6. ?Olsem wanem Jon i eksplenem samting we hem i luk naoia, hemia ol soldia we oli ron long ol hos?

⁶ “Nao mi harem namba blong ol soldia blong olgeta we oli stap sidaon long hos, mo i gat tu handred milyan man olgeta [tu myriad blong ol myriad, “NW”]. Nao long samting ya olsem drim blong mi, mi luk ol hos ya, mo ol man blong olgeta we oli stap sidaon long olgeta. Ol man ya oli werem klos blong faet blong blokem bodi blong olgeta, ara i no save kasem olgeta. Ol klos ya oli red olsem faea, mo oli blu olsem bluston, mo oli yala olsem salfa. Hed blong ol hos i olsem hed blong laeon, mo i gat faea mo smok mo salfa i stap kamaot long maot blong olgeta. Long trifala trabol ya, long faea, mo long smok mo long salfa we i stap kamaot long maot blong olgeta, i gat wan haf blong ol man oli ded, tu haf blong olgeta oli stap laef.”—Revelesen 9:16-18.

7, 8. (a) ?Hu i lidim ol soldia we oli ron long ol hos? (b) ?Olsem wanem ol soldia long ol hos oli kolosap sem mak long ol lokis we oli kamtru fastaem?

⁷ I luk olsem we ol fo enjel ya oli lidim ami blong ol soldia ya. !Man, hemia samting blong fraet from! !Traem tingbaot sipos yu yu mas fesem wan ami olsem! Taem yu lukluk olgeta nomo bambae yu yu fraet tumas. ?Oraet, be yu yu makem we ami blong ol soldia ya i kolosap sem mak long ol lokis we oli fastaem long hem? Ol lokis oli samting olsem ol hos. Be ol soldia oli ron long ol trufala hos. Taswe, tufala evriwan i stap mekem tiokratika faet. (Proveb 21:31) Tut blong ol lokis oli olsem tut blong laeon. Hed blong ol hos long ami ya olgeta tu oli olsem hed blong laeon. Tufala evriwan i joen wetem Laeon blong Juda, Jisas Kraes we hem i no fraet nating. Hem nao i stap lidim olgeta, givim oda long olgeta, mo soemaot eksampel long olgeta.—Revelesen 5:5; Proveb 28:1.

⁸ Ol lokis mo ol soldia long ol hos tu oli joen long wok blong Jeova blong jajem ol man. Ol lokis oli kamaot long smok ya we i minim trabol we i mas kam long Krisendom blong spolem hem olsem faea. Mo i gat faea mo smok mo salfa i kamaot long maot blong ol hos. Ol lokis oli werem aean klos blong faet blong blokem bodi blong olgeta. Samting ya i min se oli fasgud long stret fasin, mo samting ya i protektem hat blong olgeta. Ol soldia we oli ron long ol hos ya oli werem klos we oli red, blu, mo yala. Hemia i olsem faea, smok, mo salfa we i minim ol jajmen mesej we oli kamaot long maot blong ol hos. (Skelem Jenesis 19:24, 28; Luk 17: 29, 30.) Ol lokis oli gat tel olsem skopion, blong mekem man i harem i soa. !Ol hos oli gat tel olsem snek, blong kilim man i ded! I luk olsem we ol lokis oli statem wan wok, nao ol soldia we oli ron long ol hos oli mas gohed strong moa long wok ya gogo i finis olgeta.

9. ?Ol soldia we oli ron long ol hos oli saen blong hu?

⁹ ?Ol soldia we oli ron long ol hos oli saen blong wanem? Grup blong ol tabu man we oli olsem Jon, oli stat blong talemaot ol jajmen blong Jeova agensem Krisendom, olsem we pupu i krae. Oli gat paoa blong ‘stikim ol man mo mekem olgeta oli harem nogud.’ Taswe yumi save ting se God bambae i yusum sem grup ya blong ‘kilim i ded’ sam man. Blong mekem olsem, oli mas talemaot se Krisendom mo ol lida blong hem oli ded olgeta long saed blong speret. Mo oli mas talem se Jeova i sakem olgeta finis, ale “bambae faea i kakae” olgeta, hemia i minim ded blong olwe. Tru ya, olgeta haf blong Bigfala Babilon oli mas lus. (Revelesen 9:5, 10; 18:2, 8; Matyu 13:41-43) Be bifo long taem ya, grup we i olsem Jon oli yusum “naef blong faet we Tabu Speret i givim finis long” olgeta, hemia tok blong God, blong soemaot klia se Krisendom i ded long speret. Ol fo enjel mo ol soldia we oli ron long ol hos oli lidim wok ya we i olsem se oli kilim i ded “wan haf blong ol man,” tu haf i stap laef. (Efesas 6:17; Revelesen 9:15, 18) Samting ya i soemaot se oli reregud, mo oli folem tiokratik oda aninit long lida blong olgeta, Masta Jisas Kraes. Hem i lidim bigfala ami blong ol man we oli stap talemaot Kingdom, taem oli go blong faet.

