talemaot gud nyus blong Kingdom blong God. Hem i mekem ol sikman oli kamgud bakegen, hem i openem ae blong man we i blaen, mo i mekem man we i ded i girap i laef bakegen. Antap long ol samting ya, hem i letem laef blong hem blong givhan long ol man. Be hem i no laekem fasin blong ol man we oli sakem God, mo ol rabis fasin blong ol man we oli folem tingting ya blong wol. Hem i wekemap tingting blong yumi blong blokem ol samting we bodi blong yumi nomo i wantem, blong blokem fasin blong laekem mane tumas mo ol wok blong kasem haenem. (Mat. 5:25, 28; 6:19-21; Luk 12:15-21; 20:46, 47) Jisas i no folem fasin blong ol man blong wol ya we oli stap longwe long God. Be hem i wokbaot long ol rod blong Jeova. (Jon 8:28, 29) Jisas i wan man Jyu, be hem i no go long ol rao blong politik we oli stap long medel blong ol man Rom mo ol man Jyu. Hem i no jusum wan saed nating long bisnes ya.
“Kingdom Blong Mi i No Blong Wol Ya”
3. (a) ?Olsem wanem ol Jyos-lida blong ol man Jyu oli ripotem Jisas long fes blong Paelet? (b) ?From wanem oli mekem olsem? ?Olsem wanem yumi save se Jisas i no wantem kam king long wol ya?
3 Ol jyos lida blong ol man Jyu oli ripotem Jisas, oli talem se hem i stap spolem nesen blong olgeta. Oli pusum sam man oli holem hem blong karem hem i go long wan gavman blong Rom we i stap lukaot long haf blong olgeta, nem blong hem Ponjes Paelet. Ol lida ya oli harem nogud long Jisas from we ol tijing blong hem oli soemaot we oli gat tufes. Nao blong pulum Paelet i kilim Jisas i ded, oli mekem gyaman ripot ya, oli se: “Mifala i faenem we man ya i stap pulum ol man ples blong mifala oli go krangke, oli agens long gavman. Hem i stap blokem mifala se mifala i no save pem takis long Sisa, hedgavman blong yufala man Rom. Mo i stap talemaot se hem i Mesaea ya, we hemia king ya.” (Luk 23:2, NTB) Be wan yia bifo, taem ol man oli wantem putumap hem i kam king, Jisas i blokem olgeta. (Jon 6:15) Hem i save se hem i mas kam King long heven, mo i no taem yet blong i kam King. Hem i save se ol man oli no save mekem eleksen blong i kam King, be Jeova God nomo bambae i putumap hem.
4. ?Jisas i ting olsem wanem long saed blong “ol takis blong Sisa”?
4 Tri dei bifo we ol man oli holem hem, ol Farisi oli wantem trikim hem mo oli askem long hem sipos oli save pem takis. Blong ansa long kwestin ya we i gat trik long hem, Jisas i talem se: “Yufala i soem wan mane long mi ?Fes ya i fes blong hu? ?Mo nem ya i nem blong hu?” Taem oli talem se “Fes blong Sisa, ya mo nem blong hem tu,” nao Jisas i talem long olgeta: “Ale, samting we i blong Sisa yufala i givimbak long Sisa. Mo samting we i blong God yufala i givimbak long God.”—Luk 20:20-25, NTB.
5. (a) ?Taem ol man oli kam holem hem, Jisas i lanem ol disaepol blong hem long wanem samting? (b) ?Jisas i talem wanem long Paelet blong soemaot from wanem hem i mekem olsem?
5 Ol samting we oli kamaot taem oli holem Jisas, oli soemaot we Jisas i no stronghed long gavman blong Rom, mo i no wantem mekem ol disaepol blong hem oli agensem gavman ya. Taem ol soldia blong Rom wetem ol man Jyu oli kam blong holem hem, oli karem ol naef blong faet mo ol nalnal. (Jon 18:3, 12; Mak 14:43) Aposol Pita i luk samting ya, nao i holem naef blong faet blong hem mo i katem raet sora blong wan man we i stap. Be Jisas i stretem Pita, i talem se: “Yu putumgud naef blong yu long paos blong hem bakegen. Man we i stap tekem naef blong faet, hem bambae i ded long naef blong faet.” (Mat. 26:51, 52, NTB) Long nekis dei, taem Jisas i stanap long fes blong Paelet, hem i tokbaot from wanem hem i mekem olsem, i se: “Kingdom blong mi i no wan kingdom blong wol ya. Sipos Kingdom blong mi i wan kingdom blong wol ya, bambae ol man blong mi oli mas faetem ol soldia ya, blong blokem olgeta oli no putum mi long han blong ol haeman blong Isrel. Be Kingdom blong mi i no stanap long fasin ya.”—Jon 18:36, G.bi.
