Japta 8

Traehad Blong Win Long Faet Ya

SMANA

1. (a) ?Wanem nem blong namba tu kongregesen we i kasem wan mesej long Jisas we i stap long heven finis? (b) ?Taem Jisas i talem se hem i ‘Faswan mo Laswan,’ hem i pulum ol Kristin long kongregesen blong tingbaot wanem?

TEDE, olfala taon ya Efesas i no moa stap, oli brekemdaon finis. Be namba tu taon ya we Jisas i sanem mesej i go long hem, hem i stap yet, naoia hem i wan bisi taon. Tatefaef kilomita not long ples we olfala taon ya Efesas i stap long hem, tede long ples ya, i gat wan taon long kantri ya Teki we nem blong hem Ismir. Long taon ya i gat wan strong kongregesen blong ol Wetnes blong Jeova. Long faswan handred yia, taon ya Smana i stap long ples ya. Lesingud nao long nekis tok blong Jisas, i se: “Yu mas raetemdaon tok ya blong mi i go long enjel blong [kongregesen] long Smana, se ‘Hemia tok blong mi ya we mi [“Faswan mo Laswan,” “NW”] we bifo mi ded be naoia mi laef bakegen.’ ” (Revelesen 2:8) Tok ya blong Jisas i pulum ol Kristin man long Smana blong tingbaot wan samting: Jisas hem i faswan we Jeova hem wan i givim laef bakegen long hem mo i leftemap hem i go long heven blong stap laef olsem wan speret man we i no moa save ded samtaem. Mo hem i laswan tu we Jeova hem wan i mekem olsem long hem. Biaen Jisas nomo i givim laef bakegen long ol Kristin we tabu speret i makemaot olgeta. Taswe hem i nafgud blong givim advaes long ol brata blong hem, we oli hop se bambae oli joen wetem hem long heven, long laef we i no save finis samtaem.

2. ?Olsem wanem tok ya “bifo mi ded be naoia mi laef bakegen,” i save mekem ol Kristin oli haremgud?

² Jisas i soemaot rod olsem wanem blong stanap strong long saed blong stret fasin, nating we ol man oli mekem trabol long hem. From samting ya, hem i kasem pei we i stret nomo. Hem i holemtaet bilif blong hem gogo hem i ded, mo biaen hem i girap i laef bakegen long ded. Hop blong ol Kristin man i stanap long tufala samting ya. (Ol Wok 17:31) Jisas i talem se ‘bifo hem i ded be naoia hem i laef bakegen.’ Tok ya i pruvum se nomata wanem trabol we yumi kasem from trutok, be sipos yumi stanap strong, i no blong nating nomo. God i givim laef bakegen long Jisas—samting ya i leftemap tingting blong ol Kristin man bigwan. I tru moa taem ol man ya oli mas stanap strong long trabol we oli kasem from bilif blong olgeta. ?Yu yu stap kasem trabol naoia from bilif blong yu? Ale nekis tok we Jisas i talem long kongregesen blong Smana i save givim paoa long yu blong stanap strong. Hem i se:

3. (a) ?Olsem wanem Jisas i leftemap tingting blong olgeta Kristin long Smana? (b) ?Nating we ol Kristin long Smana oli puaman, be from wanem Jisas i talem se oli “rijman”?

³ “Mi mi save finis ol trabol blong [yu]. Mi save we [yu yu] puaman, be i tru, [yu yu] rijman ya. Mo mi save ol rabis tok blong olgeta ya we oli stap tok nogud long [yu]. Oli stap talem se oli man Isrel, be oli stap gyaman. Haos blong prea blong olgeta i haos blong prea blong Setan stret.” (Revelesen 2:9) Jisas i no talem wan poen nating agens long ol brata blong hem long Smana. Hem i leftemap tingting blong olgeta nomo long kaengud fasin. Olgeta oli kasem plante trabol finis from bilif blong olgeta. Oli no gat plante samting long saed blong bodi, oli puaman nomo, ating from we oli stap holemtaet bilif blong olgeta. (Hibrus 10:34) Ol samting long saed blong speret oli bigfala samting long laef blong olgeta. Olgeta oli stap hivimap ol gudgudfala samting long heven, olsem Jisas i bin talem. (Matyu 6:19, 20) Taswe Bigfala Man blong Lukaot long Sipsip i talem long olgeta se, tru, olgeta oli “rijman.”—Skelem wetem Jemes 2:5.

4. ?Hu i mekem bigfala trabol agens long ol Kristin long Smana? ?Mo Jisas i tingting olsem wanem long ol man we oli agensem olgeta?

⁴ Wan samting we Jisas i makem: Ol Kristin long Smana oli bin stanap strong long trabol we ol man Isrel oli bin mekem long olgeta. Bifo long taem ya, plante man blong skul blong ol man Isrel oli agensem strong ol man we oli stap tijim Kristin bilif. (Ol Wok 13:44, 45; 14:19) Naoia, sam yia nomo biaen we ol enemi oli spolem taon ya Jerusalem, ol man Isrel ya long Smana oli stap soemaot sem fasin bakegen, we Setan nomo i stampa blong hem. !Yumi luksave from wanem Jisas i talem se haos blong prea blong olgeta i “haos blong prea blong Setan stret”!a

5. ?Ol Kristin long Smana oli mas fesem wanem traem biaen?

⁵ Oltaem ol Kristin long Smana oli mas fesem ol man ya we oli no laekem olgeta nating. Taswe oli haremgud long tok ya blong Jisas we i talem se: “I nogud [yu yu] stap fraet long ol samting we bambae oli kam long [yu]. Setan bambae i putum sam long kampani blong yufala i go long kalabus blong traem yufala. Nao bambae yufala i gat trabol ten dei. Be [yu] mas stanap strong gogo [yu] ded, nao bambae mi givim laef long [yu] blong flasem [yu], olsem we oli putum hat long man we i win long resis blong flasem hem.” (Revelesen 2:10) Tri taem Jisas i yusum Grik tok ya we i minim “yufala.” Samting ya i soemaot se tok blong hem i go long olgeta evriwan insaed long kongregesen. Jisas i no save promes long ol Kristin man long Smana se ol traem we oli stap kasem bambae oli finis i no longtaem. No gat. Bambae ol man oli save gohed blong mekem trabol, oli save kilim sam long olgeta, mo oli save sakem samfala oli go long kalabus. Bambae olgeta oli gat trabol ten dei. Namba ya ten, i minim ‘fulwan’ long saed blong wol. Ale, nating we ol gudfala man ya oli rij long saed blong speret, be bambae ol trabol we oli kam long olgeta i mas traem olgeta fulwan, taem oli stap long wol yet.

6. (a) ?From wanem ol Kristin long Smana oli no mas fraet? (b) ?Olsem wanem Jisas i finisim mesej blong hem long kongregesen blong Smana?

⁶ Be ol Kristin long Smana oli no mas lego bilif blong olgeta. Sipos oli stanap strong gogo en blong bisnes ya, bambae oli save kasem pei blong olgeta, “laef” we i olsem wan flas hat. Long saed blong olgeta, bambae oli kasem laef long heven, oli no save ded samtaem. (1 Korin 9:25; 2 Timote 4:6-8) Aposol Pol i tingbaot praes ya olsem wan samting we i sas tumas. Hem i rere blong lego olgeta narafala samting, blong hem i save kasem praes ya. Mo hem i rere blong lego laef blong hem long wol ya tu. (Filipae 3:8) I klia se olgeta we oli stap holemtaet bilif blong olgeta long Smana oli gat sem tingting. Nao Jisas i finisim mesej blong hem olsem, se: “Man we i gat sora blong hem i mas lesingud long tok we Tabu Speret i stap talem long ol [kongregesen]. Olgeta we bambae oli win long faet blong olgeta, [namba tu ded i no save spolem olgeta, “NW”].” (Revelesen 2:11) Yes, hem i promes se olgeta we oli win long faet blong olgeta bambae oli kasem laef long heven, we ded i no moa save spolem laef ya samtaem.—1 Korin 15:53, 54.

“Trabol Ten Dei”

7, 8. ?Long 1918, Kristin kongregesen i kasem wanem trabol blong ‘traem olgeta fulwan,’ olsem kongregesen blong Smana bifo?

⁷ Tede, grup ya we i olsem Jon bifo mo ol man we oli joen wetem olgeta, oli stap kasem trabol olsem ol Kristin long Smana bifo. Plante traem oli kasem olgeta finis, mo plante oli stap kasem olgeta yet. Ol samting ya oli ‘traem olgeta fulwan.’ From we oli stanap strong long ol traem ya, oli stap soemaot we oli rili trufala man blong God. (Mak 13:9, 10) Taem dei blong Masta blong yumi i jes stat nomo, smol grup blong ol man blong Jeova long wol oli haremgud tumas long ol tok we Jisas i talem long ol Kristin man long Smana. (Revelesen 1:10) I stat long 1879, smol grup ya oli bin traehad blong faenemaot ol gudgudfala samting long saed blong speret long Tok blong God, blong oli save serem ol samting ya wetem ol narafala, i fri nomo. Be long Faswan Bigfala Faet Blong Wol, oli kasem bigfala trabol. Oli no joen nating long faet ya, mo oli no fraet blong mekem ol rong blong Krisendom oli kam long klia ples. From tufala samting ya, ol man oli no laekem olgeta nating, oli agensem olgeta. Sam lida blong Krisendom oli pulum ol man blong mekem trabol agens long ol Kristin man ya. Gogo long 1918, trabol ya i kamaot fulwan. Taem ya i olsem taem we ol man Isrel oli mekem trabol long ol Kristin long Smana bifo.

⁸ Long Amerika, bigfala trabol i kamaot. Hem i gohed gogo long Jun 22, 1918, oli sakem nyufala presiden blong Watch Tower Sosaeti, Joseph F. Rutherford, wetem seven fren blong hem, oli go long kalabus. Oli jajem bighaf blong olgeta se oli mas stap 20 yia long presin. Naen manis biaen oli lego olgeta, be oli holem sam mane blong olgeta gogo oli pas long kot bakegen. Ale long Mei 14, 1919, kot i jenisim rong disisen we hem i bin mekem. Oli faenemaot se i gat 125 mastik long faswan kot. I gat wan Katolik jaj, nem blong hem Manton, we hem i wan haeman long wan Katolik grup we oli talem se oli blong Bigfala Tabu Man ya Gregori. Long 1918, man ya i bin mekem i strong long ol Kristin ya. Hem i no wantem se oli pem mane blong oli gofri gogo oli mekem kot bakegen. Biaen, long 1939, man ya i mas pas long kot, ale oli faenemaot se sikis taem hem i bin askem mo tekem doti mane blong gyaman long disisen blong hem long kot. Oli panisim hem se hem i mas stap tu yia long presin, mo hem i mas pem 10,000 dola faen.

