?Bambae Mi Mekem Wanem Desisen Sipos Dokta i Wantem Givim Meresin Long Mi We i Gat Smol Blad Insaed Long Hem, No i Wantem Yusum Blad Blong Mi Bakegen?

Kipim

?Bambae Mi Mekem Wanem Desisen Sipos Dokta i Wantem Givim Meresin Long Mi We i Gat Smol Blad Insaed Long Hem, No i Wantem Yusum Blad Blong Mi Bakegen?

Baebol i talem long ol Kristin se “oli no mas kakae blad.” (Wok 15:20) Taswe ol Witnes blong Jeova oli no letem dokta i putum blad blong narafala i go long bodi blong olgeta. Mo tu, oli no letem dokta i putum eniwan long ol fo bigfala samting we oli stap insaed long blad, i go long bodi blong olgeta—hemia ol red blad sel, ol waet blad sel, ol pletlet, mo plasma. Oli no givim blad blong olgeta long narafala, mo oli no letem dokta i tekem sam blad blong olgeta mo kipim i stap blong i givimbak long olgeta samtaem sipos oli nidim.—Lev. 17:13, 14; Wok 15:28, 29.

?Wanem ol smosmol samting long blad we oli yusum long sam meresin? ?From wanem wanwan Kristin i mas mekem prapa desisen blong hem long saed blong ol meresin ya?

I gat sam smosmol samting long blad we oli yusum long sam meresin. Olsem nao, plasma, we i wan long ol fo bigfala samting insaed long blad, i gat plante samting long hem: wota (91 pesen), ol protin olsem albumin, globulin, mo fibrinogen (7 pesen), mo sam narafala samting, olsem kakae blong bildimap bodi, ol homon, gas, ol vitamin, doti, mo ol electrolyte [hemia i karem gudfala samting i go long ol sel mo i karemaot doti bakegen (1.5 pesen)].

?Taem Baebol i talem se yumi no mas kakae blad, hem i minim tu ol smosmol samting ya we oli putum long sam meresin? Yumi no save talem stret. Baebol i no tokbaot ol smosmol samting ya.a Plante samting we oli yusum long ol meresin, oli tekemaot long blad blong narafala man. Wanwan Kristin i mas mekem prapa desisen blong hem sipos bambae hem i talem ‘yes’ no ‘no’ long ol meresin ya.

Taem yu mas mekem desisen, tingting gud long ol kwestin ya: ?Mi mi kasem save se sipos mi talem ‘no’ long ol meresin ya, bambae mi no save tekem sam meresin we dokta i givim blong faet agensem ol bebet mo sik, mo sam meresin blong mekem blad i kam tik mo i no ron tumas? ?Mi mi save eksplenem long dokta from wanem mi talem ‘yes’ no mi talem ‘no’ long sam meresin?

?From wanem mi nomo mi mas mekem desisen long sam tritmen we oli yusum prapa blad blong mi bakegen?

Ol Kristin oli no givim blad blong olgeta long narafala man, mo oli no letem dokta i tekemaot sam blad blong olgeta mo kipim i stap blong givimbak long olgeta long fiuja. Be i no gat ol rul blong Baebol we oli agensem stret sam tritmen mo tes we dokta i save mekem long blad blong yu. From samting ya, wanwan man i mas tekem desisen blong hem se bambae hem i talem ‘yes’ no ‘no’ long tritmen we oli yusum prapa blad blong hem bakegen.

Taem yu mas mekem desisen ya, traem tingbaot: ?Olsem wanem sipos dokta i mekem blad blong mi i ron i gotru long wan mesin mo biaen i kambak insaed long bodi blong mi? ?Tingting blong mi bambae i trabol from? ?No bambae mi tingbaot blad ya olsem we i stap ron long bodi blong mi yet, ale i no nid blong “kafsaedem i go long graon”? (Dut. 12:23, 24) ?Olsem wanem sipos dokta i tekemaot sam blad long bodi blong mi, i mekem sam samting long blad ya blong jenisim smol, nao i putumbak long bodi blong mi? ?Tingting blong mi we mi trenem folem ol rul blong Baebol, bambae i trabol from? ?Mi mi kasem save se sipos mi talem ‘no’ long olgeta tritmen long saed blong prapa blad blong mi, mi no save yusum mesin ya we i mekem wok blong kidni (dialysis) mo mesin we i mekem wok blong hat mo waet leva? ?Mi bin prea mo tingting gud long bisnes ya bifo we mi mekem desisen?b

?Wanem ol desisen we mi wan mi mas mekem?

