Ol Yangfala Oli Askem . . .
Givim Pikinini Long Wan Gel—?Wan Rod Blong Kam Bigman?
“Mi mi save plante [boe] we oli stap talem se, ‘Mi mi gat wan pikinini gel we i stap long ples ya, mo wan pikinini boe we i stap longwe.’ Oli talem tok ya long wan fasin we i soem se oli no tinghevi nating long wok blong wan papa.”—Harold.
EVRI yia long Yunaeted Stet, klosap wan milian gel we oli no gat 20 yia yet, oli gat bel. Bighaf blong ol gel ya oli no mared wetem boe we i givim pikinini long olgeta. Wan long evri 4 long ol mama ya, bambae oli karem wan pikinini bakegen bifo we tu yia i pas. Wan niuspepa, Atlantic Monthly, i talem se: “Sipos fasin ya i stap gohed, smol haf blong ol pikinini we oli bon tede bambae oli laef wetem papa mo mama tugeta. Bighaf blong ol pikinini long Amerika bambae oli spenem plante yia blong laef blong olgeta wetem mama blong olgeta nomo.”
I gat moa gel long Yunaeted Stet we oli gat bel taem oli no mared, i bitim ol narafala rij kantri. Be trabol ya i stap kamaot long evri kantri blong wol. Long sam kantri blong Yurop, olsem Franis mo Inglan, namba i hae olsem Yunaeted Stet. Long sam kantri long Afrika mo Saot Amerika, namba i tu taem antap long hemia blong Yunaeted Stet. ?Wanem stamba risen blong trabol ya?
Stamba Blong Trabol Ya
Trabol ya i soemaot bigwan se fasin blong ol man i stap kam nogud moa long taem ya we ‘laef i strong tumas.’ (2 Timoti 3:1-5) Long ol yia we oli jes pas, divos i kam antap bitim mak. Ol man oli stap folem ol narnarafala fasin blong laef mo fasin ya we man i slip wetem man bakegen. Fulap toktok oli gat paoa long tingting blong ol yangfala, olsem ol rabis miusik mo video kaset, ol buk we oli soem ol doti pija mo stori, mo ol stori long televisin mo sinema we oli leftemap rabis fasin long saed blong seks. Mo tu, i gat ol isi rod we ol yangfala gel oli save folem blong kilim pikinini long bel, mo ol meresin blong blokem olgeta blong oli no gat bel, taswe ol yangfala oli ting se oli save slip tugeta we i no gat nogud frut i kamaot. Wan boe we i no mared be i givim pikinini finis long wan gel, i talem se: “Mi mi wantem seks, be mi no wantem wok we i kamaot from.” Wan narafala i talem se: “Seks i wan gudfala pleplei.”
Ol tingting olsem oli bigwan moa long medel blong ol yangfala we oli pua. Man blong stadi long saed ya, Elijah Anderson, i askem plante kwestin long ol yangfala we oli laef long ol bigfala taon, nao biaen hem i talem se: “Long tingting blong plante boe, seks i wan impoten samting blong soemaot se oli joen fulwan long grup blong ol yangfala long ples blong olgeta, evri taem oli slip wetem wan moa gel hemia i leftemap olgeta long ae blong ol narafala.” Yes, wan boe we i gat pikinini finis i talem long Wekap! se fulap yangfala oli ting se evri taem oli slip wetem wan gel, hemia i olsem “wan praes we oli winim we oli putum i stap blong soemaot long ol narafala.” ?From wanem oli gat tingting ya we i no soem sore nating? Anderson i talem se plante taem ol man we oli impoten moa long laef blong yangfala long bigfala taon, “hemia ol narafala yangfala we hem i stap kampani wetem olgeta. Olgeta nao oli makemaot ol rul we hem i mas folem, mo long tingting blong hem, hem i mas folem ol rul ya.”
Anderson i luk se plante yangfala man oli tingbaot seks olsem wan pleplei nomo, “we i blong mekem ful long narafala, speseli long ol gel we oli spolem.” Hem i gohed blong talem se “long pleplei ya, boe i soem hem wan, olsem wanem hem i jenisgud, hea, fes mo bodi blong hem, olsem wanem hem i danis mo i storian.” Plante yangfala boe oli gat gudhan blong winim “pleplei” ya. Be Anderson i makem se: “Taem gel i gat bel, boe i no moa wantem save long hem.”—Young Unwed Fathers—Changing Roles and Emerging Policies, we Robert Lerman mo Theodora Ooms oli raetem.