Tu Myriad Blong Ol Myriad

10. ?Olsem wanem i gat tu myriad blong ol myriad blong ol soldia long ol hos?

¹⁰ ?Olsem wanem i gat tu myriad blong ol myriad long ami ya? Wan myriad i minim 10,000 man. Taswe tu myriad blong ol myriad, hemia 200 milyan man.b !I gud we naoia i gat sam milyan man we oli stap talemaot Kingdom! !Be namba blong olgeta i no kasem sam handred milyan! Be tingbaot tok blong Moses long Namba 10:36: “O Jeova, plis yu kambak bakegen long ol myriad blong ol taosen blong Isrel.” (Skelem wetem Jenesis 24:60.) Prapa mining blong vas ya se: ‘Plis yu kambak bakegen long plante milyan man Isrel.’ Be namba blong ol man Isrel long taem blong Moses i kasem tu no tri milyan nomo. ?Oraet, wanem mining blong tok blong Moses? I klia we Moses i min se ol man Isrel oli no mas gat stret namba blong olgeta. “Bambae oli plante olsem ol sta ya long skae . . . olsem ol sanbij ya daon long solwora,” we man i no save namba blong olgeta. (Jenesis 22:17; 1 Kronikel 27:23) Taswe hem i yusum wod ya “myriad” blong minim fulap man we i no gat stret namba blong ol. Taswe The New English Bible i tanem vas ya olsem: “Yu spel, MASTA blong ol taosen man Isrel we man i no save kaontem olgeta.” Mining ya i agri wetem wan narafala mining blong wod ya “myriad.” Grik mo Hibru diksonari i talem mining ya, i se: “Kampani blong fulap man we i no gat stret namba blong olgeta,” hemia “wan bigfala hif.”—The New Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament; Buk blong Gesenius: A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, we Edward Robinson i tanem.

11. ?Grup ya we i olsem Jon bifo oli nidim wanem blong kasem namba blong plante myriad, nating we namba ya i olsem saen nomo?

¹¹ Be grup olsem Jon we oli stap yet long wol i no gat 10,000 man long hem. Namba blong olgeta i no kasem wan myriad. ?Olsem wanem oli olsem plante taosen soldia we oli ron long hos, we man i no save kaontem olgeta? Blong kam plante olsem ol myriad, nating we namba ya i olsem saen nomo, i luk olsem oli nidim moa man. Yes i tru, oli nidim moa man. !Mo from gladhat blong Jeova, hem i givim moa man! ?Ol man ya oli hu?

12, 13. ?I stat long 1918 kasem 1935, wanem i kamaot long histri blong soemaot hu nao ol man we bambae oli givhan long grup ya?

¹² I stat long 1918 kasem 1922, grup ya we i olsem Jon i givim wan gudfala hop long ol man we oli harem nogud. Oli talem se “plante milyan man we oli laef bambae oli neva ded.” Long 1923, oli talemaot tu se ol sipsip blong Matyu 25:31-34 bambae oli kasem laef long wol aninit long rul blong Kingdom blong God. Buklet ya Freedom for the Peoples, we i kamaot long intenasnal asembli long 1927, i tokbaot hop we i kolosap sem mak. Long ol yia biaen long 1930, oli talemaot se ol sipsip we bambae oli laef long wol, oli sem mak long grup blong ol stret man we oli olsem Jonadab bifo. Mo tu, oli sem mak long ‘ol man we oli sore mo oli krae’ from we Krisendom i sik long saed blong speret. (Esikel 9:4; 2 King 10:15, 16) Wajtaoa (Engglis), Ogis 15, 1934, i pulum ol man olsem blong kam long ol “taon blong haed” tede. Hem i se: “Olgeta long grup ya we i olsem Jonadab bifo oli harem krae blong pupu blong God. Oli harem woning ya, nao oli resis i go long ogenaesesen blong God mo oli joen wetem ol man blong God. Oli mas stap long ples ya.”—Namba 35:6.

