«Majun bʼëy xikanaj ta qa nyonïl»

RI XINTAMAJ QA CHKIJ NTEʼ NTAT

Rbʼanon qa ri nteʼ ntat ye católicos. Ryeʼ kan kiyaʼon kan chpan ri religión riʼ, ye kʼa taq xkitzʼët chpan le Biblia chë rbʼiʼ Dios ya riʼ Jehová, xeʼok testigos de Jehová. Ntat ma xresaj ta chik rachbʼäl Jesús rchë nuʼän tyox chkë, pa rkʼexel riʼ xksaj ri rtaman nuʼän chrij ri carpintería rchë xuʼän jun Salón del Reino chuxeʼ qachoch. Ya riʼ naʼäy Salón del Reino xjeʼ San Juan del Monte, chlaʼ Manila, (Filipinas).

Xinaläx pa 1952, ri nteʼ ntat kʼa yïn akʼal na xkikʼüt pä chrij Jehová chi nwäch kan achiʼel kibʼanon pä kikʼë kajiʼ nnmal chqä oxiʼ wanaʼ. Taq najin wä yikʼïy qʼanäj ri ntat nuʼij wä chwä chë tinskʼij jun capítulo chë le Biblia ronojel qʼij. Ryä chqä nuksaj wä jojun qa publicaciones rchë yirtjoj. Kʼo mul ri nteʼ ntat nkiʼij wä chkë ri ukʼwäy bʼey rchë circuito chqä betelitas chë kekanaj qa chqachoch, ri qachʼalal riʼ nkitzjoj wä ri kiqʼaxan pä pa kikʼaslemal y ya riʼ kowan wä xqrtoʼ rkʼë nfamilia. Chqä xuʼän chë kiʼ qakʼuʼx xqaʼän. Ya riʼ chqä xuʼän chqë chë ri nqayaʼ rqʼij Jehová xjeʼ más rqʼij chqawäch.

Kʼo kʼïy xintamaj qa chkij nteʼ ntat rma ryeʼ kan xkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Jehová. Pa 1971, xkäm nteʼ rma jun yabʼil, jbʼaʼ chrij riʼ ntat y rïn xq·ok precursores. Ye kʼa pa 1973, taq rïn 20 wä njnaʼ, xkäm ntataʼ. Xinnaʼ chë nyonïl yïn kʼo y kowan wä yenbʼisoj. Ye kʼa «ri qayoʼen apü, ri kan qakʼuqbʼan qakʼuʼx chë xtbʼanatäj» xok achiʼel jun ancla ri xirtoʼ rchë ma xiqä ta pa bʼis chqä ma xinyaʼ ta qa ryaʼik rqʼij Jehová (Heb. 6:19). Taq majanäj ta kamnäq ntat, xinok precursor especial chpan ri isla chë Coron, ri kʼo Palawan.

XENBʼÄN JOJUN SAMAJ RI KAN KWEST XINNAʼ XINBʼÄN RMA XA NYONÏL YÏN KʼO

Xinapon Coron taq 21 wä njnaʼ. Rma chpan jun nüm tinamït xikʼïy wä, majun bʼëy xinquʼ ta chë ye kʼo tinamït ri akuchï majun ta más yaʼ, luz, chʼichʼ chqä motos. Tapeʼ ye kʼo jojun qachʼalal chpan ri isla riʼ, rïn majun ta wä wachiʼil rchë precursorado, rma riʼ kʼo mul xa nyonïl ntzjoj le Biblia. Ri naʼäy ikʼ kowan kwest xinnaʼ rma ye nbʼisoj nfamilia chqä wamigos. Ronojel aqʼaʼ yepë wä yaʼ pa nwäch y yentzuʼ wä ri chʼumil chkaj. Kan xuʼij riʼ wan xinyaʼ qa wasignación y yitzolin chwachoch.

Taq rïn nnaʼ chë nyonïl yïn kʼo, nbʼij wä jontir ri najin nnaʼ che rä Jehová. Ye natäj wä pä ri naʼoj chwä ri ye nskʼin chpan le Biblia y chkipan qapublicaciones y ya riʼ kowan xkikʼuqbʼaʼ nkʼuʼx. Kan kowan wä xinquʼ rij ri nuʼij Salmo 19:14, ya riʼ xuʼän chwä chë xqʼax chi nwäch chë Jehová xtbʼeʼok «Wabʼäj y ri Xtkolö wchë» we nquʼ rij ri nqä chwäch ryä achiʼel jontir ri rbʼanon chqä ri naʼoj ye kʼo rkʼë. Kʼo jun artículo chpan ri wuj La Atalaya ri kowan xirtoʼ ri rbʼiʼ «Usted nunca está solo»,a kan kʼïy mul xinskʼij rwäch. Ri tiempo ri xijeʼ nyonïl kowan rqʼij chi nwäch rïn, rma xikowin xichʼö rkʼë Jehová, xinskʼij rwäch le Biblia, chqä xichʼobʼon chrij ri xinskʼij.

