Japta 2
Buk We i Eksplenem Save Blong God
1, 2. ?From wanem yumi nidim se Man we i Wokem yumi i lidim yumi?
I STRET nomo se Man ya we i Wokem yumi mo we i gat lav, hem i mas givim wan buk blong advaes blong lidim ol man. ?Yu yu agri se ol man oli nidim wan samting blong lidim olgeta?
2 Bitim 2,500 yia bifo, wan profet mo man blong histri i raetem se: “Man i no naf blong jusum wanem rod hem i mas wokbaot long hem.” (Jeremaea 10:23) !Tede, tok ya i tru moa bitim olgeta taem bifo! Taswe, man blong raetem histri, William H. McNeill, i talem se: “Stat long taem bifo kasem naoia, ol man long wol ya oli fesem bigfala trabol mo problem oltaem. Samting ya i spolem plan blong laef blong ol man.”
3, 4. (a) ?Yumi mas gat wanem tingting taem yumi stat blong stadi Baebol? (b) ?Bambae yumi luklukgud long wanem samting long saed blong Baebol?
3 Baebol i givim evri samting we yumi nidim blong lidim yumi long waes fasin. Tru, tingting blong plante man i fasfas taem oli ridim Baebol blong fastaem. Baebol i wan bigfala buk, mo i no isi blong kasem save long sam haf blong hem. Be sipos yu kasem wan pepa we loea i raetem, nao pepa ya i talem wanem we yu mas mekem, blong kasem bigfala mane long wan olfala blong yu we i jes ded, ?bambae yu tekem taem blong stadigud long pepa ya, no no gat? Sipos yu no kasem save long sam haf blong pepa ya, ating bambae yu askem wan man we hem i savegud long bisnes ya blong givhan long yu. ?From wanem yu no mekem sem samting long saed blong Baebol? (Ol Wok 17:11) Samting we bambae yu kasem from, i gud moa long mane. Olsem yumi luk finis long japta wan, save blong God i save lidim man blong kasem laef we i no save finis.
4 Nao yumi traem lukluk insaed long buk ya we i eksplenem save blong God. Fastaem, bambae yumi tokbaot smol, wanem i stap long ful Baebol. Biaen, bambae yumi tokbaot from wanem plante man blong hae save, oli bilif se Baebol i Tok we i kamaot long God.
WANEM I STAP INSAED LONG BAEBOL
5. (a) ?Hibru haf blong Baebol i tokbaot wanem? (b) ?Grik haf blong Baebol i tokbaot wanem?
5 Baebol i gat tu haf blong hem we plante man oli kolem Oltesteman mo Nyutesteman. I gat 66 buk evriwan long tufala haf ya. Tate-naen long ol buk ya blong Baebol, bighaf blong olgeta, oli raetem fastaem long Hibru lanwis, mo 27 oli raetem long Grik lanwis. Hibru haf blong Baebol, hemia Jenesis go kasem Malakae. Haf ya i tokbaot olsem wanem God i wokem wol ya. Mo hem i tokbaot histri blong man, stat taem God i wokem faswan man go kasem 3,500 yia biaen. Taem yumi ridimgud haf ya blong Baebol, yumi kasem save long ol wok blong God long saed blong ol man Isrel, stat long taem we Isrel i jes kam wan nesen long ol yia 1500 B.K.T., go kasem ol yia 400 B.K.T.a Grik haf blong Baebol, hemia ol buk stat long Matyu go kasem Revelesen. Haf ya i tokbaot ol tijing mo wok blong Jisas Kraes mo ol disaepol blong hem, long faswan handred yia K.T.
6. ?From wanem yumi mas stadi long ful Baebol?
6 Samfala oli talem se “Oltesteman” i stret long ol man Jyu mo “Nyutesteman” i stret long ol Kristin. Be 2 Timote 3:16 i talem se, ‘olgeta tok blong Baebol oli kamaot long God mo oli stretgud.’ From samting ya, wan man we i wantem stadigud long Baebol, hem i mas stadi long ful Baebol. Tufala haf blong Baebol oli givgivhan long tufala, oli joengud blong eksplenem bigfala stampa tok blong Baebol.
7. ?Wanem stampa tok blong Baebol?
