Fasin Blong Toktok Tugeta—I Bitim Fasin Blong Toktok Nomo
TINGBAOT wan hif blong ol turis we oli stap lukluk wan naesfala ples. Nating se olgeta evriwan i stap luk sem samting nomo, wanwan long olgeta i gat defren fasin blong lukluk ples ya. ?From wanem? From we evriwan i stap stanap long defren ples. I no gat tu long olgeta we oli stap stanap long wan ples nomo. Antap moa, i no evriwan we oli stap lukluk sem samting long ples ya. Wanwan man i faenem defren samting we hem i intres moa long hem.
Samting ya i sem mak insaed long mared. Nating se tufala i stap joengud oltaem, be lukluk blong tufala i no sem mak long ol bisnes. Hasban mo waef tufala i defren long saed blong filing, laef blong tufala taem tufala i pikinini, mo paoa we famle blong tufala i gat blong pulum tufala wanwan. Defren tingting we i kamaot i save kam stampa blong fasin kros. Aposol Pol i talem stret se: “Olgeta we oli mared bambae oli gat trabol long laef blong olgeta mo sore.”—1 Korin 7:28, The New English Bible.
Fasin blong toktok tugeta i joen wetem fasin traehad blong joenem ol defren fasin ya i kam wan fasin fren we tufala i olsem wan bodi nomo. Samting ya i nidim wan program blong toktok tugeta. (Lukluk bokis long pej 10.) Be i no hemia nomo.
Soemaot Se Yu Kasem Save
Wan proveb blong Baebol i talem se: “Hat blong waesman i mekem se maot blong hem i soemaot se hem i kasem save. Nao hem i mekem we maot blong hem i gat paoa long tingting blong narafala man.” (Proveb 16:23) Hibru wod ya we oli tanem i kam “kasem save” i minim fasin waes, blong skelemgud ol bisnes long tingting. From samting ya, hat nao i stampa ples we i pusum man blong gat gudfala fasin blong toktok tugeta, i no maot nomo. Wan gudfala man blong toktok wetem narafala man i mas go moa bitim wan man blong toktok; hem i mas wan man we i traehad blong kasem save long filing blong narafala taem hem i stap lesin. (Jemes 1:19) Hem i mas luksave ol filing mo tingting we oli stap haed biaen long fasin we hasban no waef blong hem i stap mekem.—Proveb 20:5.
?Olsem wanem? Samtaem yu save mekem samting ya taem yu luklukgud long ol samting we oli stap kamaot long laef blong hemia we i wantem rao. ?Hasban no waef blong yu i stap harem nogud tumas long saed blong filing no bodi? ?Wan sik i stap mekem fasin ya i kamaot long hasban no waef blong yu? Baebol i talem se, “!I gud tumas blong faenem gudfala tok blong talem long stret taem blong hem!” (Proveb 15:23, Today’s English Version) Taswe bambae fasin blong tingbaot ol samting long laef blong hem bambae i givhan long yu blong talem stret ansa.—Proveb 25:11.
Be, plante taem, stampa blong rao i stanap long ol bisnes afsaed long laef blong tufala long taem ya.
Kasem Save Long Samting Blong Bifo
Ol samting we oli hapen long yumi taem yumi pikinini i save gat paoa long tingting blong yumi taem yumi kam bigman. From we hasban mo waef tufala i kamaot long ol defren famle, i mas gat tu defren tingting i stap samtaem.
Wan store we oli raetemdaon long Baebol i soemaot samting ya. Taem oli karem bokis blong kontrak i gobak long Jerusalem, Deved i soemaot glad blong hem long klia ples. ?Be olsem wanem long waef blong hem, Mikal? Baebol i talem se: “Mikal, dota blong Sol, hem wan i lukluk i go daon tru long windo mo i luk King Deved i stap jyajyam mo i stap danis long fored blong Jeova; mo hem i stat blong agensem Deved long hat blong hem.”—2 Samuel 6:14-16.
Mikal i gat fasin blong no bilif olsem papa blong hem, Sol we fasin blong hem i no stret. Ol man ya blong eksplenem Baebol, C. F. Keil mo F. Delitzsch, oli talem se, from samting ya nao vas 16 i tokbaot Mikal se hem i “dota blong Sol” be i no talem se hem i woman blong Deved. Nating sipos i olsem, fasin blong rao bitwin long tufala biaen i soemaot klia se Deved mo Mikal tufala i gat defren tingting long saed blong glad taem ya.—2 Samuel 6:20-23.
