Japta 11

!Yumi Stap Long Ol Las Dei Naoia!

1. ?From wanem tingting blong plante man i fasfas taem oli luk ol samting we i stap kamaot long wol ya? ?Be weples yumi save faenem tok we yumi save trastem blong eksplenem mining blong ol samting ya?

?OLSEM wanem wol blong yumi, we i fulap long trabol, i kam nogud olsem? ?Wanem i stap fored long yumi long fyuja? ?Yu yu bin askem ol kwestin olsem? Tingting blong plante man i fasfas taem oli luk ol bigfala trabol long wol. Ol samting olsem faet, sik, fasin blong brekem loa, oli mekem se ol man oli no moa save wanem bambae i kamaot long fyuja. Ol lida blong gavman oli no save rod blong winim ol trabol ya. Be, long Baebol, God i talem ol tok we yumi save trastem, blong eksplenem mining blong ol trabol long taem blong yumi. Yumi save trastem Baebol blong givhan long yumi blong luksave wanem taem we yumi stap long hem naoia. Hem i soem se yumi stap long ‘ol las dei’ blong fasin blong wol ya.—2 Timote 3:1.

2. ?Ol disaepol blong Jisas oli askem wanem kwestin long hem, mo hem i talem wanem ansa?

² Tingbaot ansa we Jisas i givim long kwestin we ol disaepol blong hem oli askem. Tri dei bifo we Jisas i ded, oli askem long hem se: ‘?Wanem saen bambae i soemaot we yu yu kambak finis mo we fasin blong wol ya i kasem en blong hem?’a (Matyu 24:3) Blong ansa long kwestin ya, Jisas i talemaot ol impoten samting we bambae oli kamaot long wol, blong makemgud taem ya we rabis fasin blong wol ya i kasem ol las dei blong hem.

3. ?From wanem wol i kam moa nogud taem Jisas i stat blong rul?

³ Olsem Japta 10 long buk ya i eksplenem, fasin blong Baebol blong kaontem ol yia, i soem se Kingdom blong God i stat rul finis. ?Be olsem wanem samting ya i save tru? Ol samting oli stap kam moa nogud, oli no kamgud. Samting ya nao i soemaotgud se Kingdom blong God i stat rul finis. ?From wanem i olsem? From we Ol Sam 110:2 i talem se, fastaem, Jisas i mas rul ‘long medel blong ol enemi blong hem.’ Tru ya, faswan samting we Jisas i mekem taem hem i kam King long heven, se hem i sakemaot Setan mo ol rabis enjel blong hem, oli kamdaon long wol. (Revelesen 12:9) ?Samting ya i mekem wanem long wol? Olsem Revelesen 12:12 i talem: “Sore tumas long yu, graon, mo long yu, solwora. From we Setan i kamdaon finis long yufala, mo hem i kros tumas, from we i save, i gat smol taem nomo blong hem i stap yet.” Naoia, yumi stap long ‘smol taem ya.’

4. ?Wanem sam samting we oli makem ol las dei, mo ol samting ya oli soemaot wanem? (Lukluk bokis.)

⁴ Taswe, taem ol disaepol oli askem long Jisas se, wanem nao saen we bambae i soem se hem i kambak finis mo se en blong fasin blong wol ya i kolosap, yumi no sapraes we ansa blong hem i mekem olgeta oli tinghevi. Plante haf blong saen ya, oli stap long bokis long pej 102. Olsem yu save luk, Kristin aposol Pol, Pita mo Jon, oli givim save tu long saed blong ol las dei. I tru se bighaf blong ol samting insaed long saen blong ol las dei, oli ol trabol nomo. Be taem yumi luk we ol profet tok ya oli stap kamtru, samting ya i mas pruvum long yumi se, en blong rabis fasin blong wol ya i kolosap nomo. Yumi traem luklukgud nao, long sam impoten samting we oli mas kamaot long ol las dei.

SAM SAMTING BLONG MAKEM OL LAS DEI

5, 6. ?Olsem wanem ol profet tok long saed blong ol faet mo hanggri oli stap kamtru?