7 Maet yu bin joen long wan skul blong plante yia finis, mo yu bin harem sam haf blong Baebol taem oli ridim. Maet yu wan yu bin ridim sam haf blong Baebol. ?Yu save se Baebol i gat wan bigfala stampa tok we i stap long olgeta buk, stat long Jenesis go kasem Revelesen? Yes, olgeta haf blong Baebol oli joen long wan stampa tok nomo. ?Wanem stampa tok ya? Hemia: God bambae i pruvum se hem i gat raet blong rul long ol man, mo se stampa tingting blong hem fastaem we i stanap long lav, bambae i kamtru from Kingdom blong hem. Biaen, yumi save tokbaot olsem wanem God bambae i mekem stampa tingting ya blong hem i kamtru.
8. ?Baebol i talem wanem long saed blong prapa fasin blong God?
8 Antap long save ya long saed blong stampa tingting blong God, Baebol i eksplenem prapa fasin blong God. Olsem nao, Baebol i tijim yumi se God i gat ol filing, mo se hem i tinghevi long ol disisen we yumi mekem. (Ol Sam 78:40, 41; Proveb 27:11; Esikel 33:11) Ol Sam 103:8-14 i talem se God “i gat sore mo oltaem hem i glad tumas blong mekem i gud long man. Hem i no save kros kwik, fasin blong hem blong laekem man i gudfala tumas, i bitim mak.” Hem i gat sore long yumi, hem i tingbaot oltaem se yumi kamaot long graon nomo mo yumi gobak long graon taem yumi ded. (Jenesis 2:7; 3:19) !Hem i stap soemaot ol nambawan fasin ya! ?Ating yu yu laekem blong mekem wosip long wan God olsem?
9. ?Olsem wanem Baebol i givim klia tingting long yumi long ol rul blong God, mo olsem wanem save olsem i save givhan long yumi?
9 Baebol i talem klia ol rul blong God we yumi mas folem. Sam long olgeta, oli olsem ol loa nomo. Be plante taem, yumi lanem ol rul tru long ol store we oli tijim yumi long wan samting. God i mekem se ol man oli raetemdaon sam samting long saed blong histri blong ol man Isrel bifo, blong yumi lanem sam samting from. Ol tru store ya oli soemaot frut we i kamaot taem ol man oli wok folem tingting blong God, mo trabol we i kamaot taem oli folem tingting blong olgeta nomo. (1 King 5:4; 11:4-6; 2 Kronikel 15:8-15) Sipos yumi ridim ol tru store ya, bambae oli gat paoa long hat blong yumi. Sipos yumi traem mekem pija long tingting blong yumi long ol store we Baebol i talem, yumi save putum yumi long ples blong ol man long ol store ya. Olsem nao, ol gudfala eksampel oli save halpem yumi, mo yumi save ronwe long ol trap we sam man oli bin foldaon long olgeta, taem oli mekem wan nogud samting. Be, yumi mas faenem ansa long impoten kwestin ya: ?Olsem wanem yumi save sua se ol samting we yumi ridim long Baebol oli rili kamaot long God?
?YU SAVE TRASTEM BAEBOL?
10. (a) ?From wanem samfala oli ting se Baebol i no stret long taem blong yumi? (b) ?Seken Timote 3:16, 17 i talem wanem long saed blong Baebol?
10 Maet yu luk se plante buk we oli givim advaes, oli no moa stret long laef blong ol man, afta we sam yia i pas. ?Olsem wanem long Baebol? Baebol i olfala tumas, mo kolosap 2,000 yia finis ol man oli raetem ol laswan tok blong hem. Taswe samfala oli ting se Baebol i no stret long laef blong yumi naoia. Be sipos Baebol i kamaot long God, ol advaes blong hem oli mas stret long ol man oltaem, nating se hem i olfala tumas. Ol tok blong Baebol oli mas stap yet olsem samting we i ‘stretgud blong tijim ol man, blokem ol krangke tok, stretem ol krangke fasin, tijim ol man long ol stret fasin, blong bambae ol man blong God oli save kam waes long olgeta samting, mo bambae oli gat evri samting blong mekem ol gudfala wok we i stap.’—2 Timote 3:16, 17.
11-13. ?From wanem yumi save talem se Baebol i stret long laef blong ol man naoia?