Eksampel ya i soemaot se wan hasban mo wan waef i gat defren tingting long ol bisnes we oli stap mekem from ol smosmol samting long laef blong olgeta taem oli pikinini we oli save gat paoa long olgeta naoia. Samting ya i tru tu sipos tufala i stap joen blong mekem wok blong Jeova. Eksampel, wan pikinini we papa mama blong hem i no soem inaf filing long hem i save kam wan waef we i nidim tumas we hasban blong hem i soemaot se hem i glad long hem mo hem i laekem hem. Maet samting ya i mekem hasban blong hem i harem nogud mo i save talem se, “!Mi save talem long waef blong mi wan handred taem se mi laekem hem, be bambae i no naf yet!”
Olsem eksampel ya i soemaot, fasin blong toktok tugeta i joen wetem fasin blong “luklukaotgud long ol bisnes blong yufala evriwan, i nogud yufala wanwan i stap lukaot ol bisnes blong yufala nomo.” (Filipae 2:4) Blong toktok tugeta, hasban i mas tingbaot ol samting we oli bin hapen long waef blong hem bifo i no ol samting we oli bin hapen long hem. Mo, wan waef i mas mekem sem samting long hasban blong hem.—1 Korin 10:24.
Taem Oli Bin Mekem Nogud Long Hem Bifo
Fasin blong soemaot intres long wan we yumi mared wetem hem i impoten tumas sipos wan man i bin fosem hasban no waef blong slip wetem hem no i bin mekem nogud long hem long saed blong seks taem hem i pikinini nomo—sore tumas, hemia i wan trabol blong tede we i stap gru. Eksampel, maet wan waef i save faenem se long taem blong soemaot lav long fasin blong seks, hem i harem se samting ya i sem mak long samting we i bin hapen long hem bifo, hasban blong hem i olsem man we i bin mekem nogud long hem, no fasin blong tufala blong slip wanples i olsem fasin blong mekem nogud long saed blong seks. Samting ya i save mekem kros i kamaot, antap moa sipos hasban i no tingbaot bisnes ya we i nidim waes fasin blong winim, from samting we i bin hapen long waef blong hem bifo.—1 Pita 3:8.
Yu no save blokem samting we i bin hapen bifo no finisim ol trabol blong hem wantaem, be yu save mekem plante samting blong mekem hasban no waef we i harem nogud i harem gud bakegen. (Proveb 20:5) ?Olsem wanem? Pita i raetem se, “Yufala ol hasban yufala i mas traem blong kasem save long ol waef blong yufala we yufala i stap wetem.” (1 Pita 3:7, Phillips) Wan impoten haf blong toktok tugeta i blong kasem save long ol samting we oli bin hapen long waef no hasban blong yu bifo. Bambae ol tok blong yu oli blong nating nomo sipos yu no kea blong soemaot fasin sore.
Jisas “i sore tumas” taem hem i luk olgeta we oli sik, nating se neva hem i kasem ol sik we oli kasem. (Matyu 14:14) I sem mak, maet yu no bin kasem sem trabol no fasin ya we oli bin mekem nogud long waef blong yu, be i nogud blong mekem olsem we samting we i bin kamaot long hem bifo we i mekem hem i harem nogud naoia, i nating nomo, i moa gud blong kasem save long ol samting we oli bin hapen long hem bifo, mo sapotem hem. (Proveb 18:13) Pol i raetem se: ‘Yumi ya we yumi strong, yumi mas givhangud long olgeta we oli no strong. Yumi no save folem ol fasin we yumi nomo i wantem.’—Rom 15:1.
Foldaon Long Fasin Blong Holem Kros Longtaem
Mared i olsem wan graonpot we i sas tumas. Taem fasin blong slip olbaot i spolem mared ya, plante trabol i kamaot from. (Proveb 6:32) Yes, sipos wan long tufala we i no gat fol i mekem disisen blong fogivim hemia we i mekem nogud, maet tufala i save joengud bakegen taem oli fiksimap trabol ya. Be ol mak blong trabol ya oli stap yet, mo taem wan rao i kamaot, maet hemia we i no gat fol i gat tingting blong luk ol mak ya mo blong yusum ol samting ya blong bifo olsem wan tul blong faet.