Taq majanäj ta kinapon chlaʼ Coron xinok ukʼwäy bʼey, y rma xa nyonïl xijeʼ chriʼ yïn wä rïn ri yinekʼwan bʼey chpan ri Escuela del Ministerio Teocrático, ri Reunión de Servicio, ri Estudio de Libro de Congregación chqä ri Atalaya. Chqä rïn wä yiqʼaxan ri tzijonem ri nyaʼöx sábados o domingos. Jontir ri xinbʼän xirtoʼ rchë ma xinnaʼ ta chik chë nyonïl yïn kʼo.

Chlaʼ Coron ri winäq kan nqä chkiwäch natzjoj le Biblia chkë. Taq xqʼax ri tiempo, jojun ri najin yentjoj chrij le Biblia xeqasäx pa yaʼ. Ye kʼa kʼo chqä jojun ri kwest xuʼän chi nwäch. Achiʼel chë taq yinapon pa territorio kʼo chë yibʼiyïn nkʼaj qʼij, tapeʼ ma ntaman ta akuchï yiwär wä qa. Y chpan rterritorio ri congregación riʼ ye kʼo kʼïy islas. Rchë yinapon chkipan ri islas riʼ nkʼatzin wä yibʼä pa lancha tapeʼ rma ri tiempo kʼïy mul kowan wä rwiʼ ri mar. ¡Y kan xbʼananej chwij, rma rïn ma ntaman ta yimuxan! Ye kʼa Jehová ronojel mul xirchajij. Taq xqʼax ri tiempo, xintzʼët chë Jehová xa najin wä yirtjoj rchë jun chik nsamaj ri akuchï xkenqʼaxaj nmaʼq taq kʼayewal.

PAPÚA NUEVA GUINEA

Pa 1978, xitaq Papúa Nueva Guinea, ri kʼo pa norte che rä Australia. Ri tinamït riʼ kowan kʼechelaj rwäch. Tapeʼ xa jun tres millones winäq ye kʼo chriʼ yetzjon wä más 800 chʼaʼäl. Ye kaʼ xa matyox chë kan jontir jbʼaʼ winäq yetzjon pidgin de Nueva Guinea, ri nbʼix chqä tok pisin che rä.

Naʼäy xitaq chpan jun congregación inglés ri kʼo pa rcapital, Port Moresby. Ye kʼa ma yalöj ta xijeʼ chriʼ, rma xitaq chik chpan jun congregación ri yetzjon tok pisin y xintjoj wiʼ chrij ri chʼaʼäl riʼ. Ri najin wä ntamaj xinksaj taq ntzjoj le Biblia. Ya riʼ xirtoʼ rchë más chanin xintamaj ri chʼaʼäl riʼ. Xa pa jbʼaʼ tiempo, xikowin xenyaʼ tzijonem pa chʼaʼäl tok pisin. Taq majanä tuʼän jun jnaʼ kinapon Papúa Nueva Guinea, kʼo jun rtzjol xyaʼöx chwä: xbʼix chë xkinok ukʼwäy bʼey rchë circuito y chë xkenbʼechʼaʼej ri congregaciones ri yetzjon tok pisin, ri ye kʼo chkipan kʼïy nmaʼq taq tinamït.

Rma ri congregaciones näj wä kikojöl, kʼo chë xintzʼët achkë rbʼanik xebʼan kʼïy asambleas de circuito y rma riʼ xkʼatzin xibʼä jalajöj tinamït. Pa naʼäy rma ma ntaman ta wä ri tinamït, achkë chʼaʼäl yetzjon, nixta ri kicostumbres, xinnaʼ chë xa nyonïl yïn kʼo. Y rma kowan kʼechelaj kʼo chqä ma jaʼäl ta rbʼanon ri bʼey, ma ütz ta wä nuʼän chi nwäch yibʼä äl pa chʼichʼ rchë yinapon chkipan ri congregaciones riʼ. Rma riʼ ronojel semanas kʼo chë pan avión xibʼä wä. Kʼo mul ri avión xa nyonïl rïn yirkʼwaj äl chqä ma kan ta ütz chik rbʼanon. Rma riʼ, kowan wä nxiʼij wiʼ achiʼel nnaʼ taq yibʼä wä chpan ri lancha.