⁵ “Ol man bambae oli save mekem faet long ol narafala man. Mo ol kantri bambae oli save mekem faet long ol narafala kantri.” (Matyu 24:7; Revelesen 6:4) Wan man blong raetem ol buk, Ernest Hemingway, i talem se Faswan Bigfala Faet blong Wol, i “wan rabis rod blong kilimdaon ol man nomo. Hem i moa big, i tekem moa laef, mo i olbaot moa, bitim enikaen narafala samting we i hapen long wol ya bifo.” Buk ya The World in the Crucible —1914-1919, i talem se “hem i wan nyu kaen faet, from we i bigwan tumas. Hem i faswan faet long histri blong man we i kavremap ful wol. Hem i gohed longtaem, i strong moa, mo i kavremap moa ples, bitim eni faet we man i save long hem no i save tingbaot.” Biaen, i gat Namba Tu Bigfala Faet blong Wol, we i moa nogud bitim Faswan Bigfala Faet blong Wol. Tija blong histri, Hugh Thomas, i talem se: “Ol bigfala masket, ol trak blong faet, ol B-52 plen, ol nyuklia bom, mo laswan, ol roket, hemia nao ol bigfala samting long ol yia biaen long 1900. Ol faet we oli mekem moa blad i ron, mo oli spolem moa samting bitim ol narafala faet long ol taem bifo, oli mekem se ol yia ya oli defren.” Yes, afta we Kol Wob i finis, i gat plante toktok se bambae ol kantri oli katem namba blong ol tul blong faet. Be, wan ripot i talem se sipos oli katem namba ya olsem oli talem, bambae i gat samwe long 10,000 kasem 20,000 nyuklia bom i stap yet. Hemia i 900 taem antap long olgeta paoa blong faet we oli yusum long Namba Tu Bigfala Faet Blong Wol.

⁶ “Ol man bambae oli gat hadtaem blong kasem kakae.” (Matyu 24:7; Revelesen 6:5, 6, 8) Stat long 1914, i gat bitim 20 ples we oli kasem bigfala trabol long saed blong kakae. Sam ples we oli sot long kakae se, Banglades, Burundi, Gris, India, Itiopia, Jaena, Kambodia, Naejeria, Rasia, Rwanda, Somalia, mo Sudan. Be plante taem, hanggri i no kamaot from we wol i sot long kakae. Wan grup we oli stadi long saed blong agrikalja mo trabol long saed blong mane, oli talem se: “Long plante yia we oli jes pas, saplae blong kakae long wol i kam antap moa kwik, bitim namba blong ol pikinini we oli bon. Be yet, moa long 800 milyan man oli pua tumas, . . . oli no save pem naf long ol kakae ya blong fidimgud bodi blong olgeta.” Samtaem, trabol long saed blong kakae i kamaot from ol doti bisnes blong politik. Dokta Abdelgalil Elmekki blong Yunivesiti blong Toronto, i tokbaot tufala ples we plante taosen man oli ded from oli no gat kakae. Be long semtaem, tufala kantri we ol man ya oli laef long hem, oli stap sanem ol bigfala hif kakae i go long ol narafala kantri. I luk olsem we ol gavman oli tingting tumas blong winim mane long ol narafala kantri blong pem ol tul blong faet, bitim we oli tingbaot blong givim kakae long ol man long kantri blong olgeta. ?Wanem tingting blong Dokta Elmekki long saed ya? Plante taem, hanggri i kamaot from “fasin blong seremaot kakae, mo from ol tingting blong gavman.”

7. ?Olsem wanem long ol strong sik tede?

⁷ “Ol strong sik.” (Luk 21:11; Revelesen 6:8) Long 1918 mo 1919, 21 milyan man i ded from Kof blong Spen. Long buk ya The Great Epidemic, A. A. Hoehling i raetem se: “Bifo long taem ya, neva i gat wan strong sik long wol, we i mekem se plante man i ded kwiktaem olsem.” Long taem blong yumi, ol strong sik oli kam antap moa. Evri yia, faef milyan man oli ded from kansa, moa long tri milyan bebi mo pikinini oli ded from sitsitwora, mo tri milyan man oli ded from TB (TIBI). Evri yia, tri mo haf milyan pikinini we oli no gat faef yia yet, oli ded from ol sik blong waet leva, we bigwan blong olgeta i numonya. Mo yumi sapraes we stret haf blong olgeta man long wol, hemia tu mo haf bilyan man, oli sik from we oli no gat naf wora no oli stap dring wora we i no klin, oli no gat tolet, mo ples blong olgeta i no klin. Sik ya AIDS i wan moa samting we i soem se man i no naf blong winim ol strong sik, nating se save blong hem long saed blong ol meresin i kam antap bigwan.

8. ?Olsem wanem ol man oli stap soem se oli “laekem mane tumas”?

