Golden Rul Wan Tijing We i Stap Long Olgeta Ples

“Yufala i mas mekem i gud long ol narafala man, olsem we yufala i wantem blong olgeta oli mekem long yufala.”—Matiu 7:12.

JISAS KRAES i bin talem tok ya klosap tu taosen yia bifo, long Bigfala Toktok blong hem antap long Hil. Long ol handred yia biaen, ol man oli talem mo raetem plante samting long saed blong tok ya. Oli leftemap tok ya mo talem se hem i “stamba blong Baebol,” “wan smol tok we i soemaot wok we Kristin i mas mekem long ol man we oli stap raonabaot long hem,” mo se hem “i stamba rul blong ol fasin blong laef.” Ol man oli save gud tok ya blong Jisas, taswe plante taem oli singaot hem se Golden Rul.

I no ol man we oli talem se oli Kristin nomo we oli agri long Golden Rul ya. Long skul blong ol man Jiu mo Budis, mo ol waes man blong Gris, oli eksplenem rul ya long plante defren fasin. Ol man long ol kantri blong Is oli save gud toktok blong Confucius, wan man we oli respektem bigwan olsem wan waes man mo wan tija we i moa hae bitim ol narafala. Long namba tri blong ol Fo Buk we Confucius i raetem (The Analects), hem i makem tingting blong Golden Rul tri taem. Blong ansa long ol kwestin blong ol studen, Confucius i talem tu taem se: “Samting we yufala i no wantem se ol narafala oli mekem long yufala, yufala i no mas mekem long ol narafala.” Long wan narafala taem, studen blong hem, Zigong, i tokflas se: “Samting we mi no wantem se ol narafala oli mekem long mi, mi tu mi no wantem mekem long olgeta.” Long kwaet fasin, tija ya i ansa se: “Yes, be hemia, yu yu no naf yet blong mekem.”

Taem yumi ridim stori ya, yumi luk se tok blong Confucius i klosap sem mak long tok we Jisas i talem sam yia biaen. Samting we i defren se, Golden Rul we Jisas i talem, i askem man blong mekem i gud long ol narafala, i no jes talem long man blong no mekem i nogud long olgeta. Traem tingbaot sipos ol man oli mekem tok ya blong Jisas i wok long laef blong olgeta, nao oli tingbaot ol narafala, oli faswan blong givhan long ol narafala, mo oli folem rul ya evri dei. ?Yu ting se hemia i save mekem wol blong yumi i kam gud moa? Yumi sua se yes.

Nating sipos oli talem rul ya long wan fasin we i pusum man blong mekem, no blong no mekem samting, no oli talem long wan defren fasin bakegen, be samting we i impoten se, ol man we oli laef long ol defdefren taem, mo ples, oli bilif long Golden Rul ya. Samting ya i soemaot se tok ya we Jisas i talem long Bigfala Toktok blong hem antap long Hil, i wan tijing we i tajem laef blong olgeta man long wol, nomata wanem yia oli laef long hem.

Traem tingbaot ol kwestin ya: ‘?Mi mi wantem we ol man oli mekem i stret mo tok tru long mi mo oli soem respek long mi? ?Mi mi wantem laef long wan wol we i no gat fasin seraot from laen no kala blong skin, fasin blong brekem loa, mo faet? ?Mi mi wantem gat wan famle we ol memba blong hem oli intres long filing blong narafala, mo oli mekem samting blong narafala i glad?’ ?Hu i save ansa “no” long ol kwestin ya? Blong talem tru, sam man nomo oli gat wan laef olsem. Bighaf blong ol man oli no ting se i gat janis blong kasem wan laef olsem.

Golden Rul Ya i Kam Doti

Tru long histri, i bin hapen we sam man oli no wantem save nating long raet blong ol narafala, mo oli mekem nogud fasin long olgeta. Oli mekem rabis fasin, olsem, oli salem ol man Afrika olsem slef, ol Nasi oli mekem ol rabis kalabus blong kilim man i ded, oli fosem ol pikinini blong wok, mo long plante ples long wol, oli kilim man i ded from laen blong hem. I gat plante moa rabis samting we ol man oli mekem.

Tede, wol blong yumi i kam antap long saed blong ol niufala save, be ol man oli tingbaot olgeta nomo. I no gat plante man we oli rere blong givhan long ol narafala sipos i hadwok lelebet long olgeta, no sipos oli mas livim samting we oli gat raet blong mekem blong oli save givhan long olgeta. (2 Timoti 3:1-5) ?From wanem plante man oli tingbaot olgeta nomo, oli raf, oli no gat sore, mo oli no intres long ol narafala man? ?Yu no ting se risen i from we, nating we ol man oli save gud Golden Rul ya, be oli sakemaot hem mo oli talem se hem i wan fasin blong bifo we i no save wok tru? Sore tumas, be plante we oli talem se oli bilif long God, olgeta tu oli mekem olsem. Mo taem yumi luk olsem wanem ol samting i stap gohed long wol, i luk olsem se bambae ol man oli kam moa strong blong tingbaot olgeta nomo.