Chpan ri tiempo riʼ ma ye kʼïy ta winäq kʼo kiteléfono. Rma riʼ, cartas wä ntäq äl chkë ri congregaciones. Kʼïy mul, rïn xinapon naʼäy chkiwäch ri ncartas. Rma riʼ nkʼatzin nkʼutuj akuchï kʼo wä kachoch qachʼalal. Y taq yenwïl wä ri qachʼalal, kan kiʼ kikʼuʼx yinkikʼül apü chqä nkikʼüt chë yinkajoʼ. Ya riʼ xirtoʼ rchë xnatäj chwä achkë rma nbʼän ri samaj riʼ. Rïn kan xintzʼët achkë rbʼanik Jehová xirtoʼ pä. Ya riʼ xuʼän chwä chë xinnaʼ chë Jehová kʼo naqaj wkʼë.

Ri naʼäy nreunión ri xjeʼ chpan ri isla Bougainville, kʼo jun kʼlaj qachʼalal xejelun pä wkʼë, ri kan tzeʼël yetzuʼun. Y xkikʼutuj reʼ chwä: «¿Nnatäj chawä yoj achkë riʼ röj?». ¡Kan yenatäj wä chwä! Xintzjoj wä le Biblia chkë taq kʼa riʼ wä kinapon Port Moresby, chqä jun tiempo xentjoj chrij le Biblia. Ye kʼa chrij riʼ, jun chik qachʼalal xtjon kichë. ¡Y komä ya yeqasan chik pa yaʼ! Ya riʼ jun chkë ri utzil xinwïl chkipan ri oxiʼ jnaʼ ri xijeʼ Papúa Nueva Guinea.

MA YOJ KʼÏY TA CHPAN NFAMILIA Y KAN KʼÏY ACHKË XQAʼÄN

Xinel äl chpan ri tinamït Coron pa 1978, ye kʼa chriʼ xintamaj qa rwäch ya Adel, jun qachʼalal ri jaʼäl rnaʼoj chqä kowan nsamäj. Ryä xa ryonïl wä najin yerkʼiytisaj kaʼiʼ ral —Samuel y Shirley—, nuchajij wä rteʼ chqä oknäq wä precursora regular. Pa mayo rchë 1981, xitzolin Filipinas rchë xikʼleʼ rkʼë ya Adel. Y jnan chik xqaʼän äl qa precursorado regular chqä xqachajij qafamilia.

Tapeʼ kʼo chik nfamilia, pa 1983 xinok chik precursor especial. Xitaq chlaʼ pa isla rchë Linapacan, chpan ri tinamït rchë Palawan. Tapeʼ ri isla riʼ kʼa näj nkanaj wä chqä majun ta wä Testigos, jontir xqbʼejeʼ ke laʼ. Taq ya nqaʼän wä jun jnaʼ chriʼ rteʼ ya Adel xkäm. Ri xqtoʼö chë ma kan ta más xqbʼison, ya riʼ xq·el chutzjoxik le Biblia. Ye kʼïy ri najin wä yeqatjoj chrij le Biblia, kan xkajoʼ xkismajij ri najin nkitamaj. Y xqatzʼët chë kan nkʼatzin jun qaSalón del Reino chriʼ pa isla. Y rma riʼ xqaʼän jun koʼöl qaSalón. ¡Kan kiʼ qakʼuʼx xqanaʼ rma tapeʼ kʼa riʼ oxiʼ jnaʼ yoj kʼo chriʼ, xeʼapon 110 winäq chpan ri moloj taq xqanataj rkamik Jesús! Y kʼïy chkë ri xeʼapon chpan ri moloj riʼ, xeqasäx pa yaʼ taq ma yoj kʼo ta chik chriʼ.