11 Taem yumi ridimgud Baebol, yumi luksave se ol rul blong hem oli stret long taem blong yumi, olsem oli stret long taem ya we ol man oli raetemdaon olgeta fastaem. Wan eksampel: Baebol i eksplenemgud fasin blong ol sinman. Samting we hem i talem long saed ya, i stret long evri laen blong man, nomata wanem taem oli bin stap laef long hem. I isi blong luksave samting ya long bigfala Tok blong Jisas antap long Hil, we yumi faenem long buk blong Matyu, japta 5 kasem 7. Tok ya i gat bigfala paoa long lida blong India, Mohandas K. Gandhi, bifo we hem i ded. Taswe hem i talem long wan haeman blong Engglan se: “Taem kantri blong yu mo kantri blong mi oli joengud from we ol man oli folem ol tijing we Kraes i givim long bigfala Tok blong hem antap long Hil, yumi save winim olgeta trabol, i no long kantri blong yumitu nomo, be long ful wol.”
12 !I klia from wanem ol tijing blong Jisas oli gat paoa long plante man! Long bigfala Tok blong hem antap long Hil, hem i soem rod blong faenem trufala glad. Hem i eksplenem olsem wanem blong stretem ol rao. Jisas i tijim ol man long stret rod blong prea. Hem i tokbaot waes fasin we yumi mas gat long ol samting we yumi nidim long saed blong bodi. Mo hem i givim ‘Golden Rul’ blong givhan long ol man blong oli frengud. Long Tok ya, hem i talem tu, olsem wanem blong makemaot ol gyaman skul, mo rod blong mekem fyuja blong yumi i sefgud.
13 Long impoten Tok ya mo long ol narafala pej, Baebol i talem klia ol samting we yumi mas mekem mo ol samting we yumi no mas mekem, blong mekem laef blong yumi i kamgud moa. From we advaes blong hem i givhangud, wan tija i talem se: “Mi wok long haeskul olsem man blong givim advaes. Mo mi gat tu stefeket blong yunivesiti. Mo mi bin ridim plante buk long saed blong tingting blong man mo olsem wanem blong holem stret tingting oltaem. Be long ol samting olsem rod blong mekem wan gudfala mared, rod blong blokem stronghed fasin blong ol yangfala, mo rod blong frengud mo stap frengud wetem ol man, mi faenemaot se advaes blong Baebol i moagud bitim eni samting we mi bin ridim mo stadi long hem long yunivesiti.” Advaes blong Baebol i wokgud mo i stret long taem blong yumi. Antap long hemia, yumi save trastem Baebol.
TRU MO YUMI SAVE TRASTEM
14. ?Wanem sam eksampel we oli soem se Baebol i tru long saed blong sayens?
14 Baebol i no wan buk blong sayens, be hem i tru long saed blong sayens. Wan eksampel: Long taem bifo, bighaf blong ol man oli bilif se wol i flat. Be long semtaem ya, Aesea i talem se wol i “raon” (Hibru, chugh, we i min se, “olsem wan bol”). (Aesea 40:22) Plante taosen yia afta long taem blong Aesea nomo, ol man oli jes agri long tingting ya se wol i raon. Narafala eksampel: Job 26:7, we oli raetemdaon moa long 3,000 yia bifo, i talem se God i “hangemap wol ya long nating nomo.” Wan man blong hae save long saed blong Baebol i talem se: “Ol man we oli no bilif se Tabu Baebol i kamaot long God, oli no save ansa long kwestin ya: ?Olsem wanem Job i save trutok ya we ol man blong stadi long ol sta oli pruvum, se wol i stap hang long emti ples nomo, i no stanap long wan samting?”
15. ?Olsem wanem fasin blong talem ol store blong Baebol oli mekem se yumi trastem Baebol moa?
15 Fasin blong Baebol blong talem ol store tu, i mekem se yumi trastem moa olfala buk ya. Samting we i defren long ol kastom store se, Baebol i talem nem blong ol man mo stret taem we ol store ya oli hapen. (1 King 14:25; Aesea 36:1; Luk 3:1, 2) Long taem bifo, taem ol man blong histri oli raetem wan store se lida blong kantri blong olgeta i winim wan faet, kolosap evri taem oli ademap sam samting we oli no tru, blong leftemap lida ya. Be oli haedem ol mastik blong hem, mo oli no tokbaot ol faet we hem i no winim. Be ol man blong raetem Baebol oli tok tru mo stret—long saed blong ol bigfala sin blong olgeta tu.—Namba 20:7-13; 2 Samuel 12:7-14; 24:10.