6. ?Taem Jisas i stap long kot, olsem wanem kot ya i finis?
6 Paelet i luklukgud long ol bisnes ya, mo biaen i talem se: “Mi no faenem we hem i brekem loa. Ol poen ya we yufala i talem oli no tru.” Be hem i livim ol man oli mekem samting we oli wantem, mo i letem olgeta i nilim Jisas long pos.—Luk 23:13-15; Jon 19:12-16.
Ol Disaepol Oli Biaenem Masta Blong Olgeta
7. ?Olsem wanem ol faswan Kristin oli soemaot we oli blokem fasin blong tingting blong wol ya? ?Olsem wanem oli soemaot we oli laekem ol man?
7 Baebol mo sam narafala buk blong histri i tokbaot ol samting we ol Kristin oli mekem long faswan handred yia. From samting ya, yumi save we ol disaepol blong Jisas oli rili kasem save se “oli no blong wol ya.” Oli strong blong blokem tingting blong fasin ya blong wol. Ol man Rom oli haremgud long fasin blong slip olbaot, ol fasin blong seks we oli blong sem, mo long ol fasin blong faet we oli bitim mak. Oli go luk olkaen samting ya long ol sograon. Be ol Kristin oli tanem baksaed long ol samting ya. From samting ya, ol narafala man oli talem se ol Kristin oli no save laekem ol man. Be tok ya i no stret. Ol Kristin oli wok strong blong givhan long ol man blong kasem save long ol samting we God i bin mekem blong sevem yumi.
8. (a) ?From we ol disaepol blong faswan handred yia “oli no blong wol ya,” oli kasem wanem trabol from? (b) ?Be oli tingbaot ol haeman blong gavman olsem wanem, mo oli mekem wanem long saed blong ol takis? ?From wanem oli ting olsem?
8 Ol man oli bin mekem trabol long Masta blong olgeta, nao oli mekem trabol long olgeta tu. Plante taem sam haeman blong gavman oli bilif long sam tok olbaot mo oli mekem nogud long ol. (Jon 15:18-20) Be long yia 56 K.T., aposol Pol i raetem wan leta long ol brata blong hem long Rom, mo i strong blong talem sem advaes ya bakegen we Jisas i bin givim. Hem i wekemap tingting blong olgeta blong “ona long ol haepaoa,” ol politik rula, “from we i no gat paoa, be from God nomo.” I tru we Jeova i no putumap ol gavman blong wol, be hem i letem olgeta oli rul. Pol i talem se: “Oli stap long ples blong olgeta from God.” Pol i talem samting ya from we God i save ol gavman ya fastaem mo i talemaot long wanem oda oli mas kamaot. Olsem nao, “ol gavman” oli olsem “wan rod blong God” long taem blong yumi naoia. Hem bambae i letem olgeta oli stap gogo kasem prapa Kingdom blong God we i stap long han blong Kraes, i rulum olgeta wol mo i no moa gat wan narafala gavman i stap. Taswe Pol i talem se ol Kristin oli mas ona long ol haeman blong gavman, mo oli mas pem takis we oli putum.—Rom 13:1-7; Tae. 3:1, 2.
9. (a) ?Yumi mas ona long ol gavman, be yumi mas tingbaot wanem samting tu? (b) ?Ol buk blong histri oli soemaot gud we ol Kristin blong faswan handred yia oli folem fasin blong Jisas olsem wanem?
9 Be Pol i no talem long ol Kristin se taem oli ona long ol gavman, oli save sakem God, no Baebol, no voes blong tingting mo hat blong olgeta. Nogat. Oli save se Jisas i mekem wosip long Jeova nomo, mo i blokem ol man we oli wantem mekem hem i kam king. Oli save tu se Jisas i talem long Pita se hem i putum naef blong faet blong hem i gobak long ples blong hem. Taswe oli holemstrong long Masta blong olgeta, oli folem hem gud. Wan buk (On the Road to Civilization—A World History we Heckel mo Sigman i raetem, pej 235, 238) i talem se: “Ol Kristin oli no wantem mekem sam wok we ol man Rom oli mas mekem. Ol Kristin . . . oli ting se sipos oli stap long ami, i olsem we oli spolem bilif blong olgeta. Oli no gat wok long politik. Oli no save mekem wosip long hedgavman.”