9. ?Hitler i mekem wanem long ol Wetnes blong Jeova long Jemani long taem blong rul blong ol Nasi? ?Ol lida blong ol skul oli tingting olsem wanem long ol samting we Hitler i mekem?

⁹ Long Jemani long taem blong rul blong ol Nasi, Hitler i putum tabu long wok blong prij blong ol Wetnes blong Jeova. Long plante yia we oli ron biaen long taem ya, oli sakem plante taosen Wetnes i go long ol rabis presin blong ol Nasi. Oli mekem i nogud tumas long ol Wetnes ya. Plante oli ded from. Oli kilim i ded plante handred yangfala man we oli no joen long ami blong Hitler. Ol lida blong ol skul oli sapotem raf fasin blong ol Nasi. Tok blong wan Katolik pris i soemaot samting ya. Oli prentem tok blong hem long wan nyuspepa (The German Way) long Mei 29, 1938. Haf blong tok blong hem i olsem: “Naoia i gat wan kantri long wol we hem i putum tabu long skul ya we oli kolem Baebol Studen [ol Wetnes blong Jeova]. !Hemia Jemani! . . . Taem Adolf Hitler i statem rul blong hem, mo ol bisop blong Katolik skul long Jemani oli askem bakegen long Hitler blong mekem wan samting agens long [ol Wetnes], Hitler i talem se: ‘Ol man ya we oli kolem Baebol Studen, [ol Wetnes blong Jeova] oli man blong mekem trabol nomo . . . Mi mi ting se oli no rili Baebol Studen, oli stap gyaman nomo. Mi mi no wantem we man Amerika ya, Jaj Rutherford, i spolem ol Katolik man long Jemani olsem ya. Taswe i stat naoia, mi mi putum tabu long wok blong skul ya [ol Wetnes blong Jeova] long Jemani.’ ” Taem hem i talem olsemia, pris i singaot se: “!Bravo!” (we i minim “!I gud ya!”)

10. (a) ?Taem dei blong Masta blong yumi i stap gohed, ol Wetnes blong Jeova oli fesem wanem trabol? (b) ?Taem ol Kristin oli pas long kot blong traem kasem raet blong wosip olsem oli wantem, plante taem wanem i kamaot from?

¹⁰ Ale, dei blong Masta blong yumi i stap gohed. Semtaem, Snek ya wetem laen blong hem oli stap faet oltaem agens long ol Kristin we tabu speret i makemaot olgeta, wetem ol man we oli joen long kampani blong olgeta. Plante long olgeta, oli sakem olgeta long kalabus, mo oli kilim nogud olgeta. (Revelesen 12:17) Ol enemi ya “oli stap mekem ol loa blong stanemap ol fasin nogud.” Be ol man blong Jeova oli stanap strong mo oli talem klia se: “Mifala i mas obei long God, mifala i no save obei long ol man nomo.” (Ol Sam 94:20, King James Version; Ol Wok 5:29) Long 1954, magasin ya Wajtaoa i mekem ripot ya se: “Long ol fote yia we oli pas finis, bitim sevente kantri oli bin stanemap sam loa blong blokem ol Wetnes blong Jeova. Mo oli bin mekem trabol long olgeta mo kilim olgeta tu.” Long sam kantri, loa i letem ol Wetnes oli pas long kot blong traem kasem raet blong mekem wosip olsem oli wantem. Ale, ol Kristin ya oli fesem kot, mo long plante kantri oli win. Long Saprim Kot blong Amerika nomo, ol Wetnes blong Jeova oli win 23 taem.

11. ?Wanem profet tok blong Jisas blong makem taem we hem i stap bakegen, i kamtru fulwan long ol Wetnes blong Jeova long dei blong Masta blong yumi?

¹¹ I no gat wan narafala grup we oli traehad olsem olgeta blong obei long oda blong Jisas blong givimbak long Sisa ol samting we i blong Sisa. (Luk 20:25; Rom 13:1, 7) Mo i no gat wan narafala grup we ol man oli mekem i strong long olgeta olsem we oli mekem long ol Wetnes blong Jeova. Oli sakem plante Wetnes long presin long plante defren kantri, we ol defren kaen gavman i rul long olgeta. Mo samting ya i stap gohed kam kasem naoia long Amerika, Yurop, Afrika, mo long Esia. Long bigfala profet tok we Jisas i givim long saed blong saen we i makem taem we hem i stap bakegen, hem i talem se: “Long taem ya, bambae sam man oli holem yufala, oli mekem tumas trabol long yufala, gogo oli kilim yufala i ded. Bambae olgeta man oli no laekem yufala, oli agensem yufala, from we yufala i holem nem blong mi.” (Matyu 24:3, 9) Tru ya, samting ya i kamtru fulwan long ol Kristin Wetnes blong Jeova long dei blong Masta blong yumi.

12. ?Olsem wanem grup ya we i olsem Jon bifo i givim paoa long ol man blong God blong oli save stanap strong long taem blong trabol?

¹² Tede, grup ya we i olsem Jon bifo i givhan long ol man blong God blong stanap strong long taem blong trabol. Oli stap talem bakegen long olgeta ol tok we Jisas i bin talem long ol Kristin blong Smana. Wan eksampel: Taem ol Nasi oli stat mekem trabol long ol man blong God, ol Wajtaoa blong 1933 mo 1934 oli karem sam haf we stampa tok blong olgeta i olsem: “Yufala i No Mas Fraet Long Olgeta” we i storebaot Matyu 10:26-33. “Trabol Ya We i Olsem Faea,” we i stanap long Daniel 3:17, 18, mo “Maot Blong Ol Laeon,” we Daniel 6:22 i stampa vas blong hem. Long ol yia we oli ron biaen long 1980, ol Wetnes blong Jeova oli kasem strong trabol long bitim 40 kantri. Long taem ya, Wajtaoa i stap givim paoa long ol man blong God, from ol haf olsem: “!Oli Harem Gud, Nating We Oli Kasem Trabol!” mo “Ol Kristin Oli Stanap Strong Long Hadtaem.”b

13. ?Olsem ol Kristin long Smana long taem bifo, from wanem ol Kristin Wetnes blong Jeova tede oli no fraet long trabol we oli stap kasem?

¹³ Tru ya, ol Kristin Wetnes blong Jeova oli stap harem nogud long bodi blong olgeta from ol trabol we oli stap kasem mo ol traem, gogo ‘ten dei i pas.’ Olsem ol Kristin long taem bifo long Smana, olgeta oli no fraet. Mo yumi no mas fraet taem ol trabol oli stap kam antap moa long wol. Yumi rere blong stanap strong, nating we yumi mas harem nogud samtaem. Mo yumi rere blong letem ‘ol man oli tekemaot olting blong yumi,’ yumi stap glad nomo. (Hibrus 10:32-34) Sipos yumi stadi long Tok blong God mo mekem i wok long laef blong yumi, bambae yumi naf blong stanap strong long bilif blong yumi. Yu yu save bilif strong se Jeova hem i naf blong lukaot long yu mo bambae hem i mekem olsem, blong yu holemtaet bilif blong yu. “Yufala i mas putum ol trabol blong yufala long han blong hem, from we oltaem hem i stap tingbaot yufala.”—1 Pita 5:6-11.

[Ol Futnot]

[Bokis/Foto blong pija long pej 39]

Long ol 50 yia we oli pas finis, sam man we oli stadi long histri oli bin raetemdaon sam store long saed blong fasin stanap strong blong ol Wetnes blong Jeova long Jemani, long rul blong ol Nasi. Wan man blong raetemdaon histri, Claudia Koonz, i raetem wan buk olsem (Mothers in the Fatherland). Oli prentem buk ya long 1986. Hem i talem se: “Bighaf blong ol man Jemani we bifo oli neva save long ol fasin blong ol Nasi, oli faenem wan rod blong oli save stap laef, nating we oli stap aninit long wan rul we oli no laekem nating. . . . Be i gat 20,000 Wetnes blong Jeova tu, we kolosap evriwan i talemaot klia se bambae oli no givim enikaen ona, mo bambae oli no obei nating long rul blong ol Nasi. . . . From we wosip blong olgeta i givim paoa long olgeta, grup ya i stanap strong long wan tingting. Long stat blong rul blong ol Nasi i go, ol Wetnes blong Jeova oli soemaot se oli no agri nating long enikaen fasin blong rul blong ol Nasi. Long 1933 ol Gestapo oli brekemdaon nasnal hedkwota blong ol Wetnes, oli spolem haos ya. Long 1935, oli putum tabu long ol Wetnes blong Jeova. Nating we oli mekem olsemia, be ol Wetnes oli stanap strong, oli no talem ‘Heil Hitler,’ (we i minim ‘Ona long Hitler’). Oli sakem kolosap stret haf blong ol Wetnes blong Jeova, long ol rabis presin blong ol Nasi, (bighaf blong olgeta oli man). Oli kilim i ded wan taosen long olgeta. Mo tu, i stat long 1933 kam kasem 1945, wan moa taosen i ded. . . . Ol lida blong Katolik mo Protestan skul oli singaot ol man blong olgeta blong wok tugeta wetem Hitler. Sipos oli no mekem olsem, oli agensem skul blong olgeta mo gavman.”

Japta 9

Holemgud Nem Blong Jisas

PEGAMAM

1. ?Nekiswan mesej blong Jisas i go long wanem kongregesen? ?Ol Kristin long kongregesen ya oli stap laef long wanem kaen taon?

SIPOS yumi lego taon ya Smana, yumi folem solwora i go 80 kilomita long not, nao yumi livim solwora, yumi folem reva ya we oli kolem Kaikas i go 24 kilomita long bus, ale yumi kasem taon ya Pegamam. Naoia oli kolem taon ya Begama. Long taem bifo ol man oli savegud taon ya, from we hem i gat wan bigfala haos blong wosip long God ya Sus, no Jupita. Biaen long yia ya 1800, ol man we oli digim ol ston oli seftem olta blong haos blong wosip ya i go long Jemani. Naoia ol man oli save luk olta ya wetem plante narafala aedol mo pija blong ol hiten god long Musium blong Pegamam long taon ya Belin. ?Bambae Masta Jisas i sanem wanem mesej long olgeta long kongregesen ya, we oli stap laef long medel blong ol wosip blong ol aedol?