BUK BLONG PROFET TOK
16. ?Wanem bigfala pruf se Baebol i kamaot long God?
16 Profet tok we i kamtru finis i givim klia pruf se Baebol i kamaot long God. Baebol i talem plante profet tok we evri haf blong olgeta oli kamtru finis. I klia se ol profet tok olsem oli no save kamaot long man nomo. ?Oraet, wanem samting i stampa blong ol profet tok ya? Baebol hem wan i talem se: ‘I no gat tok blong profet we i kamaot from we man nomo i wantem olsem. Taem tok blong profet i kamaot, ol profet oli talem, be tabu speret i stap givim tok long olgeta, nao oli talemaot tok we i kamaot long God.’ (2 Pita 1:21) Tingbaot sam eksampel.
17. ?Wanem ol profet tok we oli talemaot se Babilon bambae i foldaon, mo olsem wanem ol tok ya oli kamtru?
17 Taem Babilon i foldaon. Aesea mo Jeremaea tufala i talemaot se ol ami blong Media mo Pesia bambae oli winim Babilon. !Yumi sapraes we Aesea i raetemdaon profet tok ya, bitim 200 yia bifo we ol ami oli spolem Babilon! Oli tokbaot sam haf blong profet tok ya long ol buk blong histri, olsem hemia: oli mekem Reva Yufretes i kam drae taem oli jenisim rod blong reva ya i go long wan lugun (Aesea 44:27; Jeremaea 50:38); i no gat man blong mekem gad long ol get blong Babilon kolosap long reva (Aesea 45:1); mo wan rula, nem blong hem Saeras, i winim Babilon.—Aesea 44:28.
18. ?Olsem wanem profet tok blong Baebol i kamtru long saed blong stat mo en blong rul blong “king blong Gris”?
18 Stat mo en blong rul blong “King blong Gris.” Long wan drim, Daniel i luk wan man nani we i kilimdaon wan man sipsip, i brekem tufala hon blong hem. Afta, bigfala hon blong nani ya i brok, ale fo hon i gru long ples blong hem. (Daniel 8:1-8) Mining we Daniel i kasem se: ‘Man sipsip ya we yu luk finis se i gat tu hon, i saen blong tufala king, blong Media mo Pesia. Mo man nani ya we i gat plante hea, i saen blong king blong Gris; mo longfala hon we i stap bitwin tufala ae blong hem, i saen blong faswan king. Mo taem hon ya i brok, fo i gru long ples blong hem, taswe bambae i gat fo gavman oli mas stanap we oli kamaot long kantri blong man ya, be bambae oli no gat bigfala paoa olsem hem.’ (Daniel 8:20-22) Stret olsem profet tok ya i talem, bitim tu handred yia biaen, “king blong Gris,” Bigfala Aleksanda, i winim gavman blong Media mo Pesia, we i olsem tufala hon ya. Afta we Aleksanda i ded long 323 B.K.T., fo kapten blong ami blong hem oli tekem ples blong hem. Be, i no gat wan long ol fofala gavman ya, we i gat bigfala paoa olsem gavman blong Aleksanda.
19. ?Wanem ol profet tok we oli kamtru long Jisas Kraes?
19 Laef blong Jisas Kraes. Long Hibru haf blong Baebol, i gat plante profet tok we oli kamtru taem Jisas i bon, i mekem minista wok blong hem, i ded mo i laef bakegen. Wan eksampel: Maeka i talemaot se Mesaea, no Kraes, bambae i bon long Betlehem. Hem i talem profet tok ya bitim 700 yia bifo we i kamtru. (Maeka 5:2; Luk 2:4-7) Aesea, we i stap laef long taem blong Maeka, i talemaot se bambae oli slapem mo spet long Mesaea. (Aesea 50:6; Matyu 26:67) Sekaraea i talem profet tok 500 yia bifo i kamtru se, bambae oli lego Mesaea long han blong ol enemi blong hem blong 30 pis blong selva. (Sekaraea 11:12; Matyu 26:15) Deved i tokbaot ol samting we oli joen wetem ded blong Mesaea, Jisas, moa long wan taosen yia bifo we i kamtru. (Ol Sam 22:7, 8, 18; Matyu 27:35, 39-43) Mo Daniel i talemaot moa long 500 yia bifo i hapen, stret taem we bambae Mesaea i kamtru, hamas yia bambae i mekem minista wok blong hem, mo stret taem blong ded blong hem. (Daniel 9:24-27) Hemia sam nomo long ol profet tok we oli kamtru long saed blong Jisas Kraes. Bambae yu haremgud blong ridim plante moa samting long saed blong Jisas biaen.