Taswe, ol impoten kwestin we yumi mas tingbaot se: ?Yumi mas mekem wanem blong laef folem Golden Rul? ?I gat sam man we oli stap mekem olsem yet? ?Bambae i gat wan taem we olgeta man oli glad blong folem Golden Rul long laef blong olgeta? Blong kasem stret ansa long ol kwestin ya, plis ridim haf we i kam biaen.

[Tok blong pija long pej 3]

Confucius mo plante narafala oli bin tijim loa we i sem mak long Golden Rul

Golden Rul Hem i Wok Yet

Plante man oli ting se Golden Rul i wan tijing blong Jisas, be Jisas hem wan i talem se: “Ol tok ya we mi stap tijim ol man long hem, oli no blong mi nomo, oli kamaot long God we i sanem mi mi kam.”—Jon 7:16.

YES, stamba blong ol tijing blong Jisas, wetem ol tok blong Golden Rul, hemia Man we i Wokem olgeta samting mo we i sanem Jisas i kam, nem blong hem, Jeova God.

Long stat olgeta, God i wantem we ol man oli mekem i gud long ol narafala olsem we oli wantem narafala i mekem long olgeta. Fasin we Jeova i folem blong wokem ol man, i soemaot beswan eksampol olsem wanem blong tingbaot mo mekem i gud long ol narafala. “Nao hem i mekem man, mo man ya i tekem fasin blong hem, i olsem hem stret. Fastaem, hem i mekem tu man nomo, wan we i man mo wan we i woman.” (Jenesis 1:27) Hemia i min se God we i gat lav, i wokem ol man long wan wei we oli save soemaot smol ol nambawan fasin blong hem. Olsem nao, ol man oli save haremgud blong laef long pis, glad, mo oli save joengud wetem ol narafala—mo oli gat janis blong gohed olsem blong olwe. Sipos oli trenem gud tingting we God i givim blong i save jajem olgeta, bambae samting ya i save lidim olgeta blong oli mekem i gud long ol narafala olsem we oli wantem ol narafala oli mekem long olgeta.

Man i Tingbaot Hem Wan

Long stat, ol man oli stretgud olgeta. ?Be wanem i hapen afta? Blong talem long wan sot tok, ol man oli stat blong soemaot rabis fasin blong tingbaot olgeta nomo. Bighaf blong ol man oli save gud stori long Jenesis japta 3, we i tokbaot wanem we faswan man mo woman, Adam mo Iv, oli mekem. Tufala i tingbaot tufala nomo taem tufala i letem Setan, we i agensem stret rul blong God, i pulum tufala. Nao tufala i sakemaot hae rul blong God, mo tufala i jusum blong stap independen mo mekem samting we tufala nomo i wantem. Taem tufala i tingbaot tufala nomo mo tufala i rebel, tufala i lusum plante samting, mo tufala i mekem se bigfala trabol i kasem ol pikinini blong tufala we oli no bon yet. Hemia wan klia eksampol blong soemaot frut we i kamaot taem yumi sakemaot tijing blong Golden Rul. Nao, “wan man nomo i statem fasin blong sin long wol ya. Mo from we hem i mekem sin, hem i ded. Be frut blong samting ya, hemia we ol man oli stap ded, from we olgeta oli mekem sin.”—Rom 5:12.

Nating se ol man oli tanem baksaed long ol rod we Jeova i soemaot wetem lav, be hem i no lego olgeta. Tingbaot, Jeova i bin givim Loa blong hem long nesen blong Isrel blong lidim olgeta. Loa ya i tijim olgeta blong mekem i gud long ol narafala olsem we oli wantem blong narafala i mekem long olgeta. Loa ya i talem wanem fasin oli mas mekem long ol slef, pikinini we i no gat papa, mo ol wido. Hem i eksplenem olsem wanem blong panisim ol man we oli faet, stil, mo we oli holem narafala man i stap olsem we i kalabus. Loa long saed blong klin fasin i soemaot we oli mas lukaotgud long helt blong narafala. I gat ol loa we oli tokbaot ol samting long saed blong seks tu. Jeova i ademap ol Loa blong hem long tok ya we hem i talem long ol man se: “Yufala i mas lavem ol man we oli stap raonabaot long yufala, mo yufala i mas mekem i gud long olgeta, olsem we yufala i stap mekem i gud long yufala nomo.” Tok ya nao we Jisas i yusum bakegen sam yia biaen. (Levitikas 19:18; Matiu 22:39, 40) Loa i tokbaot tu, wanem fasin oli mas mekem long ol strenja we oli laef wetem ol man Isrel. Loa ya i talem se: “Bambae yufala i no mas spolem ol strenja, from we bifo, taem we yufala i stap long Ijip, yufala tu i strenja, mo yufala i haremsave fasin ya finis we strenja i stap kasem.” Blong talem long defren fasin, ol man Isrel oli mas soemaot kaen fasin long olgeta we oli trabol, from we olgeta tu oli bin kasem semfala trabol bifo.—Eksodas 23:9; Levitikas 19:34; Dutronome 10:19.

