Di Noat Dehn
1. Hoo Da Babilan di Grayt?
How wi noa dat “Babilan di Grayt” stan fi aala faals rilijan? (Revilayshan 17:5) Luk pahn dehnya reezn:
Ih aktiv aal rong di werl. Di Baibl seh dat Babilan di Grayt di sidong pahn “wahn krowd a peepl fahn difrent rays ahn nayshan,” ahn shee di “rool oava di king dehn a di ert.”—Revilayshan 17:15, 18.
Ih kyaahn reprizent eni politikal er bizniz aaganaizayshan. Di Baibl tel wi dat “di king dehn a di ert” ahn “di peepl weh yoostu bai ahn sel” mi wahn stil deh rong wen shee geh dischrai.—Revilayshan 18:9, 15.
Ih tel loan lai bowt Gaad. Di Baibl kaal ahn wahn prastichoot bikaaz shee werk lang wid di govament dehn fi moni er fi mek dehn du tingz far ahn. (Revilayshan 17:1, 2) Shee di fool op peepl fahn aal oava di werl, ahn wahn lata peepl ded bikaaz a shee.—Revilayshan 18:23, 24.
2. Wen di Mesaiya Mi Wahn Kohn?
Di Baibl tel wi dat 69 weeks mi wahn haftu paas bifoa di Mesaiya kohn.—Reed Daniel 9:25.
Da wen dehnya 69 weeks mi staat? Dehn mi staat eena di yaa 455 B.C.E. wen Nehimaiya di govna gaahn da Jeroosalem “fi fiks op ahn bil op bak” di siti.—Daniel 9:25; Nehemiah 2:1, 5-8.
How lang di 69 weeks mi wahn bee? Eena sohn Baibl prafesi, wahn day stan fi wahn yaa. (Numbers 14:34; Ezekiel 4:6) Sins dehn ga sevn dayz eena wahn week, eech week meenz sevn yaaz. Soh eena dis prafesi, dehnya 69 weeks da reeli 483 yaaz (69 x 7).
Wen di 69 weeks finish? Wen wi konk 483 yaaz fahn 455 B.C.E., wi en op da di yaa 29 C.E.a Dat da di saym yaa wen Jeezas mi geh baptaiz ahn staat ih werk az di Mesaiya!—Look 3:1, 2, 21, 22.
3. Medikal Proseeja Weh Ga fi Du Wid Blod
Dehn ga sohn medikal proseeja weh yooz yu oan blod, bot noh aal proseejaz laik dat rait fi mek wahn Kristyan du. Fi egzampl, Kristyanz noh fi doanayt blod er put op dehn oan blod in kays dehn need it layta fi wahn serjri.—Deuteronomy 15:23.
Bot dehn ga sohn ada proseeja weh wahn Kristyan ku aksep, laik blod tes, hemodialysis, hemodilution, er fi yooz wahn cell-salvage er wahn heart-lung bypass masheen.b Fi proseejaz laik dehnya, eech Kristyan haftu disaid fi dehnself weh dehn wahn alow di dakta er haaspital fi du wid dehn blod joorin wahn serjri, medikal tes, er chreetment. Sins eech dakta ku du dehnya proseeja lee difrent, ih impoatant dat bifoa wahn Kristyan aksep eni serjri, medikal tes, er chreetment, ih fain owt egzakli weh dehn wahn du wid ih blod. Tink bowt dehnya kweschan bifoa yu disaid weh fi du:
Wat if som a mi blod wahn lef mi badi ahn maybi ih stap floa fi wahn wail? Mai kanshans alow mi fi stil seeʼt az paat a mi badi, er mai kanshans tel mi dat ih need fi geh “poar owt pahn di grong”?—Deuteronomy 12:23, 24.
Wat if joorin wahn medikal proseeja, dehn wahn tek owt som a mi blod fahn mi badi, du sohnting tu it (fi egzampl, miks it wid wahn medisn), ahn den put it bak eena mi badi? Fahn weh Ai laan fahn di Baibl, mai kanshans wahn bada mi if Ah du dat, er ih wahn alow mi fi du di proseeja?
4. Wen Wahn Hozban ahn Waif Separayt
Di Baibl tel wahn hozban ahn waif noh fi separayt fahn eech ada, an eevn if dehn doo separayt, dat noh gi non a dehn di rait fi marid sohnbadi els. (1 Korintyanz 7:10, 11) Bot eevn doa di Baibl seh dat, dehn ga sertn sichuwayshan weh mait mek wahn Kristyan tink bowt separayt fan ih hozban er waif.
Wen wahn hozban rifyooz fi giv ih famili weh dehn need ahn soh dehn noh ga inof moni er food fi servaiv.—1 Timoti 5:8.
Wen ih marij mayt beet ahn soh bad dat ih feel laik ih laif er helt deh eena daynja.—Galayshanz 5:19-21.
Wen ih marij mayt stap ahn fahn serv Jehoava er put ih rilayshanship wid Jehoava eena daynja.—Aks 5:29.
5. Haliday ahn Selibrayshan
Kristyanz noh tek paat eena eni kaina haliday weh noh pleez Jehoava. Stilyet, evri Kristyan haftu yooz ih kanshans ahn Baibl prinsiplz fi disaid how ih wahn handl sertn tingz weh kom op joorin wahn haliday. Tink bowt dehnya egzampl.
Wen sohnbadi tel yu “Meri Krismos!” er “Hapi Nyoo Yaa!” Insteda ignoar dehn, maybi yu ku jos seh “Tanks.” If dehn waahn noa moa, yu ku eksplayn wai yu noh selibrayt di haliday weh dehn aks yu bowt.
