Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
JULY 1-7
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA PSALM 57-59
E Jehova Keghi Ru Ẹre Ne Emwamwa Ọghe Emwa Ni Zẹ Emwa Rẹn Kpokpo Ghẹ Mwẹ Uhunmwu
“Ya Sẹ Ehe Nọ Ghi Rree Sẹ Vbe Agbọn Na”
14 E Stivin keghi ya udinmwẹ kporhu, a te miẹn wẹẹ, avbe eghian ọghẹe gbẹe rua. (Iwinna 6:5; 7:54-60) Vbe ẹghẹ ne “ukpokpo nọ wegbe” ghi ya suẹn, erhuanegbe hia keghi zagha lele ikinkin ọghe Judia kevbe Sameria, avbe ukọ ọkpa ẹre ọ ghi gha rre Jerusalẹm. Sokpan, ọni ma dobọ iwinna ikporhu yi. E Filip kegha rrie Sameria, “ọ na suẹn gha ta ẹmwẹ e Kristi ma emwa vba.” Ikporhu ọghẹe na wa biẹ ọmọ esi. (Iwinna 8:1-8, 14, 15, 25) Deba ọni, e Baibol na vbe tama ima wẹẹ: “Ukpokpo nọ suẹnrẹn vbe ẹghẹ na ya gbe Stivin rua, keghi ya emwa iyayi eso lẹẹ gha rrie Fonisia, Saiprọs kevbe Antiọk. Sokpan, Ivbi e Ju ọkpa ẹre emwa iyayi na ghaa kporhu ma vbe avbe ẹvbo na. Vbọrhirhighayehẹ, eso vbe uwu iran ni ke Saiprọs kevbe Sairini rre kegha die Antiọk, iran na suẹn gha kporhu iyẹn nọ maan ọghe Enọyaẹnmwa e Jesu ma emwa ni zẹ e Grik.” (Iwinna 11:19, 20) Vbe ẹghẹ nii, ukpokpo keghi ya ikporhu ọghe Arriọba vẹwae.
15 Vbe ẹghẹ ọghe ima na, egbe emwi vberriọ vbe sunu vbe Soviet Union vbe ẹghẹ eso nọ gberra. Katekate vbe odẹ ukpo 1950, Avbe Osẹe Jehova ni re arriaisẹn nibun ẹre a mu gha rrie imu vbe Siberia. Rhunmwuda na na viọ iran gha rrie ehe ughughan, iran kegha ya iyẹn nọ maan wewe vbe otọ ẹvbo nii nọ wa kakabọ kpọlọ. Ẹ i mwẹ vbene Osẹe Jehova nibun khian ya miẹn igho ne iran khian ya mu okhian gha rrie ehe nọ rree vberriọ ne iran ya kporhu iyẹn nọ maan, ọ gha kẹ, eke na mu iran gha rrie gha sẹ odẹ ibiriki 6,000! Vbọrhirhighayehẹ, arriọba ẹre ọ ghi tobọ iran viọ iran gha rrie ehe nọ wa kakabọ rree vbe ẹvbo nii. Ọtẹn nokpia ọkpa khare wẹẹ, “Zẹvbe nọ ghi ya de, avbe arriọba tobọ iran ẹre ọ ghi ru iyobọ ne emwa arriaisẹn nibun ni mwẹ ekhọe ata ni rre Siberia, ya do rẹn odẹ ẹmwata.”
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
“Uwa Mudia Gbain, Ne Uwa Ghẹ Beghe”
16 Gha mwẹ ekhọe nẹi beghe. Ọba e Devid gi ima rẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa nẹi fafaa ẹre irẹn mwẹ ne Jehova, ọ na kha wẹẹ: “Eo Osanobua, mẹ mwẹ ekhọe nẹi beghe.” (Psm 57:7) Ma gha vbe sẹtin gha mwẹ ekhọe nẹi beghe, ma ghi ya ekhọe hia mu ẹtin yan e Jehova. (Tie Psalm 112:7.) Gi ima ghee vbene ọna ya ru iyobọ ne Bob ne ima ka guan kaẹn sin. Vbe avbe ọbo ebo tama rẹn wẹẹ, iran gha hia ne iran gha mwẹ esagiẹn vbe owa isinmwiegbe nii, a i rẹn deghẹ a na gha gualọ esagiẹn na khian ya ru iyobọ nẹẹn, ọwara ọkpa nii, ẹre ọ ya tama iran wẹẹ, adeghẹ ọni ọre emwamwa ne iran mwẹ vbe ekhọe, irẹn gha wa kpa hin owa isinmwiegbe nii rre vbobọvbobọ. Ẹghẹ eso ghi gberra nẹ, e Bob na kha wẹẹ, “Te I wa rẹn emwi nọ khẹke ne I ru, osi ma vbe gha si mwẹ vbekpa emwi nọ gha sẹtin sunu.”
17 E Bob sẹtin mudia gbain rhunmwuda, ọ zẹ ne egbe ẹre nẹ wẹẹ, irẹn i khian sẹ e Jehova rae vbe nọ te sẹ ẹghẹ na ya muẹn gha rrie owa isinmwiegbe. Vbe okaro, e Bob ya ekhọe hia yan nẹ wẹẹ, te irẹn khian gha ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Nogieva, ọ na vbe rhie ẹghẹ ya ruẹ emwi ne Baibol kevbe ebe ọghomwa khare vbekpa aro nọ khẹke ne Ivbi Otu e Kristi ya gha ghee arrọọ kevbe esagien. Nogieha, ọ vbe ya ekhọe hia yayi wẹẹ, irẹn gha lele adia ọghe Jehova, e Jehova gha fiangbe irẹn. Ma gha vbe sẹtin gha mwẹ ekhọe nẹi beghe vbe ima gha miẹn ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin.
JULY 8-14
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA PSALM 60-62
E Jehova Gbogba Ga Ima, Ọ Vbe Ya Ima Wegbe
it-2 1118 ¶7
Owa Nọkhua (Owa Ọkhẹ)
A Gha Yae Ru Igiemwi. Emwa ni mu ẹtin yan e Jehova kevbe ni họn ẹmwẹ nẹẹn wa mwẹ agbẹkunsotọ. Vbe ihuan ọkpa ne Devid so, ọ keghi kha wẹẹ: “[E Jehova], wẹ ẹre ọ degue mwẹ, ọmwa nọ gu eghian gbinna mẹ.” (Psm 61:3) Deghẹ ọmwa na rẹn emwi ne eni e Jehova mudia ye ihe ẹre, ọ na mu ẹtin yan rẹn, ọ na vbe gha ya ekhọe hia ya eni nii wan egbe, esa i rrọọ nọ khian ya gha mu ohan emwi rhọkpa, rhunmwuda: “Te eni e Jehova yevbe owa ọkhẹ nọ wegbe, ehe ne emwa esi gha lẹẹ fi, iran ghi vbe miẹn uhunmwu.”—Itan 18:10; yae taa 1 Sam 17:45-47.
it-2 1084 ¶8
Ibọkpọ (Owa Ukpọn)
Odẹ nibun ọvbehe rrọọ na ya loo ibọkpọ ra “owa ukpọn” ya ru igiemwi. Ibọkpọ keghi re ehe ne ọmwa dia, ehe nọ na hẹwẹ, kevbe ehe nọ rhie uhunmwu lẹre yi ne amẹ kevbe ovẹn ghẹ mieke na gbe ẹre. (Gẹn 18:1) Rhunmwuda ilele na ghaa lele ya mu ọghọ ye emwa egbe, avbe erhunmwuyẹn gha sẹtin gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, deghẹ ọmwa na tie iran lae ibọkpọ ọghẹe, ọmwa nii gha gbaroghe iran kevbe wẹẹ, a gha vbe ya obọ esi mu iran. Rhunmwuda ọni, ne ebe Arhie Maan 7:15 na kha wẹẹ, Osanobua gha “tan ibọkpọ ọghẹe gue” oghẹn ne gbii, a sẹtin miẹn wẹẹ emwi na hoo na guan kaẹn ọre wẹẹ, Osanobua gha gbogba ga iran kevbe wẹẹ, ẹkun gha vbe sẹ iran otọ. (Psm 61:3, 4) Aizaia vbe guan kaẹn vbene Zaiọn na ya gie amwẹ ọghe Osanobua, khian ya mu egbe yotọ khẹ emọ ikpia nọ khian biẹlẹ. A keghi tama rẹn wẹẹ, “gi owa ukpọn ne u ye kpọlọ sayọ.” (Aiz 54:2) Rhunmwuda ọni, ọ keghi gi ehe ilẹre ọghe ivbi ẹre kpọlọ sayọ.