Taem ol man Isrel oli folemgud Loa ya, Jeova i blesem nesen ya. Aninit long rul blong Deved mo Solomon, nesen blong Isrel i kam rij mo ol man oli glad mo haremgud from we oli gat fulap samting. Baebol i talem se: “Ol man Isrel wetem ol man Juda, olgeta oli plante we plante, we man i no save kaontem olgeta, oli olsem sanbij long solwota. Oli gat plante kakae mo plante samting blong dring, mo oltaem nomo, oli stap glad. Oltaem ol man Juda mo ol man Isrel oli stap gud . . . mo evri famle oli save stap gud aninit long ol grep blong olgeta mo ol figtri blong olgeta”—1 King 4:20, 25.

Sore tumas, be ol man Isrel ya oli no stap longtaem long pis mo seftaem. Nating we nesen ya i gat Loa blong God, be ol man oli no folem; oli letem fasin ya we oli tingbaot olgeta wan nomo i blokem olgeta blong oli no tingbaot ol narafala. Fasin ya, wetem apostasia i mekem se ful nesen mo olgeta wanwan oli kasem hadtaem. Biaen, long 607 B.K.T.,b Jeova i letem ol man Babilon oli spolem kantri blong Juda, taon blong Jerusalem, wetem naesfala haos tempol we i stap long taon ya. ?From wanem? “Bambae mi [“Jeova,” NW ] mi sanem tok i go long ol man blong olgeta kantri long not, mo long man ya blong wok blong mi King Nebukadnesa blong Babilonia, blong oli kam faet agens long yufala long Juda, mo blong oli faet tu agens long ol man blong ol kantri we oli stap raonabaot long yufala. Bambae mi mi spolem kantri blong yufala, wetem olgeta kantri we oli stap raonabaot long yufala, nao bambae oli kam nogud olgeta. Mo olgeta we bambae oli luk samting ya, bambae oli fraet gud long hem.” (Jeremaea 25:8, 9) !Oli lego klin wosip blong Jeova nao oli kasem bigfala trabol from!

Eksampol We Yumi Mas Folem

Defren olgeta, Jisas i tijim Golden Rul mo i soemaot gudfala eksampol tu, from we hem i folem rul ya. Hem i rili tingbaot ol narafala. (Matiu 9:36; 14:14; Luk 5:12, 13) Wan taem, klosap long taon blong Naen, Jisas i luk wan wido woman we i harem nogud bitim mak, i stap go blong berem pikinini boe blong hem, wan nomo we hem i gat. Baebol i talem se: “Taem Masta blong yumi i luk woman ya, hem i sore tumas long hem.” (Luk 7:11-15) Buk ya, Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words i talem se toktok ya “sore tumas,” i karem mining se “hem i sore tumas gogo bel blong hem i soa from.” Hem i filim soa we i stap long hat blong woman ya, mo hemia i pusum hem blong mekem wan samting blong tekemaot soa ya. !Wido woman ya i kasem bigfala glad taem Jisas i mekem boe blong hem i girap bakegen long ded mo “i tekem boe ya, i givim i gobak long mama blong hem”!

Mo tu, blong mekem samting we God i wantem, Jisas i rere blong harem nogud mo givim laef blong hem olsem wan ransom, blong ol man oli save kam fri long sin mo ded. Hemia nambawan eksampol blong soem olsem wanem blong laef folem Golden Rul.—Matiu 20:28; Jon 15:13; Hibrus 4:15.