⁸ “Bambae ol man . . . oli wantem mane tumas.” (2 Timote 3:2) Long plante kantri long wol, ol man oli wantem tumas blong kam rij. Plante man oli ting se sipos oli karem bigfala pei long wok, oli “stap kam antap,” mo sipos oli gat plante samting, oli “kasem wan gudfala mak long laef.” Namba tu presiden blong wan kampani we i mekem ol toktok blong pulum ol man blong pem ol samting, i talem se: “Fasin blong ronem ol sas samting i bigfala paoa we bambae i gohed blong lidim ol man Amerika . . . mo paoa ya bambae i kam strong moa long ol narafala kantri tu we ol man oli stap pem plante samting.” ?Yu luk se samting ya i stap hapen long ples blong yu?

9. ?Yumi save talem wanem long saed blong fasin blong no ona long papa mo mama, we profet tok i talem?

⁹ “Oli no save ona long papa mo mama blong olgeta.” (2 Timote 3:2) Long taem blong yumi, ol papa mama, ol tija, mo sam narafala, oli luk wetem prapa ae blong olgeta, ol pruf blong soem se plante pikinini oli no gat respek mo fasin obei. Sam long ol pikinini ya, oli stap mekem olsem blong soem se oli no agri wetem nogud fasin blong papa mama blong olgeta, no blong folem ol nogud fasin blong papa mama blong olgeta. Ol pikinini we oli no moa trastem, mo oli agensem skul, loa, jyos, mo ol papa mama blong olgeta, namba blong olgeta i stap go antap. Wan man we hem i tija blong ol pikinini blong plante yia finis, hem i talem se: “Bighaf blong olgeta oli no gat respek long wan samting.” Be i gud tumas we, plante pikinini we oli ona long God, oli soem gudfala eksampel long ol fasin blong olgeta.

10, 11. ?Wanem samting i soem se ol man oli wael olgeta mo oli no gat sore?

¹⁰ “Oli wael olgeta.” (2 Timote 3:3) Grik tok we oli tanem i kam “wael,” i minim ‘raf, stronghed, no gat sore no filing long narafala man.’ !Samting ya i stret nomo long plante man tede we oli mekem ol raf fasin blong kilim man! Wan man blong raetem nyuspepa, i talem se: “Blong ridim nyus evri dei, man i mas mekem ol filing blong hem i kam strong, from we laef blong ol man i fulap tumas long ol bigfala trabol. Mo ol rabis fasin blong kilim man i ded mo mekem blad i ron, oli mekem yumi harem nogud tumas.” Wan man blong mekem gad long wan store haos, i talem se, i luk olsem we plante yangfala oli no wantem tingbaot frut blong ol nogud fasin blong olgeta. Hem i talem se: “Tingting we oli soemaot, hemia se, ‘Mi no save long tumora. Bambae mi kasem samting we mi wantem tede.’ ”

¹¹ “Bambae oli no man blong sore.” (2 Timote 3:3) Toktok ya i kamaot long wan Grik tok we i minim “no gat filing, fasin we i strong tumas,” mo i givim tingting se “no gat lav mo kaen fasin, olsem insaed long wan famle.” (The New International Dictionary of New Testament Theology) Yes, plante taem i no gat lav mo kaen fasin insaed long famle. Be hemia nao ples we i mas gat samting ya. Yumi harem nogud, taem yumi harem ol ripot oltaem, long saed blong ol hasban mo waef we oli kilkilim olgeta, ol papa mama we oli kilim pikinini blong olgeta bitim mak, mo ol man mo woman we oli kilim ol olfala papa mama blong olgeta. Wan grup we oli stadi long saed ya, oli talem se: “Fasin blong man i kilim man, nating se hem i slapem, pusum, stikim wetem naef, no sutum wetem masket, i kamaot moa insaed long famle bitim ol narafala ples.”

12. ?From wanem yumi save talem se, ol man oli gyaman nomo se oli folem fasin blong Kristin man?

¹² ‘Long fes blong ol man, oli folem fasin blong Kristin man, be oli no wantem paoa blong God nating long laef blong olgeta.’ (2 Timote 3:5) Baebol i gat paoa blong jenisim laef blong man, blong mekem i kamgud. (Efesas 4:22-24) Be, plante man tede oli yusum skul blong olgeta, blong haedem ol rabis fasin we oli stap mekem, we God i no laekem. Plante lida blong skul, oli talem se i oraet nomo blong gyaman, stil, mo mekem rabis fasin long saed blong seks. Plante skul oli tokbaot lav, be oli sapotem ol faet. Man blong raetem nyuspepa ya, India Today, i talem se: “Ol man oli mekem ol rabis samting we i bitim mak agensem ol narafala man, long nem blong Hae God we i wokem olgeta samting.” Yes, Faswan mo Namba Tu Bigfala Faet blong Wol, we oli mekem moa blad i ron bitim ol narafala faet long taem blong yumi, oli stat long medel blong ol Kristin kantri.