w02 4/15 16 ¶14
Uhi Ọghe Osanobua Keghi Ya Agbọn Maan Ima
14 Uhi ọghe Osanobua i fi werriẹ. Vbe ẹghẹ nọ wegbe ne ima ye na, e Jehova keghi re okuta nẹi rueghe, nọ rrọọ ke etẹbitẹ ya fi etẹbitẹ. (Psalm 90:2) E Jehova ghi gie egbe ẹre, ọ na wẹẹ: “Mẹ ọre Jehova; I i fi werriẹ.” (Malakai 3:6) Ma gha sẹtin ya ekhọe hia mu ẹtin yan avbe uhi ọghe Osanobua ni rre Baibol. Uhi ọghe Osanobua ma yevbe iziro ọghe emwa nagbọn ni fi werriẹ ke ẹghẹ ya fi ẹghẹ. (Jems 1:17) Vbe igiemwi, ukpo nibun ẹre avbe ọbo ebo ya gha rhie igiọdu ne evbibiẹ emọ ne iran zẹ ivbi iran obọ, ne iran ghẹ gha rhie adia ne iran. Sokpan, ẹghẹ eso ghi gberra, iran na vbe fi ekhọe werriẹ, iran na kha wẹẹ ibude ne iran ka gha rhie ne emwa ma gba. Te Ilele kevbe ibude ọghe emwa nagbọn, nọ dekaẹn vbene a ya koko emọ hẹ, wa gbe yo gbe rre, vbe na miẹn wẹẹ ẹhoho ẹre ọ muẹn yo muẹn rre. Vbọrhirhighayehẹ, Ẹmwẹ ọghe Jehova i gbe yo gbe rre. Ke ukpo nibun nọ gberra gha dee, ẹre Baibol ke rhie igiọdu ne evbibiẹ emọ, ne iran gha koko ivbi iran vbe odẹ ọghe ahoẹmwọmwa. Ukọ ighẹ Pọl keghi gbẹn ọnrẹn yotọ wẹẹ: “Wa ne erha emọ, wa ghẹ gha ru emwi nọ ya ohu mu ivbi uwa, sokpan, wa gha dia iran ye odẹ, ne uwa vbe gha ma iran emwi zẹvbe ne Jehova gualọe yi.” (Ẹfisọs 6:4) Ọ keghi fu ima ẹko rre ne ima na rẹn wẹẹ, ma gha sẹtin mu ẹtin yan uhi ọghe Jehova; iran i fi werriẹ!
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w06 6/1 11 ¶6
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Nogieva Ọghe Psalm
62:11. Emwi rhọkpa i rrọọ nọ rhie ẹtin ne Osanobua. Obọ ọre ẹre ẹtin hia ke rre. ‘Osa ẹre ọ yan ẹtin.’
JULY 15-21
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA PSALM 63-65
“Ahoẹmwọmwa Ruẹ Nẹi Beghe Maan Sẹ Arrọọ”
w01 10/15 15-16 ¶17-18
De Ọmwa Nọ Gha Sẹtin Wannọ Ima Hin Ahoẹmwọmwa Ọghe Osanobua Rre?
17 Ahoẹmwọmwa ọghe Osanobua gele ru ekpataki nuẹn ra? Vbe nọ ghaa ye vbe ekhọe Devid, erriọ vbe ye ne uwẹ ra? E Devid khare wẹẹ: “Ahoẹmwọmwa ruẹ nẹi beghe maan sẹ arrọọ tobọre, rhunmwuda ọni, mẹ gha rho ruẹ. I gha rhie ekpọnmwẹ nuẹn vbe ẹghẹ ne I gha tọn obọ mwẹ mu na erhunmwu ghee ruẹ.” (Psalm 63:3, 4) Ọ wa kakabọ ru ekpataki ne ima gha re ọsie Osanobua kevbe ne Osanobua hoẹmwẹ ima. Emwi rhọkpa rrọọ ne agbọn na gha sẹtin rhie ne ima, nọ maan sẹ ọna ra? Vbe igiemwi, ne ọmwa mu ẹmwẹ iwinna ye okaro nọ mieke na gha miẹn igho ọrhẹnrhẹn, kevbe ne ọmwa gha re ọsie Osanobua, ne orhiọn rẹn sotọ, kevbe nọ gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko, de nọ maan sẹ vbọ? (Luk 12:15) A tama Ivbi Otu e Kristi eso nẹ wẹẹ, deghẹ iran ma na siẹn e Jehova, a gha gbe iran rua. Ọna ọre emwi nọ sunu daa Avbe Osẹe Jehova nibun ni ghaa rre agọ irrioya ọghe Nazi vbe ẹghẹ Okuo Ọgbagbọn II. Etẹn ima nibun keghi ye rhikhan mu e Jehova, iran na mu egbe ne iran ya wu, ibozẹghẹ vbọ ẹre ọ siẹn e Jehova. Emwa ni ya ekhọe hia hoẹmwẹ Osanobua gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, iran gha miẹn arrọọ ọghe etẹbitẹ vbe odaro, agbọn na i khian sẹtin rhie ọna ne ima. (Mak 8:34-36) Sokpan, ẹ i wa re arrọọ ọghe etẹbitẹ ọkpa, emwi nibun rrọọ ne ima gha sọyẹnmwẹ ọnrẹn.
18 Agharhemiẹn wẹẹ, e Jehova ọkpa ẹre ọ khian sẹtin rhie arrọọ ọghe etẹbitẹ ne ima, hia ne u muẹn roro vbene ọ khian gha ye hẹ, deghẹ ima na gha rrọọ vbe ẹghẹ nọ taẹn vbene ima i na ga e Jehova. Agbọn i khian gha rhiẹnrhiẹn ima, ma i rẹn eke ne ima rrie, ma i rẹn eke ne ima ke dee. E Jehova waa ima iwinna nọ gha ya ima gha sọyẹnmwẹ vbe ẹghẹ okiekie ẹdẹ ne ima ye na. Rhunmwuda ọni, ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, vbe ẹghẹ ne Jehova khian ya rhie arrọọ ọghe etẹbitẹ ne ima, ma gha gele sọyẹnmwẹ ọnrẹn, emwi nibun ni hin usi ghi vbe gha rrọọ ne ima gha sẹtin ruẹ kevbe ne ima gha vbe gha ru. (Asan-Ibo 3:11) Agharhemiẹn wẹẹ, ẹkpotọ gha kie ne ima ya ruẹ emwi nibun vbe ẹghẹ nii, ma i khian ye sẹtin rẹn ‘vbene ẹwaẹn kevbe irẹnmwi ọghe Osanobua dinmwi sẹ hẹ.’—Rom 11:33.
“Gha Kpọnmwẹ” Ẹse Vbe Ẹghẹ Hia
Ọmwa nọ ghi ru ekpataki sẹ nọ khẹke ne ima gha rhie ekpọnmwẹ na ọre Osanobua. Ẹi mwẹ u ma zẹdia gha muẹn roro, ẹse hia ne Jehova he ru, ke ọghe ikpakpa kevbe ọghe orhiọn, deba nọ khian ye ru vbe odaro. (Diut 8:17, 18; Iwinna 14:17) Ọ khẹke ne ima gha zẹ ẹghẹ kọ ya muẹn roro emwi ughughan ne Jehova he ru ne ima kevbe ẹgbẹe ọghe ima. Ma ghaa mu emwi ne Jehova he ru ne ima roro, ọ ghi ya ima hoẹmwẹ ọnrẹn sayọ, ma ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ima.—1 Jọn 4:9.
w15 10/15 24 ¶7
Gha Mu Emwi Ni Dekaẹn Ugamwẹ E Jehova Roro
7 Ẹrhiọn na loo ya ru erria yan emwi, ẹre ọ sẹ ẹrhiọn na loo ya tie ebe, rhunmwuda, u ghaa ru erria yan emwi, te u gha hia ne ekhọe ruẹ ghẹ la ghee ihe ọvbehe. Ọna ẹre ọ si ẹre na na miẹn wẹẹ, emwi nẹi khian mobọ lọghọ ima gbe, ẹre ẹrherhe ọghe ima mobọ roro kaẹn, rhunmwuda, emwa ni ma gba ẹre ima khin. Rhunmwuda ọni, ẹghẹ nọ khẹke ne u ya gha ru erria yan emwi, ọre ẹghẹ ne egbe ma ya wọọ ruẹ, u ghi vbe gha rrie eke ne emwi rhọkpa i khian na rherhe rhie ekhọe ruẹ ghee ihe ọvbehe. Ọsian keghi bẹghe ẹre wẹẹ, irẹn wa sẹtin ru erria vbe irẹn gha lovbiẹ ye ukpo ra ebẹdi ọghe irẹn vbe ẹghẹ asọn. (Psm 63:6) Ọmwa nọ gbae ẹre Jesu ghaa khin, ọrheyerriọ, ọ rẹnrẹn wẹẹ, ere wa rrọọ deghẹ ọmwa na gha rrie ehe nọ divbiẹ, vbe ọ gha khian ru erria yan emwi kevbe vbe ọ gha khian na erhunmwu.—Luk 6:12.