Ol Man We Oli Folem Golden Rul

?I gat sam man tede we oli rili folem Golden Rul long laef blong olgeta? Yes i gat, mo ol man ya oli no soem fasin ya nomo taem evri samting long laef blong olgeta i gohed gud. Olsem long Seken Wolwo, taem ol Nasi oli rul long Jemani, ol Witnes blong Jeova oli holemtaet bilif blong olgeta long God mo lav we oli gat long ol man raonabaot long olgeta. Oli no wantem brekem Golden Rul. Taem gavman i folem wan plan blong agensem mo spolem ol man Jiu, ol Witnes blong Jeova oli gohed nomo blong folem Golden Rul. Taem oli stap long ol rabis kalabus tu, oli gohed blong tingbaot ol narafala man. Oli no gat plante kakae, be oli serem samting we oli gat wetem ol narafala we oli hanggri tumas, nating se ol narafala ya oli man Jiu no oli kamaot long wan defren laen bakegen. Mo tu, taem gavman i givim oda long olgeta blong oli karem masket mo kilim narafala i ded, olgeta oli no wantem mekem olsem, sem mak olsem we oli no wantem blong ol narafala i kilim olgeta oli ded. ?Olgeta oli mas laekem ol narafala man olsem we oli laekem olgeta wan, taswe olsem wanem oli save kilim ol man ya i ded? From we oli no wantem mekem samting ya, oli go long rabis kalabus, be tu, plante long olgeta oli ded.—Matiu 5:43-48.

Taem yu stap ridim buk ya, yu stap haremgud long wan narafala samting we i soemaot se Golden Rul i wok. Ol Witnes blong Jeova oli kasem save se tede plante man oli stap harem nogud bitim mak. From samting ya, oli girap mo oli givhan long ol narafala blong oli kasem save long ol gudfala advaes mo promes we oli stap long Baebol. Naoia, wan bigbigfala wok blong tijim ol man i stap gohed long olgeta ples blong wol. ?Wanem frut i kamaot from wok ya? Olsem profet tok blong Aesea 2:2-4 (NW ) i talem, “plante pipol,” yes i gat bitim sikis milian man long olgeta ples long wol, we Jeova ‘i tijim [olgeta] long ol fasin blong hem, mo [oli] wokbaot long rod blong hem.’ Long saed blong spirit, oli tanem “naef blong faet blong olgeta i kam aean blong brekem graon long garen, mo ol spia blong olgeta i kam sisis blong katem han blong tri.” Nating se tede i gat fulap trabol, olgeta ya oli faenem pis mo seftaem.

?Olsem Wanem Long Yu?

Traem tingbaot fasin blong harem nogud mo safa we i stap long wol tede, from we fulap man oli sakemaot Golden Rul. Samting ya i stat long garen blong Iden, taem Setan i rebel. I no longtaem nao bambae Jeova i jenisim samting ya. ?Bambae hem i mekem samting ya olsem wanem? Baebol i talem se: “From samting ya nao Pikinini blong God i kamtru, blong hem i brekemdaon ol wok we Setan i mekem.” (1 Jon 3:8) Samting ya bambae i kamtru aninit long rul blong Kingdom blong God. Jisas Kraes, man we i tijim mo i folem Golden Rul long laef blong hem, mo we i waes mo i gat paoa, hem nao bambae i King long Kingdom ya.—Ol Sam 37:9-11; Daniel 2:44.

King Deved blong Isrel bifo, i talem se: “Naoia mi mi olfala, mi stap longtaem, be neva mi luk wan gudfala man we Hae God i lego hem, no ol pikinini blong man olsem we oli stap asaskem kakae olbaot. Oltaem ol man olsem oli glad nomo blong oli stap givim olting blong olgeta i go long ol man, mo oli save letem ol man oli kam karem olting blong olgeta blong yusum fastaem. Mo ol pikinini blong olgeta oli olsem rod we God i stap yusum blong mekem i gud long olgeta mo long ol man raonabaot long olgeta.” (Ol Sam 37:25, 26) ?I no tru we tede bighaf blong ol man oli wantem tumas blong kasem samting, be oli no wantem ‘givim olting blong olgeta i go long ol man, mo letem ol man oli kam karem olting blong olgeta blong yusum fastaem’? I klia se, taem yumi folem ‘Golden Rul,’ hem i save lidim yumi blong kasem trufala pis mo seftaem, from we hem i givim janis long yumi blong kasem blesing naoia mo long fiuja, aninit long Kingdom blong God. Kingdom blong God bambae i tekemaot fulwan, fasin ya we man i tingbaot hem wan nomo, mo rabis fasin long wol, mo wan niufala fasin blong laef we i kamaot long God bambae i tekem ples blong hemia we i stap naoia. Long taem ya, olgeta man bambae oli glad blong folem Golden Rul.—Ol Sam 29:11; 2 Pita 3:13.

[Ol futnot]

[Tok blong pija long pej 5]