Pa 1986, xitaq Culion, jun isla akuchï ye kʼïy winäq kʼo lepra chkij. Jbʼaʼ tiempo chrij riʼ, ya Adel chqä xok precursora especial. Pa naʼäy, nqaxiʼij jbʼaʼ qiʼ nqatzjoj le Biblia chkë ri winäq ri xa najin nchaʼ chiʼ kichʼakul rma ri lepra. Ye kʼa ri qachʼalal ri ye kʼo chriʼ xkiʼij chqë chë ri winäq ri ye kʼo chpan ri colonia riʼ yaʼon wä chik kaqʼon y chë ma nkispaj ta chik ri yabʼil riʼ chqë. Jojun chkë ri kilon lepra yeʼapon wä pa qamoloj chrachoch jun qachʼalal. Xkʼluj chqë nqjeʼ kikʼë y kan jaʼäl chik xqanaʼ xqatzjoj chkë ri qayoʼen apü, rma ryeʼ nkinaʼ wä chë ma yejowäx ta rma Dios nixta kimä ri nkʼaj chik. Y kan jaʼäl nanaʼ taq natzʼët chë ryeʼ kan ntel kikʼuʼx nkitamaj chë kʼo jun qʼij ma xkeyawäj ta chik (Luc. 5:12, 13).

¿Achkë xetoʼö ri qalkʼwal rchë xkʼluj chkë xejeʼ pa tinamït Culion? Ya Adel chqä rïn xeqaʼän invitar kaʼiʼ qachʼalal qʼopojiʼ ri ye kʼo Coron rchë ri qalkʼwal yejeʼ ütz kamigos. Samuel, ya Shirley, chqä ri kaʼiʼ qʼopojiʼ riʼ, kan jaʼäl nkinaʼ yekitoʼ ri nkʼaj chik rchë nkitamaj chrij le Biblia. Ryeʼ, yekitjoj wä ye kʼïy akʼalaʼ y ya Adel chqä rïn yeqatjoj wä kitat. Kʼo jun tiempo xeqatjoj wä ye 11 familias. Taq xqʼax ri tiempo, kan yekʼïy winäq xkichäp rsamajxik ri najin nkitamaj y rma riʼ xbʼan chik jun congregación.

Pa naʼäy xa xuʼ wä rïn yïn ukʼwäy bʼey chpan tinamït riʼ, rma riʼ ri sucursal xuʼij chë tinqʼaxaj reuniones chkiwäch ri ocho publicadores ri ye kʼo pa tinamït Culion, y chqä chë ya riʼ tinbʼanaʼ kikʼë ri nueve publicadores ri ye kʼo chpan ri tinamït Marily. Y rchë yatapon chpan ri tinamït riʼ nkʼatzin wä yabʼä oxiʼ horas pa rwiʼ mar. Taq nkʼis qareunión, jontir nfamilia nqbʼiyïn wä kʼïy horas chpan kʼechelaj rchë yeqabʼetjoj ri winäq chrij le Biblia chpan ri tinamït Halsey.

Taq xqʼax ri tiempo, ye kʼïy winäq xeʼok Testigos chpan ri tinamït Marily chqä Halsey. Rma riʼ xkʼatzin xebʼan jojun Salón chkipan ri tinamït riʼ. Achiʼel wä xbʼan Linapacan, ri qachʼalal chqä ri winäq ri nqä wä chkiwäch nkikʼoxaj chrij le Biblia kan jontir jbʼaʼ materiales xkiyaʼ chqä kʼïy chkë ri samaj ri xbʼan taq xyak ri Salón yë ryeʼ xebʼanö. Ri Salón ri xbʼan Marily yerqʼiʼ wä jun 200 winäq y ütz nbʼan nüm che rä taq yebʼan asambleas chriʼ.

XINNAʼ CHË NYONÏL YÏN KʼO, XINQʼAXAJ POQONAL CHRIJ RIʼ KIʼ NKʼUʼX XINBʼÄN

Pa 1993, taq qalkʼwal ya ye nmaʼq chik, ya Adel y rïn xqtaq Filipinas rma xinok ukʼwäy bʼey rchë circuito. Y pa jnaʼ 2000, xiskʼïx pan Escuela rchë Entrenamiento Ministerial rchë xitjöx rchë yentjoj ri nkʼaj chik chpan ri escuela riʼ. Rïn xinnaʼ chë ma yikowin ta nbʼän ri samaj riʼ, ye kʼa ya Adel ronojel mul nunataj wä chwä chë Jehová xkirtoʼ pä rchë xkikowin xtinbʼän ri samaj riʼ (Filip. 4:13). Ryä rtaman chë kan ke riʼ, rma ryä najin nutäj rqʼij rchë nuʼän ri samaj yaʼon che rä chpan rtinamit Jehová tapeʼ yawaʼ.