2. ?Olsem wanem Jisas i talemaot se hem i hu? Jisas i karem “naef ya blong faet we i sap tu saed.” ?Hemia i minim wanem?

² Fastaem, Jisas i talemaot se hem i hu. Hem i se: “Yu mas raetemdaon tok ya blong mi, i go long enjel blong [kongregesen] long Pegamam, se ‘Hemia tok blong mi ya we mi gat naef ya blong faet we i sap tu saed.’ ” (Revelesen 2:12) Long ples ya, Jisas i talem bakegen sem samting we i talem finis long Revelesen 1:16 long saed blong hem wan. Hem i Jaj mo hem i Man blong Kilim rabis man i ded. Taswe bambae hem i kilimdaon olgeta we oli mekem trabol long ol disaepol blong hem. !Yumi save haremgud tumas long promes ya! Be long saed blong jajmen, i gat wan woning we i go long olgeta insaed long kongregesen tu. Bambae Jeova i yusum “man blong karem tok blong kontrak,” Jisas Kraes, blong hem i “wetnes kwiktaem” agens long olgeta gyaman Kristin we oli stap wosip long ol aedol, we oli stap mekem rabis fasin long saed blong seks, we oli stap gyaman, we oli stap stil, mo olgeta we oli no lukaotgud long ol puaman. (Malakae 3:1, 5; Hibrus 13:1-3) !Yes, God i yusum Jisas blong givim advaes ya mo blong stretem yumi, mo yumi mas harem!

3. ?Pegamam i fulap long wanem gyaman wosip? ?Olsem wanem i tru we ‘jea blong Setan’ i stap long ples ya?

³ Nao Jisas i talem long kongregesen ya se: “Mi mi save finis ples ya blong [yu] long Pegamam, we Setan i mekem olsem we hem i king long hem finis.” (Revelesen 2:13a) Tru ya, wosip blong Setan i stap raonabaot long ol Kristin ya evri ples. I gat haos ya we oli bildim blong wosip long Sus, mo i gat wan haos we oli yusum blong wosip long god we i mekem ol sikman oli gud bakegen, nem blong hem Eskulapias. Mo tu, Pegamam hem i stampa taon blong mekem wosip long lida blong ol man Rom. Hibru wod ya we oli tanem i kam “Setan,” hem i minim “Man we i agens.” “Jea” we Setan i sidaon long hem olsem king, i min se God i letem hem i rulum ful wol gogo taem blong hem i finis. (Job 1:6, New World Translation Reference Bible, futnot) Pegamam i fulap long wosip blong ol aedol. Samting ya i soemaot se “jea” blong Setan i stap long taon ya. !Be Setan i mas kros bigwan, taem we ol Kristin long taon ya oli no bodaon long hem, oli no wosip long nesen blong olgeta!

4. (a) ?Jisas i talem wanem gudfala toktok blong leftemap tingting blong ol Kristin long Pegamam? (b) ?Ambasada ya, Pliny, i raetem wanem long lida blong Rom, Trajan, long saed blong ol samting we hem i mekem long ol Kristin? (c) ?Nating we i denja tumas long olgeta, be ol Kristin long Pegamam oli mekem wanem?

⁴ Yes, ‘jea blong Setan’ i stap long Pegamam stret. Nao Jisas i gohed i se: “[Yu] stap holemgud nem blong mi yet. Mo taem we olgeta oli kilim tru wetnes ya blong mi Antipas, i ded long taon ya blong [yu], we Setan i gat hedkwota blong hem i stap long hem, be [yu yu] no haedem fasin blong [yu] blong bilif long mi.” (Revelesen 2:13b) !Gudfala tok ya i mas tajem hat blong olgeta! I klia se oli kilim Antipas i ded from we hem i no agri long ol fasin we oli stap mekem, we ol rabis speret oli stampa blong ol. Mo tu hem i no agri long wosip we oli mekem long lida blong ol man Rom. Biaen we Jon i kasem profet tok ya, i no longtaem, wan man, nem blong hem Pliny ya we i Yangwan, hem i ambasada long lida blong ol man Rom, Trajan. Man ya i raetem leta i go long Trajan, mo hem i eksplenem wanem we hem i stap mekem long ol man we hem i faenemaot se oli Kristin. Mo lida blong Rom hem i agri long ol samting ya we hem i mekem long olgeta. Pliny i lego olgeta we oli talem se oli no Kristin. Be fastaem “olgeta oli mas talem bakegen wan prea we mi mi mekem long ol god, mo oli mas bonem insens mo putum waen long fored blong pija blong yu [Trajan] . . . mo tu oli mas tok nogud long Kraes.” Oli kilim i ded olgeta we oli tru Kristin. Nating we ol Kristin man blong Pegamam oli fesem bigfala denja ya, be oli holemtaet bilif blong olgeta. Olgeta oli ‘holemgud nem blong Jisas’ from we oli gohed blong ona long haenem blong hem, olsem we hem i Man blong Leftemap Nem blong Jeova, mo Jaj we Jeova i putumap hem. Oli stap tru long Jisas, oli folem trak blong leg blong hem, oli stap talemaot Kingdom.

5. (a) ?Grup ya blong bifo we oli wosip long lida blong Rom, oli pija blong wanem fasin tede we i traem ol Kristin long laswan handred yia? (b) ?Olsem wanem Wajtaoa i bin givhan long ol Kristin?

⁵ Bifo finis, Jisas i bin talemaot se Setan hem i stap rulum rabis wol ya. Be Setan i no save holem Jisas i stap aninit long paoa blong hem, from we bilif blong Jisas i strong tumas. (Matyu 4:8-11; Jon 14:30) Long laswan handred yia, plante nesen we oli gat paoa oli stap agensem plante narafala nesen we olgeta tu oli gat paoa. Tufala grup ya evriwan oli stap traehad blong rulum wol ya. Baebol i kolem tufala grup ya se “king blong not” mo “king blong saot.” (Daniel 11:40) Oli pulum ol man blong tingting strong long kantri blong olgeta. Grup ya we oli wosip long lida blong Rom long taem blong Jon, hem i pija blong tingting ya we i stap kavremap ful wol tede, se man i wantem leftemap kantri blong hem olsem we hem i wosip long hem nomo. Long Wajtaoa (Engglis) blong Novemba 1, 1939, mo Novemba 1, 1979, mo Septemba 1, 1986, (Febuwari 1, 1981, mo Maj 1, 1987, long Bislama) i gat sam store long saed blong fasin blong no joen nating long bisnes blong ol nesen. Ol store ya oli talemaot klia ol tijing blong Baebol long bisnes ya. Oli givim sam rul we ol Kristin oli save folem. Mo oli mas folem sipos oli wantem wokbaot long nem blong Jeova mo winim wol ya, olsem Jisas i bin mekem.—Maeka 4:1, 3, 5; Jon 16:33; 17:4, 6, 26; 18:36, 37; Ol Wok 5:29.

6. ?Olsem Antipas bifo, olsem wanem ol Wetnes blong Jeova tede oli stanap strong?

⁶ Ol Kristin oli nidim ol advaes ya tumas. Ol Wetnes blong Jeova, hemia olgeta we tabu speret i makemaot olgeta wetem ol narafala we oli joen wetem olgeta, oli mas stanap strong long bilif, taem ol man we oli wantem ona tumas long ol kantri blong olgeta oli mekem i strong long olgeta. Long Amerika, plante tija oli sakemaot sam handred pikinini long skul from we oli no salut long flag blong nesen ya. Mo long Jemani, ol man oli kilim ol Wetnes mo mekem nogud long olgeta from we oli no salut long saen blong ol Nasi [swastika]. Olsem yumi save finis, Nasi pati blong Hitler i kilim i ded plante taosen man we oli stap tru long Jeova, from we oli soemaot klia se oli no save joen long wosip blong kantri blong olgeta, olsem we oli bodaon long wan aedol. Afta long 1930, ol man Japon we oli bilif long jyos ya Sinto, oli stap wosip long lida blong kantri blong olgeta. Long taem ya i gat tu paenia minista we tufala i sakem plante sid blong Kingdom long Taiwan. Long taem ya Taiwan i stap aninit long rul blong ol man Japon. Ol lida blong ami oli sakem tufala paenia long presin. Mo wan long tufala ya i ded long ples ya from we oli raf tumas long hem. Narafala paenia, biaen oli lego hem, be blong sutum hem long baksaed nomo. Tru, hem i wan Antipas blong tede. Kam kasem naoia i gat sam kantri long wol we oli fosem ol man yet blong bodaon long ol saen blong kantri blong olgeta mo blong givim ona i go nomo long gavman. Oli sakem plante yangfala Wetnes oli go long kalabus, mo oli kilim plante narafala i ded, from we ol Wetnes ya oli no fraet blong stanap strong. Oli folem Kristin fasin blong no joen long bisnes blong ol nesen. Sipos yu yu wan yangfala we yu stap fesem sam trabol olsemia, yu mas stadi long Tok blong God evri dei. Olsemia nao, yu save “gat bilif we bambae i sevem sol blong yu.” From samting ya, yu save kasem laef we i no save finis long fyuja.—Hibrus 10:39 kasem 11:1; Matyu 10:28-31.

7. ?Olsem wanem sam yangfala long India oli kasem trabol from we oli no mekem wosip long kantri blong olgeta? ?Mo wanem i kamaot from?

⁷ Sam yangfala long skul tu oli stap kasem trabol olsemia. Long 1985, long ples ya Kerala long India, i gat tri pikinini blong ol Wetnes blong Jeova we oli no lego bilif blong olgeta long Baebol. Taswe oli no obei long oda blong singim sing blong kantri blong olgeta. Taem ol narafala oli singsing, ol Wetnes pikinini oli stanap kwaet nomo mo oli soemaot respek. Nating we oli mekem olsemia be skul ya i sakemaot trifala ya. Papa blong trifala i mekem ol tija oli pas long kot gogo oli kasem Saprim Kot blong India. Tufala jaj long ples ya i mekem disisen se samting we trifala pikinini i mekem i stret nomo. Tufala jaj ya i no fraet blong talemaot se: “Kastom blong yumi i blong soemaot respek long tingting mo bilif blong narafala. Yumi stap tijim long ol man se oli mas mekem olsem. Konstitusen blong kantri blong yumi i talem se yumi mas mekem olsem. Ale yumi no mas slak blong mekem samting ya.” From disisen ya, i gat fulap gudfala store long nyuspepa. Oli talemaot klia long olgeta man se i gat sam Kristin man long kantri ya we oli wosip long trufala God Jeova, mo olgeta oli stap stanap strong oli stap obei long loa blong Baebol. Hemia i wan bigfala pablisiti from we 20% blong olgeta man long wol oli stap long India.