w09 7/15 16 ¶6
Ya Egbe Taa E Jesu—Gha Ya Ahoẹmwọmwa Ma Emwa Emwi
6 Emwi nọ yẹẹ ima, ẹre ima mobọ hoo ne ima gha guan kaẹn. Ma ghaa guan kaẹn emwi nọ yẹẹ ima, ọ ghi gha gbe ima otiti, egbe ghi vbe gha bọbọ ima. Ọna ẹre ọ wa mobọ sunu, vbe ima ghaa guan kaẹn ọmwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn. Ma ghi wa gha hoo ne ima tama emwa ọvbehe, emwi ne ima rẹnrẹn vbekpa ọmwa nii. Ma ghi gha tian rẹn, ma ghi gha ta ẹmwẹ ọnrẹn nọ maan, ma ghi vbe gha sinmwi oseghe nẹẹn. Te ima ru ọna rhunmwuda, ma hoo ne ẹmwẹ ọmwa nii gha yẹẹ emwa ọvbehe vbene ọ vbe yẹẹ ima.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w07 11/15 15 ¶6
U Ru Emwi Nọ Ya Egbe Rọkhọ Emwa Ọvbehe Ra?
Na do bọ owa, ẹre ọ lọghọ sẹ na guọghọ owa sotọ. Erriọ vbe ye vbe ọ gha de ọghe ẹmwẹ ne ima ta. A i miẹn nọ fo na vbe uwu ima, rhunmwuda, emwa ni ma gba ẹre ima hia khin. Ọba ighẹ Sọlomọn khare wẹẹ: “Orhunmwu ọkpa i rre agbọn na nọ wa ru emwi ẹse khian, nẹi vbe mwẹ abakuru.” (Asan-Ibo 7:20) Ma wa rherhe bẹghe abakuru ọghe emwa ọvbehe, ma sẹtin vbe ta ẹmwẹ nọ gha gbe iran orhiọn mu otọ. (Psalm 64:2-4) Sokpan, te ima gha loo ẹwaẹn kevbe ifuẹro, ne ima mieke na sẹtin ta ẹmwẹ nọ gha rhie igiọdu ne ọmwa.
JULY 22-28
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA PSALM 66-68
E Jehova Mu Ihẹ Ọghe Ima Vbe Ẹdẹgbegbe
Vbene Jehova Ya Họn Erhunmwu Ima Hẹ
15 E Jehova i mobọ họn erhunmwu ima vbe odẹ ọghe ọyunnuan. Sokpan odẹ ne Jehova rhirhi ya họn erhunmwu ima, ẹre ọ wa re emwi ne ima gualọ zẹẹ, nọ gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ ẹkoata daa ẹre. Rhie aro sotọ ne u mieke na rẹn vbene Jehova ya họn erhunmwu ruẹ hẹ. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Yoko kegha roro ẹre wẹẹ, e Jehova i họn erhunmwu irẹn, sokpan ọ na suẹn gha gbẹnnẹ ọnrẹn yotọ emwi ughughan nọ wẹẹ ne Jehova ru ne irẹn. Vbe ẹghẹ eso ghi gberra nẹ, ọ na werriegbe ya ghee ebe nọ gbẹnnẹ ọnrẹn yi, ọ na do bẹghe ẹre wẹẹ e Jehova ru enibun nẹ vbọ, uhiẹn ya sẹ egbe eso ne irẹn tobọ irẹn kue mianmian nẹ. Ke ẹghẹ ya fi ẹghẹ, ọ khẹke ne ima gha muẹn roro, vbene Jehova ya họn erhunmwu ima hẹ.—Psm 66:19, 20.
w10 12/1 23 ¶6
Gha Daa Ne Ọtẹn Ne Irẹn Ọkpa Koko Emọ Khian
E Jehova keghi loo orhiọn nọhuanrẹn ya dia emwa ya gbẹnnẹ ihuan, ne Ivbi Izrẹl khian gha so vbe iran gha si egbe koko do rhie ugamwẹ nẹẹn. Muẹn roro, vbene ọ gha rhie igiọdu ne Ivbi Izrẹl ni dẹgbẹe kevbe avbe emọ nẹi mwẹ erha hẹ, vbe iran ghaa so ihuan nọ gha ye iran re rre wẹẹ, e Jehova ọre “erha” iran kevbe ọbuohiẹn ọghe iran, kevbe wẹẹ, ọ gha vbe do ru iyobọ nọ khẹke ne iran. (Psalm 68:5; 146:9) Ma tobọ ima gha vbe sẹtin ta ẹmwẹ nọ gha rhie igiọdu ne etẹn ne iran ọkpa koko emọ khian, ne iran i khian rherhe mianmian. Agharhemiẹn wẹẹ ukpo 20 gberra nẹ, Ọtẹn Nokhuo Ruth, ne irẹn ọkpa koko ivbi ẹre, ma he ye mianmian ẹmwẹ igiọdu ne ọtẹn nokpia ọkpa tama rẹn vbe asẹ ọkpa. Ọtẹn nokpia na mwẹ emọ. Ọ na tama Ọtẹn Nokhuo Ruth wẹẹ: “U wa hia ne u na sẹtin koko ivbuẹ nikpia eva na. Lahọ, ghẹ gi egbe wọọ ruẹ.” E Ruth khare wẹẹ: “Ẹmwẹ nọ tae na wa gele rhie igiọdu mẹ.” Vbene ẹmwata, “ọmwa ghaa ta ẹmwẹ nọ maan, ukhunmwu nọ maan ẹre nọ,” ọ gha vbe sẹtin rhie igiọdu ne etẹn ne iran ọkpa koko emọ, vbe odẹ ne ima ma te ya aro yi. (Itan 15:4, Contemporary English Version) Ọ mwẹ ẹmwẹ igiọdu ne u gha hoo ne u tama ọtẹn ne irẹn ọkpa koko emọ ra?
w09 4/1 31 ¶1
Erha Ọghe Emọ Nẹi Mwẹ Erha
“OSANOBUA nọ rre uwu ọgua Osa ẹre nọhuanrẹn . . . ẹre ọ gbaroghe avbe emọ nẹi mwẹ erha.” (Psalm 68:5) Avbe ẹmwẹ na wa ma ima emwi kpataki vbekpa e Jehova, ọni nọ wẹẹ, ọ mu egbe nọ ya ru iyobọ ne emwa nẹi mwẹ iyobọ. Uhi nọ gbe ne Ivbi Izrẹl ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova wa mwẹ ẹmwẹ emwa ne erha iran ra iye iran wu nẹ vbe ekhọe. Gi ima guan kaẹn ẹghẹ nokaro ne ẹmwẹ na ighẹ “ọmọ nẹi mwẹ erha” ya ladian vbe Baibol, ọni ọre vbe ebe Ẹksodọs 22:22-24.
E Jehova Ru Iyobọ Ne Ima Vbe Ẹghẹ Ọlọghọmwa
17 Tie Psalm 40:5. Ọmwa ghaa gbe oke, emwi ọkpa nọ mwẹ vbe ekhọe ọre nọ gbe oke nii fo. Sokpan zẹvbe nọ ya gbe oke nii, ugbẹnso, ọ sẹtin dobọ yi, nọ mieke na vbe ghee vbene ọ he khian sẹ hẹ. Erriọ vbe ye vbe ima ghaa ga e Jehova, ọ khẹke ne ima gha muẹn roro vbe ẹghẹ hia, vbene Jehova he ya ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na sẹtin ye gha gae, zẹvbe ne ima ya zin egbe ọlọghọmwa ne ima ye. Ọta nọ khẹke ne u gha nọ egbuẹ re vbe ẹdẹgbegbe ọre wẹẹ: ‘De vbene Jehova he ya fiangbe mwẹ vbe ẹrẹna? Agharhemiẹn wẹẹ agbọn ye lọghọ mwẹ, de vbene Jehova he ya ru iyobọ mẹ, ne I mieke na sẹtin zin egbe?’ Hia ne u gualọ odẹ ọkpa ne Jehova he ya ru iyobọ nuẹn vbe ẹdẹrriọ.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w06 6/1 10 ¶5
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Nogieva Ọghe Psalm
68:18—De emwa ni ghaa re ‘ikpia na ya ru emwa ẹse’? Ikpia na kegha rre usun emwa na mu gha rrie imu, vbe ẹghẹ na ya khọnmiotọ yan Otọ Na Ru Eyan Rẹn. Vbene ẹghẹ ya khian, a na we ne egbe avbe ikpia vbenian ru iyobọ ne Ivbi e Livai vbe iwinna ọghe iran.—Ẹzra 8:20.