20. ?Ol profet tok blong Baebol we oli kamtru fulwan mo oli no mestem, oli mekem se yumi save gat wanem bilif?
20 Plante narafala profet tok we Baebol i bin talem longtaem bifo, oli kamtru finis. ‘Be,’ maet yu askem, ‘?olsem wanem samting ya i joen wetem laef blong mi?’ Tingbaot, sipos wan man i neva gyaman long yu long ol yia we oli pas finis, ?bambae yu no moa trastem hem taem hem i talem wan samting long yu bakegen? !Si, bambae yu trastem hem! Oraet, God i bin tok tru oltaem long Baebol. ?Yu no ting se samting ya i mas mekem we yu trastem moa ol promes blong Baebol, olsem ol profet tok long saed blong paradaes wol long fyuja? Yes, yumi save gat strong bilif olsem Pol, wan disaepol blong Jisas long faswan handred yia, we hem i raetemdaon se ‘God i no save gyaman.’ (Taetas 1:2) Antap moa, taem yumi ridim Baebol mo folem ol advaes blong hem, yumi stap kasem waes we ol man oli no save kasem long ol rod blong olgeta. Hemia from we Baebol nao i buk we i eksplenem save blong God we i lidim man blong kasem laef blong olwe.
‘WANTEM TUMAS’ SAVE BLONG GOD
21. ?Yu mas mekem wanem sipos yu ting se i had long yu blong folem sam samting we yu stap lanem?
21 Taem yu stap stadi Baebol, ating bambae yu lanem sam samting we oli defren long ol samting we ol narafala oli tijim yu long hem bifo. Maet yu faenem tu se God i no glad long sam kastom blong skul we yu laekem tumas. Bambae yu luk se ol rul blong God long ol samting we oli stret mo ol samting we oli no stret, oli strong moa long ol rul blong wol ya we i olbaot nomo. Maet samting ya i had long yu fastaem. !Be yu no mas lego! Gohed blong stadigud long Baebol blong faenem ol save blong God. Yu mas luksave se, maet yu mas jenisim sam tingting mo fasin blong yu blong folem ol advaes blong Baebol.
22. ?From wanem yu stap stadi long Baebol, mo olsem wanem yu save givhan long ol narafala blong kasem poen ya?
22 Maet sam fren no famle blong yu oli traem blokem yu, blong yu no moa gohed blong stadi Baebol. Maet oli ting se oli stap mekem wan gudfala samting. Be Jisas i talem se: “Man we i talemaot nem blong mi long fes blong ol man, bambae mi tu, mi talemaot nem blong hem long fes blong Papa blong mi long heven. Be man we i talemaot long fes blong ol man, se hem i no man blong mi, bambae mi tu, mi talemaot long fes blong Papa blong mi long heven, se hem i no man blong mi.” (Matyu 10:32, 33) Maet oli fraet se bambae yu joen long wan krangke skul, no bambae yu lusum hed blong yu. Be samting we i rili tru, se yu stap traehad nomo blong kasem stret save long saed blong God mo trutok blong hem. (1 Timote 2:3, 4) Blong givhan long ol narafala blong kasem poen ya, yu mas tok long kaen fasin, yu no mas rao, taem yu toktok wetem olgeta long ol samting we yu stap lanem. (Filipae 4:5) Yu no mas fogetem se “fasin nomo” i bin pulum plante man blong oli bilif long tok blong God, taem oli luk ol pruf se save blong Baebol i rili karem gudfala frut long laef blong plante man.—1 Pita 3:1, 2.
23. ?Olsem wanem yu save kam we yu ‘wantem tumas’ ol save blong God?