Tingting Blong God
?Ale, givim pikinini long wan gel, hemia i rili pruvum se boe i bigman finis? ?Seks i olsem wan pleplei nomo? No gat, folem tok blong Man we i Wokem Yumi, Jeova God. Long Baebol, hem i talem klia se seks i blong mekem wan gudfala samting. Baebol i talem se God i wokem faswan man mo woman, nao “hem i blesem tufala, mo i talem long tufala se, ‘I gud yutufala i gat plante pikinini blong yutufala, blong olgeta we bambae oli kamaot biaen long yutufala, bambae oli save go stap long olgeta ples long wol.’ ” (Jenesis 1:27, 28) God i no gat tingting se ol papa bambae oli girap mo ronwe long ol pikinini blong olgeta, no gat. Hem i joenem faswan man mo woman blong tufala i mared blong olwe. (Jenesis 2:24) Taswe, hem i gat tingting se evri pikinini i mas stap wetem papa mo mama blong hem.
Be i no longtaem biaen, ol man oli stat blong tekem plante waef wantaem. (Jenesis 4:19) Jenesis 6:2 i tokbaot sam enjel we oli luk ol gel long wol, se “oli gudfala tumas.” Nao oli kamdaon long wol ya, mo long griri fasin, “oli stap tekem [ol gel ya] olsem we oli wantem.” Bigfala wota we i ron long taem blong Noa i fosem ol devel ya blong gobak antap long skae. Be Baebol i soem se naoia oli stap raon long yumi nomo long wol ya. (Revelesen 12:9-12) Taswe, Setan mo ol devel blong hem oli gat bigfala paoa long ol man tede. (Efesas 2:2) Taem wan yang man i givim pikinini long wan gel, bambae hem i no wantem mo i no laekem pikinini ya, nao hem i stap letem paoa blong ol rabis devel ya i lidim hem, nating se maet hem i no luksave samting ya.
Baebol i stret nomo taem hem i talem se: “God i wantem we yufala i tabu, yufala i man blong hem, we yufala i no mekem trabol wetem woman no wetem man. Hem i wantem we yufala evriwan i lanem fasin ya we man i tekem woman blong hem long fasin we i klin gud, i blong ona nomo. Bambae yufala i no folem ol rabis fasin wetem woman we tingting blong yufala nomo i wantem, olsem we olgeta we oli no save God oli stap mekem. Long ol fasin ya, God i no wantem nating we samtaem, wan long yufala i mekem i nogud long wan narafala Kristin man, . . . from we Masta blong yumi bambae i givim panis long ol man we oli mekem fasin ya.”—1 Tesalonaeka 4:3-6.
“Yufala i no mekem trabol wetem woman no wetem man.” Plante yangfala oli laf nomo long tingting ya. Ol yangfala oli gat strong filing blong wantem seks. Be long tok ya blong Baebol, mekem trabol wetem woman no wetem man i joen wetem “mekem i nogud long wan narafala.” ?Olsem wanem? ?Boe i mekem i nogud long gel taem hem i givim pikinini long hem be i no wantem sapotem hem olsem wan hasban i mas mekem? Yes. Mo tingbaot tu se, hem i save givim wan sik long gel ya, olsem sik blong seks hepes, sifilis, gonoria, no maet AIDS. I tru, maet yangfala i no kasem ol sik ya. Nating se i olsem, boe we i slip wetem gel be i no mared long hem, i spolem gudnem blong gel ya, mo i spolem janis blong hem blong stap klin go kasem we hem i mared. Taswe, wan yang man we i no mekem trabol wetem man no wetem woman bifo mared, hem i waes mo i soem tingting blong wan bigman. I tru se man i mas gat strong tingting mo bos long bodi blong hem blong ‘no folem ol rabis fasin wetem woman we tingting blong hem nomo i wantem,’ olsem fasin blong slip tugeta bifo mared. Be Aesea 48:17, 18 i talem se, God i stap givim ol loa long yumi blong ‘tijim yumi blong givhan long yumi’ bakegen.