¹³ Long 1935, oli singaot long grup we i olsem Jonadab bifo blong go long wan asembli blong ol Wetnes blong Jeova long Wasington, Amerika. Long ples ya, long Fraede, Mei 31, J. F. Rutherford i givim tok ya: “Bigfala Hif Blong Ol Man.” Hem i soemaot klia se grup ya we Revelesen 7:9 (King James Version) i tokbaot, hemia i sem mak long ol sipsip blong Matyu 25:33. Hemia wan kampani we oli givim laef blong olgeta i go long God finis, nao oli hop blong kasem laef blong olwe long wol. Long asembli ya, 840 nyufala Wetnes oli tekem baptaes. Bighaf blong olgeta oli blong bigfala kampani. Samting ya i soemaot se biaen, bambae i mas gat fulap moa man tu oli joen long kampani ya.c

14. ?Bigfala kampani i joen long wok blong ami we oli ron long ol hos? ?Long 1963 oli talemaot wanem disisen?

¹⁴ ?Bigfala kampani ya i haf long ami we i stat mekem wok blong hem long 1922, mo we oli tokbaot long asembli long Toronto long 1927? !Yes, mo grup blong ol tabu man olsem Jon bifo, hemia ol fo enjel, oli lidim wok ya! Long 1963 oli mekem asembli long olgeta ples long wol, stampa tok blong hem se “Gud Nyus Blong Olwe.” Long taem ya, bigfala kampani ya i joen wetem grup we oli olsem Jon blong mekem wan strong disisen. Oli talemaot se wol ya i “stap fesem wan taem blong trabol we i olsem wan etkwek. Hem i bitim ol narafala trabol we i bin kamaot long wol samtaem. Olgeta grup blong politik mo ol skul we oli olsem Babilon bifo bambae oli seksek gogo oli foldaon.” Disisen blong olgeta i olsem: “Bambae mifala i gohed blong talemaot ‘gud nyus blong olwe’ long olgeta man, nomata wanem kala no laen. ‘Gud nyus’ ya i long saed blong Kingdom blong Mesaea blong God mo ol jajmen blong hem. Ol jajmen ya oli olsem ol anis we bambae oli kasem ol enemi blong hem. God bambae i mekem ol panis ya oli kamtru. From samting ya, ol man we oli wantem wosip wetem speret mo trutok long God ya we i Wokem evri samting, oli save gofri.” Ol man long 24 asembli long ol defren ples long wol, hemia 454,977 man, oli agri long disisen ya. Bighaf blong ol man ya (95%) oli blong bigfala kampani.

15. (a) ?Wanem i soemaot se long 1988, bighaf blong ol man blong wok blong Jeova oli blong bigfala kampani? (b) ?Olsem wanem prea blong Jisas long Jon 17:20, 21 i talemaot yuniti blong bigfala kampani wetem grup we i olsem Jon bifo?

¹⁵ Bigfala kampani ya i gohed blong talemaot se hem i joen fulwan wetem grup we i olsem Jon blong mekem ol panis oli kamtru long Krisendom. Long 1988, bigfala kampani ya oli mekemap bighaf (99.7%) blong ol man we Jeova i yusum blong mekem wok ya. Ol memba blong kampani ya oli agri wetem ful hat blong olgeta long grup ya we i olsem Jon bifo. Jisas i prea from grup ya olsem Jon long Jon 17:20, 21 se: “Mi mi no prea from olgeta ya nomo. Mi stap prea tu from ol man ya we bambae oli save bilif long mi from tok blong olgeta. Mi mi prea blong olgeta evriwan oli save stap wan nomo. Papa, laef blong yu i joen long laef blong mi, mo laef blong mi i joen long laef blong yu. Mo long sem fasin, mi mi prea blong laef blong olgeta ya i save joen long laef blong yumi, blong oli stap wan nomo nao ol man blong wol oli save bilif we yu yu sanem mi mi kam.” Ol tabu man blong grup ya we i olsem Jon bifo oli lidim wok ya aninit long han blong Jisas. !Mo bigfala kampani i joen wetem olgeta blong mekem wan ami we i gat moa paoa blong spolem ol samting i bitim ol narafala ami long histri blong man!d