Ol Samting Blong Spolem Gudfala Fasin Blong Olgeta

8. ?Jisas i mas tok strong olsem wanem long ol Kristin long Pegamam?

⁸ Yes, ol Kristin blong Pegamam oli stap holemstrong bilif blong olgeta. Jisas i talem se: “Be i gat sam samting we [yu] stap mekem we oli no stret long fes blong mi.” ?Olgeta oli bin mekem wanem blong Jisas i tok long olgeta olsemia? Jisas i talem se: “Long kampani blong [yu], i gat sam man we oli stap folem tok blong profet ya Balam bifo. Profet ya, hem i soemaot rod long King Balak blong i gyaman long ol man Isrel blong oli foldaon long sin. Nao olgeta oli kakae mit we oli yusum finis blong mekem wosip long narafala god, mo oli mekem nogud wetem woman.”—Revelesen 2:14.

9. ?Balam hem i hu? ?Olsem wanem advaes blong hem i pulum “ol man Isrel blong oli foldaon long sin”?

⁹ Balam i no man Isrel, be hem i wan profet we i save samting long saed blong ol fasin blong Jeova. Nao long taem blong Moses, Balak we hem i king blong Moab, i pem Balam blong hem i talemaot wan strong tok, blong wan samting nogud i kamaot long ol man Isrel. Be Jeova i agensem Balam, hem i fosem hem blong talemaot ol blesing nomo long ol man Isrel, mo ol trabol long ol enemi blong olgeta. Balak i kros from. Ale Balam i kwaetem hem, hem i storeyan long hem long wan samting we i save pulum ol man Isrel, be long fasin haed: Hem i talem se ol woman blong Moab oli mas switim ol man Isrel, ale oli save pulum olgeta blong slip wetem olgeta mo blong wosip long gyaman god ya Bel blong Peoro. Ale long rod ya oli winim sam man Isrel. Nao kros blong Jeova i kam antap bigwan, ale hem i sanem wan sik blong kilim i ded 24,000 long ol man Isrel ya we oli stap mekem rabis fasin. Sik ya i stap gogo pris ya Finehas i mekem wan samting blong tekemaot ol rabis fasin long Isrel.—Namba 24:10, 11; 25:1-3, 6-9; 31:16.

10. ?Wanem sam samting we oli kam insaed long kongregesen long Pegamam finis we oli save foldaon from? ?Maet sam Kristin long taon ya oli ting se God bambae i fogivim ol sin blong olgeta from wanem?

¹⁰ ?Long taem blong Jon, i gat sam samting we oli kolosap sem mak we oli save mekem sam man long kongregesen blong Pegamam i foldaon? !Yes i gat! Rabis fasin long saed blong seks mo wosip blong ol aedol i kam insaed long kongregesen ya finis. Ol Kristin ya oli no harem ol woning we God i givim finis tru long aposol Pol. (1 Korin 10:6-11) Oli stanap strong finis long trabol taem. From samting ya maet oli ting se Jeova bambae i no panisim olgeta from ol sin blong olgeta long saed blong seks. Taswe Jisas i talemaot klia se oli mas lego ol rabis fasin ya.

11. (a) ?From wanem ol Kristin oli mas lukaot? ?Mo oli mas blokem wanem kaen tingting? (b) ?Long ol yia we oli pas finis, kongregesen blong ol Kristin man i sakemaot hamas man? ?Oli sakemaot bighaf blong olgeta from wanem?

¹¹ Sem mak tede, ol Kristin oli mas lukaot we oli no yusum gladhat blong God “olsem eskyus blong olgeta blong mekem ol rabis fasin blong olgeta.” (Jud 4) Yumi mas no laekem nating ol fasin nogud. Yumi mas ‘faetem bodi blong yumi’ blong yumi save wokbaot long klin Kristin fasin. (1 Korin 9:27; Ol Sam 97:10; Rom 8:6) Yumi neva mas ting se sipos yumi wok strong long ol wok blong God mo yumi stanap strong long trabol taem, samting ya i givim raet long yumi blong mekem fasin we i no stret long saed blong seks. No gat. Long ol yia we oli pas finis, kongregesen blong ol Kristin man long olgeta ples long wol i putumaot plante man we oli mekem ol bigfala sin. Bighaf blong olgeta, hemia plante taosen, oli mekem rabis fasin long saed blong seks. Samtaem long wan yia nomo, i gat moa man we oli foldaon long rabis fasin ya i bitim olgeta we oli foldaon long wosip blong Bel blong Peoro long Isrel bifo. !Oltaem yumi mas lukaot we yumi no foldaon long kampani blong ol man we oli mekem fasin olsem!—Rom 11:20; 1 Korin 10:12.

12. ?Olsem ol man blong God long taem bifo, wanem sam rul we oli stret long ol Kristin tede tu?

¹² Mo tu, Jisas i tok long ol Kristin long Pegamam from we “oli kakae mit we oli yusum finis blong mekem wosip long narafala god.” ?Olsem wanem oli mekem olsemia? From ol tok we Pol i raetem i go long ol man Korin, i luk olsem we maet samfala oli stap yusum fasin fri blong ol Kristin man i bitim mak. Maet oli stap mekem sam samting we oli save se voes blong tingting blong narafala i no glad from. Be ating i no olsem. Yumi save ting se oli stap joen long sam seremoni we oli stap givim ona long ol aedol. (1 Korin 8:4-13; 10:25-30) Tede ol trufala Kristin man oli mas yusum fasin fri blong olgeta long ol rod we i no blong tingbaot olgeta nomo. Oli mas lukaotgud se oli no mekem sam narafala oli foldaon. Mo tu, i klia se oli mas blokem olkaen fasin we oli givim wosip long ol aedol. Oli no mas wosip long ol man we oli plei long sinema, mo long spot. Oli no mas mekem mane i olsem wan god, no mekem bel blong olgeta nomo i olsem wan god.—Matyu 6:24; Filipae 1:9, 10; 3:17-19.

!Blokem Fasin Blong Seraot Long Ol Smol Kampani!

13. ?Jisas i talem wanem tok blong stretem ol Kristin long Pegamam? ?From wanem kongregesen ya i nidim advaes ya?

¹³ Jisas i go moa blong stretem ol Kristin long kongregesen blong Pegamam, i se: “Long sem fasin, long kampani blong [yu], i gat sam man we oli stap folem tok blong kampani blong Nikolas.” (Revelesen 2:15) Taem Jisas i sanem mesej i go long kongregesen blong Efesas, hem i leftemap tingting blong olgeta from we oli no laekem nating ol fasin blong kampani ya blong Nikolas. Be ol Kristin long Pegamam oli nidim advaes olsem wanem kongregesen i save blokem fasin ya blong seraot long ol smosmol grup. Tingting blong olgeta i mas strong moa blong holem ol gudfala Kristin fasin, blong oli save holemtaet fasin joengud we Jisas i prea from long Jon 17:20-23. Oli mas ‘tijim ol man long ol stret toktok ya, mo bambae oli save satem maot blong ol man we oli stap tok nogud long tok ya.’—Taetas 1:9.

14. (a) ?I stat long taem bifo, kongregesen blong ol Kristin man i mas lukaot long hu? ?Olsem wanem aposol Pol i tokbaot ol man ya? (b) ?Sipos wan man i wantem seraot long kongregesen mo joen long wan smol kampani we i folem man nomo, hem i mas harem wanem tok blong Jisas?

¹⁴ I stat long taem bifo, kongregesen blong ol Kristin i mas lukaot long ol flas man blong apostasi. Olgeta oli tok swit, oli tok gyaman blong ‘mekem kongregesen i seraot, mo blong spolem bilif blong ol man. Oli agens long’ ol tijing we oli kamtru long rod we Jeova i stap yusum. (Rom 16:17, 18) Kolosap evri leta we aposol Pol i raetem, hem i givim woning long saed blong ol man ya.a Long taem blong yumi, Jisas i mekem tru kongregesen blong ol Kristin man i klin bakegen mo i joengud bakegen. Be denja i stap. Kongregesen i mas lukaot we fasin blong seraot long ol smosmol kampani i no kam insaed long hem. Taswe, sipos wan man i wantem seraot long kongregesen mo joen long wan kampani we i folem tingting blong wan man nomo, hem i mas harem nekis tok blong Jisas we i talem se: “From samting ya, [yu] mas tanem tingting blong [yu] from ol sin blong [yu]. Sipos no, bambae mi mi kam long [yu] i no longtaem, nao bambae mi faet long olgeta ya, bambae mi katem olgeta long naef ya blong faet we i stap kamaot long maot blong mi.”—Revelesen 2:16.

15. ?Olsem wanem fasin blong seraot long ol smosmol kampani i save stat?

¹⁵ ?Olsem wanem fasin blong seraot long ol smol kampani i save stat? Maet wan man we hem i ting se hem i gudfala tija, i stat tok agens long wan trutok blong Baebol (olsem trutok ya we yumi stap long las dei finis). From samting ya, maet sam man oli no moa sua nao se tok blong Baebol i tru no i no tru. Ale oli save seraot long kongregesen mo mekem wan grup we oli stap folem man ya nomo. (2 Timote 3:1; 2 Pita 3:3, 4) No maet wan man i tok agens long rod we Jeova i stap yusum blong mekem wok blong hem tede. Maet hem i pulum ol man blong no wok strong tumas. Maet hem i stap talem se Baebol i no givim oda long yumi blong go long evri haos wanwan blong talemaot mesej blong Kingdom. Sipos ol man olsemia oli folem eksampel blong Jisas mo ol aposol blong hem blong talemaot mesej blong Kingdom, samting ya i save mekem tingting blong olgeta i stap daon. Be no gat. Oli wantem seraot long kongregesen, oli wantem isi laef. Long grup blong olgeta maet oli ridim Baebol sam samtaem nomo. (Matyu 10:7, 11-13; Ol Wok 5:42; 20:20, 21) Maet oli gat sam prapa tingting blong olgeta nomo long saed blong Memoriol blong tingbaot ded blong Jisas, long saed blong loa blong Baebol blong no karem blad, long saed blong fasin blong mekem lafet long ol holidei, mo fasin blong smok tabak. Ol man ya oli stap daonem nem blong Jeova. Kwiktaem oli gobak bakegen long ol fasin blong Bigfala Babilon, we oli agri long enikaen fasin nomo. Moa wos, Setan i save wok long tingting blong olgeta gogo hem i pulum olgeta blong “kilim ol narafala man blong wok,” hemia olgeta we fastaem oli brata blong olgeta.—Matyu 24:49; Ol Wok 15:29; Revelesen 17:5.