JULY 29–AUGUST 4
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA PSALM 69
Vbene Psalm 69 Ya Ta Emwi Eso Ni Khian Sunu Vbe Ẹdagbọn E Jesu
w11 8/15 11 ¶17
Iran Keghi Zin Egbe Khẹ E Mezaia
17 E Mezaia i khian ru emwi dan rhọkpa sokpan, emwa ghi gha khuiwu ẹre. (Psm 69:4) Ukọ ighẹ Jọn keghi gbẹnnẹ emwi ne Jesu tae yotọ, ọ wẹẹ: “Akpawẹ I ma sirra iran ru iwinna ọyunnuan ne ọmwa rhọkpa ma he ka ru, iran i ghẹ te rriabe orukhọ rhọkpa; sokpan, iran miẹn mwẹ nẹ, iran na gha khẹko mwẹ, iran na vbe gha khẹko Erha mwẹ ba ẹre. Sokpan, te ọna sunu, ne ẹmwẹ na gbẹn ye ebe Uhi iran mieke na sẹ, nọ khare wẹẹ: ‘Iran khẹko mwẹ, vbene I ma na mwẹ emwi rhọkpa ne I ru iran re.’” (Jọn 15:24, 25) Vbe ẹghẹ nibun, a gha wẹẹ “Uhi,” emwi na guan kaẹn ọre Ebe Nọhuanrẹn. (Jọn 10:34; 12:34) Ebe Enẹ Ni Ta Okha Ọghe Jesu gi ima rẹn wẹẹ, te a wa gha khuiwu e Jesu, katekate avbe ọkaolotu ugamwẹ ọghe Ivbi e Ju. Uhiẹn, e Kristi khare wẹẹ: “Emwi ọkpa i rrọọ nọ khian ya agbọn na gha khẹko uwa, sokpan, iran khẹko mwẹ, rhunmwuda ne I na tama iran wẹẹ iwinna ne iran ru i maan.”—Jọn 7:7.
w10 12/15 8 ¶7-8
Rhiegba Ye Ugamwẹ Ẹmwata
7 Ọ mwẹ emwi ọkpa nọ sunu vbe Jesu ye rre uhunmwu otagbọn na, nọ ya ima rẹn wẹẹ, ọmwa nọ kakabọ rhiegba ye ugamwẹ e Jehova, ẹre ghaa nọ. Ẹghẹ na ya do Ugie Alagberra vbe ukpo 30 C.E. ẹre emwi na sunu, na kha na, te Jesu da suẹn iwinna ikporhu ọghẹe. Jesu kevbe erhuanegbe ẹre na gha die Jerusalẹm, vbe iran ghi sẹ ọgua Osa, iran na miẹn “emwa ni khiẹnnẹ ẹmila, ohuan kevbe idu, kẹ kevbe iran ni fian igho ni tota ye aga ọghe iran.” De emwi ne Jesu ghi ru? De emwi ne erhuanegbe ẹre ghi miẹn ruẹ vbe ọna?—Tie Jọn 2:13-17.
8 Emwi ne Jesu ru kevbe ẹmwẹ nọ tae vbe asẹ nii keghi ya erhuanegbe ẹre ya yerre, ẹmwẹ ne Devid ta yotọ vbe ọ khare wẹẹ: “Vbene I mu aro ye ẹmwẹ ọgua Osa ruẹ hẹ giẹn vbe uwu imẹ zẹvbe erhẹn.” (Psm 69:9) Vbọzẹ? Rhunmwuda, te emwi ne Jesu ru na gha te sẹtin muẹn fi ẹmwẹ. A gha we na ghee ẹre, avbe ohẹn, e skraib kevbe emwa ọvbehe ni ghaa re emwa ni mwẹ asẹ vbe ọgua Osa, ghaa mwẹ obọ vbe ẹki ogberhu ne emwa ghaa do vbe evba. Ne Jesu na zẹ ọvẹ ye iran egbe, nọ na vbe mu idobo ye emwamwa ọghe iran, rhie ma wẹẹ, te ọ ghaa gbodan ghee avbe ọkaolotu ugamwẹ ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii. Vbe erhuanegbe Jesu ghi bẹghe emwi ne Jesu ru na, ọ na wa vẹ ne iran rẹn wẹẹ, Jesu gele rhiegba ye ugamwẹ ẹmwata. Sokpan, a gha wẹẹ ọmwa kakabọ rhiegba ye emwi, vbe a yae kha? Ọ lughaẹn ne ne ọmwa zẹgiẹ ru emwi ra?
g95 10/22 31 ¶4
Ẹkokoudu Nọ Wagha Gha Sẹtin Ya Ọmwa Wu Ra?
Emwa eso khare wẹẹ, ne ẹkokoudu ọghe Jesu na wagha rre usun emwi nọ si ẹre nọ na wu. E Baibol ka tae yotọ vbekpa e Jesu wẹẹ: “Ihẹn ne iran tie ya ẹkokoudu mwẹ wagha, emwi hia wa khan mwẹ.” (Psalm 69:20) Ẹkokoudu nọ rre uwu egbe Jesu ẹre a guan kaẹn mwa na ra? Ọ gha kẹ, ẹre nọ rhunmwuda, ọ ghi bu ẹghẹ ne Jesu khian ya wu, obalọ nọ ya egbe miẹn i re nekherhe, ekhọe ọre hia na vuọn ne obalọ. (Matiu 27:46; Luk 22:44; Hibru 5:7) Deba ọni, a sẹtin vbe miẹn wẹẹ, ne ẹkokoudu ọghe Jesu na wagha ẹre ọ si ẹre na na miẹn wẹẹ, vbe a ghi ya asoro so ẹre vbe ọ ghi wu nẹ, “esagiẹn kevbe amẹ” na ladian vbe egbe ẹre. Deghẹ ẹkokoudu ra emwi ọvbehe nọ mu esagiẹn vbe uwu egbe ọmwa na va, ọ sẹtin ya esagiẹn la ẹwẹ ra emwi nọ lẹga ẹkokoudu ne ebo tie ẹre pericardium. Adeghẹ emwi na so erhọkpa, ọ sẹtin ya emwi nọ yevbe “esagiẹn kevbe amẹ” ladian vbe egbe ọmwa.—Jọn 19:34.
it-2 650
Emwiokọ Nọ Mwẹ Eruan (Poison)
A keghi tae yotọ vbekpa e Mezaia wẹẹ, a gha rhie emwiokọ nọ mwẹ “eruan” nẹẹn nọ re. (Psm 69:21) Ẹmwẹ akhasẹ na keghi sunu vbene a te kan e Jesu mu erhan. Emwa keghi mu ayọn na ya emwi nọ rhiara gua ne Jesu, sokpan vbe Jesu ghi danmwẹ ọnrẹn, ọ na wẹẹ irẹn i wọn. A sẹtin miẹn wẹẹ te a mu ayọn na ne Jesu, nẹ ghẹ mieke na họn ẹmwẹ obalọ gbe. Vbe Matiu (27:34) ghi guan kaẹn vbene ẹmwẹ akhasẹ na ya sẹ hẹ, ọ na loo ẹmwẹ e Grik na, na tie ẹre kho·leʹ (gall ra emwi nọ rhiara). Ẹmwẹ e Grik na ẹre a vbe loo vbe ebe Psalm 69:21 vbe Greek Septuagint. Sokpan, vbe Mak ghi guan kaẹn emwi nọ sunu na, ọ na we mai (myrrh) ẹre a mu ne Jesu (Mak 15:23), ọna keghi ya emwa eso do gha roro ẹre wẹẹ, e mai ọre nene “emwiokọ nọ mwẹ eruan” ra “emwi nọ rhiara” (gall) na mu ne Jesu. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, emwi nọ rhiara na kevbe mai ghaa rre uwu ayọn na mu ne Jesu.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w99 1/15 18 ¶11
Viọ Obọ Daa Odukhunmwu Ne U Ya Ẹkoata Na Erhunmwu Gie Osanobua
11 Emwa nibun gha khian nọ emwi, ẹre iran na na erhunmwu. Sokpan, ọ khẹke ne ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova gha gua ima kpa ya rhie ekpọnmwẹ kevbe urhomwẹ gie ẹre, vbe ima ghaa na erhunmwu ọghe obọ ima ra vbe ima ghaa na erhunmwu vbe idagbo. E Pọl khare wẹẹ: “Wa ghẹ si osi ye emwi rhọkpa, sokpan, wa gha nọ emwi hia ne uwa gualọ vbe obọ Osanobua vbe erhunmwu, wa ghi gha rinmwiaẹn, wa ghi vbe gha kpọnmwẹ ọnrẹn; ẹghẹ nii, ọfunmwegbe ọghe Osanobua nọ gberra ne ọmwa gha sẹtin rẹn otọ re, gha gbogba ga ekhọe uwa kevbe iziro ọghe uwa, lekpa e Kristi Jesu.” (Filipai 4:6, 7) Gberra ne ima gha nọ emwi vbe obọ e Jehova, ọ vbe khẹke ne ima gha kpọnmwẹ ọnrẹn nọ na kpemehe emwi na ya yin agbọn ne ima, nọ na vbe ru iyobọ ne ima ya sikẹ ọre. (Itan 10:22) Ọsihuan ọkpa khare wẹẹ: “Ya ẹse na kpọnmwẹ gha ru ese ne u zọ ghee Osanobua, ne u vbe viọ emwi ne u ve hia ne Udazi.” (Psalm 50:14) Vbe ihuan ọkpa ne Devid so, ọ keghi kha wẹẹ: “I gha so ihuan ya rho Osanobua, I gha kpọnmwẹ ọnrẹn, ne I ya rhie ukpọlọmwẹ ọnrẹn ma.” (Psalm 69:30) Ẹ i re erriọ vbe khẹke ne ima gha ru ẹre vbe ima ghaa na erhunmwu vbe idagbo, kevbe vbe ima ghaa na erhunmwu ọghe obọ ima ra?