Fasin blong holem kros longtaem kolosap oltaem i kamaot taem hasban no waef, wan long tufala i no stap tru long narawan. Be sipos yu bin fogivim hasban no waef blong yu finis, yu no mas letem nogud tingting ya blong stap kros longtaem i mekem moa trabol long yutufala bitim fasin blong slip olbaot i bin mekem. Nating se kros blong yu i no kamaot no i kamaot long wan fasin we i no gat sore, fasin blong holem kros longtaem bambae i spolem yutufala evriwan. ?From wanem? Wan dokta i talem se: “Sipos hasban no waef blong yu i mekem yu harem nogud, hemia i from we yu laekem hem yet. Taswe taem yu gat fasin ya blong ronwe no blong givimbak, yu no mekem hasban no waef blong yu nomo i harem nogud be yu stap spolem yu wan tu. Mo tu yu stap spolem fasin fren we yu wantem se i fulwan.”
Yes, yu no save stretem trabol long mared blong yu sipos fasin kros i stap yet long yu. From samting ya, taem ol filing blong yu oli go daon, tokbaot filing blong yu wetem hasban no waef blong yu. Eksplenem from wanem yu harem nogud, yu nidim wanem blong harem se hem i rili laekem yu, mo bambae yu mekem wanem blong holemtaet fasin fren. Yu no mas yusum samting we oli pas finis olsem wan tul blong winim wan rao.
Alkol Mo Drag Oli Spolem Fasin Blong Toktok Tugeta
Wan mared i harem nogud tumas taem wan hasban no waef i yusum tumas alkol no drag. Maet hasban no waef we i no yusum alkol no drag i fesem wan taem we i sem mak long hadtaem we Abigel i fesem, olsem Baebol i talem. Taem hasban blong hem Nabal “i fuldrong,” Abigel i stap traehad blong fiksimap ol trabol we i kamaot from fasin blong hasban blong hem we i no waes nating. (1 Samuel 25:18-31, 36) Ol mared we wan hasban no waef i yusum alkol no drag mo narawan i stap traehad blong jenisim fasin blong hemia we i yusum alkol no drag, oli olsem famle blong Nabal mo Abigel.a
Yumi save se, glad i kamaot taem wan man blong yusum alkol no drag i stat blong jenisim fasin blong hem. Be hemia stat blong hem nomo. Tingbaot wan hariken we i stap spolemgud wan smol taon. Ol haos mo ol tri oli stap folfoldaon, ol rop blong telefon oli foldaon long graon. Ol man blong taon ya oli glad tumas taem strong win ya i finis. Be naoia oli mas wok had blong mekem gud bakegen ol samting. Samting ya i sem mak long hasban no waef we i stat blong jenisim fasin blong hem. Tufala i mas bildimap bakegen fasin fren ya we i bin brokdaon. Tufala i mas stanemap bakegen fasin blong tufala i trastem tufala mo stap tru long tufala. Tufala i mas bildimap bakegen ol rod blong toktok tugeta. Ol jenis ya we man ya blong yusum alkol no drag i mas mekem, i wan haf blong “nyufala laef” we Baebol i askem long ol Kristin man blong oli mas mekem. Nyufala laef ya i mas joen wetem “paoa we i stap wok long tingting.”—Efesas 4:22-24.
Wan Baebol stadi i mekem se Leonard mo Elian oli stop long fasin blong yusum drag, be paoa we i stap wok long tingting blong tufala i no wok fulwan.b I no longtaem tufala i stat blong yusum drag bakegen. Elian i talem se, “Long 20 yia mitufala i bin traem blong folem ol rul blong Baebol mo blong gat wan gudfala mared, be oltaem i strong long mitufala blong holem fasin ya. Mitufala i strong long fasin ya blong yusum drag. Mitufala i no save stadi no prea blong lego fasin ya.”Leonard mo Elian tufala i wantem faenem advaes blong save stampa blong fasin ya blong yusum drag. Magasin blong “slef ya we i stret mo waes” we i kamaot long stret taem blong hem i tokbaot fasin blong mekem nogud long pikinini, fasin blong dring tumas alkol, mo fasin blong respek long ol woman, i bin kam wan spesel help.c (Matyu 24:45-47) Elian i talem se, “Mitufala i bin kasem help blong winim trabol ya mo blong frengud bakegen.”
Winim Ol Trabol
Rebeka i kros tumas long ol waef blong boe blong hem Esao. From hem i fraet se bambae narafala boe blong hem Jekob i folem eksampel blong Esao, kros blong Rebeka i kamaot taem hem i talem long hasban blong hem, Aesak se: “Tufala woman ya blong Esao, tufala i no kamaot biaen long olfala bubu ya blong yumi. !Mi mi taedgud long tufala! !Sipos Jekob i tekem wan gel we i kamaot biaen long Het bakegen, ating i moa gud bambae mi mi ded!”—Jenesis 27:46.