16. (a) ?From wanem olgeta we oli stap seksek long bilif blong olgeta from toktok blong ol man blong apostasi oli mas kwik blong tanem tingting blong olgeta from ol sin blong olgeta? (b) ?Bambae wanem i hapen long olgeta we oli no wantem tanem tingting blong olgeta from ol sin blong olgeta?

¹⁶ !Sipos i gat sam man we bilif blong olgeta i stap seksek from we sam man blong apostasi oli pulum olgeta, kwiktaem oli mas harem tok blong Jisas blong tanem tingting blong olgeta from sin blong olgeta! !Oli mas tanem baksaed long ol gyaman toktok we i agens long trutok! !Samting ya i olsem posen nomo! Toktok olsem i stanap long fasin blong no laekem man mo fasin jelas. Tufala fasin ya i agensem stret fasin, klin fasin, mo ol gudfala trutok we Jisas i tijim kongregesen blong hem long olgeta. (Luk 12:42; Filipae 1:15, 16; 4:8, 9) Olgeta we oli no wantem tanem tingting blong olgeta from ol sin blong olgeta, tru ya, Masta Jisas bambae ‘i faet long olgeta ya, bambae i katem olgeta long naef ya blong faet we i stap kamaot long maot blong hem.’ Jisas i stap jekemap ol man blong hem, i stap tekemaot olgeta we oli nogud, blong ol man blong hem oli save joengud oltaem. Hem i prea from samting ya long laswan naet we hem i stap wetem ol disaepol blong hem long wol. (Jon 17:20-23, 26) Ol man blong apostasi oli no wantem harem ol gudfala advaes we ol sta long raethan blong Jisas oli stap givim long kaengud fasin. From samting ya, Jisas i jajem olgeta, hem “i givim bigfala panis” long olgeta. Bambae hem i sakem olgeta “afsaed long tudak.” Kongregesen i mas putumaot olgeta ya, blong oli no moa save kam olsem ‘is’ long medel blong ol man blong God.—Matyu 24:48-51; 25:30; 1 Korin 5:6, 9, 13; Revelesen 1:16.

‘Mana We i Stap Haed Yet Mo Waet Ston’

17. ?Sipos ol Kristin we tabu speret i makemaot olgeta oli ‘win long faet blong olgeta,’ bambae oli save kasem wanem presen? ?Ol Kristin long kongregesen blong Pegamam oli mas winim mo blokem wanem fasin?

¹⁷ Tabu speret blong Jeova i lidim Jisas blong givim advaes ya. Ol man we oli harem advaes ya, oli save kasem wan gudfala presen. !Yu lesin! “Man we i gat sora blong hem i mas lesingud long tok we Tabu Speret i stap talem long ol [kongregesen]. Long olgeta we bambae oli win long faet blong olgeta, mi bambae mi givim kakae ya mana we i stap haed yet, blong oli kakae. Mo bambae mi givim ol waet ston wanwan long olgeta, we i gat ol nyufala nem blong olgeta i stap long ol ston ya. Nyufala nem ya, ol man oli no save, man we i kasem ston blong hem, hem nomo bambae i save nem blong hem.” (Revelesen 2:17) Tok ya i pulum ol Kristin long Pegamam, olsem i bin pulum ol Kristin long Smana tu, blong ‘win long faet blong olgeta.’ Jea blong Setan i stap long Pegamam. Taswe olgeta long kongregesen ya, sipos oli wantem win, oli mas blokem fasin blong mekem wosip long ol aedol. Oli mas stretem ol rabis fasin long saed blong seks, mo fasin blong seraot long ol smosmol kampani, fasin blong apostasi we i olsem Balak mo Balam bifo, mo olsem kampani blong Nikolas tu. Sipos oli blokem ol fasin ya, Jisas bambae i singaot ol Kristin ya we tabu speret i makemaot olgeta blong oli kam kakae ‘mana we i haed yet.’ ?Wanem mining blong samting ya?

18, 19. (a) ?Wanem mana ya we Jeova i givim long ol man Isrel? (b) ?Wanem mana ya we i stap haed yet? (c) ?Taem oli kakae mana we i stap haed yet, hemia i wan pija blong wanem?

¹⁸ Long taem blong Moses, ol man Isrel oli wokbaot long drae ples. Long taem ya, Jeova i givim mana long olgeta blong oli kakae. Mana ya i no stap haed, from we evri moning Jeova i mekem wan merikel, mana i stap olbaot long graon olsem wora blong naet. Long moning blong Sabat dei nomo samting ya i no kamtru. Hemia wan samting we Jeova i givim long ol man Isrel blong oli save stap laef. Jeova i talem long Moses se hem i mas fulumap sam “bred” ya long wan botel we oli wokem long gol, nao hem i mas putum i stap insaed long tabu bokis blong kontrak, blong “ol pikinini we bambae oli kamaot biaen,” oli save tingbaot samting ya bakegen.—Eksodas 16:14, 15, 23, 26, 33; Hibrus 9:3, 4.

¹⁹ !Mana ya i wan stret saen nomo! Oli haedem mana ya long Tabu Ples we i Tabu Tumas long haos tapolen. Long rum ya i gat wan laet i stap saenaot antap long led blong bokis blong kontrak. Laet ya i wan saen, olsem we Jeova hem wan i stap long ples ya. (Eksodas 26:34) I no gat wan man we i gat raet blong go insaed long tabu ples ya blong kakae mana ya we i stap haed. Be Jisas i talem long ol man blong hem we tabu speret i makemaot olgeta, nao oli win, se bambae oli save kakae “mana we i stap haed yet.” Olsem Kraes bifo, oli “no go insaed long wan tabu ples we ol man nomo oli stanemap, we i olsem pija nomo blong prapa tabu ples we i stap, no gat. [Oli] go insaed long heven stret.” (Hibrus 9:12, 24) Taem oli laef bakegen long ded, oli kasem wan bodi we i no save kam nogud mo oli kasem laef we i no save finis samtaem. Presen ya i nambawan tumas. I olsem we Jeova i givim long olgeta “mana we i stap haed yet,” we i no save rotin samtaem. !Yes, smol grup ya we oli win long faet blong olgeta oli kasem wan bigfala blesing!—1 Korin 15:53-57.

20, 21. (a) ?Taem Jisas i givim wan waet ston long ol Kristin we tabu speret i makemaot olgeta, hemia i saen blong wanem? (b) ?From we i gat 144,000 waet ston nomo, olgeta long bigfala kampani oli save tingbaot wanem fyuja?

²⁰ Olgeta ya wanwan oli kasem wan “waet ston.” Long ol kot blong ol man Rom bifo, oli yusum ol ston taem oli jajem ol man.b Wan waet ston i minim se man i save go fri. Be wan blak ston i minim se man i mas kasem panis, no ating hem i mas ded. Jisas i givim wan “waet ston” long ol Kristin man wanwan long Pegamam. Samting ya i soemaot se hem i jajem olgeta se oli klin, tabu, mo oli no gat poen. Be ol tok blong Jisas i save gat wan narafala mining tu. Long taem blong ol man Rom bifo, oli yusum ol ston olsem tikit we i givim raet long olgeta blong go insaed long wan ples we oli save luk no joen long wan impoten samting. Taswe waet ston i save minim wan samting we hem i spesel tumas. Ol Kristin man we tabu speret i makemaot olgeta oli save kasem samting ya sipos oli win long faet blong olgeta. Bambae God i givim wan hae ples long olgeta long heven long mared blong Smol Sipsip blong hem. I gat 144,000 ston olsem, hemia nomo.—Revelesen 14:1; 19:7-9.

²¹ ?Samting ya i min se God i no tingbaot narafala bigfala kampani blong ol man, we oli joen wetem ol 144,000 ya? !No gat! Sipos yu yu wan long olgeta, i tru se bambae yu no kasem waet ston we i givim raet long yu blong go long heven. Be sipos yu stanap strong longtaem, long fyuja yu save pastru long taem blong bigfala trabol long wol. Yu save joen long wok we i givim bigfala glad, hemia blong mekem wol i kam Paradaes bakegen. Ol gudfala man we oli laef bifo long taem blong ol Kristin man, wetem sam narafala sipsip we oli ded i no longtaem tumas, olgeta tu bambae oli laef bakegen long ded, blong joen wetem yu long wok ya. Sloslou, ol narafala dedman we Kraes i pemaot olgeta wetem blad blong hem bambae oli kasem blesing tu. Bambae oli laef bakegen long paradaes long wol ya.—Ol Sam 45:16; Jon 10:16; Revelesen 7:9, 14.

22, 23. ?Wanem mining blong nem ya we i stap long smol ston we ol Kristin we tabu speret i makemaot olgeta oli kasem? ?Samting ya i mas leftemap tingting blong olgeta olsem wanem?

²² ?Wanem nyufala nem we oli raetem long ston ya? Wan nem i talemaot se man hem i hu, mo i makem man ya se hem i defren long ol narafala man. Ol Kristin we tabu speret i makemaot olgeta oli kasem ston ya afta we oli finisim laef blong olgeta long wol, taem oli win finis. Ale i klia se nem ya we i stap long ston ya, hem i long saed blong blesing we olgeta oli kasem blong joen wetem Jisas long heven. Hemia i wan spesel hae ples we oli kasem mo wan spesel wok olsem king, we oli mas tinghae mo haremgud long hem. Wok ya, olgeta we oli kasem Kingdom blong heven nomo oli save mekem. Taswe, spesel wok ya mo haenem we oli kasem, “ol man oli no save, man we i kasem ston blong hem, hem nomo bambae i save nem blong hem.”—Skelem wetem Revelesen 3:12.

²³ !Samting ya i mas pulum grup ya we oli olsem Jon bifo blong “lesingud long tok we Tabu Speret i stap talem long ol [kongregesen],” mo blong mekem i wok! Mo samting ya i mas leftemap tingting blong bigfala kampani we oli joen wetem grup ya tu, blong oli wokgud tugeta wetem grup we i olsem Jon bifo. Semtaem, smol kampani i save haremgud blong frengud wetem olgeta taem oli stap long wol yet. Mo tu, oli save joen wetem olgeta blong talemaot Kingdom blong Jeova.