AUGUST 5-11
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA PSALM 70-72
Tama “Orre Ni Dee” Vbekpa Ẹtin Ọghe Osanobua
w99 9/1 18 ¶17
Avbe Igbama—Wa Hia Ne Uwa Gha Roro Emwi Ẹse!
17 Te ọ khẹke ne uwa ne avbe igbama gha begbe vbe ẹghẹ hia ne uwa ghẹ de ye ifi ọghe Esu, ugbẹnso te ọ vbe khẹke ne uwa rhie ẹre ma wẹẹ uwa mwẹ udinmwẹ. Vbe ẹghẹ eso, wa sẹtin gha ghee ẹre wẹẹ, te uwa wa lughaẹn ne ihua uwa kevbe emwa nikẹre ni rre agbọn na. Ọsian ighẹ Devid keghi na erhunmwu wẹẹ: “E Jehova ne Osa Ne Udazi, uwu uwẹ mẹ na mwẹ idaehọ, wẹ ẹre I mu ẹtin yan ke egbe ọvbokhan gha dee. Ẹghẹ ne I na ye kherhe ẹre u na ma mwẹ re, te I ye na iyẹn iwinna ọyunnuan ruẹ.” (Psalm 71:5, 17) Te a wa rẹn Devid zẹvbe ọmwa nọ mwẹ udinmwẹ. Sokpan, de ẹghẹ nọ ya suẹn gha mwẹ udinmwẹ? Vbe ọ ye re igbama! A te miẹn wẹẹ e Devid werriẹ aro daa e Golaiat, ọ ka rhie ẹre ma nẹ wẹẹ, ọmwa nọ kakabọ mwẹ udinmwẹ ẹre irẹn khin vbe ọ gbaroghe ohuan ọghe erhae. Vbe ẹghẹ nii, ọ keghi gbe oduma kevbe akpakomiza rua. (1 Samuẹl 17:34-37) Vbọrhirhighayehẹ, e Devid keghi rhie uyi hia fẹẹrẹ gie Jehova ye udinmwẹ nọ rhie ma na, ọ na kha wẹẹ, e Jehova ‘ẹre irẹn mu ẹtin yan ke egbe ọvbokhan gha dee.’ Ne Devid na mu ẹtin yan e Jehova, ẹre ọ zẹe nọ na sẹtin miẹn uhunmwu vbe ọlọghọmwa hia fẹẹrẹ nọ miẹn. U gha vbe mu ẹtin yan e Jehova, ọ gha ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ udinmwẹ, ọ ghi vbe rhie ẹtin nuẹn, ne u mieke na sẹtin “khọnmiotọ yan agbọn na.”—1 Jọn 5:4.
g04 10/8 23 ¶3
De Obọ Nọ Khẹke Ne Ima Ya Gha Mu Avbe Eniwanrẹn?
Ọsian ọkpa keghi na erhunmwu wẹẹ: “Ghẹ he mwẹ yotọ, vbe I khian ọmaẹn nẹ nian. Ghẹ fi iyeke gbe mwẹ vbe egbe mwẹ guọghọ nẹ.” (Psalm 71:9) Osanobua i “he” eguọmwadia ọghẹe ni ya ekhọe hia gae, uhiẹn vbe iran tobọ iran ghaa ghee egbe iran wẹẹ, iran i ghi mwẹ esa ne iran ye. Ọsian na ma gha ghee ẹre wẹẹ, te Jehova bizugbe irẹn; nọghayayerriọ, ọ keghi bẹghe ẹre wẹẹ, te ọ khẹke ne irẹn hia ne irẹn mu ẹtin yan Ayi ọghe irẹn sayọ, zẹvbe ne irẹn ya khian ọmaẹn. Vbene ẹmwata, e Jehova i khian sẹ ima rae deghẹ ima na gele ya ẹkoata gha gae. (Psalm 18:25) Vbe ẹghẹ nibun, etẹn ne ima gba ga ẹre Jehova loo ya ru iyobọ nọ khẹke ne ima.
w14 1/15 23 ¶4-5
Gha Ga E Jehova, A Te Miẹn Wẹẹ Ẹghẹ Ọlọghọmwa Rre
4 Adeghẹ u kpẹẹ nẹ vbe ugamwẹ e Jehova kevbe wẹẹ, u ruẹ emwi nibun nẹ, ọ khẹke ne u nọ egbuẹ ọta ne kpataki na, ‘Vbọ khẹke ne I gha ya ẹdagbọn mwẹ ru nian, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, orhiọn ye rrọọ mwẹ re?’ Adeghẹ Ovbi Otu e Kristi nọ wẹro kevbe nọ kpẹẹ nẹ vbe ugamwẹ e Jehova ẹre u khin, ẹkpotọ nọ hin usi kie nuẹn nọ ma kie ne emwa ọvbehe. U gha sẹtin gha tama avbe igbama emwi ne u he ruẹ vbe obọ e Jehova. U gha sẹtin rhie igiọdu ne emwa ọvbehe, adeghẹ u na gha ta okha ọghe emwi ne u he sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe ugamwẹ e Jehova. Ọba ighẹ Devid keghi na erhunmwu ne ẹkpotọ vbenian kie ne irẹn. Ọ khare wẹẹ: “Ẹghẹ ne I na ye kherhe ẹre u na ma mwẹ re . . . Ugbẹnvbe I ghi khian ọmaẹn nẹ nian, vbe I ghi fu edẹ, ghẹ he mwẹ yotọ Nọyaẹnmwa! Gu mwẹ gha rrọọ vbe I a gha na iyẹn ẹtin kevbe iwegbe ruẹ, ma avbe orre ni gha he rre.”—Psm 71:17, 18.