Traem lukluk tufala pej blong ol kwestin we oli kam biaen. Pej 1 i talem sam smosmol samting we ol dokta oli tekemaot long blad, mo olsem wanem oli yusum olgeta long sam meresin. Raetemdaon desisen blong yu long saed blong olgeta ya. Sipos bambae yu tekem ol meresin ya, raetem ‘yes,’ sipos yu no wantem ol meresin ya, raetem ‘no.’ Pej 2 i talem sam tritmen we ol dokta oli yusum prapa blad blong yu bakegen. Raetemdaon desisen blong yu long saed blong olgeta ya. Sipos bambae yu akseptem ol tritmen ya, raetem ‘yes,’ no sipos yu no wantem ol tritmen ya raetem ‘no.’ Tufala pepa ya oli no pepa we wan loea i save yusum long kot. Be ol ansa we yu raetem long tufala pepa ya oli save givhan long yu blong fulumap kad ya DPA (durable power of attorney).

Yu nomo yu mas mekem ol desisen ya, yu no mas folem tingting blong narafala. Mo tu, yu no save tok agensem desisen blong narafala Kristin mo hem i no save tok agensem desisen blong yu. Long saed blong ol desisen ya, “evri man i gat basket blong hem blong karem.”—Gal. 6:4, 5, Nyutesteman wetem Ol Sam long Bislama.

[Ol futnot]

a Yu save faenem plante gudfala save long saed ya long Wajtaoa blong Jun 15, 2004, pej 29-31.

b I gat ol gudfala save long saed ya long Wajtaoa Oktoba 15, 2000, pej 30-31, mo ol vidio kaset mo DVD long Transfusion Alternatives—Documentary Series—On DVD.

PEJ 1

OL KRISTIN OLI NO SAVE TEKEM NATING

YU NOMO YU MAS MEKEM DESISEN

BLAD

OL SMOSMOL SAMTING LONG BLAD WE OLI YUSUM LONG SAM TRITMEN MO MERESIN

Desisen Blong Yu

PLASMA

ALBUMIN—KLOSAP 4% BLONG PLASMA

Wan protin we i stap long plasma. Sam albumin oli kamaot long sam lif mo long sam kakae olsem melek mo eg, mo long melek blong ol mama. Albumin we i kamaot long blad, oli yusum blong wokem samkaen wota we oli hangem long sikman taem bodi i kasem bigfala kil no man i kasem wan bigfala aksiden nao bodi i no moa save mekem ol impoten wok blong hem, no taem faea i bonem man. Maet wota ya i gat 25 pesen albumin long hem. Oli yusum smol albumin long plante narafala meresin tu, mo long sam kaen erythropoietin (EPO).

․․ Mi talem ‘yes’ long albumin

․․ Mi talem ‘no’long albumin

OL IMMUNOGLOBULIN—KLOSAP 3% BLONG PLASMA

Ol smosmol samting ya we oli stap long protin, mo oli yusum olgeta long sam meresin we oli faet agensem sam vaeras mo sik, olsem sik ya diphtheria, tetanus, hepataetas we i kamaot long wan vaeras, mo sik ya rabies. Oli yusum olgeta tu blong blokem sik we i save spolem laef blong bebi long bel blong mama blong hem, mo oli givim long man taem posen snek no spaeda i kakae hem.

․․ Mi talem ‘yes’ long ol immunoglobulin

․․ Mi talem ‘no’ long ol immunoglobulin

SAM SAMTING WE OLI MEKEM BLAD I TIK—I NO KASEM 1% BLONG PLASMA

I gat defdefren kaen protin we oli save mekem blad i kam tik. Oli givim meresin ya long sam sikman we oli lusum plante blad taem oli karekil no taem dokta i katem olgeta. Oli yusum meresin ya tu blong wokem wan glu we dokta i save yusum blong fasem ples we hem i katem mo blong blokem blad we i ron long ples we i katem. Wan long ol meresin ya oli kolem cryoprecipitate. Makemgud: Naoia ol man oli stap wokem sam meresin blong mekem blad i tik, long ol samting we oli no kamaot long blad nating.

․․ Mi talem ‘yes’ long meresin we i mekem blad i tik

․․ Mi talem ‘no’ long meresin we i mekem blad i tik

OL RED SEL

HEMOGLOBIN—33% BLONG OL RED SEL

Wan protin we i karem oksijen i go long olgeta ples long bodi mo i karem kabon daeoksaed i go long waet leva. Oli tekemaot hemoglobin long man mo long sam anamol tu, blong wokem meresin blong ol man we bodi blong olgeta i no wokem naf blad (anemia) no oli lusum plante tumas blad.

․․ Mi talem ‘yes’ long hemoglobin

․․ Mi talem ‘no’ long hemoglobin

HEMIN—I NO KASEM 2% BLONG OL RED SEL

Oli tekemaot hemin long hemoglobin. Hem i wan samting we i blokem ol enzyme oli no mekem wok blong olgeta no i mekem oli wok slo nomo. Oli yusum hemin blong wokem meresin blong wan sik blong blad we samfala oli bon wetem (porphyria). Sik ya i mekem se bel mo ol nev oli no wokgud mo blad i no rongud.