Makemgud se taem Rebeka i tok strong long saed blong ol filing blong hem, hem i no agensem Aesak from. Hem i no talem se, “!Fol blong yu ya!” no, “!Yu nao yu mas blokem fasin ya!” Be, Rebeka i yusum wod ya “mi” blong soemaot olsem wanem problem ya i mekem hem i harem nogud. Samting ya i wekemap fasin sore blong Aesak, i no we hem i wantem traem blong soem se hem i no mekem rong. Aesak i no harem se Rebeka i agensem hem, taswe wantaem nomo Aesak i mekem samting we Rebeka i wantem.—Jenesis 28:1, 2.
Ol hasban mo ol waef oli save lanem gudfala samting long eksampel blong Rebeka. Taem wan problem i kamaot, agensem problem ya be yutufala i no mas agensem yutufala. Olsem Rebeka, talemaot olsem wanem samting ya i mekem yu yu harem nogud. “Mi mi kam kros from . . .” no, “Mi harem se narawan i no kasem save long mi from . . .” i moa gud bitim “!Yu mekem mi kros!” no, “!Yu neva kasem save long mi!”
Bitim Fasin Blong Stap Longtaem
Mared blong tufala faswan man mo woman, Adam mo Iv, i stap strong blong plante handred yia. Be samting ya i no min se i gud blong yumi folem eksampel blong tufala. Bifo finis, fasin independen mo fasin blong no folem ol stret loa blong Man we i wokem tufala, i spolem fasin we tufala i kam olsem wan bodi nomo.
I sem mak, maet wan mared tede i save stap longtaem, be i no gat ol impoten fasin we oli mas joen blong mekem se tufala i save toktok tugeta. Ol defren tingting we oli stap longtaem finis mo ol prapa fasin blong tufala wanwan we oli no stret oli mas sakemaot. (Ridim 2 Korin 10:4, 5.) Hemia i wan edukesen we i stap gohed. Be yu save kasem frut from fasin traehad blong yu. Jeova God i intres bigwan long fasin blong mared, from we Hem nao i Man we i stanemap mared. (Malakae 2:14-16; Hibrus 13:4) From samting ya, sipos yumi mekem wok blong yumi, yumi save bilif se bambae hem i tingbaot ol traehad blong yumi mo bambae i givim waes mo paoa we i stret blong winim ol trabol long fasin blong toktok tugeta long mared.—Ridim Ol sam 25:4, 5; 119:34.
[Ol futnot]
a Wekap! Namba 3, 1992, pej 3-7 i tokbaot fasin blong halpem ol alkolik mo famle blong olgeta.
b Nem i bin jenis.
c Lukluk long Wekap! Oktoba 8, 1991, Mei 22 1992, mo Julae 8 1992.
[Bokis blong pija long pej 6]
“!Doti i Tekem Moa Taem!”
OLI askem wan hasban mo waef we tufala i stap fesem hadtaem long mared blong tufala blong talem hamas taem tufala i spenem blong tekemaot doti long evri wik. Ansa blong tufala se 35 menet long wan wik, no 5 menet long wan dei. Biaen oli askem tufala se hamas taem tufala i spenem blong toktok tugeta. Hasban ya i sek. Hem i talem se, “!Doti i tekem moa taem!” Hem i gohed se: “Mitufala i stap trikim mitufala sipos mitufala i ting se 5 menet long wan dei i naf blong holemtaet wan mared. Mo i tru se hemia i no naf taem blong mekem mared ya i gru.”
[Bokis blong pija long pej 7]
Putumap Ol Stampa Rul
◻ Tekem taem blong tokbaot ol wanwan poen (1 Korin 14:33, 40)
◻ Tokbaot ol filing; yu no mas putum fol long narafala (Jenesis 27:46)
◻ No faet (Efesas 5:28, 29)
◻ No givimbak strong toktok (Proveb 26:20)
◻ Traehad blong stretem trabol, i no blong yu yu winim rao nomo (Jenesis 13:8, 9)
[Tok Blong Pija Long Pej 4]
Taem wan problem i kamaot, agensem problem ya be yutufala i no mas agensem yutufala
[Tok Blong Pija Long Pej 8]
Soemaot ol filing; yu no mas putum fol long narawan