5 Vbua khian ya sẹtin tama emwa ọvbehe emwi ughughan ne u he ruẹ vbe ọwara ukpo nibun ne u he gbe vbe ugamwẹ e Jehova? U gha sẹtin tie etẹn eso ni re igbama gha die owa ruẹ, ne uwa gba sọyẹnmwẹ egbe ra? U gha sẹtin we ne iran deba ruẹ vbe iwinna ikporhu, ne u gi iran rẹn vbene ọyẹnmwẹ ya sẹ ruẹ hẹ vbe u ghaa ga e Jehova ra? Elihu nọ ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ khare wẹẹ: ‘Ọ kere ne eniwanrẹn guan, ọ kere ne eniwanrẹn san ibo.’ (Job 32:7) Ukọ ighẹ Pọl keghi rhie igiọdu ne etẹn nikhuo ni kpẹẹ nẹ vbe ugamwẹ e Jehova kevbe ni wẹro, ne iran gha ya igiemwi ọghe iran kevbe ẹmwẹ ne iran ta, rhie igiọdu ne emwa ọvbehe. Ọ khare wẹẹ: “We ne ikhuo ni khian eniwanrẹn nẹ . . . gha ma emwa emwi esi.”—Taitọs 2:3.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
it-1 768
Yufretes
Uwu Ọghe Otọ Na Mu Ne Ivbi Izrẹl. Vbe Osanobua ghi gu Ebraham guan, ọ keghi ru eyan wẹẹ irẹn gha mu otọ nọ “ke ẹzẹ nọ rre ehe ne Igipt lae, ya sẹ Yufretes ne okpẹzẹ,” ne uniẹn ọghe Ebraham. (Gẹn 15:18) Vbene ẹghẹ ya khian, e Jehova na werriegbe ru eyan na ma agbẹnvbo ọghe Izrẹl. (Ẹks 23:31; Diut 1:7, 8; 11:24; Jọs 1:4) Ebe Krọnikol Nokaro 5:9 khare wẹẹ, a te miẹn wẹẹ e Devid suẹn gha khaevbisẹ, ivbi uniẹn ọghe Riubẹn “keghi wa mu otọ nii vbe odẹ ekẹn vbọ ya sẹ ato nọ wa ya vbẹẹ sẹ Ẹzẹ Yufretes.” Vbọrhirhighayehẹ, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ọmwa ghaa mu okhian rrie “odẹ ekẹn ọghe Giliad” (1 Krọ 5:10), eke ne Yufretes ye, ye rree sẹ odẹ ibiriki 500 (800 km), a sẹtin miẹn wẹẹ te Ivbi e Riubẹn gberra uwu ọghe iran nọ rre odẹ Ekẹn ọghe Giliad, iran na ghi mu otọ nii ya sẹ okhiẹ ọghe Ato ọghe Siria, ato na keghi ya sẹ Yufretes. (RS khare wẹẹ, “ya sẹ omuhẹn ọghe ato vbe obọ ọkpa ọghe Yufretes”; JB, “eke ne ato ke suẹn, nọ ya sẹ ufomwẹ vbe ẹzẹ ọghe Yufretes.”) Ọ khọ wẹẹ ẹghẹ okaro ne eyan ọghe Jehova ya sẹ, ọre ẹghẹ ne Devid vbe Sọlomọn ya gha khaevbisẹ. Vbe ẹghẹ nii, otọ ọghe Ivbi Izrẹl na kue ya sẹ arriọba ọghe Zọba ne Ivbi Aram ghaa ye, kevbe avbe otọ ni lẹga Yufretes. Ọ khọ wẹẹ, abọ ọghe Yufretes nọ rre odẹ okuọ ọghe Siria, ẹre ọ sẹ. (2 Sam 8:3; 1 Ọba 4:21; 1 Krọ 18:3-8; 2 Krọ 9:26) Vbe ẹghẹ nibun, a ghaa guan kaẹn ẹzẹ ọghe Yufretes, a ghi wa tie ẹre ‘Ẹzẹ nii,’ rhunmwuda ne emwa nibun na rẹn ọnrẹn.—Jọs 24:2, 15; Psm 72:8.
AUGUST 12-18
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA PSALM 73-74
Ma Gha Ghi Suẹn Gha Gbọvo Emwa Nẹi Ga Osanobua Ghi Vbo?
E Jehova Keghi Ru Iyobọ Ne Emwa Ne Iro Han Rẹn
14 Ovbi e Livai ọkpa ẹre ọ gbẹn ebe Psalm 73. Agharhemiẹn wẹẹ, Ọgua Osa ẹre ọ na gha ga, ọ ghaa mwẹ ẹghẹ ne iro ya han rẹn. Vbọzẹe? Ọ na suẹn gha gbọvo emwa dan kevbe emwa ni tọn egbe mu; ẹi re te emwi dan ne iran ru ghaa yẹẹ ọre, sokpan emwi nọ ghaa gbọvo iran ba ọre, ne emwi hia na wa dunna ne iran. (Psm 73:2-9, 11-14) Ọ na gha roro ẹre wẹẹ, iran wa fe, agbọn rhiẹnrhiẹn iran kua, iran i vbe mwẹ emwi ne iran si osi ba. Ena hia na wa ya iro han rẹn, ọ na kue gha roro ẹre wẹẹ: “Te imẹ ghi wa da egbe mwẹ yi kua kẹkan ra, vbe ne I ma na ru orukhọ?” Egbe iziro na, sẹtin si ọmwa digiẹn vbe odẹ ọghe orhiọn.
E Jehova Keghi Ru Iyobọ Ne Emwa Ne Iro Han Rẹn
15 Tie Psalm 73:16-19, 22-25. Ovbi e Livai na kegha “rrie Ọgua Osa.” Ọ gha kẹ, vbe ọ rre uwu ẹbu emwa ne iran gba ga e Jehova, orhiọn rẹn na ghi sotọ, ọ na ghi fẹko mu ukpa mu uwerhẹn ghee isievẹn nọ la gberra, ọ na muẹn ye erhunmwu. Ọ na do bẹghe ẹre wẹẹ, iziro ne irẹn te mwẹ ma gba kevbe wẹẹ, irẹn te suẹn gha zẹ owẹ ihan nẹ. Ọ na vbe do bẹghe ẹre wẹẹ, “ehe ni miọnghọn” ra otọ nọ khuo ẹre emwa dan rhie owẹ yi, rhunmwuda ọni, “ufomwẹ iran keghi khọrhiọn.” Ne Ovbi e Livai nii na suẹn gha ghee emwi vbene Jehova ghee ẹre, ẹre ọ ghi ru iyobọ nẹẹn. Orhiọn rẹn na ghi do sotọ, ọ na gha sọyẹnmwẹ. Ọ na ghi kha wẹẹ: “Ugbẹnvbe I ghi mwẹ [e Jehova] nẹ, de emwi ọvbehe ne I ye hoo vbe agbọn?”
16 De emwi ne ọna maa ima re? Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima gha gbọvo emwa dan, rhunmwuda, ọyẹnmwẹ ne iran mwẹ i re nọ sẹ otọ ẹko, ovbi ẹghẹ kherhe ẹre ọ khian vbe ya vbe otọ; ọfuan ẹre ọ khẹ iran vbe odaro. (Asan 8:12, 13) Ma ghaa gbọvo iran, iro sẹtin han ima, deghẹ ima ma begbe, ma sẹtin do sẹ e Jehova rae. U gha bẹghe ẹre wẹẹ, u zẹdia gbọvo emwa dan ye alaghodaro ne iran mwẹ, ọ khẹke ne u ya egbe taa igiemwi ọghe Ovbi e Livai na. Gha lele adia ọghe Osanobua, u ghi vbe gha gu emwa rẹn mu obọ. U gha mu ọghe Jehova karo vbe arrọọ ọghuẹ, ẹre u khian na gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko. Ọni ẹre ọ khian vbe ya “arrọọ ọghe ẹmwata” sẹ ruẹ obọ.—1 Tim 6:19.
w14 4/15 4 ¶5
Hia Ne U Gha Mwẹ Amuẹtinyan Vbe Na Ghee Mozis
5 Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya gban egbe ne “orhiẹnrhiẹn ọghe ovbi ẹghẹ kherhe na miẹn vbe orukhọ”? Ghẹ mianmian wẹẹ, orhiẹnrhiẹn na miẹn vbe orukhọ, ọghe ovbi ẹghẹ kherhe nọ. Gi amuẹtinyan ne u mwẹ ru iyobọ nuẹn ya gha bẹghe ẹre wẹẹ, “te agbọn na kevbe emwi ne agbọn na gualọ rhie gberra khian.” (1 Jọn 2:15-17) Gha muẹn roro, emwi nọ khian sunu daa emwa orukhọ ni ma fi werriẹ vbe odaro. “Ehe ne miọnghọn” ra nọ khuo ẹre iran ye, “ufomwẹ iran keghi khọrhiọn.” (Psm 73:18, 19) Adeghẹ u na miẹn edanmwẹ nọ gha ya ruẹ ru orukhọ, nọ egbuẹ wẹẹ, ‘De vbene I hoo ne ẹdagbọn mwẹ gha ye hẹ vbe odaro?’
w13 2/15 25-26 ¶3-5
Ghẹ Gi Emwi Rhọkpa Miẹn Ruẹ Uyi Na Khian Mu Yọ Ruẹ Egbe
3 Ọsian ghaa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha da obọ erha ọmwa ọghẹe yi, ọ ghi vbe mu uyi ye ọre egbe. (Tie Psalm 73:23, 24.) De vbene Jehova ya ru ọna hẹ? Odẹ ne Jehova ya mu uyi ye eguọmwadia re ni mu egbe rriotọ egbe, ọre nọ na fiangbe iran vbe odẹ ughughan. Ọ keghi rhie ẹwaẹn ne iran ya rẹn otọ ahoo ọghẹe. (1 Kọr 2:7) Ọ keghi kie ẹkpotọ ne emwa ni họn ẹmwẹ nẹẹn ya gha re ọsiọre. Uyi nọkhua ẹre ọna wa khin.—Jems 4:8.