13. ?Wanem samting i soem se ol man oli stap spolem wol?

¹³ “Oli stap spolem wol.” (Revelesen 11:18) Bitim 1,600 man blong sayens wetem 104 man we oli winim Nobel Praes, we oli stap long ol defren ples long wol, oli agri wetem wan woning we Grup blong Ol Sayentis we oli Wari (UCS) oli givim, se: “Ol man, mo ol samting raonabaot long yumi we God i wokem, tufala i stap faetem tufala. Mo wan bigfala trabol bambae i kamaot from. . . . I gat sam yia nomo i stap blong traem blokem trabol ya. Afta, bambae i no moa gat jans.” Ripot ya i talem se, ol fasin blong man blong spolem laef long wol, “oli save jenisim wol bigwan, mekem se bambae wol i no moa save sapotem laef long fasin we yumi save long hem naoia.” Sam long ol bigfala problem we ol man oli mas traem winim kwiktaem, se: spesel gas long skae we i blokem hot blong san i stap lus, ol doti i stap spolem wora, ol man oli stap katemdaon ol tri, graon i no moa givim gudfala kakae, mo plante kaen anamol mo tri oli lus olgeta. UCS i talem se: “Fasin blong man blong spolem ol samting we oli impoten blong sapotem laef, i save mekem bigfala trabol i kamaot long evri ples. Fasin ya i save spolem plan blong ol laef samting, we yumi no kasem save yet long prapa fasin blong olgeta blong gru mo jenis.”

14. ?Olsem wanem yu save pruvum se Matyu 24:14 i stap kamtru long taem blong yumi?

¹⁴ “Gud nyus ya blong kingdom, bambae oli talemaot long olgeta ples long wol.” (Matyu 24:14) Jisas i talem se, bambae ol man blong hem, oli talemaot gud nyus blong Kingdom long olgeta ples long wol, blong oli wetnes long ol nesen. Wetem help mo blesing blong God, sam milyan Wetnes blong Jeova, oli spenem plante bilyan haoa long wok ya blong prij mo blong halpem ol man blong kam disaepol blong Kraes. (Matyu 28:19, 20) Yes, ol Wetnes oli save se bambae oli gat fol long fes blong God, sipos oli no talemaot gud nyus ya, nao ol man ya oli lusum laef blong olgeta from. (Esikel 3:18, 19) Be oli glad tumas se evri yia, plante taosen man oli lesin long mesej blong Kingdom, mo oli mekem disisen blong joen wetem ol trufala Kristin, ol Wetnes blong Jeova. I wan nambawan blesing blong mekem wok ya blong Jeova, blong seremaot ol save blong God long ol man. Mo afta we oli talemaot gud nyus ya long olgeta ples long wol, en blong ol rabis fasin blong wol ya bambae i kam.

LESIN LONG OL PRUF

15. ?Olsem wanem rabis fasin blong naoia bambae i finis?

¹⁵ ?Olsem wanem fasin blong wol ya bambae i finis? Baebol i tokbaot wan “bigfala trabol tumas,” we bambae i stat taem ol politik paoa blong wol ya oli agensem ‘Bigfala Babilon,’ we hem i minim olgeta gyaman skul long wol. (Matyu 24:21; Revelesen 17:5, 16) Jisas i talem se, long taem ya, “san bambae i kam tudak, mo mun bambae i no moa saen. Ol sta long skae bambae oli folfoldaon, mo ol strostrong samting blong skae, bambae God i muvum olgeta.” (Matyu 24:29) Maet samting ya i minim se, ol narakaen samting bambae oli kamaot long prapa skae. Nating se i olsem wanem, ol impoten man blong skul we oli olsem ol laet long wol ya, bambae gyaman fasin blong olgeta i kam long klia ples, mo bambae oli lus. Biaen, Setan, we Baebol i kolem “Gog, blong kantri ya Magog,” bambae i yusum ol man nogud blong agensem ol man blong Jeova fulwan. Be Setan bambae i no winim olgeta, from we God bambae i sevem olgeta. (Esikel 38:1, 2, 14-23) Taem ya blong “bigfala trabol tumas,” bambae i kasem en blong hem long Amageden, “faet long bigfala Dei blong God ya we i gat olgeta paoa.” Bambae faet ya i spolem evri haf blong ogenaesesen blong Setan long wol ya. Mo bambae hem i mekem rod blong ol man we oli laef tru long faet ya, blong kasem ol blesing blong olwe.—Revelesen 7:9, 14; 11:15; 16:14, 16; 21:3, 4.