[Ol Futnot]

[Tok Blong Pija Long Pej 43]

Long Musium blong Pegamam long Belin, ol samting ya oli stap blong soemaot rabis hiten wosip long taem bifo

[Tok Blong Pija Long Pej 45]

Sam mana i stap haed insaed long bokis blong kontrak. Olgeta we tabu speret i makemaot olgeta mo oli win long faet blong olgeta, oli kasem samting olsem mana we i haed, hemia laef we i no save finis samtaem

[Tok Blong Pija Long Pej 45]

Waet ston i blong olgeta we oli gat raet blong go long mared blong Smol Sipsip

Japta 10

Yumi Mas No Laekem Nating “Ol Tok Haed Blong Setan”

TUATIRA

1. ?Tuatira i stap wea, taem yumi tingbaot ol narafala kongregesen we Revelesen i tokbaot? ?I gat wanem kaen skul long taon ya?

SAMWE long 65 kilomita saotis long taon ya Begama (Pegamam), i gat wan bisi taon blong Teki, nem blong hem Akisa. 1,900 yia bifo, taon ya Tuatira i stap long ples ya. Wan elda we hem i goraon long ol kongregesen i save kasem Tuatira kwiktaem. Hem i mas lego Pegamam, nao hem i no mas folem rod kolosap long solwora. Hem i mas pas long bus nomo. Nao hem i save goraon blong visitim ol narafala kongregesen we Revelesen japta 3 i tokbaot—hemia Sadis, Filadelfia, mo Laodisia. Tuatira i defren long Pegamam long sam fasin. I luk olsem we Tuatira i no wan stampa taon blong wosip long lida we i hed gavman long Rom. Be taon ya i gat sam olta mo haos blong wosip we ol man long taon ya oli yusum blong wosip long ol hiten god nomo. Tuatira i impoten taon long saed blong big bisnes.

2, 3. (a) ?Bifo finis, Baebol i talem se hu blong Tuatira i kam wan Kristin? (b) Jisas i “Pikinini blong God” mo ae blong hem “i olsem faea we i laet.” ?Wanem mining blong samting ya long ol Kristin long Tuatira?

² Taem Pol i stap prij long Masedonia, hem i mitim wan woman Tuatira, nem blong hem Lidia. Hem i gat stoa blong salem flas kaliko we i red olsem klos blong king. Nao hem wetem ol famle blong hem oli glad long mesej blong Pol, oli harem tok blong hem. Mo hem i kaen tumas long Pol. (Ol Wok 16:14, 15) Hemia nao faswan man Tuatira we i akseptem Kristin mesej. Sloslou, taon ya i gat kongregesen blong ol Kristin man. Mesej blong Jisas we i go long kongregesen ya i longfala moa i bitim ol narafala mesej. Hem i se: “Yu mas raetemdaon tok ya blong mi i go long enjel blong [kongregesen] long Tuatira, se ‘Hemia tok blong mi ya we mi Pikinini blong God, we ae blong mi i olsem faea we i laet, mo leg blong mi i saen olsem bras we oli saenemgud.’ ”—Revelesen 2:18.

³ Tok ya “Pikinini blong God” i kamaot wan taem nomo long Revelesen, long vas ya nomo. Be long sam narafala ples long Revelesen Jisas i singaot Jeova se “Papa blong mi.” (Revelesen 2:27; 3:5, 21) Ating nem ya i pulum ol Kristin long Tuatira blong tingbaot olsem wanem Jisas i kolosap long Jeova. Ae blong Pikinini ya “i olsem faea we i laet.” Hemia i olsem woning long ol Kristin long Tuatira se jajmen blong hem agens long ol man we oli stap mekem kongregesen i doti bambae i olsem faea we i laet. Hemia i namba tu taem we Revelesen i talem se leg blong hem i saen olsem bras we oli saenemgud. Samting ya i makem long tingting blong ol man ya olsem wanem fasin blong Jisas blong stap tru long God taem hem i wokbaot long wol, i saenaot. I klia se ol Kristin long Tuatira oli harem advaes ya. !Tede yumi tu yumi mas harem!—1 Pita 2:21.

4, 5. (a) ?From wanem Jisas i save talem sam gudfala toktok long ol Kristin long Tuatira? (b) ?Olsem wanem kongregesen long Tuatira i sem mak long bitim 65,000 kongregesen blong ol Wetnes blong Jeova tede?

⁴ I gud tumas we Jisas i save talem sam gudfala toktok long olgeta long Tuatira. Hem i se: “Mi mi save finis fasin blong [yu] long Tuatira. Mi save we [yu yu] laekem tumas ol man, mo [yu yu] bilif long mi. Mi save we [yu] stap wok blong givhan long ol man, mo mi save we tingting blong [yu] i longfala, i no save foldaon. Mo mi save tu we wok blong [yu] naoia i moa gud long wok ya we [yu yu] mekem fastaem.” (Revelesen 2:19) Defren long ol Kristin long Efesas, ol Kristin long Tuatira we tabu speret i makemaot olgeta oli no lusum lav we oli gat fastaem long Jeova. Bilif blong olgeta i stap strong yet. Mo tu oli stap wok strong moa bitim bifo. Olsem ol tri faswan kongregesen, ol Kristin long Tuatira tu oli stap stanap strong. !Sem mak long bitim 65,000 kongregesen blong ol Wetnes blong Jeova long olgeta ples long wol tede! Lav blong Jeova we olgeta i gat i stap saenaot. Olgeta long ogenaesesen oli gat strong tingting blong gohed strong long minista wok, mo tingting ya i stap pusum ol yangfala mo ol olfala tu. Namba blong ol paenia i stap go antap. !Olgeta oli stap yusum smol taem we i stap yet long waes fasin, blong talemaot gudfala hop blong Kingdom blong God we i kolosap nao!—Matyu 24:14; Mak 13:10.

⁵ Fulap yia finis, plante blong smol kampani we tabu speret i makemaot olgeta wetem plante blong bigfala kampani, oli stap tru long God. Oli givim gudfala eksampel olsem wanem blong stanap strong long wok blong God, nating we ol man blong wol we oli stap raonabaot long olgeta oli no gat hop, oli stap go long tudak moa. !Yumi no mas fraet! Revelesen i talem bakegen tok we sam profet blong God oli talemaot bifo. “Bigfala dei blong Jeova i kolosap. Hem i kolosap, mo i stap hareap tumas.”—Sefanaea 1:14; Joel 2:1; Habakuk 2:3; Revelesen 7:9; 22:12, 13.

“Woman Ya Jesebel”

6. (a) ?Nating we kongregesen blong Tuatira i gat sam gudfala poen, be Jisas i talem se oli mas stretem wanem fasin kwiktaem? (b) ?Hu ya Jesebel? ?Hem i save talem stret se hem i wan profet?

⁶ Ae blong Jisas we i olsem faea we i laet i lukluk i go insaed long kongregesen ya moa. Nao hem i luk samting we olgeta oli mas stretem naoia nomo. Hem i talem long ol Kristin long Tuatira se: “Be i gat wan samting we [yu] stap mekem we i no stret long fes blong mi. [Yu yu] letem woman ya i stap long [yu] yet, we hem i olsem woman ya Jesebel bifo. Hem i stap talem se hem i profet be i stap pulum ol man blong mi oli go krangke, oli stap mekem nogud wetem woman, mo oli stap kakae mit we ol man oli yusum finis blong mekem wosip long narafala god.” (Revelesen 2:20) Biaen long 1000 B.K.T., waef blong King Ehab blong Isrel, nem blong hem Kwin Jesebel, i stap wosip long gyaman god ya Bel. Hem i wan woman we i laekem blong bos long ol narafala man, hem i mekem rabis fasin long saed blong seks, mo hem i kilim plante man i ded. Jeova i makemaot Jehu blong hem i kilim woman ya i ded. (1 King 16:31; 18:4; 21:1-16; 2 King 9:1-7, 22, 30, 33) Jesebel we hem i stap wosip long ol aedol, hem i no save talem se hem i wan profet. Hem i no olsem Miriam mo Debora, we tufala woman ya i mekem wok blong trufala profet long Isrel. (Eksodas 15:20, 21; Jajes 4:4; 5:1-31) Mo tabu speret blong Jeova i no pusum Jesebel blong talemaot profet tok olsem i pusum olfala Ana mo fo gel blong Filip, we hem i man blong talemaot gud nyus.—Luk 2:36-38; Ol Wok 21:9.

7. (a) ?Taem Jisas i tokbaot “woman ya Jesebel,” i klia se hem i stap tokbaot wanem fasin long kongregesen? (b) ?Maet sam woman long kongregesen oli mekem wanem blong traem soemaot se nogud rod we olgeta nomo oli wantem folem i stret nomo?

⁷ Taswe i klia se “woman ya Jesebel,” we hem i stap talem se hem i wan profet long Tuatira, hem i no tru. Tabu speret blong God i no stap sapotem hem. ?Woman ya i hu? I luk olsem we hem i wan woman no wan grup blong ol woman we oli no sem blong karem sam rabis fasin i kam insaed long kongregesen. Maet sam woman we oli joen wetem kongregesen i bin pulum samfala long kongregesen blong mekem rabis fasin long saed blong seks. Maet samfala oli bin yusum sam vas blong Baebol long rong fasin, blong traem soemaot se rod we olgeta nomo oli wantem folem i stret nomo. !Tru ya, oli gyaman profet stret! Olgeta oli save pulum sam narafala blong folem ol rabis fasin blong olgeta, olsem fasin we “ol man oli stap mekem nogud wetem woman, ol woman oli stap mekem nogud wetem man, mo olgeta oli stap mekem ol samting blong sem. Ol man oli stap wantem woman tumas, ol woman oli stap wantem man tumas, mo olgeta oli stap wantem tumas ol sin. Mo olgeta oli stap wantem evri samting, be fasin ya, we man i stap wantem evri samting, hemia i olsem nomo we hem i stap mekem wosip long ol narafala god.” (Kolosi 3:5) Oli save pulum samfala long kongregesen blong mekem ol samting we i gud long olgeta nomo, mo ol fasin we oli no klin mo oli no stret. Hemia ol fasin we ol skul blong Krisendom oli stap mekem mo oli stap agri long olgeta.

8. (a) ?Jisas i talem wanem long saed blong “Jesebel” long Tuatira? (b) ?Tede sam woman oli yusum paoa blong olgeta long wanem rod we i no stret?