4 Emwi ighobioye nọkhua ẹre iwinna ugamwẹ ne Jehova mu ne ima ne Ivbi Otu e Kristi wa khin. (2 Kọr 4:1, 7) Iwinna na keghi mu uyi ye ima egbe. Ọ mwẹ eyan ne Jehova yan ma emwa hia ni loo ẹkpotọ nọ kie ne iran vbe ugamwẹ ọghẹe ya rhie urhomwẹ nẹẹn, kevbe ni loo ẹkpotọ nọ kie ne iran ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe. Ọ wẹẹ: “I gha daa ne iran ni daa mẹ.” (1 Sam 2:30) Emwa vbenian, eni nọ maan ẹre iran mwẹ vbe odaro Osanobua, eguọmwadia Osanobua nikẹre ghi vbe gha ta ẹmwẹ iran nọ maan.—Itan 11:16; 22:1.
5 Vbọ khian sunu daa emwa ni ‘mu ẹtin yan e Jehova, ni vbe mu uhi ẹre sẹ’? E Jehova yan ma iran wẹẹ irẹn gha ‘mu ọghọ ye iran egbe, iran ghi yin uhunmwu otagbọn na, iran gha vbe miẹn ọnrẹn vbe ọ gha khulo emwa dan ladian.’ (Psm 37:34) Iran ya aro ye arrọọ ọghe etẹbitẹ ne Osanobua khian rhie ne iran. Uyi nọ sẹ ọna i rrọọ.—Psm 37:29.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
it-2 240
Leviatan
Ebe Psalm 74 guan kaẹn vbene Osanobua ya miẹn emwa rẹn fan hẹ, uviẹn ọnrẹn 13 kevbe 14 keghi ru igiemwi ọghe vbene ọ ya miẹn Ivbi Izrẹl fan hẹ vbe Igipt. Vbe ako na, a keghi loo ifiẹmwẹ na nọ re, “ugbogiorinmwi ẹzẹ [Heb., than·ni·nimʹ, plural of tan·ninʹ]” kevbe “Leviatan” ya gie emwi ọkpa. Na na wẹẹ a guọghọ uhunmwu e Leviatan vbe ako na, a sẹtin miẹn wẹẹ te a guan kaẹn ẹghẹ ne Osanobua ya guọghọ e Fero kevbe ivbiyokuo ẹre, vbe Ivbi Izrẹl mu okhian rrie Otọ Na Ru Eyan Rẹn. Vbe a ghi zedu ako na vbe Baibol na zedu ẹre ghee urhuẹvbo Aramaic, iran ma loo “uhunmwu e Leviatan,” nọghayayerriọ, iran keghi zedu ẹre vbenian, “iran ni wegbe ọghe Fero.” (Yae taa Ẹzik 29:3-5, vbe ako na, a keghi gie Fero zẹvbe ‘ugbogiorinmwi ẹzẹ nọkhua,’ nọ rre uwu ẹzẹ ọghe Naẹl; kevbe Ẹzik 32:2.) Ọ gha gia na kha wẹẹ, te ebe Aizaia 27:1 gie Leviatan (LXX, “ugbogiorinmwi”) zẹvbe ama ọghe arriọba ra otu nọ kpọlọ, nọ rre ehe ughughan vbe agbọn na, a na vbe gie ọmwa nọ kha yan rẹn zẹvbe “ẹyẹn” kevbe “ugbogiorinmwi.” (Arhie 12:9) Ẹmwẹ akhasẹ ọghe vbene Osanobua khian ya ya emwi khian ọghe ọgbọn ne Ivbi Izrẹl ẹre a guan kaẹn vbe ako na, ọni nọ wẹẹ, e Babilọn rre usun emwa ne Jehova khian werriẹ aro daa, na giere zẹvbe Leviatan. Sokpan, uviẹn ọnrẹn 12 kevbe 13 vbe guan kaẹn Asiria kevbe Igipt. Nọnaghiyerriọ, ọ gha gia na kha wẹẹ, e Leviatan mudia ye ihe otu ni rre ehe ughughan vbe uhunmwu otagbọn na, ra okpẹvbo nọ gbodan ghee Jehova kevbe eguọmwadia re.
AUGUST 19-25
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA PSALM 75-77
Vbọzẹ Nọ Ma Na Khẹke Ne U Gha Rhuọ?
Alughaẹn Ne Egbe Nọ Rre Uyinmwẹ Emwa
4 Vbe Pọl ghi tae nẹ wẹẹ, emwa nibun gha rẹn ọghe enegbe iran ọkpa, iran ghi vbe hoẹmwẹ igho, ọ na vbe rhie ba re wẹẹ, te emwa khian gha rhuọ, iran gha hio, iran gha ya obọ so udu. Emwa ni yin uyinmwẹ vbenian keghi roro wẹẹ iran maan sẹ emwa ọvbehe, ughaghe rhunmwuda ẹsọhẹ ne Osa ya we iran, ose, ẹfe ra ukpo ne iran na zẹ. Te emwa vberriọ hoo ne a gha ghee iran gidi ra ne a gha ya uhunmwu rhanmwẹ otọ ne iran. Okpia ọkpa nọ rri egie ebe keghi gbẹn vbekpae ọmwa nọ tọn egbe mu. Ọ weẹ: “Vbuwe ekhọe re, ọ mwẹ aka izọese ne ọ na ya uhunmwu rhanmwẹ otọ ne egbe ẹre.” Uyinmwẹ itengbemu keghi sọnnọ emwa sẹrriọ wẹẹ, te ọ vbe sọnnọ emwa ni tọn egbe mu.
5 E Jehova keghi khuiwu emwa ni mwẹ “ekhọe itengbemu.” (Itan 6:16, 17) Ọmwa nọ tọn egbe mu i sẹtin sikẹ Osanobua. (Psm 10:4) Esu ọre erha emwa hia ni tọn egbe mu. (1 Tim 3:6) Ọ keghi re emwi nọ da ọmwa wẹẹ, eso vbuwe eguọmwadia e Jehova nẹdẹ, ni mwẹ ẹkoata vbe gha tọn egbe mu. Vbe igiemwi, Uzaia nọ ghaa Ọba e Juda keghi ya ekhọe hia ga Osanobua vbe ukpo nibun. E Baibol keghi kha wẹẹ, “ugbẹnvbe Uzaia ne ọba ghi khian ọmwa nọ wegbe nẹ, ọ keghi do gha hio, ọnii ẹre ọ si udẹmwẹ ọnrẹn. Ọ kẹghi yagha e Nọyaẹnmwa nẹ Osanobua ẹre, vbene ọ na gha rrie Ọgua Osa ya gha giẹn eturari vbe ogiukpo eturari.” Ọ mwẹ ẹghẹ ne Ọba e Hezikaia vbe ya gha tọn egbe mu, sokpan ovbi ẹghẹ kherhe ẹre ọ ya yin uyinmwẹ dan na.—2 Krọ 26:16; 32:25, 26.
w06 7/15 11 ¶2
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Nogieha Kevbe Nogienẹ Ọghe Psalm
75:4, 5, 10—De emwi ne ẹmwẹ na nọ re “igho” mudia ye ihe ẹre? Emwi igbinna nọ wegbe, ẹre igho ọghe aranmwẹ khin. Nọnaghiyerriọ, ẹmwẹ na ighẹ “igho,” mudia ye ihe ẹtin. E Jehova keghi tọn igho ọghe emwa rẹn mu, nọ ya mu uyi ye iran egbe, sokpan, ọ ghi ‘fian igho ọghe emwa dan.’ A ya obọ sekhae ne ima, ne ima ghẹ gha ‘tọn igho ọghe ima mu,’ ọni nọ wẹẹ, ne ima ghẹ gha re emwa ni tọn egbe mu ra ne ima gha rhuọ. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ tọn ọmwa mu, ọ khẹke ne ima gha ghee ẹre wẹẹ, iwinna ke iwinna na rhirhi waa ima re vbe uwu iko, obọ e Jehova ẹre ọ ke rre.—Psalm 75:7.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w06 7/15 11 ¶3
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Nogieha Kevbe Nogienẹ Ọghe Psalm
76:10—De vbene “ohu ne emwa nagbọn mu” ya rhie urhomwẹ gie Jehova hẹ? Osanobua gha kie ẹkpotọ yọ, ne emwa gha zẹ ima kpokpo rhunmwuda ne ima na re eguọmwadia ọghẹe, ọ sẹtin biẹ ọmọ esi. Ọlọghọmwa ne ima rhirhi miẹn gha sẹtin ma ima emwi eso ne kpataki. Deghẹ ima na ghi miẹn emwi ruẹ vbe ọlọghọmwa ne ima ye nẹ, e Jehova i ghi kue ne ima rri oya gberra vberriọ. (1 Pita 5:10) “Izohu ọghe iran nọ ghi dekẹe ẹre u khian ya te egbe.” Adeghẹ ima na gha rri oya sẹrriọ wẹẹ, oya nii na ghi miẹn ima uhunmwu ghi vbo? Ọna gha vbe sẹtin rhie uyi gie Jehova, rhunmwuda, emwa gha bẹghe vbene ima ya zin egbe ọlọghọmwa nii sẹ ufomwẹ hẹ, iran sẹtin vbe rhunmwuda ọni gha rhie uyi gie Osanobua.