23 Baebol i talem long yumi se: “Yufala i mas olsem smol pikinini we i jes bon we i wantem titi tumas. Yufala i mas wantem melek ya we i klin gud, we i blong tingting blong yufala.” (1 Pita 2:2) Wan pikinini we i jes bon, i dipen long kakae we mama i stap givim. Mo hem i strong blong kasem samting ya we hem i nidim. Sem mak, yumi dipen long save we God i givim. Yu save kam olsem we yu ‘wantem tumas’ Tok blong God, taem yu gohed long stadi blong yu. Yes, putum wan mak blong ridim Baebol evri dei. (Ol Sam 1:1-3) Samting ya bambae i givim bigfala blesing long yu, olsem Ol Sam 19:11 i talem long saed blong ol loa blong God se: “Yu yu stap givim pei long mi, from we mi stap obei long olgeta.”
[Futnot]
a B.K.T. i minim “Bifo Kristin Taem,” mo tok ya i moa stret bitim B.K. (“Bifo Kraes”). K.T. i minim “Kristin Taem.” Plante taem oli raetem A.D., blong soem anno Domini, we i minim “long yia blong Masta blong yumi.”
JEKEM SAVE BLONG YU
?Long wanem rod Baebol i defren long ol narafala buk?
?From wanem yu save trastem Baebol?
?Wanem samting i pruvum long yu se Baebol i Tok we i kamaot long God?
[Bokis blong pija long pej 14]
YUSUMGUD BAEBOL BLONG YU
I no hadwok tumas blong savegud long Baebol. Lukluk long lis blong ol buk long fas pej blong Baebol, blong lanem nem blong ol buk ya mo weples olgeta wanwan oli stap long hem.
Ol buk blong Baebol oli gat ol japta mo vas blong olgeta, mekem se i isi blong faenem olgeta. Oli makemaot ol japta long ol yia 12 handred. Mo i luk olsem we wan man Franis, wan man blong prentem ol buk, i makemaot ol vas long Grik haf blong Baebol, long ol yia 15 handred. Faswan ful Baebol we i gat namba blong ol japta mo vas i stap, hemia wan Franis Baebol we oli wokem long 1553.
Long ol vas blong Baebol we oli raetem long buk ya, faswan namba i soem japta, mo narafala namba i soem vas. Olsem nao, “Proveb 2:5” i minim buk blong Proveb, japta 2, vas 5. Sipos yu jekem ol vas we oli stap long buk ya wetem Baebol blong yu, i no longtaem bambae i isi long yu blong faenem ol vas long Baebol.
Nambawan rod blong savegud long Baebol, i blong ridim evri dei. Fastaem, maet samting ya i luk olsem wan hadwok. Be sipos yu ridim tri kasem faef japta nomo long wan dei, dipen se ol japta ya oli longfala olsem wanem, bambae yu save ridim ful Baebol long wan yia. I gud sipos yu stat tede.
[Bokis blong pija long pej 19]
BAEBOL I DEFREN LONG OL NARAFALA BUK
• Baebol i “kamaot long God.” (2 Timote 3:16) Nating se ol man nomo oli raetemdaon ol tok blong Baebol, be God i lidim tingting blong olgeta. Taswe Baebol i rili “tok blong God.”—1 Tesalonaeka 2:13.
• Bitim 40 man we oli mekem ol defren kaen wok, oli joen long wok ya blong raetem Baebol. I tekem 16 handred yia blong raetem Baebol. Nating se i olsem, olgeta haf blong hem oli agri, stat long stat blong hem kasem en.
• Ol man oli agensem Baebol moa bitim ol narafala buk, be Baebol i stap yet. Long Medel Ejesb oli fasem sam man long pos mo oli bonem olgeta long faea, from we ol man ya oli gat wan Baebol blong olgeta.
• Oli salem moa Baebol bitim ol narafala buk long wol. Oli tanem ful Baebol, no haf blong hem, i go long bitim 2,000 lanwis. Oli prentem plante bilyan Baebol, mo kolosap i no moa gat wan ples long wol we i no gat Baebol.
• Haf blong Baebol we i olfala moa, oli raetem long ol yia 1500 B.K.T. Hemia bifo we oli raetem ol Hindu buk Rig-Veda (samwe 1300 B.K.T.), mo ol buk blong Budis “Ol Buk Blong Tri Basket” (ol yia 400 B.K.T.), mo buk blong Islam, Koran (ol yia 600 K.T.), wetem buk blong Sinto, Nihongi (720 K.T.).
[Futnot]
b Ol yia 500 go kasem 1500.