⁸ Jisas i gohed blong talem long ol elda long Tuatira se: “Mi mi givim jans long hem finis blong i tanem tingting blong hem, be hem i no wantem tanem tingting blong hem nating from ol sin blong hem. Oraet, from samting ya, bambae mi givim bigfala sik long hem, mi sakem hem i godaon long bed. Mo hem wetem ol man we oli stap mekem krangke wetem hem bifo bambae oli harem nogud tumas long bed ya. Sipos ol man ya oli no tanem tingting blong olgeta from rabis fasin ya we oli wokem wetem woman ya, bambae mi mekem samting ya naoia nomo.” (Revelesen 2:21, 22) Jesebel blong bifo i bos long man blong hem Ehab. Mo hem i agensem man we God i yusum blong kilim ol enemi blong hem, hemia Jehu. Taswe i luk olsem we fasin blong sam woman insaed long kongregesen ya i blong traem bos long hasban blong olgeta mo ol elda. Mo i luk olsem we ol elda long Tuatira oli letem fasin ya blong Jesebel i stap insaed long kongregesen. Long ples ya, Jisas i givim wan strong woning long olgeta, mo long kongregesen blong ol man blong Jeova tede long ful wol. Tede sam woman we oli gat strong tingting olsem oli bin pulum hasban blong olgeta blong lego mo agensem trutok wetem olgeta. Mo sam long olgeta oli bin mekem ol gudfala man blong Jeova oli pas long kot.—Skelem wetem Jud 5-8.

9. (a) ?From wanem ol tok blong Jisas long saed blong Jesebel i no blong daonem olgeta woman long kongregesen? (b) ?Wetaem nomo ol fasin blong Jesebel oli save stanap long kongregesen?

⁹ Tok ya i no daonem ol gudfala woman insaed long Kristin kongregesen. Naoia ol gudfala sista oli stap mekem bighaf blong wok blong prij long wol. From ol Baebol stadi we oli stap mekem, oli stap pulum fulap man oli kam long kongregesen blong God. God i blesem plan ya, olsem Ol Sam 68:11 (NW) i talem, se: “Jeova hem wan i talem tok ya. Ol woman we oli stap talemaot gud nyus oli olsem wan bigfala ami.” Ol waef we oli gat kwaet fasin mo oli soemaot respek oli stap mekem samting we “i gud tumas long fes blong God.” From gudfala fasin ya, ol waef oli save gat paoa we i gud long hasban blong olgeta. (1 Pita 3:1-4) King Lemuel i presem wan gudfala waef we hem i wok strong. (Proveb 31:10-31) Taem woman i switim man no i stanemap kwestin no i agensem fasin we man i bos, hemia nao taem we fasin blong Jesebel i stanap.—Efesas 5:22, 23; 1 Korin 11:3.

10. (a) ?From wanem Jisas i jajem Jesebel wetem ol pikinini blong hem? (b) ?Olsem wanem olgeta we oli kam olsem ol pikinini blong Jesebel oli stap long denja? ?Olgeta oli mas mekem wanem?

¹⁰ Jisas i stap tokbaot “woman ya Jesebel” yet, i se: “Bambae mi kilim ol pikinini blong hem tu oli ded, nao bambae olgeta [kongregesen] oli save we mi mi save tingting blong olgeta man, mo wanem samting olgeta oli wantem. Bambae mi mi givim pei long yufala evriwan wanwan, stret long mak blong fasin blong yufala.” (Revelesen 2:23) Jisas i givim taem long Jesebel wetem ol pikinini blong hem blong oli tanem tingting blong olgeta from ol sin blong olgeta. Be oli stap gohed long ol rod we oli no stret mo oli no klin, taswe hem i mas jajem olgeta from. Hemia i wan strong mesej long ol Kristin tede. Olgeta we oli folem fasin blong Jesebel, nating we oli man no woman, oli kam olsem pikinini blong hem from we oli agensem ol klin mo stret fasin blong Baebol mo rul ya we i talem se man i bos. Hed blong olgeta i strong, taswe oli sakem tiokratik oda. From ol samting ya, oli sik tumas long saed blong speret. Sipos wan man i gat fasin olsem, hem i mas askem long ol elda long kongregesen blong prea long hem. Nao “prea blong man we i bilif bambae i sevem sikman ya. [Jeova] bambae i mekem bodi blong hem i strong bakegen, mo sipos hem i bin mekem sam sin, [Jeova] bambae i fogivim hem from.” Jeova i save mekem olsemia sipos man ya i gat tingting daon, nao hem i jenisim fasin blong hem blong oli laenap wetem ol prea blong hem. Be i no mas gat wan we i ting se hem i save gyaman long God no Kraes. Hem i no mas traem haedem rabis fasin we hem i bin mekem, mo i no mas mekem olsem we hem i wan Wetnes we i wok strong long wok blong God.—Jemes 5:14, 15.

11. ?Tede wanem i givhan long ol kongregesen blong stap wekap, mo blong blokem paoa blong ol woman we i no stret?

¹¹ Yumi glad we bighaf blong ol kongregesen blong ol Wetnes blong Jeova tede oli stap wekap, oli lukaot we trabol ya i no kam insaed long kongregesen. Ol elda oli traem luksave sipos i gat sam tingting mo fasin we oli no laenap wetem ol tiokratik rul long kongregesen. Olgeta oli traem givhan long ol man mo ol woman we oli stap long denja, blong olgeta oli save kam strong moa long saed blong speret, mo stretem fasin blong olgeta bifo we i let finis. (Galesia 5:16; 6:1) Long kaengud mo strong fasin, ol Kristin elda ya oli blokem ol woman we oli traem mekem ol grup blong leftemap prapa tingting blong olgeta, olsem tingting we woman i fri, i no stap aninit long hed blong hem. Mo tu, samtaem advaes we i stret long trabol ya i kamaot long ol buk blong Watch Tower Sosaeti.a

12. ?Tede olsem wanem grup ya we i olsem Jon bifo i soemaot fasin we i olsem Jehu?

¹² Be samtaem kongregesen i mas putumaot man we i mekem bigfala sin long saed blong seks mo i no tanem tingting blong hem from. Samting ya i tru moa sipos man ya i stap gohed long fasin ya. Tingbaot olsem wanem Jehu i wok kwik mo strong blong tekemaot olgeta paoa mo fasin blong Jesebel long Isrel. Tede tu, grup ya we i olsem Jon bifo oli mekem sam samting we i strong, blong givim eksampel long ol fren blong olgeta we oli olsem “Jonadab” bifo. Samting ya i soemaot se oli defren olgeta long ol lida blong Krisendom, we oli letem ol rabis fasin oli stap nomo.—2 King 9:22, 30-37; 10:12-17.

13. ?Bambae wanem i hapen long olgeta we oli letem ol rabis fasin blong woman i gat paoa long olgeta?

¹³ Pikinini blong God hem i Man blong Karem Mesej blong Jeova mo hem i Jaj. Hem i mekem i stret nomo taem hem i soemaot hu ya Jesebel tede, mo taem hem i sakem hem i godaon long bed from wan bigfala sik. Tru ya, sik blong hem long saed blong speret i bigwan tumas. (Malakae 3:1, 5) Olgeta we oli letem ol rabis fasin blong sam woman olsem i gat paoa long olgeta, bambae oli kasem bigfala trabol. Bambae oli harem nogud from we Kristin kongregesen i mas putumaot olgeta, olsem we oli ded nomo. Oli mas tanem tingting blong olgeta from sin ya, jenisim fasin blong olgeta, nao kongregesen i save letem olgeta oli kambak bakegen insaed long hem. Sipos oli no mekem olsemia, bambae oli ded olgeta long wan “sik we i blong ded nomo,” long taem blong bigfala trabol long wol. Sipos oli tanem tingting blong olgeta fulwan from ol rong fasin blong olgeta, i gat taem yet we oli save kam strong bakegen long saed blong speret.—Matyu 24:21, 22; 2 Korin 7:10.

14. (a) ?Olsem wanem Jisas i stap yusum ol elda blong stretem sam trabol, olsem trabol we i save kamaot from fasin olsem Jesebel? (b) ?Olsem wanem olgeta long kongregesen oli mas sapotem ol elda we oli stretem ol trabol ya?

¹⁴ “Olgeta kongregesen” oli mas save se Jisas i stap skelem “kidni” blong man, hemia oli dip filing blong hem. Mo hem i stap skelem ‘hat’ tu, hemia ol tingting we i haed long man, mo ol samting we i stap pusum hem. Blong mekem olsemia, hem i yusum ol sta no elda we hem i trastemgud olgeta. Oli save stretem ol trabol long kongregesen, olsem trabol we i save kamaot from fasin blong Jesebel. (Revelesen 1:20) Taem ol elda oli lukluk insaed long wan bisnes olsem, nao oli jajem hem, i no stap long olgeta long kongregesen wanwan blong save from wanem mo olsem wanem oli mekem disisen ya. Olgeta oli mas akseptem ol disisen blong ol elda, wetem tingting daon. Mo oli mas gohed blong sapotem ol sta ya long kongregesen. Sipos oli stap fasgud long Jeova mo long ogenaesesen blong hem, bambae oli kasem pei from. (Ol Sam 37:27-29; Hibrus 13:7, 17) Long saed blong yu wan, yu save kasem blesing taem Jisas i givim pei long olgeta man wanwan, stret long mak blong fasin blong olgeta.—Ridim Galesia 5:19-24; 6:7-9.

“Holemstrong Ol Fasin Ya We Yufala i Gat”

15. (a) ?Jisas i talem wanem long olgeta we oli no letem ol fasin blong Jesebel oli pulum olgeta? (b) ?Wanem i soemaot se i no olgeta Kristin evriwan long 1918 we oli letem ol gyaman Kristin skul oli spolem olgeta?

¹⁵ Nao Jisas i leftemap tingting blong olgeta, i se: “Be yufala long Tuatira we yufala i no folem krangke toktok ya, we yufala i no lanem ol fasin ya we oli kolem gudfala tok haed blong Setan, mi mi gat tok blong yufala tu. Mi no wantem putum sam hevi samting long solda blong yufala bakegen, be mi wantem blong yufala i holemstrong ol fasin ya we yufala i gat, gogo kasem we mi bambae mi kamtru.” (Revelesen 2:24, 25) I gat sam gudfala man long kongregesen long Tuatira we oli no letem ol fasin blong Jesebel oli pulum olgeta. Sem mak long ol 40 yia bifo long 1918 mo ol yia we oli ron biaen long hem. Long taem ya, i no olgeta Kristin man we oli agri long ol rabis mo kruked fasin we oli fulap long Krisendom. Smol grup blong ol Baebol Studen, hemia ol Wetnes blong Jeova naoia, oli traehad blong givhan long ol memba blong ol skul blong luksave se stampa blong plante tijing blong ol skul blong Krisendom i no Kristin. Smol grup ya i sakem bilif mo fasin we i kamaot long Babilon fastaem, we oli bin kasem from ol gyaman Kristin skul. Mo oli sakemaot ol tijing mo fasin blong “woman ya Jesebel” tu.