AUGUST 26–SEPTEMBER 1
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA PSALM 78
Ọ Ma Khẹke Ne Ima Gha Yevbe Agbẹnvbo Ọghe Izrẹl Ni Sẹ E Jehova Rae
w96 12/1 29-30
Vbọzẹ Nọ Ma Na Khẹke Ne Ima “Mianmian Ẹghẹ Nọ Gberra”?
Evbọ da ọmwa nọ wẹẹ, ẹghẹ nibun ẹre Ivbi Izrẹl ya gha mianmian egbe. Vbọ ghi kẹrikian? “Iran kegha danmwẹ Osanobua ghee, iran keghi si obalọ ye Ọmwa Nọ Huanrẹn Ọghe Izrẹl egbe. Iran mianmian ẹtin ẹnrẹn nọkhua, kevbe ẹdẹ nọ miẹn iran fan, vbe obọ eghian ọghe iran.” (Psalm 78:41, 42) Vbe okiekie, rhunmwuda ne iran na gha mianmian uhi e Jehova, ọ keghi he iran yotọ.—Matiu 21:42, 43.
Ọsian ọkpa wa rhie igiemwi esi yotọ ne ima, ọ khare wẹẹ: “Te I gha ye iwinna nikhua ne u winnaẹn rre Jehova, I gha ye avbe iwinna ọyunnuan ne u winnaẹn ẹkpo nẹdẹ rre. I gha mu emwi hia ne u he ru roro, I gha muẹn roro avbe iwinna nikhua ruẹ.” (Psalm 77:11, 12) Ma ghaa ye ẹre rre, emwi ughughan ne Jehova ru vbe ẹghẹ nọ gberra, ọ gha rhie aguakpa kevbe igiọdu ne ima, ọ vbe ru iyobọ ne ima ya gha gbọyẹmwẹ yọ sayọ. Deba ọni, ma ghaa ye emwi ni sunu vbe “ẹghẹ nọ gberra” rre, egbe i khian rherhe wọọ ima, ọ gha vbe ru iyobọ ne ima ya gha ru vbene ẹtin ima sẹ vbe ugamwẹ e Jehova, ma ghi vbe sẹtin zin egbe sẹ ufomwẹ.
w06 7/15 17 ¶16
‘Ghẹ Gha Gui Ẹzọ Uwu Unu’
16 Ma ghaa gui ẹzọ uwu unu, ọghe enegbe ima kevbe ọlọghọmwa ne ima ye ọkpa ẹre ima khian ghi gha mu roro, ma i khian ghi miẹn aro ya gha bẹghe afiangbe ne ima sọyẹnmwẹ ọnrẹn zẹvbe Osẹe Jehova. Emwi nọ khian ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ gha vian, ọre ne ima gha mu avbe afiangbe na roro vbe ẹghẹ hia. Vbe igiemwi, ẹkpotọ nọ hin usi kie ne dọmwadẹ ima, ne ima ya gha ya eni e Jehova wan egbe. (Aizaia 43:10) Ma gha sẹtin gha re ọsie Osanobua, ma gha vbe sẹtin gha na erhunmwu gie ẹre vbe ẹghẹ nọ rhirhi gha khin, rhunmwuda, “Osa nọ họn erhunmwu” ẹre nọ. (Psalm 65:2; Jems 4:8) Ma i loo ẹdagbọn ima vbene ima rhirhi miẹn, rhunmwuda ma rẹn ẹmwẹ ne kpataki nọ rre otọ, nọ dekaẹn ọdakha ọghe Jehova, ma vbe rẹn wẹẹ, ẹkpotọ kie ne ima, ne ima ya da imudiase ọghe ima yi. (Itan 27:11) Ma gha vbe sẹtin rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba Osanobua. (Matiu 24:14) Ekhọe ima i bu abe gbe ima, rhunmwuda ma mu ẹtin yan izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu. (Jọn 3:16) Ma keghi sọyẹnmwẹ avbe afiangbe na, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ima zin egbe ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin.
w11 7/1 10 ¶3-4
Emwi Ne Ima Ru Gha Sẹtin Gha Da E Jehova Vbe Ekhọe Ra?
Ọsian ọkpa khare wẹẹ: “Kugba ke ẹghẹ, ẹre iran ya gha sọtẹ daa ẹre vbe uwu ato, kugba ke ẹghẹ, ẹre iran ya gha rhia ẹre ẹko rua.” (Uviẹn 40) Uviẹn nọ lelẹe khare wẹẹ: “Iran kegha danmwẹ Osanobua ghee.” (Uviẹn 41) Ọsian nọ gbẹn ako na gi ima rẹn wẹẹ, ẹghẹ hia ẹre Ivbi Izrẹl ya gha sọtẹ daa e Jehova. Ẹghẹ okaro ne iran ya ru ọna ọre vbe iran rre uwu ato, vbọ ma he kpẹẹ gbe na miẹn iran fan vbe Igipt. Iran na suẹn gha gui ẹzọ uwu unu vbekpa Osanobua, rhunmwuda, iran ma yayi wẹẹ ọ gha sẹtin gbaroghe iran ra deghẹ ọ gele hoo nọ gbaroghe iran. (Nọmbas 14:1-4) Ezanzan ne emwa ni zedu e Baibol ru ya ima rẹn wẹẹ, ifiẹmwẹ na nọ re, ‘iran kegha sọtẹ daa ẹre,’ a gha vbe sẹtin “zedu ẹre vbenian, ‘iran kegha mwẹ ekhọe nọ wegbe daa Osanobua’ ra ‘iran keghi tama Osanobua “Ẹo.”’” Ọrheyerriọ, rhunmwuda ne Jehova na re Osa nọ mwẹ ekhọe itohan, ọ ghi yabọ iran vbe iran gha rhie ẹre ma wẹẹ, iran fi werriẹ. Sokpan, iran ghi werriegbe ya ru emwi ne iran ka ru, iran ghi vbe sọtẹ. Te iran wa gha ru ọna yan egbe yan egbe.—Psalm 78:10-19, 38.
Vbọ gha ye Jehova hẹ vbe ekhọe, ẹghẹ ke ẹghẹ ne emwa rẹn ya sọtẹ daa ẹre? Uviẹn 40 vbe ebe Psalm 78 gi ima rẹn wẹẹ, te iran wa gha “rhia ẹre ẹko rua.” E Baibol ọvbehe na zedu ẹre khare wẹẹ, iran ghi gha ru emwi “nọ gha si obalọ ye ọre egbe.” Ebe ọkpa nọ rhan otọ e Baibol keghi rhan otọ ako na vbenian: “Emwi ne ọna rhie ma ọre wẹẹ, uyinmwẹ ọghe Ivbi e Hibru rhia sẹrriọ wẹẹ, ọ gha sẹtin si obalọ ye ọmwa egbe, zẹvbe ne uyinmwẹ ọghe ọmọ nẹi họn ẹmwẹ kevbe nọ sọtẹ vbe ya si obalọ.” Zẹvbe ne ọmọ nọ zẹ utun vbe ehọ vbe ya si obalọ ye evbibiẹ ọre egbe, erriọ Ivbi Izrẹl ne emwa isọtẹ vbe ya gha “si obalọ ye Ọmwa Nọ Huanrẹn Ọghe Izrẹl egbe.”—Uviẹn ọnrẹn 41.
Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
w06 7/15 11 ¶4
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Nogieha Kevbe Nogienẹ Ọghe Psalm
78:24, 25; e futnot—Vbọzẹ na na tie mana “ọka ẹrinmwi” kevbe “ebrẹd ọghe avbe odibosa”? Ẹmwẹ eva na ma rhie ma wẹẹ, evbare odibosa ẹre mana khin. A keghi tie ẹre “ọka ẹrinmwi” rhunmwuda, ẹrinmwi ẹre ọ ke rre. (Psalm 105:40) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ẹrinmwi ẹre avbe odibosa ra “avbe olẹtin” ye, ọ khọ wẹẹ, evbọzẹe na na tie ẹre “ebrẹd ọghe avbe odibosa” ọre wẹẹ, Osanobua nọ rre ẹrinmwi ẹre ọ kpemehe ẹre. (Psalm 11:4) A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, avbe odibosa ẹre Jehova loo ro ya kpemehe mana ne Ivbi Izrẹl.