10. (a) ?Long yia 66 K.T., ol Kristin blong Jerusalem oli mekem wanem? ?From wanem oli mekem olsem? (b) ?Olsem wanem samting ya i givhan long yumi tu?
10 Ol disaepol blong Jisas oli no go insaed long ol rao mo ol faet blong politik long taem blong olgeta. Long yia 66 K.T., ol man Jyu long eria blong Judia, oli mekem stronghed oli agensem gavman blong Rom. Kwiktaem nomo ol ami blong Rom oli kamraon long Jerusalem. ?Ol Kristin long Jerusalem oli mekem wanem? Oli tingbaot advaes blong Jisas we i talem se oli no mas joen long faet ya, oli mas ronwe i go. Taem ol ami blong Rom oli lego Jerusalem long smoltaem nomo, ol Kristin oli ronwe i gokros long Jodan reva blong kasem ples long ol hil, nem blong hem Pela. (Luk 21:20-24) Oli no joen nating long faet ya, mo oli soem stret rod long ol Kristin we oli kam biaen long olgeta.
Fasin Blong Ol Kristin Long Taem Blong En
11. (a) ?Ol Wetnes blong Jeova oli bisi tumas blong mekem wanem wok? ?From wanem? (b) ?Oli no save joen nating long wanem samting?
11 Stat long 1914, yumi stap long “taem blong en.” ?I gat sam man we oli folem fasin ya blong ol Kristin long ol faswan handred yia, mo oli no joen nating long ol faet blong wol ya? Yes, i gat. Hemia ol Wetnes blong Jeova. Long olgeta ples blong wol, oli wok strong blong talemaot gud nyus blong Kingdom blong God. Oli talem se hemia nomo i rod blong putum pis, gudtaem, be oli no joen nating long ol rao mo ol faet blong ol defren kantri.
12. (a) ?Ol Wetnes oli no joen nating long politik, be olsem wanem long ol jyos-lida? (b) ?Ol Wetnes oli no joen nating long politik mo oli no mekem wanem samting moa?
12 Be ol pris mo ol lida blong ol jyos we oli talem se oli Kristin, oli meksap tumas long politik blong wol ya. Long sam kantri oli wok blong halpem sam pati blong kasem wok long gavman, no maet oli mekem tok blong agensem gavman ya. Sam lida blong jyos oli holem wok long gavman. Sam narafala lida blong jyos oli strong long ol memba blong gavman blong oli mekem sam samting we olgeta nomo oli wantem. Sam pris oli halpem gavman, mo sam narafala oli givhan long ol man blong mekem faet agens long gavman. Be ol Wetnes blong Jeova, nomata oli blong wanem kantri, oli no joen nating long politik. Oli no blokem ol narafala man we oli wantem joen long wan pati blong politik, no we oli wantem holem wan ples long gavman. Oli no blokem ol man blong vot sipos i gat eleksen. Be Jisas i talem se ol disaepol blong hem “oli no blong wol ya.” Taswe ol Wetnes blong Jeova oli no joen nating long ol wok blong politik.
13. ?Ol Wetnes blong Jeova oli joen long ol faet no nogat?
13 Yumi stap long “taem blong en” mo plante taem ol nesen oli mekem faet olsem Jisas i talemaot we bambae oli mekem. Ol defren grup oli mekem faet agens ol narafala grup mo samtaem tu ol man blong semples nomo oli mekem faet. (Mat. 24:3, 6, 7) ?Be ol Wetnes blong Jeova oli mekem wanem? Long olgeta ples blong wol ol man oli save se ol Wetnes blong Jeova oli no joen nating long ol faet. Oli folem fasin blong Jisas mo ol disaepol blong faswan handred yia, olsem Wajtaoa (Inglis) blong Novemba 1, 1939 i talem se: “Olgeta we oli stap long saed blong Masta blong yumi, bambae oli no mas joen nating long ol faet blong ol nesen blong wol ya. Oli givim laef i go olgeta long Bigfala Tiokrat [Jeova] mo King blong hem [Jisas Kraes].” Nomata wanem samting i bin kamaot, ol Wetnes blong Jeova oli holemstrong long fasin ya. Nating we ol man blong wol ya oli seraot long defren pati blong politik mo long ol faet, be ol Wetnes oli joengud wanples olsem wan famle blong ol brata nomo we oli mekem wosip long Jeova.—Aes. 2:3, 4; lukluk 2 Korin 10:3, 4.