․․ Mi talem ‘yes’ long hemin

․․ Mi talem ‘no’ long hemin

OL WAET SEL

OL INTERFERON—OL SMOSMOL SAMTING INSAED LONG OL WAET SEL

Hemia sam protin we oli faet agensem sam sik we vaeras i givim mo sam kaen kansa. Bighaf blong ol interferon oli no kamaot long blad. Sam kaen interferon oli wokem long sam smosmol samting insaed long ol waet blad sel.

․․ Mi talem ‘yes’ long ol interferon we oli kamaot long blad

․․ Mi talem ‘no’ long ol interferon we oli kamaot long blad

OL PLETLET

Oli no stap tekemaot samting long ol pletlet yet, blong yusum long ol meresin.

PEJ 2

DESISEN BLONG YU
OL ROD BLONG YUSUM PRAPA BLAD BLONG YU BAKEGEN
NEM BLONG TRITMEN	?TRITMEN YA I BLONG MEKEM WANEM LONG YU?	Desisen Blong Yu (I gud blong storian wetem dokta bifo we yu talem ‘yes’ no ‘no’ long ol tritmen ya.)
SEVEM OL SEL (CELL SALVAGE)	I mekem se man i no lusum tumas blad. Ol dokta oli sevem blad we i ron taem oli katem man. Oli klinim blad ya, nao oli putum i gobak insaed long bodi blong man ya bakegen.	․․ Yes ․․ Maet mi talem ‘yes’c ․․ No
MEKEM BLAD I KAM OLSEM WOTA (HEMODILUTION)	I mekem se man i no lusum tumas blad. Taem dokta i katem man, hem i mekem blad blong man ya i ron i go long wan plastik. Smol blad we i stap long bodi blong man oli ademap spesel wota long hem. Olsem nao, blad blong hem i kam olsem wota we i no gat plante red blad sel long hem. Taem dokta i finisim wok blong hem, hem i mekem blad we i stap long plastik i ron i gobak long bodi blong man ya.	․․ Yes ․․ Maet mi talem ‘yes’d ․․ No
MESIN WE I MEKEM WOK BLONG HAT/WAET LEVA	I mekem se blad i stap ron oltaem, i no stop. Dokta i mekem blad blong man i ron i go long wan mesin we i save mekem wok blong hat no waet leva. Mesin ya i putum oksijen i go long blad mo i mekem i ron i gobak long bodi blong man.	․․ Yes ․․ Maet mi talem ‘yes’e ․․ No
MESIN WE I MEKEM WOK BLONG KIDNI (DIALYSIS)	Mesin ya i mekem wok we bodi i mas mekem. Blad blong man i ron i go long wan mesin we i klinim blad ya, nao i ron i gobak long bodi blong man.	․․ Yes ․․ Maet mi talem ‘yes’f ․․ No
STIKIM BUN BLONG BAKSAED BLONG PUTUM SMOL BLAD (EPIDURAL BLOOD PATCH)	I blokem wota long bun blong baksaed blong i no lik. Oli stikim bun blong baksaed wetem smol blad blong man ya nomo. Hemia blong blokem wan smol hol we i stap letem wota blong bun blong baksaed i lik aot.	․․ Yes ․․ Maet mi talem ‘yes’g ․․ No
TEKEMAOT PLASMA LONG BLAD (PLASMAPHERESIS)	Blong winim sik. Dokta i karemaot blad blong man mo i tekemaot plasma long blad ya. Nao hem i ademap wan samting blong tekem ples blong plasma mo i putum blad ya i gobak long bodi blong man. Sam dokta oli yusum plasma blong narafala man blong tekem ples blong plasma long blad blong sikman. Be Kristin i no save letem dokta i putum plasma blong narafala man long blad blong hem.	․․ Yes ․․ Maet mi talem ‘yes’h ․․ No
MAKEM BLAD	Blong faenemaot sik no blong traem winim sik. Dokta i tekemaot sam blad long bodi blong man, i miksim wetem wan meresin, mo i putum blad ya i gobak long bodi bakegen. Maet blad ya i stap afsaed long bodi blong smoltaem nomo no blong longtaem lelebet.	․․ Yes ․․ Maet mi talem ‘yes’i ․․ No
GLU BLONG PLETLET (AUTOLOGOUS) WE I MIN SE “OLI WOKEM LONG PRAPA BLAD BLONG YU”)	Hem i fasem no i klosem ples we dokta i katem, mo i stopem blad we i ron. Dokta i tekemaot smol blad, mo i mekem i kam wan glu we i fulap long ol pletlet mo waet sel. Hem i putum glu ya long ol ples we hem i katem. Makemgud: Long sam glu, oli yusum wan samting we i kamaot long blad blong buluk, we i blong mekem blad i kam tik.	․ Yes ․ Maet mi talem ‘yes’j ․ No

c d e f g h i j Makemgud: Fasin blong ol dokta blong yusum ol rod ya i no sem mak. Yu mas askem long dokta blong eksplenem gud long yu wanem we hem i wantem mekem. Olsem nao, yu save sua se rod ya i no agensem wan rul blong Baebol mo bambae tingting blong yu i no trabol from desisen we yu mekem.