16. ?Olsem wanem yumi save se, ol samting we ol profet tok oli talem long saed blong ol las dei, oli stret long taem blong yumi?

¹⁶ Sipos yumi tekem wan haf nomo blong profet tok blong ol las dei, i save luk olsem we hem i stret long plante defren taem long histri. Be taem yumi joenem olgeta evriwan, oli stret long taem blong yumi nomo. Tingbaot pijatok ya: Ol smosmol laen long han blong wan man, oli joen blong mekem wan mak we i blong hem nomo, i defren long ol mak long han blong ol narafala man. Ale, ol las dei ya tu oli gat prapa mak blong olgeta, no ol samting we oli hapen. Olgeta evriwan oli joen blong mekem samting olsem “ol mak long han,” we oli no stret long wan narafala taem long histri. Taem yumi joenem ol mak ya wetem ol tok blong Baebol, we i soem se Kingdom blong God i stap rul long heven, ol pruf ya i givim strong risen blong bilif se yumi stap naoia long ol las dei. Mo tu, i gat klia pruf long Baebol se i no longtaem bambae ol rabis fasin blong wol ya i lus.

17. ?Taem yumi kasem save se yumi stap long ol las dei naoia, samting ya i mas wekemap tingting blong yumi blong mekem wanem?

¹⁷ ?Bambae yu mekem wanem, taem yu harem ol pruf se yumi stap finis long ol las dei? Tingbaot samting ya: Sipos wan bigfala hariken i stap kam, yumi hareap blong mekem sam samting blong rere long hem. Oraet nao, samting we Baebol i talem se bambae i kamaot long wol ya, i mas wekemap tingting blong yumi blong mekem sam samting. (Matyu 16:1-3) Yumi save luksave klia, se yumi stap naoia long ol las dei blong rabis fasin blong wol ya. Samting ya i mas wekemap tingting blong yumi, blong jenisim eni fasin we yumi mas jenisim blong mekem se God i glad long yumi. (2 Pita 3:3, 10-12) Jisas i tokbaot hem wan olsem man blong sevem ol man, mo hem i talemaot impoten woning ya: “Yufala i mas lukaot gud. Sipos yufala i letem tingting blong yufala i kam slak, from we yufala i stap ronem lafet, mo yufala i stap drong mo yufala i stap tingting tumas long laef ya long wol, bambae dei ya blong mi i kam kasem yufala wantaem, olsem we trap i sat. From we bambae dei ya i save kamtru long olgeta man long wol. Be oltaem, yufala i mas stap lukaot gud. Yufala i mas prea blong bambae yufala i gat paoa blong ronwe long olgeta trabol ya, blong bambae yufala i save stanap long fes blong mi, mi Pikinini blong Man”.—Luk 21:34-36.

[Ol Futnot]

JEKEM SAVE BLONG YU

?Baebol i talem wanem long saed blong ol samting we oli mas kamaot long wol taem Kraes i stat blong rul?

?Wanem sam samting we oli makem ol las dei?

?Wanem samting i mekem yu yu bilif se yumi stap long ol las dei naoia?

[Bokis blong pija long pej 102]

SAM SAMTING WE OLI MAKEM OL LAS DEI

• Ol bigfala faet we man i neva luk bifo.—Matyu 24:7; Revelesen 6:4.

• Hanggri.—Matyu 24:7; Revelesen 6:5, 6, 8.

• Ol strong sik.—Luk 21:11; Revelesen 6:8.

• Fasin blong brekem loa i kam antap.—Matyu 24:12.

• Ol man oli stap spolem wol.—Revelesen 11:18.

• Graon i seksek bigwan.—Matyu 24:7.

• Laef i strong tumas.—2 Timote 3:1.

• Ol man oli laekem mane tumas.—2 Timote 3:2.

• Ol pikinini oli no obei long papa mama blong olgeta.—2 Timote 3:2.

• Ol man oli no gat sore.—2 Timote 3:3.

• Ol man oli wantem tumas ol samting we oli stap haremgud long hem, i winim we oli laekem God.—2 Timote 3:4.

• Ol man oli lusum hed.—2 Timote 3:3.

• Ol man oli no wantem ol fasin we oli gud nomo.—2 Timote 3:3.

• Ol man oli no lesin long ol woning blong trabol we i kolosap.—Matyu 24:39.

• Ol man oli laf long ol pruf blong ol las dei.—2 Pita 3:3, 4.

• Wok blong talemaot Kingdom blong God i gohed long ful wol.—Matyu 24:14.