14. (a) ?Ol Wetnes blong Jeova oli no joen long wok blong ami mo oli no joen long wanem narafala wok bakegen? (b) ?Olsem wanem oli talem from wanem oli no joen long ol samting ya?
14 Ol Wetnes blong Jeova oli no putum klos blong ami, mo oli no holem masket, mo taem gavman i mekem sam wok we oli tekem ples blong ami, be oli no mekem wok ya tu. ?From wanem oli no mekem wok ya? From we oli lanem ol rul blong God mo oli mekemap prapa tingting blong olgeta blong folem voes blong hat blong olgeta. I no gat wan man we i talem long olgeta ol samting we oli mas mekem. Mo oli no blokem ol narafala man blong jusum wanem samting i mas mekem. Be taem ol man oli askem long olgeta from wanem oli mekem olsem, ol Wetnes blong Jeova oli talem se oli man we oli givim laef blong ol i go finis long God. Taswe oli save yusum bodi blong olgeta long wok blong God nomo, mo oli no save yusum hem blong mekem wok long ol bos blong wol we oli agensem ol samting we God i wantem.—Rom 6:12-14; 12:1, 2; Maeka 4:3.
15. (a) ?From we ol Wetnes blong Jeova oli no joen nating long wol, oli kasem wanem from? (b) ?Taem oli kalabus tu, olsem wanem ol Kristin rul oli lidim olgeta yet?
15 From samting ya, ol tok we Jisas i talem oli kamtru, se: “Be yufala i no man blong wol ya. . . . Taswe ol man blong wol ya oli no laekem yufala, oli agens long yufala.” (Jon 15:19, NTB) Ol Wetnes blong Jeova oli strong blong folem Kristin fasin ya mo oli no joen nating long ol faet no ol wok blong politik blong wol, nao plante oli kalabus from. Sam man oli kilim olgeta i bitim mak mo samfala oli ded from. Sam narafala oli stap longtaem long ol kalabus, be oli holemstrong long bilif blong olgeta. Wan buk (Value and Violence in Auschwitz we Anna Pawelczynska i raetem) i talem se: “Evriwan i save se i no gat wan Wetnes blong Jeova [long ol rabis kalabus ya] we bambae i mekem wan samting we i agensem ol bilif blong hem. Oli save se bambae oli no save mekem wan samting nating blong mekem nogud long wan narafala man, nating sipos man ya i wan man blong kilim man i ded no wanfala kapten SS [ol man we oli lukaot long kalabus ya]. Be oli save wokgud long ol narafala wok, nating sipos ol narafala man oli no laekem mekem, sipos wok ya i no brekem voes blong hat blong ol.”
16. (a) ?Olgeta nesen oli wokbaot i go long wanem? ?Ol Wetnes blong Jeova oli lukaotgud long wanem samting? (b) ?From wanem hemia wan bigfala samting blong no joen nating long ol fasin blong wol tede?
16 Ol Wetnes blong Jeova oli save se olgeta nesen oli wokbaot i go long “faet blong Bigfala Dei blong God we i Strong Olgeta,” hemia faet blong Amageden. Ol man blong Jeova oli stanap wanples, oli stanap long saed blong Kingdom blong God we i stap long han blong Mesaea. Taswe oli lukaotgud blong blokem olkaen fasin we i save mekem olgeta oli agensem Kingdom ya. (Rev. 16:14-16; 19:11-21) Ol Wetnes blong Jeova oli tinghae long ol tok blong Jisas we i talem se: “Yufala i no blong wol ya.” Oli save se olfala wol ya bambae i pas, be olgeta we oli rili mekem ol samting we God i wantem bambae oli stap blong olwe.—1 Jon 2:15-17.
Tingtingbak
● ?Olsem wanem Jisas i soemaot mining blong tok ya “yufala i no man blong wol”?
● ?Wanem samting i soemaot fasin blong ol faswan Kristin long saed blong (1) tingting mo fasin blong wol ya? (2) fasin blong ona long ol haeman blong gavman mo pem takis? (3) mekem wok long ami?
● ?Olsem wanem ol Wetnes blong Jeova tede oli soemaot we oli no joen nating long ol faet mo politik?