16. ?Nating we Jisas mo ol Kristin long hed kampani long faswan handred yia oli no wantem putum sam moa hevi samting long solda blong ol man long kongregesen, be wanem sam samting we yumi mas blokem?

¹⁶ Grup ya tede we oli olsem Jon bifo oli pulum ol fren blong olgeta long bigfala kampani blong lukaot we sam rabis fasin olsem ol rabis pleplei blong wol tede, oli no gat paoa long olgeta. Yumi no gat nid blong lukluk no mekem ol rabis fasin blong save olsem wanem long olgeta no blong lanem olsem wanem blong blokem ol fasin ya. Man we i waes i stap longwe long ol “tok haed blong Setan.” I olsem Jisas i talem, se: “Mi no wantem putum sam hevi samting long solda blong yufala bakegen.” Tok ya i pulum yumi blong tingbaot rul we hed kampani blong ol Kristin man long faswan handred yia oli stanemap, se: “I tok blong Tabu Speret, mo i tok blong mifala tu, se bambae mifala i no putum sam narafala loa long yufala, we bambae i olsem wan hevi samting long yufala, antap long ol rul ya we i mas gat. Hemia ol rul ya. Bambae yufala i no kakae ol kakae ya we man i yusum finis blong mekem wosip long ol narafala god. Bambae yufala i no kakae blad. Bambae yufala i no kakae anamol we man i jokem nek blong hem nomo, we blad i stap yet long mit blong hem. Mo bambae yufala i no mekem nogud wetem woman. Sipos yufala i folem ol rul ya, bambae yufala i go long stret rod.” (Ol Wok 15:28, 29) Blong gohedgud long saed blong speret, yumi mas stap longwe long ol gyaman skul, blokem fasin blong yusum blad long rod we i no stret (olsem blad transfyusen), mo blokem rabis fasin long saed blong seks. Mo ating samting ya bambae i mekem bodi blong yumi i stap strong tu.

17. (a) ?Olsem wanem Setan i stap pulum ol man tede wetem “ol tok haed” blong hem? (b) ?Yumi mas tingting olsem wanem long ol “tok haed” ya blong flas wol ya blong Setan?

¹⁷ Tede Setan i stap yusum sam narafala “tok haed” tu. Hem i stap yusum ol flas mo waes tok blong ol man we oli gat hae save. Ol man ya oli talem se ol rabis fasin oli oraet nomo, oli talemaot ol tingting we i no stret nating, olsem wok blong ol rabis speret mo ‘evolusen.’b ?Wanem tingting blong God we hem i waes olgeta, long saed blong ‘ol tok haed ya’? Aposol Pol i talemaot tok blong God se: “Waes blong ol man we oli gat waes, bambae mi mekem i lus olgeta.” “Ol tingting blong God we man i no save faenemaot” oli narakaen olgeta. I isi blong kasem save long ol, oli klia, mo oli tajem hat blong man. Ol Kristin we oli waes oli blokem ‘ol tok haed’ blong flas wol ya blong Setan. Tingbaot, “wol ya wetem ol samting we ol man blong hem oli wantem, oli stap lus. Be man we i stap mekem ol samting we God i wantem, hem i stap we bambae i no save lus samtaem.”—1 Korin 1:19; 2:10; 1 Jon 2:17.

18. ?Ol Kristin we tabu speret i makemaot olgeta, nao oli holem wok blong olgeta gogo kasem en, Jisas bambae i givim wanem blesing long olgeta? ?Taem olgeta ya oli laef bakegen long ded, bambae oli kasem wanem blesing long Amageden?

¹⁸ Nao Jisas i talem sam gudfala toktok we i leftemap tingting blong ol Kristin long Tuatira. Mo ol toktok ya i save enkarajem ol Kristin tede we tabu speret i makemaot olgeta. Hem i se: “Long olgeta we bambae oli win long faet blong olgeta, we bambae oli holem wok we mi givim long olgeta gogo kasem en blong hem, mi bambae mi givim paoa ya long olgeta we Papa blong mi i givim long mi. Bambae mi leftemap olgeta blong oli hae moa long ol narafala man long wol, nao bambae oli rul long olgeta. Nao wokingstik blong olgeta we i saen blong haenem blong olgeta, hem bambae i olsem wan aean, we i naf blong brekem bodi blong ol man blong evri ples, olsem we aean i save smasem graonpot we i brobrok olgeta.” (Revelesen 2:26, 27) !Tru ya, hemia i wan nambawan blesing! Olgeta we tabu speret i makemaot olgeta finis, nao oli win long faet blong olgeta, bambae oli kasem paoa, taem oli laef bakegen long ded. Bambae oli givhan long Jisas blong yusum ‘wokingstik we i olsem wan aean,’ blong smasem ol stronghed nesen long Amageden. Taem Kraes i smasem ol enemi blong hem olsem we aean i save smasem graonpot we i brokbrok olgeta, paoa blong ol bigfala nyuklia bom long ol nesen ya bambae i nating nomo.—Ol Sam 2:8, 9; Revelesen 16:14, 16; 19:11-13, 15.

19. (a) ?Hu ya “moningsta ya”? ?Olsem wanem bambae Jisas i givim hem long olgeta we oli win long faet blong olgeta? (b) ?Wanem samting i leftemap tingting blong bigfala kampani tu?

¹⁹ Jisas i gohed moa, i se: “Mo bambae mi givim moningsta tu long olgeta.” (Revelesen 2:28) Biaen Jisas i eksplenem mining blong “sta” ya, i se: “Mi mi kamaot long laen blong olfala ya bifo, Deved, mi mi wan laen blong hem. Mi mi moningsta ya we i stap saengud.” (Revelesen 22:16) Yes, Jisas nao i fulumap profet tok ya we Jeova i fosem Balam blong talemaot, se: “Tru ya, wan sta bambae i kamaot long laen blong Jekob. Mo wokingstik blong king bambae i stanap long laen blong Isrel.” (Namba 24:17) ?Olsem wanem Jisas bambae i givim “moningsta ya” long olgeta we oli win long faet blong olgeta? Jisas i mekem olsem taem hem i givim hem wan long olgeta. Hem i pulum olgeta oli stap kolosap long hem, oli fren blong hem we oli kolosap moa i bitim ol narafala man. (Jon 14:2, 3) !Tru ya, presen ya i wan bigfala samting we i pulum olgeta blong stanap strong gogo kasem en! Bigfala kampani tu i glad blong save we “moningsta ya we i stap saengud” bambae hem i yusum paoa blong hem long Kingdom blong hem, i no longtaem, blong mekem wol ya i kam Paradaes.

Stap Tru Long God

20. ?Wanem sam samting we oli kamaot long Krisendom we oli mekem yumi tingbaot sam slak fasin blong kongregesen blong Tuatira?

²⁰ Mesej ya i mas leftemap tingting bigwan blong ol Kristin long Tuatira. Tingbaot: Pikinini blong God long heven we i kasem bigfala paoa finis, hem wan i toktok long ol Kristin ya long Tuatira long saed blong sam problem blong olgeta. Yumi save se sam long kongregesen oli mas akseptem ol gudfala toktok ya we i blong lidim olgeta. Mesej ya we i longfala moa i bitim ol narafala mesej, i givhan long yumi blong luksave trufala Kristin kongregesen tede tu. Long 1918, taem Jisas i kam blong jekemap haos blong Jeova, bighaf blong ol man long ogenaesesen we oli talem se oli Kristin, oli no klin. Oli stap wosip long aedol mo oli stap joen long sam fasin blong wol mo ol gyaman skul. (Jemes 4:4) Bilif blong samfala i stanap long tijing blong sam stronghed woman we oli laef biaen long yia ya 1800. Hemia ol woman olsem Ellen White we hem i blong skul Sevendei Adventis mo Mary Baker Eddy we hem i blong skul blong ol Kristin Sayentis, mo ol woman we i no longtaem oli girap, oli prij long ol skul. (Ridim defren fasin long 1 Timote 2:11, 12.) Insaed long ol defren kaen Katolik skul, plante taem ol man oli givim ona long Meri fastaem long God mo Kraes. Jisas i no ona long Meri olsemia. (Jon 2:4; 19:26) ?Ol ogenaesesen ya we oli letem paoa blong ol woman ya i rul long olgeta oli rili Kristin man?

21. ?Mesej blong Jisas long kongregesen blong Tuatira i tijim wanem lesen long yumi?

²¹ Olgeta Kristin wanwan, nating we oli blong grup ya we i olsem Jon bifo no blong ol narafala sipsip, oli mas tingtinggud long mesej ya. (Jon 10:16) Maet samfala oli wantem folem isi rod, olsem ol man we oli folem ‘Jesebel’ long Tuatira. I gat sam samting we oli save pulum yumi blong brekem loa blong God tu. Tede, plante Kristin oli fesem traem ya long saed blong blad transfyusen no fasin blong kakae blad. Maet samfala i ting se sipos oli wok strong long wok blong prij mo oli givim tok long kongregesen, samting ya i givim raet long olgeta blong slak long sam narafala fasin, olsem fasin blong lukluk sam video mo sinema we oli soemaot ol raf mo rabis fasin, no blong dring alkol i bitim mak. Woning we Jisas i givim long ol Kristin long Tuatira i talem long yumi se yumi no gat raet blong mekem olsemia. Jeova i wantem se yumi klin, yumi givim ful laef blong yumi i go long hem. Hem i no wantem we wosip blong yumi i hafhaf, olsem plante Kristin long Tuatira.

22. ?Olsem wanem Jisas i makem long yumi se yumi mas lesingud?

²² Lastok blong Jisas long mesej ya i olsem: “Man we i gat sora blong hem i mas lesingud long tok we Tabu Speret i stap talem long ol [kongregesen].” (Revelesen 2:29) Hemia namba fo taem we Jisas i talem samting ya bakegen. Mo biaen long ol nekis tri mesej hem i yusum sem toktok bakegen. ?Sora blong yu i rere blong lesingud long toktok ya? Oraet, yu mas gohed blong lesingud long ol advaes we God i stap givim from tabu speret, tru long ol man we hem i stap yusum.

[Ol Futnot]

[Tok Blong Pija Long Pej 51]

Tede, ol gudfala sista oli mekem bighaf blong wok blong prij. Semtaem, oli sapotem tiokratik oda wetem tingting daon