‘Tekem Fasin Blong Bigman’
?Nao, olsem wanem wan yangfala man i save pruvum se hem i wan bigman finis? I no long fasin ya we hem i givim pikinini long wan gel, no gat. Baebol i givim advaes ya: “Yufala i mas lukaot gud, yufala i no slip, mo yufala i mas stanap strong long bilif blong yufala. [“Yufala i mas tekem fasin blong bigman,” NW ] oltaem tingting blong yufala i mas strong. Mo long olgeta samting we yufala i mekem, be yufala i mas lavem ol man.”—1 Korin 16:13, 14.
Makem se ‘tekem fasin blong bigman’ i minim se yumi mas wekapgud, gat strong bilif, no fraet, mo soem lav. I tru se ol fasin ya oli mas kamaot long laef blong ol man mo ol woman tugeta. !Sipos yu wokem ol nambawan fasin ya, samting ya bambae i mekem se ol narafala oli respektem yu mo oli laekem yu olsem we yu bigman finis! Tingbaot man we i hae moa long ol narafala we oli laef samtaem, hemia Jisas Kraes. Tingbaot olsem wanem hem i stanap strong olsem wan man mo i no fraet taem hem i fesem bigfala soa mo ded. ?Be Jisas i mekem wanem fasin long ol woman?
Jisas i gat janis blong kampani wetem ol woman. Samfala we oli folem hem oli woman, mo sam woman oli “yusum ol mane blong olgeta blong givhan long Jisas wetem ol man blong hem.” (Luk 8:3) Hem i gudfala fren blong tufala sista blong Lasaros. Baebol i talem se ‘Jisas i lavem tumas’ Mata mo sista blong hem. (Jon 11:5) Nao, from we Jisas i stretgud olgeta, ating hem i naes tumas, hem i save toktokgud, mo pulum narafala. ?Be hem i yusum ol fasin ya blong pulum tufala woman ya blong slip wetem hem? !No gat! Baebol i talem se Jisas i “no mekem wan samting nogud.” (1 Pita 2:22) Wan taem, wan woman i kam luk hem, mo ol man oli save se woman ya i gat nogud fasin, maet hem i wan woman blong rod. Nao woman ya i “stap krae, mo wota blong ae blong hem i stap folfoldaon i go long leg blong Jisas, i mekem leg blong hem i wetwet. Nao hem i waepem leg blong Jisas long hea blong hem blong mekem i drae.” Be Jisas i no mekem i nogud wetem woman ya. (Luk 7:37, 38) !Jisas i no tingbaot nating blong mekem rabis fasin wetem woman ya, nating se maet hem i save pulum hem isi nomo! Hem i soemaot fasin blong wan bigman, hemia blong bos long ol filing blong hem. Hem i no luk ol woman olsem samting blong yusum long saed blong seks nomo, be hem i luk se oli mas kasem lav mo respek.
Sipos yu yu wan yangfala Kristin man, traem folem fasin blong Kraes, i no fasin blong ol fren blong yu. Nao bambae yu no save ‘mekem i nogud long wan narafala.’ Mo tu, bambae samting ya i lukaotgud long yu blong yu no kasem ol trabol we i save kamaot taem wan boe i givim pikinini long wan gel. Maet sam narafala oli jikim yu from we yu no slip olbaot. Be biaen, bambae yu luk se i moagud blong mekem God i glad long yu, i bitim we yu traem mekem ol fren blong yu oli glad long yu.—Ol Proveb 27:11.
?Olsem wanem sipos wan yangfala i bin slip olbaot, be naoia hem i lego rabis fasin ya, mo i rili tanem tingting blong hem? Hem i save sua se God bambae i fogivim hem, olsem hem i mekem long Deved we i tanem tingting blong hem from rabis fasin we hem i mekem long saed blong seks. (2 Samuel 11:2-5; 12:13; Ol Sam 51:1, 2) Be sipos wan yangfala man i bin givim pikinini long wan gel, maet hem i mas mekem sam impoten disisen yet. ?Bambae hem i mared wetem gel ya? ?Hem i gat wanem wok long saed blong pikinini ya blong hem? Bambae wan narafala Wekap! i ansarem ol kwestin ya.
[Tok blong pija long pej 21]
Plante yangfala oli gat rong tingting ya, se oli save slip tugeta we i no gat nogud frut i kamaot