Pa 2006, taq najin wä chik yentjoj ri qachʼalal chpan ri escuela, che rä ya Adel xbʼix chë kʼo párkinson che rä. Kan ma nqanmaj ta wä ri xbʼix chqë, xinbʼij che rä chë tqayaʼ qa qasamaj rchë nuchajij riʼ. Ye kʼa ryä xuʼij chwä: «Tabʼanaʼ jun utzil, takanuj jun doctor rchë yirtoʼ rkʼë nyabʼil, ntaman chë Jehová xkirtoʼ pä rkʼë ri qasamaj». Chkipan ri seis jnaʼ ri xeqʼax ya Adel ma xyaʼ ta qa ryaʼik rqʼij Jehová. Taq ma nkowin ta chik nbʼiyïn, chpan rsilla de ruedas nutzjoj wä le Biblia y taq ma kan ta más chik nkowin ntzjon, xa xuʼ jun o kaʼiʼ tzij nuʼij apü chkipan rcomentarios. Ri qachʼalal ronojel mul xkitäq rmensajes rma xkiloqʼoqʼej jontir ri xköchʼ y rkʼë ya riʼ xyaʼ qa jun ütz ejemplo chkiwäch. Y ke riʼ xkiʼän rkʼë kʼa taq xkäm pa 2013. Más 30 jnaʼ xok jun jaʼäl wachiʼil, ye kʼa rma ya Adel xkäm xinnaʼ chik jmul bʼis chqä xinnaʼ chë xa nyonïl yïn kʼo.

Ma xinyaʼ ta qa ri samaj najin nbʼän, xinbʼän kan achiʼel ta xrajoʼ ya Adel xa taʼ kʼäs. Rma kʼo kʼïy achkë nbʼän, ma xinnaʼ ta chë nyonïl yïn kʼo. Kan pa 2014 kʼa 2017, xbʼix chwä chë kenbʼechʼaʼej congregaciones ri yetzjon ri chʼaʼäl tagalo chkipan tinamït akuchï qʼaton wä ntzjöx le Biblia. Chrij riʼ xenbʼechʼaʼej congregaciones chkipan ri tinamït Taiwán, Estados Unidos y Canadá, akuchï yetzjon ri chʼaʼäl riʼ chqä. Pa 2019, xentjoj ri qachʼalal chpan ri Escuela rchë yetjöx ri nkitzjoj ri Rqʼatbʼäl Tzij Dios, ri xbʼan la India chqä Tailandia pa chʼaʼäl inglés. Kan jaʼäl xinnaʼ xinbʼän re samaj reʼ, taq más nyaʼ wan chrij rsamaj Jehová más kiʼ nkʼuʼx nbʼän.

RONOEL MUL QAWLON RI TOʼÏK RI NKʼATZIN CHQË

Xa bʼa achkë tinamït yïn bʼenäq wä rchë yibʼetoʼon rkʼamon riʼ nwäch chkij ri qachʼalal, rma riʼ kan kwest nuʼän chi nwäch ye nyaʼ qa. Ye kʼa nkʼuqbʼan nkʼuʼx chrij Jehová taq nbʼanatäj riʼ, kʼïy mul ntzʼeton achkë rbʼanik yirtoʼon pä Jehová. Y ya riʼ rbʼanon chwä chë xa bʼa akuchï yitaq wä chqä xa bʼa achkë samaj nyaʼöx chwä rïn nbʼän rkʼë ronojel wan. Komä yïn precursor especial chpan ri tinamït Filipinas. Kan kiʼ nkʼuʼx nbʼanon chpan ri kʼakʼakʼ ncongregación, ri qachʼalal ri ye kʼo chriʼ ye achiʼel ta nfamilia ri yinkichajij chqä kowan yinkajoʼ. Y kan jaʼäl nnaʼ wan taq ntzʼët chë Samuel chqä Shirley tajin nkiyaʼ rqʼij Jehová achiʼel xuʼän kiteʼ (3 Juan 4).

Kʼïy kʼayewal nqʼaxan pa nkʼaslemal, achiʼel taq xintzʼët chë wixjayil kowan xtäj poqän rma jun itzel yabʼil chqä kʼo kʼïy jalatajnäq pa nkʼaslemal ye kʼa ntzʼeton chë Jehová «ma kan ta näj kʼo wä chqë röj» (Hech. 17:27). Jehová majun ta jun xtqʼatö rchë chë nuyaʼ kitoʼik rsamajelaʼ tapeʼ kʼa näj ye kʼo wä (Is. 59:1). Kowan yityoxin rma Jehová oknäq pä Wabʼäj chqä ronojel mul kʼo wkʼë. Ma jun bʼëy xijeʼ ta nyonïl.