Wen yu hozban er waif, weh noh serv Jehoava, invait yu fi goh spen taim wid dehn famili pahn wahn haliday. If yu kanshans alow yu fi goh, yu ku eksplayn tu yu hozban er waif heda taim dat if dehn du eni paygan kostom joorin di gyadarin, yoo noh wahn tek paat.
Wen yu baas waahn gi yu wahn boanos joorin di haliday taim. Yu tink yu shuda tel ahn dat yu noh waahnt it? Ih dipenz. Aks yuself, “If Ah tek di boanos, hihn wuda tink dat Ah di tek paat eena di selibrayshan er ih jos waahn mek Ah noa dat ih hapi wid di werk weh Ah du?”
Wen sohnbadi gi yu wahn gif joorin di haliday taim. Maybi di persn weh gi yu di gif tel yu: “Ah noa dat yu noh selibrayt di haliday, bot Ah jos mi waahn gi yu dis gif.” Da persn mait jos di chrai bee nais. Bot yu tink dat maybi ih di chrai tes yu fayt er get yu fi selibrayt di haliday? Afta yu don tink bowt dehndeh tingz, ih op tu yoo fi chooz if yu wahn tek di gif er nat. Bot wateva wi disaid fi du, wi waahn stay faytful tu Jehoava ahn ga wahn gud kanshans.—Aks 23:1.
6. Siknis er Dizeez Weh Ku Spred
Bikaaz wi lov peepl, wi reeli kyaaful noh fi paas aan eni siknis er dizeez weh ku spred. Soh if wi noa dat wi ga sohnting laik dat weh peepl ku kech, er eevn if wi jos tink dat maybi wi gat it, wi werk haad fi bee kyaaful. Ahn wi du dis bikaaz di Baibl seh: “Yu fi lov yu nayba jos laik how yu lov yuself.”—Roamanz 13:8-10.
How sohnbadi weh ga wahn siknis er dizeez laik dis ku shoa da kaina lov? Dehn wuda kip dehn distans ahn noh di chrai shayk peepl han, hog dehn, er kis dehn. Dehn need fi memba dat peepl mait noh invait dehn da dehn hows bikaaz dehn waahn protek dehn famili, soh dehn noh fi geh beks if dat hapm. Bifoa dehn geh baptaiz, dehn need fi tel di koardinayta a di badi a eldaz bowt dehn siknis soh dat dehn ku plan how fi protek ada peepl weh di geh baptaiz. Ahn bifoa wahn persn staat tu dayt sohnbadi, dehn shuda bee wilin fi goh tek wahn blod tes if dehn noa dat dehn mi ekspoaz tu wahn dizeez weh ku spred tu di neks persn. Wen yu du dehnya tingz, yu di shoa dat yu kay bowt adaz, jos laik weh di Baibl seh: “Unu mos kantinyu fi shoa kansaan fi ada peepl, noh jos fi unu oanself.”—Filipiyanz 2:4.
7. Bizniz ahn Leegal Mataz
Wi ku avoid wahn lata prablemz if wi put evriting weh ga fi du wid bizniz ahn moni eena raitin, eevn if di agreement da wid wan a wi bradaz er sistaz. (Jeremiah 32:9-12) Bot sohntaim, Kristyanz mait stil ga lee prablemz wid eech ada bowt moni er ada mataz. Wen tingz laik dat hapm, dehn fi werk haad fi setl di prablem rait away eena pees an eena praivit.
Bot how wi ku werk owt seeryos prablemz laik slanda er chriki bizniz deelinz? (Reed Machyu 18:15-17.) Jeezas tel wi fi fala dehnya chree step:
Chrai fiks di prablem monks unuself fers.—Si vers 15.
If dat noh werk, den yu ku aks wan er too machoar peepl eena di kangrigayshan fi goh wid yu fi setl di mata. —Si vers 16.
An if di prablem stil noh fiks, den now yu ku goh da di eldaz fi help.—Si vers 17.
Moas a di taim, wi noh fi kehr wi bradaz da koat bikaaz dat wuda luk bad fi Jehoava ahn di kangrigayshan. (1 Korintyanz 6:1-8) Bot sohntaim, wi mait haftu goh da koat fi werk owt prablemz, laik if wi di deel wid wahn divoas er separayshan, fail fi chail sopoat er vizitin raits, setl wahn inshoarans klaym, deel wid wahn wil, er setl bizniz prablemz. Wahn Kristyan noh di goh gens weh di Baibl seh if ih du dehnya tingz eena wahn peesful way.
Ahn wahn Kristyan noh di goh gens di Baibl needa if ih ripoat wahn seeryos kraim tu di polees er koat, laik teef, rayp, chail abyoos, asaalt, er merda.
a Fahn 455 B.C.E. tu 1 B.C.E. da 454 yaaz. Fahn 1 B.C.E. tu 1 C.E. da onli wan yaa bikaaz no zeero yaa mi deh bitween 1 B.C.E. ahn 1 C.E. Ahn fahn 1 C.E. tu 29 C.E. da 28 yaaz. Soh if wi ad op di 454 yaaz wid di 1 yaa ahn di 28 yaaz, yu en op wid 483 yaaz toatal.
b Fi geh moa infamayshan bowt dehnya proseeja, si di buk “How fi Stay Eena di Lov a Gaad” ahn goh da Noat 21 “Blod Frakshanz ahn Medikal Proseeja”